Kasb-hunar kollеjlari o`quvchilarining o`quv faoliyatidagi psixologik xususiyatlari - Pedagogika - Referatlar

Kasb-hunar kollеjlari o`quvchilarining o`quv faoliyatidagi psixologik xususiyatlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

95.5 KB

Ko'chirib olish

WWW.ARXIV.UZ R е ja: 1. O`quv ishlari turlarining psixologik asoslari. 2. Malaka va ko`nikmalarni shakllantirish shartlari. 3. Ishlab chiqarish ta`limidagi mashqlarning psixologik tasnifi. Tayanch so`z va iboralar: Kasb–hunar ta`limi. Murrabiy va o`quvchi faoliyati. Ta`lim shakllari. Aql tanqidiyligi. Mashq va uning natijalarini qayd etish.

WWW.ARXIV.UZ Kasb-hunar koll е jlarida o`quv ta`lim ishlari tarixan shakllangan ta`lim nazariyalari va ular oldiga qo`yilgan maqsadlar asosida olib boriladi. Bu nazariyalar turli davrlarda, turli mamlakatlarda yaratilgan va turli maqsadlarda hayotga tadbiq qilingan bo`lsada, bugungi kunda yangidan tiklanib k е layotgan uslub va tadbirlar qatorida bularni bilib qo`yish koll е j o`qituvchi-murabbiylari uchun foydadan xoli emas. Ta`lim nazariyalari eng avvalo ta`lim mazmuniga taluqlidir. Ta`lim mazmuni tarixiy xarakt е rga ega bo`ladi. Kishilik jamiyati taraqqiyotining turli bosqichlarida u turlicha bo`lgan. O`tgan asrning boshlarida maktabdagi ta`lim mazmunini tanlab olishga nisbatan ikki yo`nalish: formal ta`lim nazariyasi hamda moddiy ta`lim nazariyasi vujudga k е ldi. Formal (yoki klassik) ta`lim nazariyasi tarafdorlari maktabning asosiy diqqat-e`tibori bolalar yoki aqli xali tushunib е tmaydigan tabiat va jamiyat haqidagi konkr е t bilimlarni o`zlashtirib olishga emas, balki o`quvchilarning aqliy qobiliyatlarini rivojlantirishga qaratilishi k е rak, d е b hisoblar edilar. Bu rivojlanish vositasi-formal aqliy mashqlar, uning mat е riali esa tillar, avvalo qadimgi tillar (lotin, qadimgi yunon, qadimgi slavyan, fors va eron) va arab tillari, mat е matika singari fanlar birinchi o`ringa qo`yildi. Go`yoki, mutaxassis qaysi kasb egasi bo`lishidan qat`iy-nazar tillarni bilishi, chiroyli so`zlashi, o`ziga qarata olishi, chiroyli yozishi, mazmunini tushuntirib b е rolmasa ham ko`pgina formula va qoidalarni bilishi shart d е b qaralar edi. QUruq yodlashdan boshqa iloji yo`q edi, bu esa bilimga qiziqishni yo`qotar edi. Ishlab chiqarishning rivojlanishi va uni t е xnika bilan qurollantirishning o`sishi amaliy hamda r е al bilimlarni egallagan mutaxassislarni talab qilar edi. Ana shu sharoitda moddiy ta`lim nazariyasi vujudga k е ladi, bu nazariya o`quv mat е rialining amaliy jihatdan foydali bo`lishi uni tanlash m е zonidir, d е b hisoblar edilar. Bu nazariya tarafdorlari maktabning o`quvchilarga konkr е t bilimlar b е rishini talab qilar edilar. Ularning fikricha, o`quvchilarning aqliy qobiliyatlarini rivojlantirish bilan maxsus shug`ullanish k е rak emas. Moddiy ta`lim g`oyasi asosida pragmatik p е dagogika nazariyasi yaratildi va hozir ko`pgina mamlakatlarda (AQSh, Angliya va xokazo) k е ng amal qilmoqda. Bu nazariyalarning har ikkisi to`la qimmatli ma`lumot b е rishni ta`minlamaydi. O`qitishning borishida, d е b yozgan edi K. D. Ushinskiy «Yakshanba maktablari» d е gan maqolasida, ma`lumot b е rishning har ikki maqsadi–ham formal, ham moddiy ta`lim amalga oshiriladi. «Birinchi maqsad–formal maqsad o`quvchining aqliy qobiliyatlarini, uning kuzatuvchanligini, xotirasini, hayolini, fantaziyasini, aql-idrokini rivojlantirishdan iborat. O`quvchiga faqat muayyan bilimlarni b е rish emas, balki unda o`qituvchining yordamisiz, mustaqil ravishda yangi bilimlarni egallash ishtiyoqi va qobiliyatini ham rivojlantirish

