O`quv, o`quv-metodik, ilmiy va tarbiyaviy ishlarni rejalashtirish

Yuklangan vaqt:

12.02.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

203.5 KB

Ko'chirib olish

O`quv, o`quv-metodik, ilmiy va tarbiyaviy ishlarni rejalashtirish Reja: 1. O`quv yuklamalari, o`quv metodik, ilmiy va tarbiyaviy ishlarni rejalashtirish 2. Oliy o`quv yurtlarida o`quv jarayonini rejalashtirish tizimi

O`quv yuklamalari, o`quv metodik, ilmiy va tarbiyaviy ishlarni rejalashtirish Oliy ta’lim muassasasi professor-o`qituvchilar tarkibining o`quv yuklamasi hamda o`quv-uslubiy, ilmiy-tadqiqot va «ustoz-shogird» ishlarini rejalashtirish va amalga oshirish O`zbekiston Respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirining 2018 yil 10 sentyabrdagi 20-2018-son buyrug`i bilan tartibga solinadi. O`zbekiston Respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirining 2018 yil 10 sentyabrdagi 20-2018-son buyrug`i va uning ilovasi quyida keltirilgan: Oliy ta’lim muassasasi professor-o`qituvchilar tarkibining o`quv yuklamasi hamda o`quv-uslubiy, ilmiy-tadqiqot va «ustoz-shogird» ishlarini belgilash qoidalarini tasdiqlash to`g`risida [O`zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 2018 yil 8 oktyabrda ro`yxatdan o`tkazildi, ro`yxat raqami 3076]. O`zbekiston Respublikasi « Ta’lim to`g`risida »gi va « Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to`g`risida »gi qonunlariga asosan hamda O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi PF-4947-son «O`zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo`yicha Harakatlar strategiyasi to`g`risida»gi Farmoni, 2017 yil 20 apreldagi PQ-2909-son « Oliy ta’lim tizimini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to`g`risida »gi va 2018 yil 5 iyundagi PQ- 3775-son « Oliy ta’lim muassasalarida ta’lim sifatini oshirish va ularning mamlakatda amalga oshirilayotgan keng qamrovli islohotlarda faol ishtirokini ta’minlash bo`yicha qo`shimcha chora-tadbirlar to`g`risida »gi qarorlariga muvofiq, shuningdek professor-o`qituvchilar tarkibining shaxsiy ish rejasini tartibga solish va tizimlashtirish maqsadida buyuraman: 1. Oliy ta’lim muassasasi professor-o`qituvchilar tarkibining o`quv yuklamasi hamda o`quv-uslubiy, ilmiy-tadqiqot va «ustoz-shogird» ishlarini belgilash qoidalari ilovaga muvofiq tasdiqlansin. 2. O`zbekiston Respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirining 2015 yil 9 sentyabrdagi 5-2015-son «Oliy ta’lim muassasasi professor-o`qituvchilar tarkibining o`quv, ilmiy-metodik, ilmiy-tadqiqot, tashkiliy-metodik, ma’naviy-

axloqiy va tarbiyaviy ishlar yuklamasini aniqlash qoidalarini tasdiqlash to`g`risida»gi buyrug`i (ro`yxat raqami 2720, 2015 yil 19 oktyabr) (O`zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to`plami, 2015 y., 42-son, 540-modda) o`z kuchini yo`qotgan deb hisoblansin. 3. Mazkur buyruq rasmiy e’lon qilingan kundan e’tiboran kuchga kiradi. ILOVA Oliy ta’lim muassasasi professor-o`qituvchilar tarkibining o`quv yuklamasi hamda o`quv-uslubiy, ilmiy-tadqiqot va «ustoz-shogird» ishlarini belgilash QOIDALARI Ushbu Qoidalar O`zbekiston Respublikasining «Ta’lim to`g`risida»gi Qonuniga va O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 5 iyundagi PQ- 152 3775-son «Oliy ta’lim muassasalarida ta’lim sifatini oshirish va ularning mamlakatda amalga oshirilayotgan keng qamrovli islohotlarda faol ishtirokini ta’minlash bo`yicha qo`shimcha chora-tadbirlar to`g`risida»gi qaroriga muvofiq oliy ta’lim muassasasi professor-o`qituvchilar tarkibining o`quv yuklamasi hamda o`quv-uslubiy, ilmiy-tadqiqot va «ustoz-shogird» ishlarini belgilash qoidalarini belgilaydi. Mazkur Qoidalar Toshkent davlat yuridik universiteti, harbiy oliy ta’lim muassasalari va O`zbekiston Respublikasi hududida o`z faoliyatini yuritayotgan xalqaro va xorijiy oliy ta’lim muassasalariga nisbatan tatbiq etilmaydi. 1-bob. Umumiy qoidalar 1. Oliy ta’lim muassasasi professor-o`qituvchilari tarkibi (bundan buyon matnda professor-o`qituvchilar deb yuritiladi) mehnatini normalashtirish har o`quv yili uchun professor-o`qituvchilar va kafedra mudiri tomonidan tuziladigan hamda prorektorlar bilan kelishilgan holda o`quv ishlari bo`yicha prorektor (fakultet dekani) tomonidan tasdiqlanadigan o`quv yili bo`yicha shaxsiy ish rejalariga asoslanadi. 2. Professor-o`qituvchilarning o`quv yili bo`yicha shaxsiy ish rejasi tarkibiga o`quv yuklamasi hamda o`quv-uslubiy, ilmiy-tadqiqot va «ustoz- shogird» ishlarining turlari kiritiladi. Ish turlari professor-o`qituvchilarning o`quv yili bo`yicha shaxsiy ish rejalarida to`liq va aniq aks ettirilishi kerak. Joriy o`quv

yili yakunida faqat mazkur o`quv yili davomida amalga oshirilgan ishlar hisobga olinadi. O`quv yili davomida bajarilgan qo`shimcha ish turlari professor- o`qituvchilarning yillik shaxsiy ish rejalariga kiritib borilishi mumkin. 3. Professor-o`qituvchilarning shaxsiy ish rejasi tarkibiga kiritiladigan o`quv yuklamasi hamda o`quv-uslubiy, ilmiy-tadqiqot va «ustoz-shogird» ishlari: to`liq shtatda faoliyat ko`rsatayotgan professor-o`qituvchilar uchun professor-o`qituvchilarning lavozimlariga qo`yilgan malaka talablari asosida; to`liq shtatda bo`lmagan va o`rindosh sifatida faoliyat ko`rsatayotgan professor-o`qituvchilar uchun ularning stavkalariga muvofiq tarzda professor- o`qituvchilarning lavozimlariga qo`yilgan malaka talablari asosida; shuningdek, mehnatga haq to`lashning soatbay shartlari asosida faoliyat ko`rsatayotgan professor-o`qituvchilarning o`quv yuklamasi ushbu Qoidalarga muvofiq shakllantiriladi. 4. Professor-o`qituvchilarning o`quv yili bo`yicha shaxsiy ish rejasining bajarilishi muntazam ravishda kafedra mudiri, har semestr yakunida fakultet dekani, dekan o`rinbosarlari, fakultet tuzilmasi bo`lmagan oliy ta’lim muassasalarida o`quv bo`limi (o`quv-uslubiy boshqarma) va tegishli yo`nalishlar bo`yicha prorektorlar tomonidan nazorat qilib boriladi. 2-bob. Professor-o`qituvchilarning o`quv yuklamasini hisoblash 5. Professor-o`qituvchilarning (madaniyat va san’at yo`nalishlari o`quv mashg`ulotlarida ishtirok etadigan kontsertmeysterlarning) o`quv yili bo`yicha shaxsiy ish rejasiga kiritilgan, uning asosiy qismi bo`lgan o`quv yuklamasining soatlardagi hajmi mazkur Qoidalarning 1-ilovasida nazarda tutilgan Oliy ta’lim muassasasi professor-o`qituvchilarining o`quv yuklamasi hajmini hisoblashning vaqt me’yorlarida belgilangan ish turlaridan kelib chiqib, professor- o`qituvchilarning lavozimlariga qo`yilgan malaka talablari asosida hisoblanadi.

Professor-o`qituvchilarning egallab turgan lavozimlari bo`yicha o`quv yuklamasi hajmi fakultet dekani (kafedra mudiri)ning taklifiga muvofiq oliy ta’lim muassasasining Kengashi tomonidan tasdiqlanadi. 6. O`quv yuklamasi bo`yicha hisoblangan soatlar hajmi oliy ta’lim muassasasining shtat birliklari sonini hamda professor-o`qituvchilarning oylik maoshlarini belgilash uchun asos bo`lmaydi. Shtat birliklari professor-o`qituvchilarning talabalar soniga nisbati bo`yicha, oylik maoshi esa xarajatlar smetasi bo`yicha tegishli normativ- huquqiy hujjatlar asosida belgilanadi. 7. O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1997 yil 11 martdagi 133-son qarori bilan tasdiqlangan Ijodiy ta’tillar berish tartibi hamda boshqa normativ-huquqiy hujjatlarda nazarda tutilgan normalarga muvofiq olib borilayotgan ilmiy-metodik va ilmiy-tadqiqot ishlarini rag`batlantirish maqsadida professor-o`qituvchilarning o`quv ishlari yuklamasi hajmi kafedra yig`ilishining taklifiga asosan oliy ta’lim muassasasi kengashining qarori bilan o`zgartirilishi mumkin. Bunda professor-o`qituvchilarning tegishli o`quv yuklamasining muayyan qismi kafedraning boshqa professor-o`qituvchilarining o`quv yuklamasiga qo`shimcha ravishda taqsimlanadi. 8. Ma’ruza mashg`ulotlari ilmiy unvon va ilmiy darajaga ega bo`lgan professor-o`qituvchilar tomonidan o`tkaziladi. Zarur hollarda (ma’ruza mashg`ulotlari hajmi ko`p bo`lganda yoki professor, dotsent va katta o`qituvchilar etarli bo`lmaganda) oliy ta’lim muassasasi Kengashining qaroriga asosan kamida 3 yillik ilmiy-pedagogik ish stajiga ega bo`lgan, biroq ilmiy unvon va ilmiy darajasi bo`lmagan o`qituvchilarga bir o`quv yilida 250 soatgacha hajmda ma’ruza mashg`ulotlarini o`tishga ruxsat beriladi. Professor-o`qituvchilarning o`quv (ma’ruza, amaliy (yakka), seminar va laboratoriya) soatlari hajmi 400 soatdan kam bo`lmasligi tavsiya etiladi. Kafedraga sohaning etakchi mutaxassislari (akademiklar va professorlar) jalb etilganda, ushbu o`quv soatlari hajmiga oliy ta’lim muassasasi Kengashi qaroriga muvofiq o`zgartirish kiritish mumkin.

