Matematika fanining o`ziga xos xususiyatlarini tushuntirishda pedagogik texnologiyalarni qo`llash - Pedagogika - Referatlar

Matematika fanining o`ziga xos xususiyatlarini tushuntirishda pedagogik texnologiyalarni qo`llash

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

47.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1. Matematika fanining fanlarga bog`lab o`tishda yangi pedagogik texnologiyalardan foydalanish. 2. Matematika darsliklarida didaktik yo`llardan foydalanish. 3. Matematika fanida o`z-o`zini baholash metodidan foydalanish.

www.arxiv.uz Boshlang`ich sinflarda matematika fani o`quvchilarga sanashni qo`shish va ayirish ko`paytirishni va bo`lishni, <,>,q belgilarini va barcha hisoblashlarni o`rgatadi. Matematika fanini barcha barcha fanlarga bog`lab o`tish mumkin. Masalan: ona tili darslarida mashq no`merlarini o`qish uchun matematika fani ishtirok etadi. Tabiatshunoslik fani orqali oylarni, haftalarni sanash uchun ham matematika fanidan foydalanamiz.Matematika fani va barcha fanlarni o`qitish jarayonida hozirgi zamon pedago-gik texnalogiyalaridan foydalanib bilimlarni o`quvchilar oniga singdirishimiz kerak. Pedagogik texnalogiya-o`quv jarayonini harakatlantiruvchi kuch va oldindan belgilab qo`yilgan aniq maqsad yo`lidan o`qituvchining kasbiy faoliyatini yangilovchi va ta’limda yakuniy natijani kafolatlaydigan tadbirlar majmuasi. O`qituvchi faoliyatidagi barcha jarayonlar pedagogic texnologiyalar deyiladi. Yangi pedagogic tehnologiyadan kutilgan maqsad nima, uning afzalliklari, darsning samaradorligini oshirish tamoyillari nimadan iborat degan savolga quyidagicha hosilalar asosida javob berish mumkin. 1.Yangi pedagogic tehnologiya eng qulay va soda usul. 2.Mustaqil fikrlashni o`rgatadi. 3.Ko`p tarmoqli. 4.Sodda, oson. 5.Esda qolishi kuchli. 6.Bilim boyligini oshiradi. 7.Vaqtdan yutamiz. 8.Qiziqarli o`tadi. 9.Darsning samaradorligini oshiradi. 10.Dunyoqarashni oshiradi. 11.Tafakkurni rivojlantiradi. 12.O`quvchilarni diqqat- e’tiborini tortadi. 13.Har bir o`quvchi bilan individual munosabat paydo bo`ladi. 14.Xotirani kuchaytiradi.

