Maxsus fanlarni o’qitish metodikasi fanining mazmuni, predmeti va maqsadi - Pedagogika - Referatlar

Maxsus fanlarni o’qitish metodikasi fanining mazmuni, predmeti va maqsadi

Yuklangan vaqt:

04.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

178 KB

Ko'chirib olish

Maxsus fanlarni o’qitish metodikasi fanining mazmuni, predmeti va maqsadi Reja: 1. O’zbekiston Respublikasining “Ta`lim to’g’risida”gi Qonuni va “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” da oliy ta`limga qo’yilgan talablar. 2. Oliy ta’lim tizimi. 3. Maxsus fanlarni o’qitish metodikasi pedogogik fan sifatida. Maxsus fanlarni o’qitish metodikasi fanini predmeti, maqsad va vazifalari. 4. Maxsus fanlarni o’qitish metodikasi fanining tadqiqot metodlari.

Tayanch so’z va iboralar: “Ta’lim to’g’risida”gi Qonun, Kadrlar tayyorlash milliy dasturi, shaxs, davlat va jamiyat, uzluksiz ta’lim, fan, ishlab chiqarish,oliy ta’lim tizimi, fanning maqsadi va vazifalari, ta’lim, bilim, ko’nikma, malaka, didaktika, metodika, metod, kasbiy pedagogika, o’qitish metodikasi, kasb, mahorat, tadqiqot metodlari, kuzatish usuli, suhbat usuli, pedagogik so’rov usuli, test, so’rovnomalar, statistik ma’lumotlarni tahlil qilish usuli, ijtimoiy tadqiqot usuli, biomexanik usullar, psixofiziologik usullar. O’zbekiston Respublikasining “Ta`lim to’g’risida”gi Qonuni va “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” da oliy ta`limga qo’yilgan talablar. O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida”gi Qonunining maqsadi fuqarolarga ta’lim, tarbiya berish, kasb-hunar o’rgatishning huquqiy asoslarini belgilaydi hamda har kimning bilim olishdan iborat konstitutsiyaviy huquqini ta’minlashga qaratilgan. “Ta’lim to’g’risida”gi Qonun, “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”, davlat ta’limi standarti va o’quv rejasi kabi me’yoriy hujjatlarda bugungi kunda yosh avlodga ta’lim-tarbiya berishga qo’yilgan talablar o’z aksini topgan. Ushbu hujjatlarda chuqur bilimli, erkin fikrlovchi, o’zida yuksak insoniy fazilatlarni mujassam etgan barkamol shaxsni tarbiyalash birinchi galdagi vazifa etib belgilangan. Kadrlar tayyorlash milliy modelining asosiy tarkibiy qismlari quyidagilardan iborat: shaxs – kadrlar tayyorlash tizimining bosh sub’ekti va ob’ekti, ta’lim sohasidagi xizmatlarning iste’molchisi va ularni amalga oshiruvchi; davlat va jamiyat – ta’lim va kadrlar tayyorlash tizimining faoliyatini tartibga solish va nazorat qilishni amalga oshiruvchi kadrlar tayyorlash va ularni qabul qilib olishning kafillari; uzluksiz ta’lim – malakali raqobatbardosh kadrlar tayyorlashning asosi bo’lib, ta’limning barcha turlarini, davlat ta’lim standartlarini, kadrlar tayyorlash tizimi tuzilmasi va uning faoliyat ko’rsatish muhitini o’z ichiga oladi;