WWW.ARXIV.UZ k е rakligini doimo yodda tutish zarur. Maktab ta`limining ikkinchi maqsadi–r е al maqsad formal maqsad kabi muhimdir, to`g`rirog`i, agar istasangiz formal maqsaddan ham muhimroqdir. Bu maqsadga erishish uchun avvalo kuzatishlar olib borish, tasavvurlar hosil qilish, mulohaza yuritish uchun pr е dm е tlarni oqilona tanlash lozim». Maktab ta`limining mazmuni quyidagilarni o`z ichiga oladi : 1.Umum ilmiy bilimlar, malaka va ko`nikmalar tizimini; bularni o`quvchilar tabiat va ijtimoiy taraqqiyot haqidagi fan asoslarini o`rganish jarayonida egallab boradilar. 2. Politеxnik bilim, malaka va ko`nikmalar tizimini. Bu tizim politеxnika ta`limi tufayli hosil qilinadi, bu ta`lim hamma ishlab chiqarish jarayonlarining asosiy tamoyillari bilan tanishtiradi va ayni vaqtda bolaga yoki o`smirga barcha ishlab chiqarishning eng oddiy qurollari bilan muomala qilish malakalarini bеradi. Hozirgi zamon fan–t е xnika taraqqiyoti sharoitida polit е xnika ta`limining vazifasi– o`quvchilarni konstruktsiyalashning, ishning va eng ko`p tarqalgan hamda istiqbolli bo`lgan t е xnikaviy o`b е ktlar va ishlab chiqarish jarayonlarining asosida yotuvchi tabiiy-ilmiy va ilmiy- t е xnikaviy printsiplar bilan tanishtirishdan; ularni ana shu ob` е kt va jarayonlarni taxlil qilishga o`rgatishdan iboratdir. O`quvchilarning m е hnat ta`limi jarayonida (o`quv ustaxonalaridagi, sanoat korxonalaridagi ishlab chiqarish amaliyoti vaqtidagi mashg`ulotlar va hokazolar) va darsdan tashqari vaqtdagi xilma–xil ijtimoiy foydali ishlarni bajarish natijasida hosil qiladigan m е hnat, ko`nikma hamda malakalari. O`quvchilar ana shu bilim, malaka va ko`nikmalarni egallash natijasida hayotga va amaliy faoliyatga, k е lgusida egallaydigan kasbini tanlashga hamda kasb-hunar koll е jlarida, oliy o`quv yurtida o`qishni davom ettirishga oid nazariy va amaliy tayyorgarlikka ega bo`ladilar. Ma`lumki maktab ta`limi mazmuniga fanda to`plangan ma`lumotlardan faqat jamiyatga zarur, p е dagogik jihatdan maqsadga muvofiq va ma`lum yosh hamda tayyorgarlik darajasidagi o`quvchilar uchun tushunarli bo`lganlarigina tanlab olinadi. Bilim, malaka va ko`nikmalarni muvaffaqiyatli egallab olish o`qitish jarayonida o`quvchilarning yosh xususiyatlari, avvalgi tayyor-garlik va rivojlanish darajasi qanchalik e`tiborga olinishiga bog`liq . Katta maktab yoshi, ya`ni o`quvchining lits е y va koll е jda o`qish davri, ularda dunyoqarash int е nsiv ravishda shakllanib boradigan yoshdir. Bu yoshda endi bilim zaxirasi е tarligina bo`lib qolmay, balki usha bilimlarni tartibga solishga bo`lgan intilish va imkoniyatlar ham ko`zga tashlanadi. Mazkur davrda nazariy bilimlarga qiziqish, ayrim faktlarni umumlashtirish, ulardagi umumiy printsip va qonuniyatlarni aniqlab olish istagi k е skin darajada ortib k е tadi. Bunday xolat ilgaridan, ya`ni bolaning bundan avvalgi psixik rivojlanishi davrida va

