O’zbekistonda masofaviy ta’lim tizimini rivojlanish tendensiyasi - Pedagogika - Referatlar

O’zbekistonda masofaviy ta’lim tizimini rivojlanish tendensiyasi

Yuklangan vaqt:

02.10.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

35.6103515625 KB

Ko'chirib olish

O’zbekistonda masofaviy ta’lim tizimini rivojlanish tendensiyasi Reja: Kirish 1. Respublikamiz mustaqillikka erishilgandan keyingi ta’lim tizimimi. 2. Masofaviy o’qitish — bu informatsion va kommunikatsion texnologiyalar 3. masofaviy ta’limda salbiy tomonlari Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

Kirish Masofaviy ta‟lim (MT) - bu o`qituvchi va o`quvchi bir biri bilan masofa yoki vaqt orqali ajratilgan sababli, informatsion texnologiyalardan fodalanilgan tarzdagi ta‟lim turi. Bu ta‟lim turining bir necha modellari mavjud, ular masofaviy ta‟lim tashkil qilinishiga sabab bo`lgan vaziyatlari bilan farqlanadi:  geografik sabablar (mamlakat maydoni, markazlardan geografik uzoqlashgan regionlar mavjudligi);  mamlakatni kompyuterlashtirish va informatsiyalashtirish darajasi;  transport va kommunikatsiyalar rivojlanish darajasi;  masofaviy ta‟lim uchun mutaxassislar mavjudligi;  ta‟lim sohasida informatsion va kommunikatsion texnologiyalardan foydalanish darajasi;  mamlakatning ta‟lim sohasidagi odatlari. Masofaviy ta‟lim, shuningdek, elektron ta‟lim va onlayn ta‟lim deb ham atalib, bu ta‟limning asosiy elementlari o`qituvchilar va o`quvchilar o`rtasida o`qitish paytida jismoniy ajratish hisoblanadi va talaba-o`qituvchi va talaba-talaba muloqotini yengillashtirish uchun turli xil texnologiyalardan foydalanishni o`z ichiga oladi. Masofaviy o`qitish an‟anaviy ravishda odatiy bo`lmagan talabalarga, masalan, doimiy ishchilar, harbiy xizmatchilar va norezidentlar yoki uzoq ma‟ruzalarda qatnasha olmaydigan chekka hududlardagi shaxslarga qaratilgan. Biroq, masofadan o`qitish dunyo ta‟limining asosiy qismiga aylanib ulgurganligi uchun ham, tendentsiyalar doimiy o`sishga ishora qiladi.

1. Respublikamiz mustaqillikka erishilgandan keyingi ta’lim tizimimi. Respublikamiz mustaqillikka erishilgandan keyin barcha sohalardagi kabi ta’lim tizimimizda ham jiddiy isloxotlar amalga oshirilmoqda, ta’limning sifatini yaxshilashga yanada e`tibor qaratildi. Shu boisdan bugungi kunda talabalarga sifatli ta’lim berishni tashkil qilishda ilmiy-t ех nika taraqqiyoti mahsuli bo’lgan zam о naviy a х b о r о t t ех n о l о giyalari va uning m о ddiy as о siy k о mpyut е rlar х izmatidan k е ng f о ydalanib el е ktr о n darslik va qo’llanmalar tashkil etish va internet manbalaridan hamda masofadan o’qitishning dasturiy vositalaridan foydalanish davr talabi bo’lib q о lm о qda. Aynan shu maqsadda a х b о r о t t ех n о l о giyalaridan f о ydalanish, muta х assislarning umumiy ma’lum о ti va kasbiy tayyorgarligining sifatini о shirish uchun jah о n and о zalariga jav о b b е ruvchi a х b о r о t t ех n о l о giyalarini ta’lim jarayoniga tadbiq etish ham muhim ahamiyat kasb etadi. Jamiyatimizning rivojlangan davrida avvalgi metodik qo’llanmalar bilan cheklanib qolmasdan, unga fan- texnika yangiliklari, Internet va yuksak texnologiyalar imkoniyatlaridan foydalangan holda, ta’lim jarayonini т inglovchilari uchun yanada qiziqarli va mazmunli qilib o’tish maqsadga muvofiq. Respublikamizda bugungi kunda kompyuter texnologiyalari va Internet tarmog’ini rivojlantirishga katta ahamiyat berilmoqda. Shunga ko’ra, ta’lim tizimidagi o’quv yurtlarida informatika va yangi axborot texnologiyalari bilan birga kasb ta’lim yo’nalishiga tegishli fanlarining o’qitilishi ham davr talabi bo’lib qolmoqda. Masofadan o’qitish usulida o’qituvchi bilan talaba bir-biridan masofa bilan ajralgan bo’lsa ham, doimiy muloqot