fan – yuqori malakali mutaxassislar tayyorlovchi va ulardan foydalanuvchi, ilg’or pedagogik va axborot texnologiyalarini ishlab chiquvchi; ishlab chiqarish – kadrlarga bo’lgan ehtiyojni, shuningdek ularning tayyorgarlik sifati va saviyasiga nisbatan qo’yiladigan talablarni belgilovchi asosiy buyurtmachi, kadrlar tayyorlash tizimini moliya va moddiy-texnika jihatdan ta’minlash jarayonining qatnashchisi. Uzluksiz ta’lim tizimining faoliyat olib borishi davlat ta’lim standartlari asosida, turli darajalardagi ta’lim dasturlarining izchilligi asosida ta’minlanadi va quyidagi ta’lim turlarini o’z ichiga oladi: maktabgacha ta’lim; umumiy o’rta ta’lim; o’rta maxsus, kasb-hunar ta’limi; oliy ta’lim; oliy o’quv yurtidan keyingi ta’lim; kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash; maktabdan tashqari ta’lim. Oliy ta’lim tizimi. O’zbekiston Respublikasi Davlat mustaqilligiga erishib, iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishning o’ziga xos yo’lini tanlashi kadrlar tayyorlash tuzilmasi va mazmunini qayta tashkil etishni zarur qilib qo’ydi. “Ta’lim to’g’risida”gi Qonunning joriy etilishi yangi o’quv rejalari, dasturlari, darsliklarni hamda zamonaviy didaktik ta’minotni ishlab chiqishni va tadbik etishni takozo qildi. Shu nuqtai nazardan “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” da ta’lim jarayoni, mazmunini islox qilish asosan, me’yoriy xujjatlar majmuasi (davlat ta’lim standarti, o’quv rejalari va dasturlari) asosida, kadrlarga ta’lim va tarbiya berish milliy istiqlol g’oyalariga muvofiq amalga oshirilishi alohida ta’kidlab o’tilgan Uzluksiz ta’lim kadrlar tayyorlash tizimining asosi hamda O’zbekiston Respublikasining ijtimoiy taraqqiyotini ta’minlovchi, shaxs, jamiyat va davlatning iqtisodiy, ijtimoiy, ilmiy-texnikaviy va madaniy ehtiyojlarini qondiruvchi ustivor sohadir. Uzluksiz ta’lim tizimi uchun pedagog kadrlar tayyorlash va qayta tayyorlash ustuvorligi ta’minlanadi.

Ta’limning uzluksizligi shunday ma’no beradiki, inson tug’ilgandan boshlab to umrining oxirigacha ta’lim olish imkoniyatiga ega bo’lsin. Bunday tizim O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida”gi Qonunida o’z aksini topgan. Oliy ta’lim – uzluksiz ta’lim tizimining yuqori malakali mutaxassislar tayyorlovchi mustaqil turi. U oliy ta’lim muassasalarida amalga oshiriladi. Oliy ta’lim yuqori malakali mutaxassislar tayyorlashni ta’minlaydi. Oliy ma’lumotli mutaxassislar tayyorlash oliy o’quv yurtlarida (universitetlar, akademiyalar, institutlar va oliy maktabning boshqa ta’lim muassasalarida) o’rta- maxsus kasb-hunar ta’limi asosida amalga oshiriladi. Oliy ta’lim ikki bosqichga: davlat tomonidan tasdiqlangan namunadagi oliy ma’lumot to’g’risidagi hujjatlar bilan dalillanuvchi bakalavriat va magistraturaga ega. Bakalavriat – o’rta-maxsus kasb-hanvr ta’limi negizida oliy ta’lim yo’nalishlaridan biri bo’yicha fundamental bilimlar beradigan, o’qish muddati to’rt yildan kam bo’lmagan tayanch oliy ta’lim; Magistratura - a niq mutaxassislik bo’yicha bakalavriat negizida kamida ikki yil davom etadigan oliy ta’limdir. Bakalavr, magistr – oliy ta’limning tegishli bosqichiga muvofiq dasturlarni muvaffaqiyatli o’zlashtirgan shaxslarga beriladjigan akademik darajalardir. Fuqarolar ikkinchi va undan keyingi oliy ma’lumotni shartnoma asosida olishga haqlidirlar. Oliy ta’lim o`rta maxsus, kasb-hunar ta’limi negiziga asoslanib, bakalavriat va magistratura bosqichiga bo`linadi. Oliy ta’lim muassasalariga talabalar qabul qilish davlat grantlari negizida va pullik-shartnomaviy asoslarda amalga oshiriladi. Bakalavriat mutaxassisliklar yo`nalishi bo`yicha fundamental va amaliy bilim beradigan, ta’lim muddati kamida to`rt yil davom etadigan tayanch oliy ta’lim hisoblanadi.