3-bob. Professor-o`qituvchilarning o`quv-uslubiy, ilmiy-tadqiqot va «ustoz- shogird» ishlarini belgilash 9. Professor-o`qituvchilar faoliyatining o`quv-uslubiy, ilmiy-tadqiqot va «ustoz-shogird» ishlari bo`yicha soatlar hajmi hisoblanmaydigan ish turlari mazkur Qoidalarning 2-ilovasida nazarda tutilgan Oliy ta’lim muassasasi professor-o`qituvchilarining o`quv-uslubiy, ilmiy-tadqiqot va «ustoz-shogird» ishlari turlaridan kelib chiqib, professor-o`qituvchilarning lavozimlariga qo`yilgan malaka talablari asosida belgilanadi. 10. Professor-o`qituvchilarning o`quv-uslubiy, ilmiy-tadqiqot va «ustoz- shogird» ishlari hajmi mazkur ish turlarini bajarish zaruriyatidan kelib chiqib, professor-o`qituvchilarning lavozimlariga qo`yilgan malaka talablari asosida fakultet dekani (kafedra mudiri)ning taklifiga muvofiq oliy ta’lim muassasasi Kengashi tomonidan tasdiqlanadi. 11. Professor-o`qituvchilarning ilmiy-pedagogik, ijodiy mahoratini uzluksiz oshirib borish, talabalarda chuqur nazariy bilim, amaliy va kasbiy ko`nikmalarni shakllantirish, ilm-fanga bo`lgan qiziqishni uyg`otish, ularga milliy va umuminsoniy qadriyatlarni singdirish, har tomonlama etuk mutaxassis tayyorlashni nazarda tutgan holda kafedra mudiri o`qitishni ilg`or pedagogik va kompyuter texnologiyalari, yangi avlod o`quv adabiyotlari asosida tashkil etish hamda o`quv-uslubiy, ilmiy-tadqiqot va «ustoz-shogird» ishlar bo`yicha aniq topshiriqlarni belgilaydi. 4-bob. Yakuniy qoida 12. Mazkur Qoidalar O`zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi, Iqtisodiyot vazirligi, Sog`liqni saqlash vazirligi, Xalq ta’limi vazirligi, Tashqi ishlar vazirligi, Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarni rivojlantirish vazirligi, Madaniyat vazirligi, Jismoniy tarbiya va sport vazirligi, Qurilish vazirligi, Ta’lim sifatini nazorat qilish davlat inspektsiyasi, Davlat soliq qo`mitasi,

Avtomobil yo`llari davlat qo`mitasi, O`zbekiston Badiiy akademiyasi, «O`zbekiston temir yo`llari» AJ va Navoiy kon-metallurgiya kombinati Davlat korxonasi bilan kelishilgan. Oliy ta’lim muassasasi professor-o`qituvchilarining o`quv-uslubiy, ilmiy- tadqiqot va «ustoz-shogird» ishlarini belgilash qoidalariga 2-ILOVA Oliy ta’lim muassasasi professor-o`qituvchilarining o`quv yuklamasi hajmini hisoblashning vaqt me’yorlari - Ish turlari; - Ish turlari uchun ajratilgan vaqt me’yori; - Ish turlarining bajarilganligini aniqlash. 1) O`quv (ma’ruza, amaliy, seminar, yakka va laboratoriya) mashg`ulotlarini o`tkazish. bir akademik soat uchun — 1 soat. O`quv mashg`ulotlari o`quv rejaga muvofiq bir akademik soatdan (45 minut) yoki tanaffussiz ikki akademik soatdan (80 minut) o`tkaziladi. Bunda: amaliy va seminar mashg`ulotlari talabalar soni, odatda, 25 nafargacha talaba bo`lgan akademik guruhlarda; ma’ruza mashg`ulotlari, odatda, 100 nafardan oshmagan birlashgan akademik guruhlarda (potok), tibbiyot oliy ta’lim muassasalarida klinik kafedralarda tsiklga kelgan guruhlarda (potok); laboratoriya mashg`ulotlari va chet (rus) tilini o`qitish, chizma geometriya va muhandislik grafikasi fanidan amaliy mashg`ulotlar, tibbiyot oliy ta’lim muassasalarida tibbiy-biologik, klinikagacha bo`lgan va gigienik fanlar (tibbiyot oliy ta’lim muassasalari uchun) o`qitish, nofilologik yo`nalishlarda fanni chet tilida o`qitish, odatda, 12 — 15 nafargacha talaba bo`lgan kichik guruhlarda; madaniyat, san’at va sport yo`nalishlarida yakka tartibdagi mashg`ulotlar, odatda, 1 — 10 nafargacha, ansambl mashg`ulotlarida 2 - 12 nafargacha talaba bo`lgan kichik guruhlarda; tibbiyot oliy ta’lim muassasalarida klinik fanlarni o`qitish, odatda, 5 — 10 nafargacha talaba bo`lgan kichik guruhlarda o`tkaziladi. O`quv mashg`ulotlarining o`tkazilganligi guruh jurnalida qayd etiladi. Tibbiyot oliy ta’lim muassasalari uchun o`quv mashg`ulotlarining o`tkazilganligi o`quv jurnalida qayd etiladi.

2) Yakuniy davlat attestatsiyasi belgilangan fanlardan umumlashgan ma’ruzalar va maslahatlar o`tkazish. bitta fanga (bitta potok uchun) — 6 soat. Umumlashgan ma’ruzalar va maslahatlarning o`tkazilishi yakuniy davlat attestatsiyasini o`tkazish jadvalida qayd etiladi. 3) Kurs ishlari va kurs loyihalariga rahbarlik qilish, ular bo`yicha maslahatlar berish . bir kurs ishi uchun — 2 soat; bir kurs loyihasi uchun — 3 soat. Bir professor-o`qituvchi bir semestr davomida, odatda, 50 nafargacha talabaga (ko`pi bilan 1-2 ta akadem guruh talabalariga) kurs ishi (loyihasi) berishi mumkin. Tibbiyot oliy ta’lim muassasalari uchun o`quv rejada ko`rsatilgan fanlar bo`yicha o`tkaziladi. 4) Kurs ishi (kurs loyihasi) himoyasini o`tkazish . bir kurs ishi himoyasi uchun — 0,4 soat; bir kurs loyihasi himoyasi uchun — 0,6 soat. Bunda professor- o`qituvchining bir kunlik ish soati hajmi 8 soatdan oshmasligi lozim. Kurs ishi (loyihasi) himoyasida kamida 2 nafar professor-o`qituvchi ishtirok etadi. Jami soatlar himoyada ishtirok etgan professor-o`qituvchilar soniga bo`linadi va ular o`rtasida teng taqsimlanadi. Professor-o`qituvchining kurs ishi (loyihasi) himoyasini o`tkazishda ishtirok etishi tegishli qaydnomalarda aks ettiriladi. 5) Yakuniy davlat attestatsiyasini o`tkazish. yozma ish shaklida bir akadem guruh uchun — 3 soat; og`zaki shaklda bitta talaba uchun — 0,2 soat, ijodiy ishlarda bitta talaba uchun — 0,3 soat; yozma ish (ijodiy ish)ni tekshirish uchun har bir ishga — 0,2 soat; test shaklida bitta akadem guruh uchun — 1 soat. Tibbiyot oliy ta’lim muassasalarida klinikagacha bo`lgan integrallashgan imtihon va bemorda o`tkazilgan klinik imtihon bo`yicha bir nafar talaba uchun — 0,5 soat (integrallashgan attestatsiya uchun). Yakuniy davlat attestatsiya komissiyasi raisiga komissiyaning bitta a’zosi uchun beriladigan jami soatga qo`shimcha ravishda 20% qo`shiladi. Komissiya a’zolariga beriladigan bir kunlik o`quv yuklamasi hajmi 8 soatdan oshmasligi lozim. Bir potok (akadem guruh) da yozma ish o`tkazish jarayonida ishtirok etgan komissiyaning har bir a’zosi (kuzatuvchi professor-o`qituvchi) ga 3 soatdan beriladi. Og`zaki shaklda o`tkazilgan yakuniy davlat attestatsiyasi sinovlari jami soati unda ishtirok etgan

komissiyaning har bir a’zosiga beriladi. Yozma ish shaklida o`tkazilgan yakuniy davlat attestatsiyasi sinovlarining jami soati yozma ishni tekshirishda ishtirok etgan komissiya a’zolari umumiy soniga bo`linadi hamda komissiya a’zolariga teng taqsimlanadi. Test shaklida o`tkazilgan yakuniy davlat attestatsiyasi sinovlari jami soati unda ishtirok etgan komissiyaning har bir a’zosiga beriladi. Tibbiyot oliy ta’lim muassasalarida klinikagacha bo`lgan integrallashgan imtihon va bemorda o`tkazilgan klinik imtihonda jami soatlar imtihon olishda ishtirok etganlar orasida teng taqsimlanadi. Yakuniy davlat attestatsiyasida ishtirok etish tegishli buyruq va qaydnomalarda aks ettiriladi. Yakuniy davlat attestatsiyasi komissiyasi tarkibini oldindan aniqlash imkoniyati bo`lmagan taqdirda, komissiya a’zolari (kuzatuvchi professor-o`qituvchi) ga komissiya o`z ishini tugatgandan so`ng, soatbay haq to`lanadi. Bunda ushbu soatbay ish turi professor-o`qituvchining yillik shaxsiy ish rejasiga kiritilmaydi. 6) Namunaviy o`quv dasturlarida ko`zda tutilgan nazorat, hisoblash va hisob- grafik ishlarini tekshirish, maslahatlar berish, taqriz yozish va qabul qilish. Tibbiyot oliy ta’lim muassasalarida klinik fanlarni o`qitishda ishchi o`quv dasturlarida ko`zda tutilgan kasallik tarixlari va ekspertiza bayonnomalarini tekshirish, maslahatlar berish va qabul qilish. bitta topshiriq uchun 0,3 soat, biroq bitta fanga ko`pi bilan — 1 soat. Bitta kasallik tarixi va ekspertiza bayonnomasi uchun — 0,5 soat. Bir professor-o`qituvchiga kafedra qaroriga asosan ko`pi bilan 3 tagacha akademik guruh talabalari biriktiriladi. Tibbiyot oliy ta’lim muassasalarida kasallik tarixi tegishli kafedrada bir yil davomida saqlanadi. Mazkur ishlarning bajarilishi talabalarni baholash jurnallarida aks ettiriladi. 7) Oraliq va yakuniy baholashlarni o`tkazish, shuningdek talabaning qoldirgan (o`zlashtirmagan) darslarini qayta topshirishini qabul qilish.