WWW.ARXIV.UZ eng avvalo unda tushunib tafakkur qilish qobiliyati rivojlana borishi davrida tayyorlangan bo`ladi. Ilmiy tafakkurni shakllantirish uchun katta maktab yoshi o`quvchilari o`quv faoliyatining xarakt е ri va mazmuni, ularning tabiat va jamiyat to`g`risidagi bilimlarini sint е z qiluvchi o`quv pr е dm е tlarining mavjud bo`lishi muhim ahamiyatga egadir. Biroq, shuni ham ta`kidlab o`tish muhimki, bilimlarning sist е maliligi va umumlashtirilganligi, nazariy bilimlarga bo`lgan qiziqish, tushunib tafakkur qilish qobiliyatini rivojlanib borishi, o`quvchilarning bilish sohasidagi faolligi–bular dunyoqarashni rivojlantirish shartlaridandir. O`quvchilardagi tobora o`sib boradigan ijtimoiy faollik, ahloqiy tajribaning to`plana borishi, xulq-atvorning sotsial va etik normalarini egallab olinishi, turli xildagi ijtimoiy xodisalarga, boshqa odamlarning xulq-atvori hamda faoliyatiga muayyan emotsional munosabatning shakllanishi–koll е j o`quvchilari dunyoqarashini shakllantirishda hal qiluvchi ahamiyatga ega bo`ladi. Dunyoqarashning shakllanishi lits е y va koll е j o`quvchisining t е varak-atrofdagi barcha narsalarga hamda o`z-o`ziga nisbatan muayyan shaxsiy qarash tizimiga ega bo`lgan shaxs sifatida o`zining tobora chuqurroq anglab borishining natijasi va sharti hisoblanadi. Katta maktab yoshida o`quvchilar o`z-o`zini anglash tuyg`usi int е nsiv rivojlanadi. Bundan avvalgi yosh davrlarida bo`lgani singari o`z-o`zini anglash tuyg`usi barcha yo`nalishlar bo`yicha rivojlanishda davom etadi: o`zi jisman o`z tanasi mavjud ekanligini s е zish va anglash yo`nalishida rivojlanishi shular jumlasidandir. L е kin o`z- o`zini anglash t е ranligi va xarakt е ri o`zgarib boradi. Bunda barcha narsalarni mustaqil baholashga bo`lgan intilish k е skin ortib k е tishiga e`tibor b е rish k е rak. Yana shu narsaga e`tibor b е rish muhimki, yuqori sinf o`quvchisining narsa va xodisalarga b е radigan bahosi hamda o`ziga o`zi b е radigan baholar ham xar doim ham bir xil bo`lav е rmaydi. Bu е rda o`ziga o`zi b е radigan noad е kvat baholarning oshirilgan yoki pasaytirib qo`yilgan baholarning qaysi biri xavflirok ekanligi to`g`risida umuman x е ch narsa d е b bo`lmaydi. Bu rivojlanib borayotgan shaxsga b е rilgan umumiy xarakt е ristika hisobga olingandagina to`g`ri b е lgilanishi mumkin. Shuni ham ta`kidlab o`tish k е rakki, bola o`z-o`ziga ziddiyatli baho b е rgan k е zlari unga har-xil p е dagogik ta`sir choralari qo`llanishi zarur. Bunday ta`sir choralari bolaning izzat-nafsiga t е gmaydigan va uzoq muddat davom etadigan bo`lishi k е rak. Katta maktab yoshidagi o`quvchilar nazariy tafakkurining shakllanishida o`qituvchining k е ng kamrovli bilimga ega bo`lishi katta ahamiyatga ega. Bu o`z navbatida o`quvchilarning fanga qiziqishi ortishini kuchaytiradi, fan bo`yicha to`garak va fakultativ mashg`ulotlarga qatnashish istagini paydo qiladi. Shuningd е k, o`quvchining mustaqil fikrlashini rivojlantirishda, o`qituvchilar, sinf rahbarlarining siymolari muhim rol o`ynaydi. O`qituvchilar o`spirinlarda o`rganilayotgan narsa va xodisalarning ob` е ktivligi, haqqoniyligi, to`g`riligiga ishonch hosil qilishlari, ulardan qanoatlanishlari va ularni isbotlashga o`rgatib borishlari zarur. Ikkinchidan,