Bakalavrlik dasturi tugallanganidan so`ng bitiruvchilarga davlat attestatsiyasi yakunlariga binoan kasb bo`yicha “bakalavr” darajasi beriladi va davlat tomonidan tasdiqlangan namunadagi, kasb-hunar faoliyati bilan shug`ullanish huquqini beradigan diplom topshiriladi. Magistratura aniq mutaxassislik bo`yicha fundamental va amaliy bilim beradigan, bakalavriat negizida ta’lim muddati kamida ikki yil davom etadigan oliy ta’lim hisoblanadi. «Magistr» darajasini beradigan davlat malaka attestatsiyasi magistrlik dasturining yakunlovchi bosqichidir. Magistrlarga davlat tomonidan tasdiqlangan namunadagi, kasb faoliyati bilan shug`ullanish huquqini beradigan diplom topshiriladi. Ikki bosqichli oliy ta’lim tizimini tashkil etish va rivojlantirish uchun quyidagilarni amalga oshirish zarur: bakalavriat va magistratura uchun davlat ta’lim standartlarini ishlab chiqish va joriy etish; oliy ta’lim muassasalari uchun professor-o`qituvchi kadrlar tayyorlash, shu jumladan xorijiy davlatlardagi etakchi o`quv va ilmiy markazlarda tayyorlash; oliy ta’lim muassasalarida tarkibiy o`zgartishlar o`tkazish; oliy ta’lim muassasalari boshqaruvini takomillashtirish, bu muassasalarning mustaqilligini kuchaytirish, muassislar, vasiylar kengashlari, jamoat nazorat kengashlari shaklidagi jamoat boshqaruvini joriy etish; ta’limning fan va ishlab chiqarish bilan integratsiyasi ta’sirchan mexanizmlarini ishlab chiqish va amaliyotga joriy etish; o`qishni, mustaqil bilim olishni individuallashtirish hamda masofaviy ta’lim tizimi texnologiyasi va vositalarini ishlab chiqish hamda o`zlashtirish; pedagogik va axborot texnologiyalari, tayyorgarlikning modul tizimidan foydalangan holda talabalarni o`qitishni jadallashtirish; xalqning boy ma’naviy va intellektual merosi va umumbashariy qadriyatlar asosida ta’limning insonparvarlik yo`nalishini ta’minlash.

Maxsus fanlarni o’qitish metodikasi pedogogik fan sifatida. Maxsus fanlarni o’qitish metodikasi fanini predmeti, maqsad va vazifalari. Bugungi kunda magistratura mutaxassisliklaridagi “Maxsus fanlarni o`qitish metodikasi” fani tanlov fani hisoblanib, fanning o`quv dasturi har bir oliy ta’lim muassasasidagi shu fanni o`qitishga ma’sul bo`lgan professor – o`qituvchilar tomonidan ishlab chiqilmoqda. “Maxsus fanlarni o`qitish metodikasi” fani bo`yicha o`quv dasturini tuzishda uning quyidagi maqsad va vazifalarini hisobga olish dastur mukammalligini oshiradi (1-rasm). 1-rasm. Maxsus fanlarni o’qitish metodikasi fanining maqsadi va vazifalari. Fanning ma’ruza mashg`ulotlarida oliy ta’limning me’yoriy-huquqiy xujjatlari, ta’lim tamoillari, maxsus fanlarni o`qitishning tashkiliy shakllari va amalga oshirish metodlari, maxsus fanlardan ma’ruza, amaliy va tajriba mashg`ulotlarini o`tkazish metodikasi, talabalar bilan kunikma va malakalarini nazorat qilish va baholash kabi mavzular o`rin olgan. Amaliy mashg`ulotlarda esa, fanga oid quyidagi mavzularga o`rin ajratilgan: oliy ta’lim muassasalarining tuzilmasi va mazmuni, oliy ta’limning me’yoriy – huquqiy xujjatlarini tuzilishi va ularni rasmiylashtirish, ta’lim metodlari va ularni