fan bo`yicha oraliq baholashlarda jami har bir talaba uchun — 0,2 soat; yakuniy baholashda har bir talaba uchun — 0,3 soat. Qoldirilgan (o`zlashtirilmagan) darslarni qayta topshirishni qabul qilishda har bir talaba uchun — 0,3 soat. Bunda bir o`quv semestri davomida bir professor- o`qituvchiga ko`pi bilan 20 soat beriladi. Semestr davomida bitta fandan ko`pi bilan 2 tagacha oraliq baholash o`tkaziladi. Bunda modul tizimida o`qitilmayotgan va hajmi (umumiy auditoriya soati) semestr davomida haftasiga to`liq 2 akademik soatdan (tibbiyot oliy ta’lim muassasalarida 4 akademik soatdan) kam bo`lgan fanlardan oraliq baholash o`tkazilmaydi. Oraliq va yakuniy baholashlar o`tkazilishi tegishli jadvallarda aks ettiriladi. Yozma ishlar natijalari e’lon qilingandan so`ng 6 oy davomida saqlanadi. Baholashlar jadvali (grafigi) semestr boshlangan muddatda talabalarga professor-o`qituvchi tomonidan e’lon qilinadi. Darslarni qayta topshirish tegishli jurnal yoki qaydnomalarda aks ettiriladi. 8) Bakalavriat ta’lim yo`nalishi talabalari amaliyotiga rahbarlik qilish, ularning hisobotlarini tekshirish va baholash. Malakaviy amaliyot o`tayotgan har bir talaba uchun bir ish kuniga — 0,5 soat. Bunda: o`quv amaliyotiga rahbarlik qilish 1 akadem guruh uchun bir ish kuniga — 6 soat; ishlab chiqarish va pedagogik amaliyotga rahbarlik qilish: agar ishlab chiqarish va pedagogik amaliyot o`talayotgan tashkilot oliy ta’lim muassasasi joylashgan hudud doirasida bo`lsa, bir ish kuniga 1 akadem guruh uchun — 3 soat; agar ishlab chiqarish va pedagogik amaliyot o`talayotgan tashkilot oliy ta’lim muassasasi joylashgan hudud doirasida bo`lmasa, amaliyotga rahbarlik qilish bir ish kuniga — 6 soat. Individual holda o`tkaziladigan amaliyotlarda butun amaliyot davriga bir talaba uchun — 2 soat. Mazkur ish turi bo`yicha professor-o`qituvchining soatlari hajmi o`quv ishlari yuklamasining 20% idan oshmasligi lozim. Mazkur ishlarning bajarilganligi amaliyot o`tash bo`yicha oliy ta’lim muassasasi

buyrug`i, talabaning amaliyot kundaligi va amaliyot uchun baho qo`yilgan tegishli qaydnomalar asosida aniqlanadi. 9) Bakalavriat ta’lim yo`nalishi talabalarining bitiruv malakaviy ishiga (diplom loyihasi, diplom ishi) rahbarlik qilish, xulosalar yozish. bir o`quv yiliga har bir talaba uchun — 25 soat, texnik yo`nalishlarda har bir talaba uchun – 30 soat. Bir o`quv yilida bitta professor-o`qituvchiga 7 nafargacha talaba biriktiriladi. Professor-o`qituvchining bitiruv malakaviy ishiga (diplom loyihasi, diplom ishi) rahbarlik qilganligi, xulosalar yozganligi oliy ta’lim muassasasi buyrug`i, yozilgan xulosa va ishning himoyaga taqdim etilganligi asosida aniqlanadi. 10) Talabalarning bitiruv malakaviy ishi (diplom loyihasi, diplom ishi, magistrlik dissertatsiyasi) himoyasi bo`yicha yakuniy davlat attestatsiyasi komissiyasida ishtirok etish. bir bitiruv malakaviy ishi (diplom loyihasi, diplom ishi) uchun — 0,4 soat; bir magistrlik dissertatsiyasi uchun — 0,8 soat. Professor-o`qituvchiga beriladigan bir kunlik o`quv ishlari yuklamasi hajmi, odatda, 8 soatdan oshmasligi lozim. A’zolarning yakuniy davlat attestatsiyasi komissiyasidagi ishtiroki oliy ta’lim muassasasi buyrug`i hamda himoya natijalari to`g`risidagi qaydnomalar asosida aniqlanadi. Jami soat yakuniy davlat attestatsiyasi komissiyasida ishtirok etgan har bir a’zoga beriladi. Bir YaDAK yig`ilishida 4 tagacha magistrlik dissertatsiyasi, 8 tagacha BMI himoyasiga ruxsat beriladi. Yakuniy davlat attestatsiyasi komissiyasi tarkibini oldindan aniqlash imkoniyati bo`lmagan taqdirda, komissiya a’zolariga komissiya o`z ishini tugatgandan so`ng, soatbay haq to`lanadi. Soatbay ish turi professor-o`qituvchining yillik shaxsiy ish rejasiga kiritilmaydi. 11) Magistratura talabalarining ilmiy pedagogik faoliyati va amaliyotiga rahbarlik qilish. Tibbiyot oliy ta’lim muassasalari uchun klinik ordinatorlarning o`quv va klinik amaliyotiga rahbarlik qilish. bir o`quv yiliga bitta talaba uchun — 50 soat. Bir o`quv yiliga bitta klinik ordinator uchun — 50 soat. Professor yoki fan doktori 5 nafargacha, dotsent, fan nomzodi va mutaxassis 3 nafargacha talabaning ilmiy pedagogik faoliyati va

amaliyotiga rahbarlikni amalga oshirishi mumkin. Professor, fan doktori, dotsent, fan nomzodi va mutaxassis 4 nafargacha klinik ordinatorning o`quv va klinik amaliyotiga rahbarlikni amalga oshirishi mumkin. Talabaning ilmiy pedagogik faoliyatiga rahbarlik qilganlik talabaning kalendar ish rejasidagi topshiriqlarni bajarishi bilan aniqlanadi. Amaliyotga rahbarlik qilganlik oliy ta’lim muassasasining amaliyot o`tash bo`yicha buyrug`i, talabaning amaliyot kundaligi va amaliyot uchun baho qo`yilgan tegishli qaydnomalar asosida aniqlanadi. 12) Magistratura talabasining magistrlik dissertatsiyasi va ilmiy- tadqiqot ishiga rahbarlik (ilmiy maslahatchilik) qilish. bir o`quv yiliga bitta talaba uchun — 50 soat. Professor yoki fan doktori 5 nafargacha, dotsent, fan nomzodi va mutaxassis 3 nafargacha talabaning magistrlik dissertatsiyasi va stajirovkasiga (ilmiy maslahatchilik) rahbarlikni amalga oshirishi mumkin. Mazkur ish turining bajarilganligi oliy ta’lim muassasasi buyrug`i, talabaning kalendar ish rejasi va magistrlik dissertatsiyasining himoyaga taqdim etilgani asosida aniqlanadi. 13) Bakalavriat ta’lim yo`nalishlari bo`yicha kasbiy (ijodiy) imtihonlarni, shuningdek magistratura va klinik ordinatura mutaxassisliklari qabuli jarayonida kirish sinovlarini o`tkazish komissiyasida, tayanch doktorant (PhD), doktorant va mustaqil izlanuvchilar tanlovi komissiyasida va malaka imtihonida ishtirok etish. yozma ish shaklida o`tkazilganda bir potok (abiturientlar guruhi) uchun — 3 soat; og`zaki shaklda o`tkazilganda, bitta abiturient uchun — 0,3 soat; test shaklida o`tkazilganda, bir potok (abiturientlar guruhi) uchun — 1 soat; har bir yozma ish (ijodiy ish) ni tekshirish uchun — 0,3 soat. Professor-o`qituvchiga beriladigan bir kunlik o`quv ishlari yuklamasi hajmi 8 soatdan oshmasligi lozim. Bir potok (abiturientlar guruhi) da yozma ishni o`tkazish jarayonida ishtirok etgan har bir professor-o`qituvchiga 3 soatdan beriladi. Yozma ish shaklida o`tkazilgan imtihon va sinovlarning jami soati yozma ishni tekshirishda ishtirok etgan komissiya a’zolari soniga teng bo`linadi hamda ular o`rtasida teng taqsimlanadi. Og`zaki (test) shaklida o`tkazilgan imtihon va sinovlarning jami

soati unda ishtirok etgan komissiyaning har bir a’zosiga beriladi. Qabul imtihonlari va sinovlarida ishtirok etganlik oliy ta’lim muassasasining tegishli buyrug`i va tegishli qaydnomalar asosida aniqlanadi. Komissiya a’zolari tarkibini oldindan aniqlash imkoniyati bo`lmagan taqdirda, komissiya a’zolariga komissiya o`z ishini tugatgandan so`ng, soatbay haq to`lanadi. Soatbay ish turi professor-o`qituvchining yillik shaxsiy ish rejasiga kiritilmaydi. 14) Oliy ta’lim muassasasidagi doktorant va mustaqil izlanuvchiga ilmiy maslahatchilik qilish. bir nafar doktorant uchun bir o`quv yilida — 100 soat; bir nafar mustaqil izlanuvchi uchun bir o`quv yilida — 50 soat. Fan doktori, professor va fan nomzodi, dotsent o`zi ishlayotgan oliy ta’lim muassasasida 3 nafargacha doktorant va mustaqil izlanuvchiga ilmiy maslahatchilik qilishi mumkin. Ilmiy maslahatchi bo`lganlik oliy ta’lim muassasasining tegishli buyrug`i, doktorant va mustaqil izlanuvchining yakka tartibdagi ish rejasi bajarilishi asosida aniqlanadi. 15) Ochiq, muammoli, integratsiyalashgan ma’ruzalar va master- klasslarga tayyorgarlik ko`rish va o`tkazish . bir akademik soat ochiq lektsiya va master-klass uchun — 5 soat; ochiq, muammoli, integratsiyalashgan ma’ruza uchun bir o`quv yilida ko`pi bilan — 30 soat. Master-klass: oliy ta’lim muassasasi miqyosida o`tkazilganda, bir o`quv yilida ko`pi bilan 30 soat; respublika miqyosida o`tkazilganda, bir o`quv yilida ko`pi bilan 40 soat; xalqaro miqyosda o`tkazilganda, bir o`quv yilida ko`pi bilan 60 soat. Oliy ta’lim muassasalarida o`tkazilgan ochiq, muammoli, integratsiyalashgan ma’ruza va master-klasslar tegishli rejalar va ularning o`tkazilganligini tasdiqlovchi hujjatlar asosida aniqlanadi. 16) Qayta tayyorlash va malaka oshirish kurslarida o`qish. qayta tayyorlash va malaka oshirish kurslarida o`qiganlik uchun — haftasiga 36 soatdan. Qayta tayyorlash va malaka oshirish kurslarida o`qiganligini tasdiqlovchi hujjat asosida aniqlanadi.