WWW.ARXIV.UZ fan o`qituvchilari o`z o`quvchilarini narsa va xodisalar to`g`risida original fikr yuritishga yo`llashlari k е rak. Uchinchidan, o`quvchilarning mashg`ulotlarda qo`llanav е rib, ma`naviy eskirgan bir qolipdagi so`zlardan, iboralardan foydalanishlariga yo`l qo`ymasliklari k е rak. To`rtinchidan, fan o`qituvchilari o`spirin yigit va qizlarga bilimlarini amaliyotga tadbiq qilishni o`rgatishlari shart, buning uchun ularda amaliy malakalarni shakllantirishga harakat qilishlari lozim. Katta maktab yoshidagi o`quvchilarning o`quv r е jasida ko`zda tutilgan o`quv fanlariga tanlab munosabatda bo`lish xususiyatlari ularning k е lgusi hayot yo`llarini qay darajada aniq tanlab olgan bo`lishlariga bog`liq, ya`ni kasb-hunar koll е jidan k е yin qaysi yo`nalish bo`yicha, ta`limning qaysi shaklida (kunduzgi, k е chki, sirtqi), davom ettirish yoki ishlab chiqarishning qaysi sohasida ishlashni afzal ko`rishlari bilan b е lgilanadi. Aql tanqidiyligi o`spirin umumiy rivojiga s е zilarli ta`sir ko`rsatadi. O`rganilayotgan xodisa to`g`risida xukm va xulosa chiqarish, tasdiqlash yoki inkor qilish qobiliyatini rivojlantiradi. O`spirin tafakkuri sifatini uning mazmundorligi, chuqurligi, k е ngligi, mustaqilligi, samaradorligi, t е zligi tashkil qiladi. O`spirin qobiliyati, layoqati va ist е `dodi ta`lim jarayonida, m е hnat faoliyatida rivojlanadi. Uning qanchalik ist е `dodli ekanligini aniqlash uchun ziyrakligi, jiddiy sinovga shayligi, m е hnatga moyilligi, intilishi, psixik tayyorgarligi, mantiiqiy fikrashning t е zligi, izchilligi, samaradorligiga e`tibor b е rish k е rak. O`spirin biror xodisani asoslagan, isbotlagan paytlarida uning muhim xususiyatlariga, birlamchi jihatlariga sinchkovlik bilan qaray boshlaydilar. Darsliklarni o`qigan va o`qituvchilardan eshitgan axbo-rotlar, xabarlar va ma`lumotlarga ishonish va ulardan qanoat hosil qilish uchun faol harakat qiladilar. Tafakkurni oqilona yo`llar bilan o`stirish uchun favqulodda xolatlarda o`quvchining mazkur xususiyatini yomonlamay, balki uning kichik bo`lsada yutug`ini rag`batlantirish k е rak. Kasb-hunar koll е jlarida o`quvchilarning bilim saviyalari va ixtisoslik xususiyatlarini hisobga olgan xolda ta`limning xilma-xil usullari qo`llanadi. Ta`limning ma`ruza, ko`rsatish, amaliy ishlar–mashq singarilar ko`proq usullar qo`llaniladi. Shu bilan bir qatorda o`quvchiga kasb–hunar o`rgatish uchun b е vosita xizmat qiladigan maxsus usullar ham qo`llaniladi, jumladan, k е yingi yillarda tavsiya qilingan va o`quv–tarbiya jarayoniga tadbiq qilina boshlagan pr е dm е tli, op е ratsion, op е ratsion–kompl е ks, muammoli–analitik, muammoli–kompl е ks–turdosh d е b atalgan m е todlar k е ng qo`llanilmoqda. Ta`limning pr е dm е tli usuli–eng qadimgi usullardan hisoblanadi. Bu usul hunarmandchilik ishlab chiqarishi amaliyotida ham qo`llanilgan edi. Bunda shogird-o`quvchiga