amalga oshirish metodikasi, maxsus fanlarni o`qitishda innovatsion ta’lim texnologiyalaridan foydalanish, maxsus fanlardan ma’ruza, amaliy va tajriba mashg`ulotlarini o`tkazish metodikasi, darsni tahlil qilish metodikasi bo`yicha bilim va ko`nikmalar hosil qilish. “Maxsus fanlarni o’qitish metodikasi” fanining predmeti - ushbu fanni o’rganishda magistrantlarning kasbiy pedagogik malakalarini shallantirish jarayoni mazmuni, shakli va o’qitish metodlaridir. Fanning ob`yekti - oliy t a ’ l i m muassasalari sharoitida maxsus fanlarni o’qitish sohasida pedagog kadrlar tayyorlash jarayoni. Fanning metodologik asosi va amal ќiladigan negizi O’zbekiston Respublikasining Konstituttsiyasi, “Ta’lim to’g’risida”gi Qonun, «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi», Oliy Majlis materiallari va boy ilmiy ma’naviy meroslardir. Ob’ektiv dunyoni bilish, nazariyada nimani o’rganish va o’rgash va kerak, kimni va ќanday tarbiyalash lozim degan masalalar mavjud bo’lib, ular o’zaro uzviy boѓliќdir. «Maxsus fanlarni o’qitish metodikasi» fani o’z mazmun mohiyatini boyitishda, yangilashda mavjud hodisa va jarayonlarni uning maqsadi va vazifalariga muvofiq keladigan usullari bilan o’rganadi. Ushbu fanning ilmiy tadqiqot usullari deganda yosh avlodni tarbiyalash, bilim berish va o’qitishning real jarayonlariga xos bo’lgan ichki aloqa va munosabatlarni tekshirish, bilish yo’llari, metodlari va vositalari majmui tushuniladi. Bu fanning ilmiy tadqiqot usullari qanchalik rivojlansa hamda takomillashtirilsa, ta’lim-tarbiya mazmunini yangilash va takomillashtirish shu darajada yuksaladi. Ta’lim- bilim berish malaka va ko‘nikma hosil qilish jarayoni kishini xayotga, mehnatga tayyorlashning asosiy vositasidir. Ta’lim jarayonida bilim o‘zlashtiriladi va tarbiya amalga oshiriladi. Bilim - kishilarning turmushdagi narsa va hodisalar to’g’risidagi, tabiat va jamiyatning rivojlanish qonunlari haqidagi tasavvur hamda tushunchalari tushuniladi.