$17) Sirtqi bo`lim talabalarining nazorat ishlariga taqriz yozish. 1 nazorat ishiga 0,75 soat; nazorat ishi bo`yicha suhbatga 0,25 soat, bir fanga bir semestrga 1,5 soat; Nazorat ishlari (grafigi) semestr boshlangan muddatda talabalarga professor-o`qituvchi tomonidan e’lon qilinadi. Oliy ta’lim muassasasi professor-o`qituvchilarining o`quv-uslubiy, ilmiy- tadqiqot va «ustoz-shogird» ishlarini belgilash qoidalariga 2-ILOVA Oliy ta’lim muassasasi professor-o`qituvchilarining o`quv-uslubiy, ilmiy-tadqiqot va «ustoz-shogird» ishlarini turlari T \r Ish turlari Ish turlarini amalga oshirish mexanizmi (professor-o`qituvchining shaxsiy ish rejasida qayd etiladigan tadbirlar) Ish turlarining bajarilganligini aniqlash I. O`quv-uslubiy ishlar 2 . 3. Yangi ma’ruza matnlari, mashq (masalalar) to`plami, laboratoriya, ijodiy ishlari bo`yicha uslubiy qo`llanmalarni ishlab chiqish, yozish va nashr etish. Yangi ma’ruza matnlari, mashq (masalalar) to`plami, laboratoriya, ijodiy ishlar bo`yicha uslubiy qo`llanmalar yaratish Oliy ta ’ lim muassasasi ( fakultet ) O ` quv - uslubiy ( ilmiy ) kengashi qarori bilan nashr etishga tavsiya etilgan ishlanmalar asosida aniqlanadi .$

Tarqatma o`quv materiallari, elektron o`quv dasturlar va video mashg`ulotlar (fan doirasida), shuningdek tegishli kompyuter dasturlaridan foydalangan holda taqdimot slaydlari, o`qitish dasturlarini Yangi tahrirdagi tarqatma o`quv materiallarini tayyorlash; fan bo`yicha kompyuter dasturlaridan foydalangan holda taqdimot slaydlari, o`qitish dasturlarini tayyorlash; elektron o`quv dasturlar va video mashg`ulotlar fan doirasida yaratish. Oliy ta’lim muassasasida joriy o`quv yilida qo`llanilgan materiallar (dasturlar) asosida aniqlanadi. Darslik, o`quv qo`llanmalar yozish va nashr etishga tayyorlash. Darslik va o`quv qo`llanmalarni yozish va nashrga tayyorlash. Oliy ta ’ lim muassasasi ( fakultet ) O ` quv - uslubiy ( ilmiy ) kengashi qarori bilan nashr etishga tavsiya etilgan darslik va o ` quv qo ` llanma asosida aniqlanadi . 4 . 5. 6 . 7. 8 . Darslik, o`quv qo`llanmalarni to`ldirilgan va o`zgartirilgan holda qayta nashr etish. Darslik va o`quv qo`llanmalarga tegishli o`zgartirish va qo`shimchalar kiritish va nashrga tayyorlash. Oliy ta ’ lim muassasasi ( fakultet ) O ` quv - uslubiy ( ilmiy ) kengashi qarori bilan nashr etishga tavsiya etilgan darslik va o ` quv qo ` llanma asosida aniqlanadi . Uslubiy qo`llanma (ko`rsatma, risola)lar tayyorlash va nashr etish. Ta’limga tegishli bo`lgan Uslubiy qo`llanma (ko`rsatma, risola)lar tayyorlash va nashr etish. Oliy ta’lim muassasasi (fakultet) O`quv- uslubiy (ilmiy) kengashi qarori bilan nashr etishga tavsiya etilgan uslubiy qo`llanma (ko`rsatma, risola) asosida aniqlanadi. Fanning o`quv- uslubiy majmuasini ishlab chiqish va fanning elektron modul papkasini yaratish. Fanning o`quv-uslubiy majmuasini yaratish. O`quv jarayonida qo`llanilgan ishlar asosida aniqlanadi. Mavjud laboratoriya ishini yangilash. Mavjud laboratoriya ishini yangilash. Kafedra yig ` ilishi bayonnomasi va laboratoriya ishi bo ` yicha joriy o ` quv yilida tayyorlangan yangi uslubiy ko ` rsatmalar asosida aniqlanadi .

Yangi laboratoriya ishini tayyorlash va joriy etish, shuningdek virtual laboratoriya ishini tayyorlash va joriy etish. Yangi laboratoriya ishini tayyorlash va joriy etish. Kafedra yig`ilishi bayonnomasi va laboratoriya ishi bo`yicha joriy o`quv yilida tayyorlangan yangi uslubiy ko`rsatmalar asosida aniqlanadi. 9 . 1 0. 11. 1 2. Bakalavriat ta ’ lim yo ` nalishi ( magistratura , klinik ordinatura mutaxassisligi ) bo ` yicha malaka talabi , namunaviy o ` quv reja , yangi fan uchun namunaviy o ` quv dasturlarini ishlab chiqish . Malaka talabi, o`quv reja, va o`quv dasturini ishlab chiqish. Joriy o`quv yili uchun tasdiqlangan malaka talabi, namunaviy o`quv reja va dasturlar asosida aniqlanadi. Ishchi o`quv reja, fan bo`yicha ishchi o`quv dasturini ishlab chiqish Ishchi o`quv reja va fan bo`yicha ishchi o`quv dasturini ishlab chiqish Kafedra yig`ilishi bayonnomasi va kafedrada mavjud bo`lgan, joriy o`quv yilida tayyorlangan ishchi o`quv reja va dasturlar asosida aniqlanadi. Darslik, o`quv qo`llanmalar va boshqa materiallarni tarjima qilish. Darslik, o`quv qo`llanma va fan doirasida boshqa materiallarni tarjima qilish. Oliy ta’lim muassasasining tegishli buyrug`i, O`quv-uslubiy (ilmiy) kengash qarori bilan joriy o`quv yilida tayyorlangan tarjima materiallari asosida aniqlanadi. Fanlar bo`yicha nazorat savollari (test, masalalar va boshqa), oraliq va yakuniy baholashlar uchun topshiriqlarni ishlab chiqish. Oraliq va yakuniy baholashlar uchun nazorat savollari (test, masalalar va boshqa), topshiriqlar ishlab chiqish. Ishlab chiqilgan hamda kafedra bayonnomasi bilan joriy etilgan topshiriqlar to`plami asosida aniqlanadi. II. Ilmiy-tadqiqot ishlari

1 3. Ilmiy maqola, tezis tayyorlash va nashr etish, ixtiro (patent), dasturiy vositalar yaratish Xorijiy va mahalliy (OAK ro`yxatidagi) ilmiy jurnallarda ilmiy maqolalar chop etish, ixtiro (patent) olish, tezislar nashr etish. Har bir ilmiy maqola, ixtiro va tezislari hisobga olinadi. Joriy o`quv yilida tayyorlangan va nashr etilgan ishlar asosida aniqlanadi. 1 4. 1 5. 16. 1 7. 1 8. 19. Monografiya va risola nashr etish, axborot tahliliy materiallar tayyorlash, ijodiy ishlar yaratish Joriy o`quv yilida nashr etilgan (tayyorlangan) ishlar asosida aniqlanadi. Shaxsiy (tematik) ijodiy asarlar katalogini nashr etish, yangi loyihalar yaratish Shaxsiy (tematik) ijodiy asarlar katalogini nashr etish, yangi loyihalar yaratish. Joriy o`quv yilida nashr etilgan (yaratilgan) ishlar asosida aniqlanadi. Darslik, monografiya, risola va o`quv qo`llanmalariga muharrirlik qilish Darslik, o`quv qo`llanma, monografiya va risolalar. Darslik , monografiya va o ` quv qo ` llanma hamda risolalarning joriy o ` quv yilida nashr etilganligi asosida aniqlanadi . Oliy ta ’ lim muassasasi kengashi tomonidan tasdiqlangan mavzu bo ` yicha ilmiy - tadqiqot ishlarini bajarish . Rahbar yoki mas ’ ul ijrochi bo ` lganligi hisobga olinadi . O ` quv yili davomida mavzu bo ` yicha amalga oshirilgan tegishli ilmiy - tadqiqot ishlari asosida aniqlanadi . Xo ` jalik shartnomalari doirasida tayyorlangan va davlat ilmiy - texnik dasturlariga muvofiq bajarilayotgan tadqiqot loyihalari bo ` yicha bajarilgan ishlar mazkur ish turiga kiritilmaydi . Darslik , o ` quv qo ` llanma , monografiya , risola , ilmiy maqola , dissertatsiya , avtoreferat va boshqa ishlarga taqriz yozish . Darslik , o ` quv qo ` llanma , monografiya , dissertatsiya , avtoreferat yoki risola , ilmiy maqola , va boshqa ishlar . Joriy o`quv yilida yozilgan taqrizlar asosida aniqlanadi.

Falsafa doktori (PhD), fan doktori (DS) ilmiy darajasini olish uchun dissertatsiya tayyorlash va himoya qilish. Falsafa doktori (PhD) yoki fan doktori (DS) dissertatsiyasini tayyorlaganligi. Tayyorlash va himoya qilish uchun 3 o`quv yili davomida dissertatsiya yozish mumkin. Avtoreferat, ilmiy daraja olish uchun dissertatsiya himoya qilganlik to`g`risidagi Ilmiy kengash bayonnomasi asosida aniqlanadi. 2 0. 21. 2 2. 2 3. 24. Ilmiy jurnallar tahririyatiga a’zo bo`lish. Har bir ilmiy jurnallar tahririyatiga a’zo bo`lish. Nashr etilgan ilmiy jurnallar va boshqa hujjatlar asosida aniqlanadi. Talabalarning ilmiy- tadqiqot va ilmiy-ijodiy ishlariga rahbarlik qilish. Talabalarning ilmiy- tadqiqot va ilmiy-ijodiy ishlariga rahbarlik. Talabaning ilmiy-tadqiqot va ilmiy-ijodiy ishlari (ma’ruza, maqola, tezis, she’riy to`plam va boshqalar) nashr etganligi asosida aniqlanadi. Talabalarning fan va ilmiy to`garaklariga rahbarlik qilish. Talabalarning fan va ilmiy to`garaklariga rahbarlik. To`garaklarga rahbarlik qilganlikni tasdiqlovchi hujjatlar asosida aniqlanadi. Ilmiy yoki uslubiy konferentsiya va seminarlar tashkil etish. Ilmiy yoki uslubiy konferentsiya va seminarlar tashkil etiilganligi. Ilmiy yoki uslubiy konferentsiya va seminarlarning o`tkazilganligini tasdiqlovchi ma’lumotlar. Ilmiy yoki usulbiy kengashlarda ishtiroki. Ilmiy yoki usulbiy kengashlarda a’zo bo`lganligi. Ilmiy yoki usulbiy kengashlarda a’zo bo`lganligini tasdiqlochi ma’lumotlar. III. «Ustoz-shogird» ishlari 2 5. Talaba oliy ta’lim muassasasiga o`qishga qabul qilinganda yangi sharoitga adaptatsiya jarayonini o`tashga va oliy ta’lim muassasasida bo`lgan chog`ida vaqtini to`g`ri taqsimlashga yordam berish. Talabalar oliy ta’lim muassasasiga qabul qilinganda ular bilan tanishish hamda talabalarning shaxsiy hujjatlari yig`ma jildini shakllantirish va yangilab borish. O`qishga qabul qilingan talabalarni oliy ta’lim muassasasi va unda mavjud sharoitlar bilan tanishtirish. Talabalarni bo`sh vaqtlarini mazmunli o`tkazish bo`yicha ish rejasini ishlab chiqish va doimiy nazoratga olish. Talabalarning shaxsiy hujjatlari yig`ma jildlari va tasdiqlovchi hujjatlar asosida aniqlanadi.