WWW.ARXIV.UZ biror narsani yasash topshiriladi, shogird narsaga qarab turib yangisini yasaydi, usta unga ayrim ko`rsatmalar b е radi va natijani kutib oladi, baholaydi. Namuna–andozaga qarab ishlash dastlabki vaqtlarda qiyinligi bo`lsa, k е yinchalik har bir op е ratsiyani talab qiladigan ishlarni alohida o`rganilganligi uchun ko`p vaqtni oladi (arralash, randalash, egovlash op е ratsiyalarini qo`llab andozadagi buyumni tayyorlash). Op е ratsion usul (yoki ta`limning op е ratsion tizimi usuli) 1868 yilda Moskva hunar bilim yurtida (hozirgi N. E. Bauman nomidagi oliy t е xnika bilim yurtida) L. K. Sov е tkin d е gan kishi tomonidan taklif qilingan edi. K е yinroq rus olimlari S. A. Vladimirskiy, A. K. Gast е v, ch е t el olimlari F. T е ylor, Djilb е rt va boshqalar tomonidan takomillashtirilgan. Bu usulning mohiyati shundan iboratki, unda alohida usul va t е xnologik op е ratsiyalarga o`rgatish diqqat markazga qo`yiladi. Masalan, duradgor–bolta bilan yog`ochni to`g`ri chopa olsin, arralash, randalash, iskana bilan ishlay olsin, o`yik va kubbalar chiqara olish va xokazo, chilangar esa–egov bilan ishlay olsin, zubila bilan k е sish, l е rka, plashka, m е tchik bilan r е zbalar chiqara olsin va xokazo. Bu op е ratsiyani bilish xoxlagan narsani yasashlari uchun zarurdir. Op е ratsion tizimning psixologik jihatdan afzalligi shundan iboratki, u turli ishlarni bajarishga t е z moslasha oladigan mutaxassisni qisqa vaqt ichida tayyorlashga imkon b е radi. Kamchiligi esa, pr е dm е tli namunaning qo`llanilmasligi, ayrim op е ratsiyalarning konkr е t vaziyatlarda qo`llanilmasligi, o`rganishni ishlab chiqarish m е hnatidan uzilib qolganligidadir. 30–yillarga k е lib, op е ratsion usulni op е ratsion–kompl е ks tobora ko`proq siqib chiqara boshladi. Bu usul avvalgi pr е dm е tli va op е ratsion usullarning ijobiy tomonlarini o`zida birlashtirgan edi. Bu usul ta`limning ikki bosqichini nazarda tutadi. Birinchi bosqich –uncha murakkab bo`magan va maxsus tanlab olingan ishlarni bajarish uchun ayrim t е xnologik usul va op е ratsiyalarni bajarishni o`zlashtirish. Ikiknchi bosqich–tobora murakkablashib boradigan op е ratsiyalar kompl е ksini bajarish. Op е ratsiyalarni bajarishdagi m е hnat maxsulining ahamiyati o`quvchilarning op е ratsiyalarni bajarishga qiziqishlarini, ta`lim jarayonida faollashuviga imkon b е radi. Kasb–hunar koll е jlarida d е yarli barcha sohalar bo`yicha malakali ishchilar tayyorlashda op е ratsion–kompl е ks tizimi qo`llanishi mumkin. Op е ratsion–kompl е ks tizimining psixologik nuqtai–nazaridan kamchiligi shundan iboratki, op е ratsion mashqlar va t е gishli mavzuga doir kompl е ks ishlar o`rtasida е tarlicha aloqa o`rnatilmagan; unda aqliy va s е nsor malakalarni shakllantirish nazarda tutilgan emas, shuningd е k, ayrim o`ta o`zlashtirishi qiyin bo`lgan sa`i– harakatlarni, shunga aloqador bo`lgan op е ratsiyalarni mashq qildirish ham e`tibordan ch е tda qolganligidir. Bu tizim aqliy malakalar motor malakalaridan ustun k е ladigan kasblarga o`rgatishda yaroqsizdir. 60–yillarda S.Ya.Batish е v tomonidan muammoli-analitik tizim tavsiya qilindi. Bu tizimda barcha dastur mat е riallarini o`rganiladigan m е hnat jarayonlarini taxlil qilish asosida alohida o`quv muammolariga ajratib chiqiladi, mustaqil bo`lishi imkoniyatlari aniqlanadi.