Ko‘nikma - ta’lim oluvchining mehnat harakatini (yoki mehnat harakatlari majmuini) ayni sharoitda ma’qul harakat usullarini tanlab va qo‘llab bajarishga va buning oqibatida mehnatda ijobiy natijalarga erishishga tayyor yekanligi. Malaka – ta’lim oluvchining harakat komponentlarini maksimal aniqlik, tezlik va maqsadga muvofilikda avtomatlashtirilgan usulda bajarishga qobilligi. Bu qobiliyat o’quvchining mashqlar o’tkazishi natijasida hosil bo’ladi. Kasbiy pedagogika- umumiy pedagogikaning bir sohasi bo’lib, u tarbiya, ta’lim, o’qitish haqida kator nazariy va amaliy ma’lumotlar beradi. Kasbiy pedagogika sanoat, ishlab chiqarish va mehnat pedagogikasining masalalari bilan shug’ullanadi. Didaktika- grekcha «didaskiuen» so’zidan olingan bo’lib, o’qitaman, o’qishni o’rgataman ma’nolarini anglatadi. Didaktika o’qitish jarayonini shakllari, metodlari, tamoyillari, mazmuni, vazifasi va maqsadlarini ishlab chiqadi. Metod -iborasi (yunoncha-metodos-tadqiqot yoki bilish yo’li, nazariya ta’limot ma’nosini anglatib) voqelikni bilish, o’zlashtirish, o’zgartirish usullari majmuasidir. Metod-pedagogik jarayon elementi sifatida mazmun, maqsadlarga maksimal mos kelishi kerak, ana shunda-tarbiya, ta’lim rivojlanish amalga oshadi. Metodika- pedagogikaning o’qitish qonuniyatlari, qoidalari, tashkil etish shakllari, amalga oshirishi va natijalarini nazorat qilib, baholash metod hamda vositalari o’zida mujassamlashtiruvchi fan tarmog’idir. O’qitish metodikasi- bu turli usullar tizimi bo’lib, o’quv-didaktik materiallaridan foydalanish orqali belgilangan maqsadga erishish uchun nazariy va amaliy mashg’ulotlar paytida qo’llaniladigan usullar majmuasidir. Mahorat –o’ zlashtirilgan bilimlar va hayotiy tajribalar asosida barcha amaliy ish xarakatlarni (shu jumladan, dars berishni) kam kuch va kam vaqt sarflab bajarishdir. Kasb- muayyan bilim va mahorat talab etadigan mehnat faoliyati turidir. Kasb –hunar sirlarini egallashga umumiy hamda maxsus ma’lumot, amaliy ish-xarakat usullarini o’zlashtirish orqali erishiladi.

Maxsus fanlarni o’qitish metodikasi fanining tadqiqot metodlari. Maxsus fanlarni o’qitish muammolariga qaratilgan ilmiy izlanishlar o’tkazishdan maqsad o’qitish va o’rgatishning, samarali metodlarni ishlab chiqish va amalda qo’llash, axborot-texnik vositalarni qo’llashga doir masalalarni yechishni o’rganishdan iboratdir. Ilmiy izlanishlar olib borish uchun o’qituvchida fanning mazmunini chuqur bilishni talab etiladi. Ko’pchilik bo’lajak pedagoglar talabalik vaqtlaridayoq pedagogik izlanishlar bilan shug’ullanadilar. Fan bo’yicha metodik ko’rsatmalar, maketlar, mustaqil ishlar uchun materiallar tayyorlaydilar. Ilmiy anjuman va seminarlarda ma’ruzalari bilan qatnashib, o’zlarining pedagogik mahoratlarini oshirib boradilar. Ilmiy pedagogik izlanishlar jarayonini shartli ravishda quyidagi bosqichlarga bo’lish mumkin: 1. O’qituvchining adabiyotlarni o’rganish va amaliy ishlar asosida muammolarni aniqlashi. O’qituvchi adabiyotlarni o’rganish davomida quyidagilarni aniqlashi kerak: o’rganilayotgan muammo to’g’risida adabiyot muallifining fikr-mulohazasi; o’rganilayotgan muammo to’g’risida usullardan farqli ravish kiritgan takliflari; S adabiyotlarda qaysi asosiy masalalar yoritilmagani; У muammoni yechish uchun olib boriladigan izlanishlar. Quyidagilar o’qitish jarayonida yuzaga keladigan muammolar hisoblanadi: S o’qituvchi dars jarayonida duch keladigan qiyinchiliklar; У kamchilik va qiyinchiliklarning yuzaga kelish sabablari. 2. O’qitishni bosqichma-bosqich tashkil etish. S Dalillarni taqqoslash orqali asoslangan takliflar beriladi. 3. Izlanish natijalarini rasmiylashtirish va o’quv jarayonida qo’llash. Maxsus fanlarni o’qitish metodikasida ilmiy izlanishlarning umumiy va maxsus usullari qo’llaniladi. Umumilmiy usullarga nazariy izlanish, kuzatish, suhbat, pedagogik so’rov, test, so’rovnomalar, statistik ma’lumotlarni tahlil qilish va boshqalar kiradi. Nazariy izlanish usuli –adabiyotlardan o’rganish va tahlil qilish hamda pedagogic tajribalar asosida olib borilgan izlanishlar. Adabiyotlar ustida ishlashda