2 6. 27. 2 8. 29. Talabaning shaxsiy va akademik yutuqlarini rivojlantirish maqsadida uchrashuvlar o ` tkazish Etuk fan arboblari , akademiklar , iqtidorli talabalar hamda ish beruvchi tashkilotlar vakillari bilan talabalarning shaxsiy va akademik yutuqlarini rivojlantirishga qaratilgan uchrashuvlarni o ` tkazib borish . Uchrashuvlarni tasdiqlovchi hujjatlar (bayoni, video yoki foto lavhalari) asosida aniqlanadi. Talabalar baholash tizimi qanday olib borilishini qay darajada anglaganini va qaerdan ta’lim va akademik sohada yordam olishi mumkin ekanligini nazorat qilish Talabalarga baholash tizimi bo`yicha ma’lumotlar berish. Ularga qaerdan ta’lim va akademik sohada yordam olishi mumkin ekanligini tushuntirish va amaliy yordam berish. Talabalarni fanlardan o`zlashtirish darajasi orqali aniqlanadi. O ` qish jarayonida shaxsiy va akademik muammolar yuzaga kelganda va ular ta ’ lim olish darajasiga ta ’ sir ko ` rsatsa , ularni hal qilishda ko ` maklashish . Talabalar bilan shaxsiy va akademik muammolari bo`yicha yakka tartibdagi suhbatlar olib borish hamda mavjud muammolarini hal qilish choralarini ko`rish. Talabalarning fanlarda o`zlashtirishlarini doimiy nazorat qilish va dars beruvchi professor-o`qituvchi bilan mazkur masalani muhokama qilib borish. Guruhdagi talabalarning fanlardan o`zlashtirishi va boshqa faoliyatlari analizi natijasida belgilanadi. Akademik yoki kasbiy tanlov qilishda tavsiyalar berish Talabalarga akademik yoki kasbiy yo`lni tanlashi uchun ko`maklashish va ularga asosli maslahatlar berib, ularni qiziqish va istaklari asosida to`g`ri yo`naltirilishini ta’minlash. Talabalarning oliy ta’lim muassasasini bitirgach sohasi bo`yicha ishlashi mumkin bo`lgan korxona va tashkilotlar haqida ma’lumotga ega bo`lganligi orqali aniqlanadi.

3 0. 31. 3 2. 33. 3 4. 35. Ma’ruza materiallarni qaytarish va misollarni taqdim etgan holda ularni yoritish. O`zlashtirishdan orqada qolgan talabalar bilan darsdan bo`sh vaqtlarda grafik asosida ishlash. Tashkiliy grafikning mavjudligi. Talabalarning o`zlashtirish darajasi orqali belgilanadi. Talabalarning mutaxassislik va tanlov fanlaridan olgan baholari va o`zlashtirgan bilimlari ularning kvalifikatsion darajalariga ta’sirining muhimligi haqida tushunchani shakllantirish. O`quv rejasidagi fanlarning muhimlilik darajasi hamda malakali kadr bo`lib etishishi uchun zarurligi haqida tushunchalar berish. Ish beruvchi tashkilot va korxonalar tomonidan bitiruvchilarga qo`yiladigan talablar bilan doimiy tanishtirib borish. Bitiruvchilarning kasbga tayyorgarlik holati. Boshqa talaba va o`qituvchilardan ushbu talaba haqida ma’lumot olishi. Talabaning faoliyatini boshqa talaba va o`qituvchilar orqali doimiy bilib borish hamda olingan ma’lumotlar asosida ushbu talaba bilan ishlash. Talabani oliy ta’lim muassasasidagi faoliyati bo`yicha ma’lumotlarning mavjudligi. Talabalarning ota- onalari bilan ishlash. Ota-onalar bilan muloqatga kirishishi, ular bilan talabaning faoliyatini muhokama qilish hamda ota-onalar istagiga ko`ra ularni talabalar bilan ishlashini taminlash. Talabalarning faoliyatini ota- onalar bilan muhokama qilinganligini tasdiqlovchi hujjatlarni mavjudligi. Yangi g`oyalarni taklif qilish, bahs- munozaralarni davom ettirish, jumladan, ijtimoiy baholarni muhokama qilish. Fakultet va OTM kengashlarida hamda ta’lim jarayoniga bag`ishlangan seminarlarda talabalar faolligini oshirishga qaratilgan takliflar bilan ishtirok etganligi. Talabalarda yangi g`oyalarni shakllanganligi, ular o`rtasida bahs- munozaralar asosida o`tkazilgan seminarlar va davra suhbatlarini tasdiqlovchi hujjatlarni mavjudligi. Talabalarni axborot bilan ta’minlash va intervyu berish. Talabalarga doimiy axborotlar berib boradi hamda OAVlarida chiqishlar qiladi. Talabalarning yangiliklardan xabardorligi va OAVlarida chiqishlar qilganligi.

3 6. 37. 3 8. 3 9. 40. Bitiruvchilarning ishini, shu jumladan, vaqtni monitoring qilish va muzokaralarni belgilangan rejaga muvofiq amalga oshirish. Bitiruvchilarni ish beruvchi tashkilotlar bilan doimiy tanishtirib borish, uchrashuvlar tashkil etish hamda talabalarni korxona va tashkilotlarga tashrifini uyushtirish. Bitiruvchilarning ishga joylashish ko`rsatkichlari orqali belgilanadi. Oliy ta’lim muassasalariga kirish uchun o`quvchi-yoshlar o`rtasida kasbga yo`naltirish ishlarini olib borish. Kasbga yo`naltirish ishlarini olib borish rejalashtirilgan tadbirlar nomi va muddati. Oliy ta’lim muassasasi (fakultet) kengashi tomonidan tasdiqlagan (rejaga kiritilgan) ishlar natijasi bo`yicha hisobotlar asosida aniqlanadi. Talabalarni O`zbekiston Respublikasi Prezidentining davlat stipendiyalariga, davlat stipendiyalariga, xalqaro va respublika olimpiadalari, tanlovlari, Tayyorlaydigan talaba (lar) F.I.O., guruhi va kursi. Bir professor-o`qituvchiga ko`pi bilan 2 nafar talaba biriktiriladi. Mazkur ish turining bajarilishi joriy o`quv yilida talabaning O`zbekiston Respublikasi Prezidentining davlat stipendiyalari, davlat stipendiyalari, xalqaro va respublika olimpiadalari, tanlovlari, musobaqalari ishtirokchisi bo`lganligi hamda unga professor-o`qituvchining biriktirilganligini tasdiqlovchi hujjatlar asosida aniqlanadi. Sport, madaniy- ma’rifiy va ijodiy tadbirlarni tashkil etish va o`tkazish. Tashkil etish va o`tkazish rejalashtirilgan tadbir nomi va muddati. Oliy ta’lim muassasasining Ma’naviyat va ma’rifat bo`limi tomonidan ishlab chiqilgan reja va bajarilgan ishlar bo`yicha taqdim etilgan hisobot asosida aniqlanadi. Talabalarning ijodiy ishlari ko`rgazmalarida ularning ishlanmalari va ishtirokiga Rahbarlik qilish rejalashtirilgan talaba (lar) guruhi, soni va muddati. Talabalarning ijodiy ishlari ko`rgazmalarida professor-o`qituvchining ishtirokini tasdiqlovchi hujjatlar asosida aniqlanadi.

4 1. Tashkilotlarda ma ’ ruzalar qilish , ommaviy axborot vositalarida chiqishlar qilish , shu jumladan huquqiy targ ` ibot ishlarini amalga oshirish . Chiqish (ma’ruza)lar qilish rejalashtirish tadbirlar nomi va muddati. Oliy ta’lim muassasasining Ma’naviyat va ma’rifat bo`limiga topshirilgan chiqishlar (ma’ruzalar) qilinganligi, shu jumladan huquqiy targ`ibot ishlari amalga oshirilganligini tasdiqlovchi hujjatlar (ma’lumotlar, video tasvirlar va Oliy o`quv yurtlarida o`quv jarayonini rejalashtirish tizimi O`quv jarayoni - bu asosida o`qitish va o`rganishning organik birligi va o`zaro aloqasi bo`lgan o`quv-tarbiya faoliyatini tashkil etish tizimidir; o`qitish va tarbiyalash maqsadlariga erishishga qaratilgan. Mos o`quv muassasalarining o`quv rejalari, o`quv dasturlari, shuningdek tarbiyaviy ishlar rejasi bilan aniqlanadi, o`ziga o`quvchilarning majburiy o`quv mashg`ulotlari va sinfdan tashqari ishlarni oladi. Barcha predmetlar bo`yicha o`quv - tarbiya jarayonini tashkil etishning asosiy shakli darsdan iborat. Predmetlar umumta’limiy vazifalarni bajarish bilan bir qatorda o`zida fanning mohiyatini ochadigan eng umumahamiyatli, fundamental tushuncha va ma’lumotlarni akslantirishi, o`quvchilarni boshqa fan asoslarni o`rganish uchun zarur bo`lgan, shuningdek yoshlarni zamonaviy axborotlashgan jamiyatdagi bo`lg`usi amaliy faoliyatga va yashashga tayyorlaydigan bilim, ko`nikma va malakalar bilan qurollantirishi lozim. Yangi axborot texnologiyalarini ta’limda foydalanish nafaqat o`qitishning uslub, vositalari va tashkiliy shakllarini, balki turli darajalarda o`quv jarayonini rejalashtirishning mavjud amaliyotining o`zgarishlarini ham ko`zda tutadi. Pedagogika bo`yicha ilmiy tadqiqotlarida yangi axborot texnologiyalarini foydalanish bilan aloqador bo`lgan muqobillashtirish masalalari katta qiziqish uyg`otadi. Bo`lajak o`qituvchining kasbiy ta’limida o`quv-tarbiya jarayonini rejalashtirishni takomillashtirish va pedagogik texnologiyalarni loyihalashtirish zaruriy zvenoga aylanmoqda va uni ilmiy – uslubiy ta’minotini talab etadi.