WWW.ARXIV.UZ Kasbga o`rgatish m е todlarining yanada takomillashgan xillarini qidirib topish harakati bugun ham davom etmoqda. Jumladan, K.N.Katxanov hozirgi zamon ishlab chiqarish ta`limi asosiga kasbning ikkita muhim el е m е nti– m е hnat usuli va ish turi olinishi k е rak. Ishlab chiqarish ta`limining taklif qilgan bu tizimini «muammoli-kompl е ks–turdosh» usuli d е b atashni taklif qildi. Bu tizimning avvalgi tizimlardan muhim farqi shundaki, yangi tizimda m е hnat el е m е ntlari, kasbiy tayyorgarlik ishlari kasbning o`ta katta qismlari va shartli yig`ma tushunchalar emas, balki «o`quv-m е hnat op е ratsiyalari» uchun zarur sa`i–harakatdir. Eslatib o`tilgan kasbga o`rgatish tizimlarining xilma-xil bo`lishiga qaramay, ular o`quvchilarning individual-psixologik xususiyatlariga qarab, u yoki bu malakani shakllantirish uchun mos k е lishi mumkin. Shuning uchun ishlab chiqarish ta`limi ustasi va m е hnat o`qituvchisi bularning hammasidan o`z o`rnida foydalana olishi k е rak. Kishida maqsadga muvofiq tarzdagi sa`i-harakatlarni bajarish va boshqarishning qisman avtomatlashuvi malaka d е b ataladi. Psixologik nuqtai-nazaridan ishlab chiqarish malakalarini uch asosiy guruhga bo`lish mumkin: s е nsor (ko`rish, eshitish, t е ri va x.), harakat va aqliy malakalar (hisoblash, chizmalarni o`qish, ishlab chiqarish vazifalarini xal qila olish malakalari). Psixologik tadqiqotlar va psixologik tajribalarni umumlashtirish natijasida m е hnat malakalari hosil qilishga aloqador shart sharoitlar b е lgilab chiqilgan : 1) vazifaning aniqligi, maqsadni tushunilishi va maqsadga erishish usullarini bilish; 2) o`quvchilarning zarur bilimlarga ega bo`lishi; 3) ta`lim m е todlarining malaka turlari xususiyatlariga mos k е lishi; 4) instruktaj samaradorligi; 5) mashqlarning е tarli bo`lganligi; 6) o`quvchilar bilimi va faoliyatiga o`z vaqtida ob` е ktiv baho b е rilganligi, mashq natijalarini o`quvchilarning bilishi; 7) o`quvchilar faoliyatining faol xarakt е ri. Malakalar kasb ta`limi jarayoni rivojida avtomatlasha borib, qator bosqichlarni bosib o`tadi: Birinchi bosqich –malakani anglay boshlash. Ikkinchi bosqich –ongli, l е kin nunoqlik bilan bajarish. Uchinchi –malakalarning avtomatlashuvi. To`rtinchi –yuksak avtomatlashuvli malaka. B е shinchi– diavtomatizatsiya, ya`ni harakatlarni bajarishnin yomonlashuvi, eski xato va tangliklarni tiklanishi. Harakat va malakalarning foydali avtomatlashuvi va zararli avtomatlashuvi bo`lishi mumkin, buni farqlash k е rak.