kitob va jurnallar, maqolalar va patentlar, ilmiy ishlar, to’plamlar va kataloglar, internet tizimidan olingan ma’lumotlardan foydalaniladi Kuzatish usuli - odatda, tabiiy kuzatish orqali talabalarning fanlarni o’zlashtirishlari, ularning xulq-atvori muomalasidan o’zgarishlarni hisobga olish va tegishli ta’lim-tarbiya t’siri ko’rsatish yo’llarini belgilash uchun qo’llaniladi/ Bu usul tadqiqotchining pedagogic tajribani muayyan bir tomoni va hodisalarni biror maqsadni ko’zda tutib idrok etishi tashkil etadi. Bunda kuzatishlar tezligi va soni, kuzatish obyekti, Vaqti, pedagogic vaziyatlarni kuzatish uchun ajratilgan tavsif va hokazolar hisobga olinadi. Qayd qilish usuliga qarab kuzatishlar turlarga bo’linadi. Bevosita va bevosita qayd qilish usuli tadqiqotchiga real pedagogic jarayonda kuzatuvchining xatti- xarakatlari kabilarni yozib qo’yish imkoini beradi. Bevosita qayd qilish usuli biror- bir hodisalarning oqibati haqidagi daliliy materialnin boshqa shaxslar orqali yoki qandaydir asbobni qo’llash vositasida olishga imkon beradi. Ilmiy-texnika taraqqiyoti asrida kuzatishning visual usullari xilma-hil texnika vositalari (kinofilm, videotasvir, teleko’rsatuv) dan foydalanish oprqali tobora ko’p qo’llanilmoqda. Suhbat usuli- so’rashning bir turi bo’lgani holda tadqiqotchining jiddiy tayyorgarlik ko’rastishni talab etadi. Chunki u tekshirayotgan shaxs bilan bevosita aloqada bo’lish vaqtida og’zaki suhbat tarzida, suhbatdoshning javoblarini yozmasdan, erkin muomala shaklida qo’llaniladi. Suhbat usulida-o’qituvchilar va talabalar jamoasi bilan ota-onalar va keng jamoatchilik bilan yakka va guruh tarzidaish olib borilganda qo’llaniladi. Suhbat usulida farqli ravishda intervvu olish usuli oldindan belgilangan savollarni izchillik bilan bayon qilishni nazarda tutadi. Bunda javoblar magnit tasmasiga yoki kassetalarga yozib olinadi. Hozirgi kunda ommaviy so’rash nazariyasi va amaliyotda intervyu olishning ko’p usullari mavjud Bular: • guruhlar tarzida; • jadal; • sinov va h.k