saqlanib qoladi. Bu o’qitishni nazorat qilishning alohida usuli bo’ladigan elektron pochta va Internet texnologiyalari yordamida amalga oshiriladi. Talabalarni zamonaviy texnalogiyalardan foydalangan holda ta’lim tizimini yangicha usullardan foydalanib o’qish jarayonini tubdan o’zgartirish.va multimedia texnologiyalarini ishonchlilik, xavfsizlik va unumlilik ko’rsatkichlarini oshirishni takomillashtirishdan iborat. Maqolaning obyekti: masofaviy talim tizimida o’qitish jarayoni. Maqolaning predmeti esa: ta’lim soxasida masofaviy o’qishning samaradorligi va avfzalliklari. Xususan O’zbekiston boshqa mustaqil davlat xamdo’stligi mamlakatlariga o’xshab o’zining ta’lim soxasini jahon standarlariga olib kelishda ko’p xarakatlar amalga oshirilmoqda. Qolaversa shuni aytib o’tish joizki Muxtaram Prezidentimiz tashabuslari bilan, Qonunchilik palatasi tomonidan 2020-yil 19-mayda qabul qilingan Senat tomonidan 2020-yil 7-avgustda ma’qullangan 1-bob. 1-moddasi bo’yicha. 1 Ta’lim sohasidagi munosabatlarni tartibga solish va 5-moddada ko’rsatilgan Ta’lim olish huquqi Jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, e’tiqodi, shaxsiy va ijtimoiy mavqeyidan qat’i nazar, har kimga ta’lim olish uchun teng huquqlar kafolatlanadi. Ta’lim olish huquqi: ta’lim tashkilotlarini rivojlantirish; ta’lim tashkilotlarida innovatsion faoliyatni qo’llab-quvvatlash va o’quv dasturlarini innovatsion texnologiyalarni qo’llagan holda amalga oshirish; ishlab chiqarishdan ajralgan (kunduzgi) va ajralmagan holda (sirtqi, kechki, masofaviy) ta’lim olishni tashkil etish; kadrlarni 1 (3-moddaning sakkizinchi xatboshisi O‘zbekiston Respublikasining 2021-yil 12-oktabrdagi O‘RQ-721- sonli Qonuni tahririda — Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 12.10.2021-y., 03/21/721/0952-son)

tayyorlash, qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish; umumiy o’rta, o’rta maxsus ta’limni va boshlang’ich professional ta’limni bepul olish. Bundan shuni aytishimiz mumkinki ta’lim sohasiga katta e’tibor qaratilganini ko’rishimiz mumkin. Xususan mamlakatimizning markazdan geografik uzoqlashgan regionlar mavjudligi elektron ta’limni rivojlanishiga asosiy sabab bo’lib, unga katta axamiyat berilishiga olib kelmoqda. Xozirgi moliyaviy tanqislik davrida, ta’limning bu turidan keng miqyosda foydalanish lozim. Mazkur ta’lim turini joriy qilish bilan bog’liq ayrim muammolarning kelib chiqishi tabiiy. Bular asosan mablag’lar, texnika taminoti va shu soxada malakali muxandis xamda pedagog kadrlar yetishmovchiligi, lekin biz shu muammolarni imkoniyat darajasida xal qilishimiz zarur. Chunki, internet t ех nologiyalarining kirib k е lishi, axborot texnalogiyalarining rivojlanishi asrlar davomida o’zgarmay kelayotgan holatlarni o’zgartirib yuborishga sabab bo’ldi. Shu jumladan, ta’lim sohasi rivojlanishi uchun xizmat qilmoqda. Masalan: ta’lim tizimida ta’lim olishning an’anaviy shakllari o’rniga masofaviy ta’lim tizimini joriy etilishiga imkon yaratmoqda. Zamonaviy texnologiyalarning rivojlanish holati birinchi navbatda jamiyatning intellektual salohiyatiga, mazmuni va sifat masalalari ustuvor yo’nalish etib belgilanmoqda. Dunyoning rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlarida ta’limni axborotlashtirishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Ta’limni rivojlantirish, uning samaradorligini oshirish yo’llari o’rganilmoqda. Jahonda masofaviy o’qitish ochiq ta’lim tizimining muhim bo’g’ini sifatida keng qo’llanishi kuzatilmoqda. Zamonaviy bilimlarga ega bo’lgan yoshlarni tayyorlash «Ta’lim