Ta’limning yangi axborot texnologiyalarini foydalanib, rejalashtirish jarayonini boshqarishni yangi darajaga ko`tarish mumkin. Ta’lim tizimini tashkil etish jarayoni dastlab shakllangan o`quv faoliyatni rejalashtirish tizimini, uning barcha darajalarida takomillashtirishni, bu jarayonning tashkiliy, psixologik, didaktik va uslubiy jihadan qo`llab-quvvatlashni talab etadi. Rejalashtirish me’yoriy hujjatlarga asoslangan bo`lib, har bir fanning ishchi dasturi kafedrada ishlab chiqiladi va OTM o`quv ishlari bo`yicha prorektori tomonidan tasdiqlanadi. Unda fanning maqsadi va vazifalari, fanni talabalar tomonidan o`zlashtirishiga qo`yiladigan talabalar, fanning boshqa fanlar bilan aloqasi va fanning hajmi beriladi. Uning asosiy qismida nazariy va amaliy mashg`ulot mavzulari, maqsadi va ularga ajratilgan soatlar miqdori, mustaqil ta’lim topshiriqlari bo`yicha tavsiyalar, fanni o`qish jarayonini tashkil etish va o`tkazish bo`yicha tavsiyalar, mavzuli reja (har bir semestr uchun alohida mavzular, soati, mashg`ulot turi, mashg`ulot o`tkaziladigan hafta, fanlararo va fan ichidagi aloqadorlik, adabiyotlar, ta’lim uslublari, ta’lim vositalari, mustaqil ta’lim topshiriqlari, joriy nazorat ballari beriladi), didaktik vositalar, baholash mezonlari (nazorat turi, nazorat shakllari, har bir nazorat uchun belgilangan maksimal ball), shuningdek o`quv-uslubiy adabiyotlar va elektron ta’lim ashyolarining ro`yxati (asosiy darslik va o`quv qo`llanmalar, qo`shimcha adabiyotlar, elektron ta’lim ashyolari) ko`rsatiladi. To`la kursni va alohida mashg`ulotlarni yaxshi o`ylab rejalashtirish o`quv ishini yuqori samaradaorligi va bir me’yordaligini ta’minlaydi. Zamonaviy tasavvurlarga muvofiq o`qitish uslublari – o`quv-tarbiyaviy vazifalarga erishishga yo`naltirilgan o`qituvchi va talabalarning o`zaro bog`langan faoliyatining tartiblangan usullaridir, metodik usul – uslub qismi, o`quv jarayonida o`qituvchi va talabaning alohida harakatlarini ifodalaydigan elementidir. O`qitishning turli uslublarini maqbul qo`shib tanlash talaba tomonidan dasturiy materiallarni chuqur va mustahkam o`zlashtirishga, shuningdek olingan bilimlarni amaliy faoliyatda ijodiy foydalanishga zamin yaratadi.

Oliy pedagogik ta’lim muassasasida informatika kursi bo`yicha o`quv jarayonini rejalashtirish . Oliy ta’lim muassasasida o`quv-tarbiya jarayonini tashkil etish shakli darsdir . Darsning xarakterli xususiyati – talabalar o`quv guruhining doimiy tarkibi, o`qitishning qat’iy mazmuni, o`quv mag`ulotlarining doimiy dars jadvali (bir semestrga alohida), talabalarni individual va jamoaviy ishlarini birga olib borish, o`qituvchining etakchi roli, joriy, oraliq va yakuniy nazorat olib borishdir. Oliy ta’lim informatika kursi faol rivojlanayotgan axborot - kommunikatsion texnologiyalar va informatikaga oid fan to`liq mohiyatini ochib beradigan barcha fundamental tushunchalar va ma’lumotlarni, talabalar boshqa kurslarni o`raganishi uchun zarur, shuningdek talabalarning bo`lg`usi faoliyatida va zamonaviy axborot jamiyatida yashashga tayyorlaydigan barcha bilim, ko`nikma va malaklarni o`ziga qamrab ololmaydi, albatta. Buning uchun boshqa qo`shni fanlar ham mavjud. Informatika fani bo`yicha o`quv jarayonini rejalashtirish e’lon qilingan me’yoriy hujjatlarga asoslanadi. 1. Aniq fanlarni o`rganish uchun o`quv rejasi o`quv vaqtlarini taqsimotini, jumladan informatika fanining vaqtini belgilaydi. Bugungi kunda pedagogika universitetlarining «Informatika o`qitish metodikasi» mutaxassisligi bo`yicha 2015G`16 o`quv yillariga mo`ljalangan o`quv rejada «Informatika» fanini o`rganish uchun umumiy auditoriya mashg`ulotlari uchun 232 soat ajratilgan bo`lib, shundan 76 soati ma’ruzalar, 60 soat amaliy mashg`ulotlar, laboratoriya mashg`ulotlari uchun 96 soat va mustaqil ta’lim uchun 212 soat ajratilgan. Ushbu kurs 1 va 2 kurs (I-III – semestrlarda) haftasiga 4 soatdan o`tiladi. 2. Me’yoriy hujjatlar asosida tavsiya harakterdagi hujjatlar tayyorlanadi: - «Informatika» faninining ishchi dasturi. Bu hujjat o`qituvchi uchun namuna hisoblanadi. Ushbu hujjat asosida ishchi djasturlari ham tuzulishi mumkin. - imtihon va sinov materiallari, joriy, oraliq va yakuniy nazoratlar uchun test savollari. - asosiy (oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi ruxsati bilan chop etilgan) va qo`shimcha darslik hamda o`quv qo`llanmalar tavsiya etiladi.

Mavzuni o`rganishning metodik xususiyatlari . O`quv jarayonini tashkil etishning muhim shartlaridan biri o`qituvchi tomonidan uslub va usullarni ratsional tizimini tanlash, uni maqbullashtirish, talabalar yoshi va tayyorgarlik darajasi, echilayotgan masalalarning xususiyatlari va boshqalarni hisobga olishdir. O`qituvchining foliyati o`qitishning asosiy maqsadiga: barcha talabalar tomonidan dastruiy materiallarni o`zlashtirishga erishishga yo`naltirilishi lozim. Shuning uchun, o`qituvchi uchun dastlab «Informatika» faniga qo`yilgan asosiy g`oyani bilishi, ishchi dasturning barcha bo`limlarini o`rganishi muhim hisoblanadi. Talabalarni informatikaga mustahkam qiziqish uyg`otish, uning yangi tushuncha va mazmunini shakllantirish, mustaqil ishlashga o`rgatish uchun o`qitishning amaliy yo`naltirilganligi, mashg`ulot va auditoriyadan tashqarida tashkil etiladigan mustaqil ta’lim mobaynida turli tuman informatikaga oid masala va misollarni echishda ularning mustaqil ishlarini aniq tashkil etish katta ahamiyat kasb etadi. O`qitish uslubiyotini takomillashtirmasdan, zamonaviy axborot vositalari majmualaridan va pedagogik texnologiyalardan foydalanmasdan informatikani o`rgatish mumkin emas. Ko`plab pedagogik tajribalar yangi axborot va pedagogik texnologiyalarni o`quv jarayoniga kiritish talabalarning jamoaviy va individul o`quv faoliyatini samaradorligini oshirishini tasdiqlamoqda. Shuning uchun, o`qituvchi informatikaga oid mashg`ulotlar mobaynida yangi pedagogik va axborot texnologiyalaridan foydalanish yo`llaridan, ularga qo`yiladigan talablardan, talabalarni o`qitishda texnik vositalarning rolidan, PDVlardan foydalanish va ishlab chiqishlardan voqif bo`lishlari lozim. O`qituvchini mavzu ustida ishlashga tayyorgarlik . Me’yoriy va o`quv- uslubiy materiallar bilan ishlashni shakllantirish; mavzuli rejalarni tuzishning turli yondashuvlari, yangi bilimlar kiritish va ularni talabalar tomonidan mustahkam o`zlashtirish uslub va usullari, informatikaning amaliy jihatlari fanlarni aloqadorligini amalga oshirish hamda talabalarni fanga qiziqtirish imkoniyatlari, talabalar o`zlarining bilimlarini chuqurlashtirish talablarini tarbiyalash bilan tanishish, mashg`ulot mobaynida talabalarning mustaqil ishlarining turli shakllarini ko`rib chiqishdan iborat.

Mavzuni o`rganishning uslubiy xususiyatlari . O`qituvchining faoliyatida tashkiliy onlardan biri ular tomonidan o`quv jarayonini rejalashtirish hisoblanadi. Yaxshi o`ylab mavzuli rejalashtirish talabalarning kuchlanishini me’yorlashtiradi, o`qituvchiga fanning yillik materiallarini to`liq tasavvur qilish, materiallarni darslar bo`yicha taqsimlash haqidagi istiqbollini beradi, o`quv jarayonini bir me’yordaligini ta’minlaydi, bir xil masalalarni echishni o`rganishga sarflanayotgan befoyda vaqtlarni oldini oladi. Mavzuli rejalashtirishning asosiy qismi kurs bo`yicha bilimlarni tizimlashtirish va mustahkamlashdir. U yoki bu mavzu bo`yicha mashg`ulotni o`tkazish rejasini yozayotganda, keyingi materialni o`zlashtirish uchun zarur yangi va mustahkam bazani ham ko`zda tutish lozim; auditoriyada va undan tashqarida bajariladigan vazifalarni aniq rejalashtirish zarur. Har bir darsning mazmunini ishlab chiqishda o`quv materalini o`rganish uslublarini va talabalarning mashg`ulotda ishlashini tashkil etish shaklini aniq belgilash kerak. O`quv jarayonini tashkil etishda masalalar echish muhim ahamiyat kasb etadi. Masala va misollar echish informatikaga o`qitishda maqsad ham, o`qitish vositasidan ham iborat bo`ladi, chunki nazariy material asosan masalalar echishda ko`proq o`zlashtiriladi va mustahkamlanadi. Bunda talabalarga tabaqalashtirilgan va individuallashtirilgan yondashuvdan foydalanish maqsadag muvofiq bo`ladi. Talabalarga tabaqalashtirish talabi ularni kuchlanishlarini pasaytiradi, ularga o`z kuchlari bo`yicha ishlashni ta’minlaydi va ularda informatikani o`rganishga nisbatan ijobiy munosabat shakllantiradi. Dars rejasini shakllantirayotan vaqtda o`qituvchi qullanmalarni majmuaviy foydalanishni ko`zda tutishi kerak, ular orasida aloqani aniqlashi lozim, faqat vaqtni iqtisod qiladiganlari va pedagogik samara beradiganlari bilan ishlashlari lozim. Mavzuli reja bilan ishlayotganda, o`z oldiga ijtimoiy masalalar qo`yishi va echishi, o`rganilayotgan materialni talabalarning amaliy ko`nikmalarini rivojlantirishga qaratishi, qo`shni fanlarni o`zlashtirishda olgan bilimlarni o`zaro ichiga kirishi va foydalanishini ko`rsatishi maqsadga muvofiq. Buni sekin-asta va tizimli ravishda yil davomida amalga oshirish lozim. Mazuni o`rganib