Talabalar ijodini o’rganishda-ularning o’ziga hos individual tartibdagi faoliyatlariga doir omillar tahlil qilinadi, xulosalar yasaladi. Pedagogik so’rov usuli - tadqiqotchining boshqa kishilardan pedagogic tajribaning biror tomoni yoki hodisalar haqida axborot olish jarayoni bu usulning asosini tashkil qiladi. So’rash usulida savollarning mantiqiy o’ylangan tizimini, uning aniq foydalanishini, nisbatan kamchiligi (3-5 ta) nazarda tutiladi. Shuningdek, qat’iy shakildagi javobni (“ha”,” yo’q”) ham taqazo etish mumkin. Test, so’rovnomalar -so’rovnoma, ya’ni anketa usuli ilmiy farazning yangiligini aniqlash, yakka yoki guruh holdagi talabalarning fikrlarini, qarashlarini, qanday kasblarga qiziqishlarini, kelajak orzu-istaklarini bilish va tegishli xulosalar chiqarish, tavsiyalar berish maqsadida o’tkaziladi. Test savollaridan ko’zlangan maqsad oz vaqt ichida takabalarning bilimlarini yoppasiga baholashdir. Mutaxasislarning bilimini va dunyoqarashini aniqlash uslublaridan biri-bu test yordamidagi sinovdir. Test yordamida sinov talaba yoki mutahasisning bilimi, ilmi, ma’naviyati hamda yoshlarning qaysi yo’nalish va mutahasislikka layoqati borligini, iqtidorini zudlik bilan aniqlash va baholashga imkonj beradi. Test yordamida bilimlarni baholashning pedagogic nuqtaviy nazaridan yutuqlari va kamchiliklari keltirilgan va baholash jarayononi EHM yordamida avtomatlashtirish mumkinligi takidlangan. Test savollari va masalalarning aniqligiga sabab, uning qisqa va lo’ndaligi, umumiy javoblar ivhida to’g’ri javobning borligi va ularning talabalarga ko’rsatma bo’lib xizmat qilishi, uning topishmoqli o’yingga o’xshashligi va javobni topishda xotira, ichki tuyg’u va topqirliklar qo’l kelishidir. Test savollarini chop etish talabalarning mustaqil ishlashini yanada faollashtiradi. Tajriba-sinov eksperiment usuli -ushbu tajriba ta’lim-tarbiya jarayoniga aloqador ilmiy faraz yoki amaliy ishlarning tatbiqiy jarayonlarini tekshirish, aniqlash maqsadida o’tkaziladi. Statistik ma’lumotlarni tahlil qilish usuli – ta’lim sohasidagi, jumladan, ajratilgan mablag’larning doimiy o’sib borishi, darslik va o’quv qo’llanmalari, ko’rgazmali qurollar, o’qituvchi kadrlar tayyorlash, ta’lim muassasalarining

qurilishi, xo’jalik shartnomalari va ulardan tushayotgan mablag’lab statistika usuli orqali aniqlanadi. Matematik va kibernetik usullar – o’qitish nazariyasi, amaliyotida hisoblash matematikasi va kibernetikasi mashnalari yordamida bir tildan ikkinchi tilga tarjima, dasturli ta’lim va uni mashina orqali boshqarish, o’qitishni mustahkamlash, baholash orqali ta’lim-tarbiya samaradorligini oshirish, tabaqalashgan va individual ta’lim berish kabi jarayonlardir. Ijtimoiy tadqiqot usuli – anketaga savollar kiritiladi. Bundan maqsad talaba- yoshlarning kasb-hunarga bo’lgan qiziqishlarini, talabalar orasidagi do’stlik munosabatlarini, o’quv yurtidagi shart-sharoitlarini bilish, yutuq va kamchiliklarni, dinga, xususan tasavvuf ilmiga qiziqishlarini aniqlash, talabalarning ma’naviy sifatlarini, bilim olishga ishtiyoqi, adabiyotlar bilan ta’minlanganlik darajasi, o’quv taqsimoti, o’qituvchilarning bilim berish darajasi, o’quv qo’llanmalarining sifati, kompyuterda mashg’ulot o’tkazish turlarini o’rganish, ilmiy va kasbiy mahoratni oshirishdagi mashg’ulotlar turi, stipendiyalar miqdori, stipendiyalar talabalarning qanchalik qoplashi, talabalarning haq to’lanadigan ishlarda qatnashishi, ota- onalarining yordami, ularning ma’lumoti, ish joyi, talabalar qo’p boradigan jamoat joylari, yashash joyi, ilmiy dunyoqarashining shakllanishiga ta’sir etuvchi, mutaxasssi bo’lib yetishishida hal qiluvchi omillar, talabalarninng onglilik darajasi, komil inson bo’lish uchun kerak bo’lgan ma’naviy sifatlar, o’zlashtirganlik darajasi haqida savollar anketaga kiritiladi. Savol-javolarning barchasi kompyuterda qayta ishlanadi va xuldosalar chiqariladi. Yuqorida ko’rsatib o’tilgan usullardan tashqari kasb ta’limida maxsus usullardan ham foydalaniladi. Kasb ta’limida tadqiqotning maxsus usullari keng tarqalib, unda hodisa va jarayonlarni o’rganishga yo’naltirilgan asbob-uskunalar va apparatlar ob’ektiv miqdoriy kattaliklarni olish maqsadida qo’llaniladi. Tadqiqotning maxsus usullari shartli ravishda uch guruhga bo’linadi: • Ish-harakatlarining natijaviy tafsilotini o’rganish (harakatlarni aniq bajarish, sarflanadigan vaqt, ish unumi) ga bog’liq bo’lgan usullar;