to’g’risida»gi Qonun va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»dan kelib chiqadigan vazifalarning asosiy maqsadidir. Bunda yuqori malakali kadrlar tayyorlash manbai – oliy ta’lim oldiga mas’uliyatli vazifalarni qo’yilmoqda. Jumladan, 6 ta ta’lim tizimi tubdan isloh qilinib, davlat standartlari asosida o’quv dasturlari yangidan tuzilmoqda. Bularning barchasi, o’z navbatida fanlarni o’qitish metodikalarini qaytadan qarab chiqilishini talab etadi. Shu munosabat bilan barcha o’quv muassasalarida, oliy o’quv yurtlarida o’quv tizimini yangidan isloh qilish, zamonaviy texnologiyalar asosida ishlab chiqish va ularni amaliyotga keng jalb qilish, rivojlangan mamlakatlar o’quv tizimidagi yangiliklar va yutuqlarni o’rganish va ularni o’zimizda tadbiq etish lozim. 2. Masofaviy o’qitish — bu informatsion va kommunikatsion texnologiyalar Shu o’rinda savol tug’iladi ya’ni masofaviy o’qitish tizimi va masofaviy ta’lim o’zi nima? Masofaviy o’qitish — bu informatsion va kommunikatsion texnologiyalar — Elektron pochta, Internet, video konferentsiya, audio, video ma’lumotlar va multimedia o’quv qo’llanmalariga asoslangan uzoqdan turib o’qitish, o’rgatish usulidir. Masalan masofadan biror yangi mavzu yoki predmet bo’yicha ma’lumotlarni viloyatlardagi ixtiyoriy o’quv yurtlariga uzatish mumkin. Agar joylarda bu sohada mutaxassis yetishmasligi kuzatilsa, masofadan o’qitish tizimi yagona yo’ldir. Shuning uchun «Masofaviy o’qitish» formasi «XXI asr ta’limi deb xisoblanmoqda. Keyingi paytlarda masofaviy o’qitishning ijobiyligi isbotlangan. Bu borada birinchilik uchun AQSHning NTU Milliy

Texnologiya Universiteti va Buyuk Britaniyaning ochiq Universitetlari kurashmoqda. Masofaviy o’qitishni o’qish hamda ishlash jarayonida qo’llash sabablari shundaki, ta’lim tizimida o’quv jarayonini yangidan islox qilish, yangi informatsion texnologiyalarga asoslangan o’qitish usullarini ishlab chiqish, ularni keng joriy qilish bugunning talabidir. Iqtisodiy tomondan yutuqlar va afzalliklarga ega bo’lishimiz mumkin: - Cheksiz masofaga ta’lim berish. O’qituvchi va o’quvchilar o’rtasidagi masofa hech qanday ahamiyatga ega emas. - Ish jarayoniga xalaqit bermasligi. O’quvchi ishdan ajralmas holatda ta’lim oladi. - Masofaviy ta’lim texnologiyalarni to’liq qo’llagan o’quv muassasa talabalar soni 2-3 barobar oshishi mumkin. - Narxi. Masofaviy ta’lim kurslari 2 va 3 barobar oddiy kurslarga qaraganda arzon. Masofaviy ta’lim – masofadan turib o’quv a х borotlarini almashuvchi vositalarga asoslangan, o’qituvchi ma х sus a х borot muhit yordamida, aholining barcha qatlamlari va ch е t ellik ta’lim oluvchilarga ta’lim х izmatlarini ko’rsatuvchi ta’lim majmuaidir. Masofaviy ta’limda talaba va o’qituvchi fazoviy bir-biridan ajralgan holda o’zaro ma х sus yaratilgan o’quv kurslari, nazorat shakllari, el е ktron aloqa va Int е rn е tning boshqa t ех nologiyalari yordamida doimiy muloqotda bo’ladilar. Int е rn е t t ех nologiyasini qo’llashga asoslangan masofaviy o’qitish jahon a х borot ta’lim tarmog’iga kirish imkonini b е radi, int е gratsiya va o’zaro aloqa tamoyiliga ega bo’lgan muhim bir turkum yangi funktsiyalarni bajaradi. Xususan masofaviy ta’lim afzalliklari: 24 soat davomida ma’lumot olish; zamonaviy materiallar; o’z-o’zini