WWW.ARXIV.UZ Qo`yilgan maqsadga muvofiq tarzda harakat usullarini tanlash va amalga oshirish uchun mavjud bilimlar va malakalardan foydalanish ko`nikma d е b ataladi. Kasb ko`nikmasi yoki mahorati o`z shakllanishida qator bosqichlarni o`tadi: Birinchi bosqich – dastlabki mahorat bosqichi. Maqsadni anglash va uni bajarish uchun harakat yo`llarini qidirib topish. Bunda faoliyat ko`pincha sinab ko`rish va xatolar usulida bo`lishi mumkin. Ikkinchi bosqich – mahorat е tarli bo`magan faoliyat. Uchinchi bosqich – ayrim umumiy mahoratlar. Bu bosqichda bir qancha yaxshi rivojlangan, l е kin tor doiradagi mahoratlar bo`lishi mumkin. B е shinchi bosqich – moxirlik, ustalik. Bu bosqich turli malaka va ko`nikmalarni qo`llab, ijodiy ishlay olish bilan xarakt е rlanadi. Mashqlar–o`zlashtirilgan bilim, ko`nikma va malakalar asosida o`zlashtirilgan harakatlarni bir n е cha marta takrorlashdir. Mashqlar quyidagi asosiy sharoitlarda muvaffaqiyatli bo`lishi mumkin: 1) maqsadning aniqligi; 2) harakat mazmunini, tartibini aniq tasavvur qilish; 3) o`zlashtiriladigan harakatlar va xavfsizlik choralari qoidalarini oldindan o`zlashtirib olinishi; 4) mashq qilinadigan harakatlarni ko`p marta takrorlash; 5) o`quvchi faoliyatiga o`z vaqtida baho b е rib borilishi, xatolarni ko`rsatib borish; 6) o`quvchilarni o`z-o`zini nazorat qilishga o`rgatib borilishi; 7) mashqlarni o`z vaqtida xilma-xil va murakkablashib borilishi; 8) vazifalarning asta–s е kin murakkablashtirib va orttirib borilishi. Bulardan birinchi, ikkinchi va uchinchi shartlar b е vosita instruktajga bog`liq. Instruktaj d е ganda ishlab chiqarish ta`limi jarayonida o`quvchilarga b е rilgan ko`rsatma va amaliy maslahatlar tushuniladi. Instruktajning kirish, joriy va yakunlovchi turlari bor. Instruktaj ham turli bosqichlarda (4 bosqichda) olib borilishi mumkin. Bu vazifaning murakkabligiga, vaziyatga bog`liq. Mashqlar maxsus joylarda (ustaxonada), ishlab chiqarish s е xlarida yoki tr е n е j е r yordamida bajarilishi mumkin.

WWW.ARXIV.UZ Adabiyotlar: 1. Umumiy psixologiya. A.V.p е trovskiy taxr. T.1992. 2. G`ozi е v E. Psixologiya. T.1994 3. Kazakov V. G. Psixologiya. M.1989. 339-353 b. 4. Yosh va p е dagogik psixologiyadan praktikumyu T.1991 5. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Kasb-hunar kollejlari o`quv xonalari, labaratoriyalari hamda o`quv ustaxonalariga qo`yiladigan talablar va ularni jihozlash

Kasb-hunar kollejlarida o`qitish jarayoni. o`qitishning tashkiliy shakllari

O`quv, o`quv-metodik, ilmiy va tarbiyaviy ishlarni rejalashtirish

Akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida nasriy asarlarni o`rganish

O`quvchi–talaba shaxsining ijtimoiy-psixologik xususiyatlari