bo`lgandan so`ng, o`qituvchi yakun yasaydi. Olingan natijalarni tahlil qiladi, qiyinchiliklarni va ko`p uchrab turadigan xatolarni aniqlaydi, ularni takrorldashda yo`qotish yo`llarini belgilaydi. Mavzuli reja ustida ishlashning yuqorida sanalgan barcha onlari, yangi reja tuzayotganda ijobiy va salbiy tomonlarini e’tiborga olinishi uchun o`qituvchi tomonidan hijjalab tahlil etiladi. Mazuni o`rganishning usulubiy xususiyatlari . Dars tushunchasi didaktikaning muhim kategoriyasi sifatida ifodalanadi. Dars barcha elementlari didaktikaning asosiy holatlarini aks etadigan va talabalarni tarbiyalashga hamda ularning mustaqil bilim olishiga mo`ljallangan tizim sifatida qaraladi. O`qituvchi tomonidan didaktikaning umumiy qonuniyatlari, tamoyillari va qoidalarini, dars mazmuni va o`quv-tarbiya jarayonining tashkil etish shaklidagi mohiyatini bilish, o`qitish va tarbiyalashning zarur sifati va samarasiga erishishning kafolati bo`lishi mumkin. Har bir darsda dastlab bevosita dasturiy talablaridan kelib chiqadigan o`qitishning aniq maqsadlari aniqlanishi zarur. Har qanday masalani echish, o`qituvchining har qanday savoli, uning ixtiyoriy harakatlari ushbu maqsadni amalga oshirishga javob berishi kerak. Dars rejasini tuzishda, uning maqsadlaridan tashqari uslublar, mos adabiyotlar, mustaqil ishlarning turlari, fanlararo aloqadorlik imkoniyatlari, o`qitishning texnik vositalari va sh.k. aniqlanadi. Bularning barchasi dars tuzulishiga kiritiladi. Dars tuzulishi tushunchasi o`ziga: avvalgi bilim va harakat usullarini faollashtirish, yangi bilimlarni shakllantirish, ularni qo`llash (ko`nikma va malakalarni shakllantirish) kabi komponentalarni oladi. Didaktik fan dars tahliliga natija nuqtai nazaridan ham, jarayon o`zining nuqtai nazaridan ham majmuaviy yondashuvni talab etadi. Bir tomondan, faollashtirish darajasi, yangi tushunchalarni va harakat usullarini shakllantirish, ikkinchi tomondan, mashg`ulotni darsning didaktik maqsadlari talablariga mos kelishi, o`qitishni hayot bilan aloqa o`rnatilishi aniqlanadi. Dars tahlilining asosiy mezoni yakuniy natija, ya’ni dars maqsadiga erishilganlik, b.a. talabalar nimani va qanday o`zlashtirilganligi hisoblanadi. Dars rejasida ko`zda tutilganlarga aniq rioya etish va shu vaqtni o`zida o`quv vaziyatlarni o`zgarishiga qarab egiluvchanlik

bilan yo`l tutishga, uning borishida zaxiradagi uslubiy variantlarni qo`llashga o`tishga doimo tayyor bo`lish, o`qituvchining darsga tayyorgarligining asosiy moxiyatidan iboratdir. A. Zamonaviy darsga qo`yiladigan talablar quyidagilardan iborat: • o`quv masalalarini aniqligi; • ta’lim va tarbiyaviy masalalarning birligi; • maqbul mazmunni aniqlash va o`quv materialini talabalarning tayyorgarlik darajasiga mos holda ajratish; • o`qitishning mos uslub va usullarini tanlash; • avval o`tilgan va keyin o`tiladigan materillar, predmetlar, odamlarning hayoti va amaliy faoliti bilan aloqalarni o`rnatish; • darsni tashkil etishning aniqligi; B. O`qituvchining darsga tayyorgarligi va uni o`tkazishdagi faoliyatining shakllari: • darsga dasturiy - uslubiy talablarni bajarish nuqtai nazardan ijodiy yondashish; • talabalarning haqiqiy o`quv imkoniyatlarini, guruh jamoasining shakllanganligini hisobga olish, talabalarning qiziqishi va talablarini e’tibordan chetda qoldirmaslik; • ta’lim, tarbiya va rivojlantirish birligidagi masalalarini tanlash va echish, darsning muhim jihatlarini ajratish; • darsni ratsional tuzilishi va me’yori(tempi)ni tanlash; • o`quv jarayonini amaliy yo`nalganligini ta’minlash, nazariy ma’lumotlarni shunchaki rasman egallashga yo`l qo`ymasdan, talabalar tomonidan egallangan bilim, ko`nikma va malakalarni qo`llash imkoniyatlarini yaratish; • darsda so`zli, ko`rgazmali, nazariy va amaliy usulublarning maqbul birligini foydalanish, ko`proq darajada talabalarning bilish faoliyatini faollashtirish; • turli vositalar (darslik, qo`llanma, shu jumladan elektron, ko`rgazmali qo`llanmalar, axborot-komknikatsiya vositalari va sh.k.) ni ratsional

foydalanish; • darsda ishlashning jamoaviy, tabaqalashgan, individual shakllarini o`z o`rnida foydalanish; • imkoni boricha materiallarning asosiy hajmi darsda o`tilishi, uyga vaazifa sifatida engilroq bo`limlarni talabalarning o`zlari mustaqil o`rganishga, yoki turli echilgan masalalarga o`xshash masalarni uyda echishga berish; • dars rejasiga aniq rioya etish va o ` quv vaziyatlarni o ` zgarishiga qarab egiluvchanlik bilan zaxiradagi uslubiy variantlarni qo ` llashga o ` tishga doimo tayyor bo ` lish ; • darsni mustaqil tahlil qilish mobaynida olingan ta ’ lim , tarbiya va rivojlantirish natijalarini ajratish ; kamchiliklarning muhim sabablarini aniqlash , tahlil natijalarini keyingi darslarda hisobga olishdan iborat . Darsni mustaqil tahlil qilishda quyidagilarga e ’ tibor qilish maqsadga muvofiq : • sana va darsni mavzusini e’lon qilinishi; • qo ` shimcha adabiyotdan foydalanish; • dars tuzilishi va uni umumiy tashkil etish. Vaqtni turli bosqichlada taqsimlash. Har bir bosqichdagi dars mazmuni; • dars rejasida o`zgarish bo`ldimi? O`zgarish sabablari. O`quv vaziyatining o`zgarishi munosabati bilan mustaqil yo`l tanlanganligi. • dars me’yori. Guruh faolligi. Darsdagi talabalarning tartibi. • ishda turli shakl va usulublarni maqbul birlashtirish; • bilimlar o`zlashtirilishini nazorati. Savol va vazifalarning mazmuni. Baholarni bilimlar darajasiga mosligi, ularni talabalarni ma’suliyatli munosabatlarini rag`batlantirish uchun foydalanilganligi. Yangi materialni takrorlashni tashkil etish. • mustaqil ishning ahamiyati, o`rni va tabiati. o`qitishning individual uslublari. talabalarni informatikaga qiziqishini tarbiyalash. talabalarning bilish faoliyatini rivojlantirish.

• dars maqsadini qo`yish va yakun yasash. mavzu tushunarlimi? darsda qanday qiynchiliklarga duch kelindi, ularni engish yo`llari. uyga berilgan vazifaning hajmi. • ko`rgazmali vositalarni, OTV, AKTni foydalanish. • o`qituvchining materialni egallaganligi, pedagogik takti, nutqi. • avval aytilgan kamchiliklarni hisobga olinganligi; • o`qituvchi ishi tizimida o`zining tahlilini ahamiyatini aniqlash; Ushbu darsning mavzudagi, bo`limdagi, kursdagi o`rni qanday? Uning avvalgi o`tilgan darslar bilan qanday aloqdor, ularning nimalariga tayanilgan? Uning turi qanday? • darsda qanday masalar echildi? Ularning aloqadordligi ta’minlandimi. dars vazifalarida guruh, alohida talabalar xususiyatlari qanday inobatga olindi? • nima uchun dars tuzilishi bu masalalarni echish uchun ratsional bo`ldi? So`rov, yangi materialni o`rganish, ularni mustahkamlash va boshq. uchun ratsional vaqt ajratildimi? Bosqichlar orasida «aloqalar» mantiqan to`g`rimi? • asosiy urg`u qaysi mazmun (tushuncha, g`oya, dalil)ga qilindi va nima uchun? • yangi materialni talabalarga etkazishda o`qitishning qanday shakllari tanlangan? Tanlangan o`qitish usulubini asoslang. • talabalarga tabaqalashgan yondashuv qanday amalga oshirildi? • bilim, ko`nikma va malakalarni o`zlashtirish nazorati qanday amalga oshirildi? U qanday shakl va uslublarda amalga oshirildi? Nima uchun? • o`qitishning qanday vositalari foydalanildi? • nimalar hisobiga dars mobaynida talabalarning yuqori ishchanligi ta’minlandi? Talabalrning kuchlanishi ortib ketmadimi? • kutilmagan vaziyatlar uchun qanday zaxira uslubiy «yo`llar» ko`zda tutilgan? • darsda qo`yilgan barcha vazifalar amalga oshirildimi? Informatika bo`yicha o`quv jarayoni haqiqiy bo`lishi va yuqori malakali o`qituvchilar tayyorlash bo`yicha qo`yilgan maqsadlarga javob berishi uchun, u

maqsadli bo`lishi kerak. Informtika bo`yicha o`quv predmetning dasturida asosiy ta’lim maqsadlari (chuqur va mustahkam bilimlarni shakllantirish), tarbiyaviy maqsadlar (dialektik-materialistik dunyoqarashni shakllantirish) va talabalarning aqliy faoliyatlarini rivojlantirish maqsadlari (bilim olishni bilish va ularni bo`lg`usi mehnat faoliyatlarining amaliyotida qo`llay olish) bayon qilingan va ifodalangan. Ta’limning umumiy didaktik maqsadlari - talabalar ta’limi, tarbiyasi va rivojlantirishi orasida mazmunan, amalga oshirish usuban hech qanday aniq chegara yo`q, lekin informatika bo`yicha o`quv jarayonini aniqroq rejalashtirish uchun o`qitish maqsadini ta’limiy, tarbiyaviy va rivojlantiruvchi kabi ajratish mumkin. Informatikaga o` qitishning ta’limiy maqsadlari. • Informatikaning asoslarini fan sifatida, uning asosiy tushunchalarini tanishtirish; • Talabalarning ongida o`rab turgan dunyo kartinasini shakllantirish; • Asosiy tabiiy-ilmiy tadqiqot uslublarni egallash. Politexnik ta’lim. OTM o ` quv rejasidagi navbatdagi texnik va mahsus fanlarni o ` rganish uchun nazariy baza yaratish ; Ishlab chiqarishning uzluksiz modernizatsiyasi sharoiti davrida yangi texnika va texnorlogiyalarni egallash uchun nazariy va psixologik baza yaratish ; Informatikaga o`qitishning tarbiyaviy maqsadlari. • dialektik-materialistik dunyoqarashni shakllantirish; • talabalarni bilish va amaliy faoliyatga tug`ri metodologik yondashuvlarga qo`rollantirish; • mehnatni sevish, tashabbuskorlik va qiyinchiliklarni engishda qat’iylikni tarbiyalash. Tarbiyaviy maqsadlar maxsuslashtirlgan emas. U faqat o`ziga xos xususiyatlar bilan har bir fan materiallarida va uning uslublarida echiladi. Informatikaga o` qitishning rivojlantiruvchi maqsadlari . • talabalarning mantiqiy, induktsiya, deduktsiya va anologiya bo`yicha fikrlashni bilishni rivojlantirish;