o’rgatish; o’z ixtiyoriga ko’ra moslashtirilgan kurslar; iqtisodiy samaradorlikdir. Masofaviy o’qitish tizimi esa– masofaviy o’qitish shartlari asosida tashkil etiladigan o’qitish tizimi. Barcha ta’lim tizimlari singari masofaviy o’qitish tizimi o’zining tarkibiy maqsadi, mazmuni, usullari, vositalari va tashkiliy shakllariga ega. Nima uchun masofaviy ta’lim k е rak bo’lib qoldi? – d е gan savol tug’ilishi tabiiy. Bu savolga javob tariqasida quyidagilarni sanab o’tish mumkin: - Ta’lim olishda yangi imkoniyatlar (ta’lim olishning arzonligi, vaqt va joyga bog’liqmasligi va boshqalar). - Ta’lim maskanlariga talaba qabul qilish sonining ch е klanganligi. - Ta’lim olishni х ohlovchilar sonining oshishi. - Sifatli a х borot t ех nologiyalarining paydo bo’lishi va rivojlanishi. - Х alqaro int е gratsiyaning kuchayishi. Yuqorida sanab o’tilgan sharoit va imkoniyatlar masofaviy o’qitishga ehtiyoj borligini ko’rsatadi. 3. Masofaviy ta’limda salbiy tomonlari Ammo masofaviy ta’limda salbiy tomonlari ham borligi haqida aytish lozim. Ularga quyidagilarni kiritishimiz mumkin: Elektron holatdagi ta’lim va muloqot jarayonlarga ishonchsizlik. Ushbu sababdan talabalar asosan virtual holatdagi ta’lim turida emas, balki oddiy (kunduzgi va sirtqi) ta’lim turlarida o’qish istagida bo’lishadi, virtual muhit va texnika ta’minot bilan bog’liqligi. Masofaviy ta’lim internet borligi, undan foydalanish narxi, tezligi va servislar mavjudligiga, maxsus kommunikatsion texnikalar mavjudligi va ular ishlashiga taalluqlidir. Ilmiy manbalar tahlili shuni ko’rsatadiki, tanlangan tadqiqot mavzusi alohida tadqiqot mavzusiga tegishli masofaviy ta’limining

qo’llanishining nazariy va amaliy jihatlari tadqiqotlarda atroflicha bayon etilgan. Bu tadqiqotlar ko’plab mamlakatlarda o’z samarasini berib kelmoqda. Ya’ni online ta’limning cho’qqisiga yetgan ko’plab rivojlangan mamlakatlar uchun mashxur masofaviy ochiq online kurslarni misol keltirish mumkun, Bularga, Coursera, edX, Udacity, Ivercity – ochiq ommaviy onlayn ta’lim platformasi bo’lib, bunga Courseraning turli sohalarda bepul o’quv kurslarini taklif qiluvchi onlayn platformasi hisoblanadi. Bunday platformalar fan tilida MOOCs (Massive Open Online Courses-Ochiq ommaviy masofaviy kurslar) deb atalib, Korsera shu turdagi kurslarni taklif qiluvchi tashkilotlarning yetakchilaridan sanaladi 2 . Hozirgi kunda ko’plab platformalarda dunyoning ko’plab davlatlaridan talabalar ro’yxatdan o’tib, o’zlari qiziqqan sohada masofaviy kurslarda bilim olishmoqda. Kurslar materiallarini o’quvchi o’ziga qulay bo’lgan vaqtda o’rganishi mumkin. Qisqa muddat (1-3 oy) ga mo’ljallangan bo’lsa-da, taqdim etiladigan kurslar o’sha sohaga taalluqli maqolalar, ilmiy materiallar, video va audio namoyish(prezentatsiya)lar bilan boyitilgan bo’lib, odatda qatnashchidan avval shu sohada o’qigan bo’lishi yoki hech bo’lmaganda xabardor bo’lishi ham talab qilinmaydi. Muhimi – kuchli qiziqish bo’lsa bas. Shu bilan bir qatorda quyidagi jadval asosida AQSH hamda Germaniyaning kuchli masofaviy online kurslarini yuqori hamkorlik ko’rsatkichlari va foydalanuvchilari soni bilan kuchli beshtalikka kirgan provayder (platformalarini) ko’rishimiz mumkin. 2 http://nilufar.net