• Biomexanik usullar; • Psixofiziologik usullar. Ish - harakatlarining natijaviy ko ’ rsatkichlari bilan bog ’ liq tadqiqotlarda , shu jumladan , ularni o ’ zlashtirish jarayonida xronometraj kata rol o ’ ynaydi . Ish me ’ yori , maqbul vaqt , shu jumladan , ishlab chiqarish ta ’ limining turli davrlarida talabalar vaqt me ’ yori , tartibotini aniqlash maqsadida , shuningdek , harakatlarning vaqtinchalik tuzilmasini o ’ rganish talablari yoki ishchilarning tayyorgarlik darajasini baholash uchun xrometrajdan foydalaniladi . Biomexanik usullar - bu ish-harakatining fazoviy vaqt va kuch parametrlarini o’rganishdir. Bunda ularning mukammalik darajasi, ishchining asbob, dastgoh va hokazolar bilan o’zaro kuch ta’sirida, asbob va qo’l harakatining kinematikasi va boshqalar aniqlanadi. Psixologik usullar o’quv va mehnat faoliyati jarayonida inson organizmining turli a’zolarining funksional holatini o’rganishda foydalaniladi. Bulardan elektromiografiya, elektrokardiografiya, elektrodermografiya usullari keng qo’llaniladi.

Adabiyotlar: 1. Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat – engilmas kuch. - Toshkent, 2008. 2. O`zbekiston Respublikasi Prezidentining “O`zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo`yicha Harakatlar strategiyasi to`g`risida”gi Farmoni. - Toshkent, 2017 y, 16-fevral 3. O`zbekiston Respublikasi Prezidentining “Oliy ta’lim tizimini yanada takomillashtirishga oid chora–tadbirlar to`g`risida”gi PQ-2909 qarori.- Toshkent, 2017 y, 20-aprel. 4. Oliy ta’lim. Me’yoriy – huquqiy va uslubiy xujjatlar to’plami. Toshkent, “Istiqlol”, 2013. 5. Mavlonova R., To’raeva O., Holiqberdiev K. Pedagogika.- Toshkent: “O’qituvchi”, 2001. 6. Azizxo ’ jaeva N . N . Pedagogik texnologiya va pedagogik mahorat .- Toshkent: TDPU, 2003. 7. Xodjabaev A.R., Xusanov I. Kasb ta’limi metodologiyasi. O’quv qo’llanma. – Toshkent, “Aloqachi”, 2007. 8. Tojiboeva D., Yo’ldoshev A. Mutaxassislik fanlarini o’qitish metodikasi. Darslik. – Toshkent, “Aloqachi”, 2009. 9. Sharipov SH.S., Vorobev N.A., Muslimov N.A., Ismoilova M. Kasbiy ta’lim pedagogikasi. - Toshkent, TDPU, 2005.

O'xshashlar

Husnixat metodikasi fanining maqsadi va vazifalari

Maxsus fanlarni o’qitishni metodlari

Pedagogik texnologiyalar fanining predmeti, maqsadi va vazifalari

Maxsus fanlarni o'qitishning tashkiliy shakllari

Maktabgacha ta`limni axborotlashtirish fanining predmeti, maqsadi va vazifasi