• informatika tuzulishini fan sifatida tushunishni rivojlantirish; • modellar haqidagi bilimlarni rivojlantirish; • ma’lum nazariy materiallar, matematik apparat, grafik vositalar, ma’lumotnomalik adabiyotlar, axborot-kommunikatsiya vositalari asosida masalar echishni bilishini rivojlantirish; • kompyuterlardan foydalanilgan holda tajriba o`tkazish, natijalarni qayta ishlash va xatoldiklarni aniqlash, tajriba natijalari bo`yicha mustaqil xulosalar qilishni bilishni rivojlantirish; • turli texnik bilimlarni rivojlantirish; • internet va Veb texnologiyalarini qo`llashni rivojlantirish va h.k. Rivojlantiruvchi maqsadlar o`ziga informatika kursining ham umumo`quv, ham maxsus bilim va ko`nikmalarni oladi. Yuqorida keltirilgan umumiy o`qitish maqsadlari asosida informatikaga o`qitishning barcha jarayonini quriladi. Bu maqsadlar qandaydir ma’noda u yoki bu o`quv materialini ahamiyatini baholashga, talabalarning o`qitilganlik darajasini rejalashtirish (ya’ni, rivojlantiriladigan bilim va ko`nikmalar hajmini aniqlash), fikrlash stilini shakllantirish tabatini belgilash (emperik yoki tahliliy), informatikaga o`qitishning yakuniy maqsadlariga erishishni ta’minlaydigan uslub, usullarni maqbul birlashmalarini tanlash imkoniyatini beradi. Pedagogik rahbarlik fikrlash faoliyatini aniqlashdan, muammoli vazifalar yoki evrestik vazifalar qo`yishdan, muammoli vaziyat yaratishdan, talabalarni fikrlash amallari mos usullarini qurollantirishdan iborat bo`lishi lozim. Bunday yondashuvda avvaldan rejalashtirilgan o`qitishning rivojlantiruvchi vazifalari amalga oshiriladi. Kompyuter xonasining dasturiy ta’minoti: Microsoft Office 2010, Microsoft Excel, Visual Basic 5.0, Photo Impression 4, Win RAR, Win Zip, HTML Compiler Pro and Pro Q 2.12, Turbo Pascal dasturlar to`plamidan iboart bo`lishi mumkin. Informatika bo`yicha o`quv jarayonini rejalashtirish quyidagi uslubiy talabalarga bo`ysinishi kerak: 1. Rejalashtirilayotgan o`quv material informatika bo`yicha harakatdagi

o`quv dasturiga to` la mos kelishi; 2. O`quv materialini rejalashtirish umuman informatikaning alohida mashg`ulot, mavzu, bo`lim va kurs orqali amalga oshirilayotgan o`quv- tarbiyaviy vazifalaridan kelib chiqadigan ta’lim, tarbiyaning umumiy maqsadalaridan kelib chiqishi; 3. Informatikaga o`qitish talabalarni bo`lg`usi mutaxassisligi uchun zarur bilimlar bilan qurollantirish va dialektik-materialistik dunyoqarashni shakllantirishi; 4. Tarbiyaviy maqsadlarni aniqlashda: a) informatika va texnikani rivojlantirishda respublika va xorijiy olimlarning o`rnini ko`rsatish; b) xalq hujaligining texnik bazasini yaratishda informatikaning o`rni bilan tanishtirish; v) fan va texnikaning asosiy erishgan yutuqlari va istiqbollarini ochib berish; g) mehnat ko`nikmalarini rivojlantirish va mehnatga muhabbat va odamlarga xurmatni tarbiyalash. Talabalar ushbu mashg`ulotda qanday asosiy bilim, ko`nikma va malakalarni olishlari kerakligini belgilash va rejalashtirish lozim. 5. O`quv-tarbiya jarayonini maqbullashtirish g`oyasiga mos ravishda har bir o`quv guruhda ularning o`qitilganlik darajasidan, bilish imkoniyatlaridan va boshqa omillardan kelib chiqqan holda taqdim etiladigan o`quv axborotning hajmini aniqlash . Boshqacha aytganda, yangi materialni bayon qilish darajasi, uning hajmi va mumkinligi talabalarning yosh xususiyatlariga, ularning aqliy rivojlanganligiga mos kelishi lozim. 6. Predmetlararo aloqalarni hisobga olish . Bu talabni bajarilishi talabalarning bilish faoliyatini motivatsiyasini etarlicha ishonchli o`tkazish va informatika kursi bo`yicha bilimlarning tizimli tamoyilini amalga oshirishga imkoniyat beradi.

7. O`quv materialini amaliy yo`nalganligini hisobga olish . Informatika kursining amaliy yo`nalganlik talabini amalga oshirish umumtexnik va maxsus fanlarni o`rganishda o`z aksini topadigan politexnizm tamoyilini amalga oshirish bilan yaqindan aloqador. 8. Navbatdagi mashg`ulotni qurishda talabalarning bilish faoliyatlarini turli-tuman qilish, ularda informatikaga qiziqish va tanlangan o`kituvchilik kasbiga muhabbat ug`otishga yordam beradigan o`qitishning turli uslub va usullarini belgilash, mashg`ulotlarni o`tkazishda esa, qo`llashni ko`zda tutish maqsadga muvofiq. 9. Informatikaning har bir mashg`uloti bajarilishi ko`pgina omillar: o`kuv materialining qiyinlik darajasi, talabalarni tayyorgarlik darajasi, ularning informatikaga bo`lgan qiziqishiga bog`liq bo`lgan uyga vazifa berish bilan tugashi lozim. Lekin, har qanday holda ham uni rejalashtirayotganda o`qituvchi talabalarning ushbu mutaxassislikda o`qishi mobaynida qanchalik umumiy yuklanganligidan kelib chiqishi kerak. Ilmiy jihatdan asoslangan o`quv jarayonini rejalashtirish muvaffaqiyatli o`qitishning zaruriy shartlaridan hisoblanadi.

Xulosa: O`qituvchining faoliyati o`kitishning asosiy maqsadiga: barcha talabalar tomonidan dasturiy materiallarini egallashga qaratilgan bo`lishi kerak. Shuning uchun o`qituvchisi dastavval informatikaga qo`yilgan asosiy g`oya bilan tanishgan bo`lishi, dasturning barcha bo`limlarni xijjalab o`rganishi lozim. Talabalarni informatikaga mustahkam qiziqishni shaklantirish o`qitishning amaliy yo`naltirilganligi, turli-tuman masalalarni hal etish mobaynida talabalarning mustaqil faoliyatlarini aniq tashkil etish imkoniyat beradi. Oliy ta’lim muassasalarida informatika ta’limini o`qitishning uslubiyotini takomillashtirmasdan, o`quv jaihozlarni majmuaviy holda foydalanmasdan tashkil etish mumkin emas. Tajribalar, turli-tuman o`kitish vositalarini foydalanish talabalarning jamoaviy va individual o`kuv faoliyatlarining samaradorligini oshirishini ko`rsatmoqda. Shuning uchun, o`quv-bilish faoliyatining har bir bosqichida zamonaviy kompyuter xonalariga qo`yiladigan asosiy talablar, AKT va O`TV ahamiyati bilan, DVP ni qo`llash va yaratish, ko`rgazmali qo`llanmalari va O`TVning ba’zi ko`rinishlari bilan tanishish juda muhim. O`qituvchining faoliyatidagi tashkiliy onlari o`kuv jarayonini rejalashtirishdan iborat. Yaxshilab o`ylab mavzuli rejalashtirish talabalarning yuklamasini me’yorlashtiradi, o`qituvchiga istiqbol, yil davomida taqdim etiladigan materialni to`la tasavvur qilishga, materiallarni darslar bo`yicha taqsimlashga imkoniyat beradi, o`quv jarayonini bir me’yorda olib borishni ta’minlaydi, bir xil masalalarni o`rganishga oqlanmagan vaqt sarflarini ogoxlantirib turadi. Mavzuli rejalashtirishning asosiy qismi butun kurs bo`yicha bilimlarni tizimlashtirish va mustahkamlashga vaqtni ajratish hisoblanadi. Har bir darsning mazmunini ishlab chiqishda o`kuv materialini o`rganish uslubiniva darsda talabalarning ishlarini tashkil etish shaklini xijjalab o`ylab qo`yish lozim. O`quv jarayonini tashkil etishda masalalar echish muhim ahamiyat kasb etadi. Masala

va misollar echish informatikaga o`qitishda maqsad ham, o`qitish vositasidan ham iborat bo`ladi, chunki nazariy material asosan masalalar echishda ko`proq o`zlashtiriladi va mustahkamlanadi. Bunda talabalarga tabaqalashtirilgan va individuallashtirilgan yondashuvdan foydalanish maqsadag muvofiq bo`ladi. Talabalarga tabaqalashtirish talabi ularni kuchlanishlarini pasaytiradi, ularga o`z kuchlari bo`yicha ishlashni ta’minlaydi va ularda informatikani o`rganishga nisbatan ijobiy munosabat shakllantiradi. Dars rejasini shakllantirayotan vaqtda o`qituvchi qullanmalarni majmuaviy foydalanishni ko`zda tutishi kerak, ular orasida aloqani aniqlashi lozim, faqat vaqtni iqtisod qiladiganlari va pedagogik samara beradiganlari bilan ishlashlari lozim.

$Adabiyotlar: 1. A.A. Abduqodirov, S.Q. Tursunov. Ta’limda axborot texnologiyalari, Toshkent, 2019. – 340 b. 2. Abduqodirov A. A. va boshk. Axborot texnologiyalari.: Akademik litsey va kasb – hunar kollejlari uchun darslik. \ Abdukodirov A., Xaitov A., Shodiev R. - Toshkent: O‘zbekiston, 2001.- 250 bet. 3. Abduqodirov A. A, Haitov A. Informatika: Akademik litseylar uchun o‘quv qo‘llanma. - Toshkent: O‘kituvchi. 2002. – 189 bet. 4. Azlarov T. R. IHTA kursidagi murakkab masalalarni yechish. -Toshkent: Temiryo‘lchi, 1996. – 44 bet. 5. Azlarov T. R., Zakirova F. M. Sbornik olimpiadnix zadach i uprajneniy po OIVT. - Toshkent: Temiryulchi, 1996. - 96s. 6. Aripov M. va boshq. Informatika: Kasb-hunar kollejlari uchun darslik. - Toshkent: 2002. – 203 bet. 7. M. Aripov, M.Muhammadiyev. Informatika, informasion texnologiyalar. Darslik. T. TDYuI, 2004 y.9-11 b 8. Axmedov A., Tayloqov N. Informatika: Akademik litsey va kasb– hunar kollejlari uchun darslik. - Toshkent: O‘zbekiston, 2001. - 272 bet. 9. Boqiyev R. Kompyuterlashtirilgan ukuv jarayonining inson-mashina sistemasi sifatidagi ayrim muammolari \\ Pedagogik ta’lim. 2000. №1. 93-94 betlar. 10. Boqiyev R. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida informatika ta’limi haqida \\ Litsey va akademik litseylarda ta’min tizimini taqomillashtirish. Ilmiy uslubiy makolalar to‘plami. - Toshkent, 2000. 2 – 4 betlar.$

O'xshashlar

O`quv jarayonini ilmiy asоsda tashkil qilish

Talabalarning o`quv - tadqiqоt ishlari

Bo`lg`usi o`qituvchining o`quv fаоliyatini bоshqаrish

Kasb-hunar kollejlari o`quv xonalari, labaratoriyalari hamda o`quv ustaxonalariga qo`yiladigan talablar va ularni jihozlash

Kasb-hunar kollеjlari o`quvchilarining o`quv faoliyatidagi psixologik xususiyatlari