Provayd er Davlat Tashkilotchilar Hamkor Univers itetlar Kursla r soni Foydalanu vchilar soni Coursera AQSH Xususiy, Standford universiteti professerlari Andrew Ng va Daphne Koller. 150 2000 dan ortiq 25 mln. dan ortiq adX AQSh Garvard universiteti va Michigan texnologiya instituti 100 dan ortiq 1500 dan ortiq 10 mln. dan ortiq Udacity AQSH Xususiy, Standford universiteti professeri Sebastian Thrun 2 227 8 mln dan ortiq Iversity Germani ya Xususiy, Jonas Liepmann va Hannes Klopper tomonidan 41 114 1.0 mln dan ortiq Yuqoridagilarni xulosa qilib shuni aytish mumkinki, masofaviy ta’lim kompleksini ta’lim muassasalariga joriy etilishi har tomonlama foyda keltiradi. Oliy ta’lim tizimida bu kompleksni joriy qilish uchun barcha shart-sharoitlar mavjud. Respublika miqyosidagi barcha Oliy

ta’lim maskanlari (OTM) kompyuter, axborot va kommunikatsiya texnologiyalari bilan yaxshi ta’minlangan. Ularning barchasi Internet tarmog’iga ulanganlar. Ushbu texnologiyalarni ta’lim tizimiga keng joriy etish OTMlari oldiga qo’yilgan ko’p muammolarni o’z paytida hal etishga yordam beradi. Hozirda fanlarni kompyuterlardan foydalanib o’qitish muhim ahamiyat kasb etmoqda. Kompyuter texnologiyalarining imkoniyatlaridan o’quvchilarni shaxsga yo’naltirilgan rivojlanishini, ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishda samarali foydalanish mumkin. Pedagoglar kompyuterdan darsga metodik materiallarni tayyorlashdagina emas, balki fanni o’qitishda zarur kompyuter dasturlaridan foydalanishda, o’quvchilar bilan individual ishlash jarayonida ham foydalanadilar. Yana shuni aytib o’tish kerakki, videokonferentsiya texnologiya asosidagi masofaviy o’qitish usuli yuqori sifatli kanal, maxsus qurilmalarni talab qilganligi sababli masofaviy o’qitishning boshqa usullariga nisbatan moliyaviy jihatdan birmuncha ko’proq mablag’ talab etadigan usullardan hisoblanadi.

Masofaviy ta’lim uchun onlayn talimga bo’lgan talab ko’rsatkichi (2019-2020) Online ta’lim ( AQSH ) Bir oylik ko’rsatkich Online ta’lim (O’zbekiston bo’yicha) Bir oylik ko’rsatkich Masofaviy ja’mi 73243 Masofaviy ja’mi 22129 Yevropada masofaviy ta’lim 16933 Masofaviy oliy ta’limda 11054 Masofaviy ta’lim tizimlarida 13890 Masofaviy maxsus ta’lim 3850 Mutaxasislik masofaviy ta’limlar 13461 Masofaviy kurslar 3508 Masofaviy oliy ta’limda 9903 Masofaviy kurslar 1406 Masofaviy maxsus ta’lim 9578 Yevropada masofaviy ta’lim 1204

Masofaviy kurslar 9478 Mutaxasislik masofaviy ta’limlar 1107 Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati. 1. O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 5 iyundagi PD-3775-sonli “Oliy ta‟lim muassasalarida ta‟lim sifatini oshirish va ularning mamlakatda amalga oshirilayotgan keng ko`lamli islohotlarda faol ishtirokini ta‟minlash bo`yicha qo`shimcha chora-tadbirlar to`g`risida”gi Farmoni. 2. N.Duseinov, B.Ahmedov, “Masofaviy ta‟lim tizimi” ilmiy maqola, researchgate.net, 2021. 3. S.Qo„chqorova, A.Norbekov “Masofaviy ta‟lim texnologiyasi”, ma‟ruza matni, Navoiy, 2020. 4. Z.F.Sharopova “Ta‟lim texnologiyalari”, “Navro`z”, Toshkent, 2019. 5. М.Ефимовна, В.Сысоева “Методика дистанционного обучения.” Учебное пособие для вузов . 2017. 6. Distance Education for Teacher Training: Modes, Models, and Methods Mary Burns Education Development Center, Inc. Washington, DC 2011.

O'xshashlar

Masofaviy ta’lim

Masofaviy ta’lim

Masofaviy ta’lim texnologiyasi

Masofaviy ta’lim imkoniyatlarini o’rganish, chet tillarini masofaviy o’qitishda interfaol usullardan foydalanish

Ta’lim tizimini tubdan isloh qilishni belgilovchi xujjatlar