www.arxiv.uz 15.Izlanishga chorlaydi. 16.O`quvchilarni o`z ustida ishlashga da’vat etadi. Boshlannnng`ich sinf o`qituvchilari matematika darslarini pedagogik tehnologiyalar asosida o`tish uchun didaktik o`yinlardan foydalahish mumkin. Didaktik o’yinlar boshlang’ich sinflarda ta’limning samarali bo’lishiga, o’quvchining o’quv-bilim faoliyatini muvoffaqiyatli boshqarishga matematikadan nazariy bilimlarni oson egallashlariga, ularning bilim olishga bo’lgan qiziqishlarini orttiradi. Bolalarga o’yinni o’rgatishidan muayyan ta’limiy maqsad nazarda tutiladi. O’yinning eng muhim ahamiyati ham ana shundadir. O’yin o’tkazilishi shakllaridan farq qiladi. Didaktik o’yinlar o’qitish vazifasiga xiamat qiladi va qiziqarli, maroqli, tushunarli darajaga olib boriladi. Bolalar g’olib chiqish maqsadida jondili bilan mashq qiladilar, natijada ularda didaktik topshiriqlarni bajarishga bo’lgan qiziqish orta boradi. Didaktik o’yinlar har bir darsning maqsadini har bir mashqning maqsad va vazifalarini yaxshiroq tushunib olishga yordam beradi. Didaktik o’yinlar ta’limning ko’rgazmaligini, o’quvchining nutqini va bolalar harakatini o’z ichiga oladi, buning natijasida (ko’rish, eshitish, teri sezgisi, belgilarida) birlik tug’iladi. Bu esa o’qituvchi aytganlarni ifodalab berishlariga, ya’ni didaktik o’yin qoidalarini o’zlari bajarishlariga undaydi. Didaktik o’yinlarning bu tarzda tuzilish xususiyatlari o’quvchilar faoliyatini taxlil qilish imkonini beradi. Didaktik o’yinlar bolaning his-tuyg’usiga ta’sir etib, unda o’qishga ijobiy munosabat va qiziqish hislatini tarkib toptiradi. O’quvchilarda o’yinda zo’r mamnuniyat bilan ishtirok etadilar. O’yin boshlanishi sabrsizlik bilan kutadilar, ularning ongiga beixtiyor ertangi o’quv kunining quvonchli manzarasi gavdalanadi. O’yinlar hamjihatlik va intizorlikni tarbiyalashga yordam beradi, chunki har bir o’yin g’alaba qozonishga intilish bilan bog’liq bo’lib, o’yin shartlari va qoidalariga qat’iy va izchil rioya qilishni talab etadi. “Kim aniqroq va tezroq”, “Bosh kelma”, eng “Yaxshi hisobchi”, “Ko’rganni eslab qolish kabi o’yinlarni” o’tkazish paytida o’quvchilar sinfxonasida jimjitlik bo’lishiga o’quvchilarning o’zlarini tuta bilishlariga, partada tovush chiqarmay turib, oyoq uchida doskaga chiqa olishlariga,

www.arxiv.uz joylariga osoyishtalik bilan qatib kelib o’tirishlariga, tovishlarni diqqat bilan tinglashlariga raqamlarga zehn bilan qarashlariga erishadilar. Darsda o`yinqaroqlik qilib o`tiradigan o`quvchilar ham uchrab turadi.Biroq o`yin o`tkazayotganda paytda bolalarning xulq-atvori tamoman o`zgarib ketadilar darhol o`zlarini tutib oladilar.Didaktik o`tinlar jarayonida bolalar uyshqoqlik, vaqtni iloji boricha tejay bilish xislatlari tarbiyalanadi.Didatik o`yinlar o`quvchilarga do`stlik, birodarlik,mehnatsevarlik hissini tarbiyalash va taraqqiy ettirishga yordam beradi.”Kim turgan saf yaxshiroq”,”Zanjircha”,”Narvoncha”,”Bilgan kishi sanashni davom ettiraversin” singari o`yinlar o`tkazilayotganda bolalar o`z o`rtoqlari, o`zi turgan saf va o`z sinflarining sharafi uchun kurashadilar.Didatik o`yinlarda tirishqoqlik, matonatlilik,boshlangan ishni oxiriga u е lfyaf bilish singari eng kerakli irodali sifatlar tarbiyalanadi.Masalan:”Doiraviy misollar” o`yinida 6ta nisolning hammasini echish kerak, aks xolda, oxirgi sonning birinchisiga to`g`ri kelish- kelmasligini bilib bo`lmaydi va ular misolni echmay qo`maydilar. Ta’lim o`quvchilarga ko`nikma va malakalar berishni, bu bilim ko`nikma va malakalarni o`quvchilaro`qib olishi, egallab olishi va ularni mustahkamlab olishining rejali jarayonidir. Didaktik o`yin- ta’lim beruvchi usul bo`lib, bu usul muayyan ta’lim maqsadlarga erishuviga, o`tilgan o`quv materialini aniqlashga, mustahkamlashga va uni chuqurlashtirishga qaratilgan bo`ladi.Har bir didaktik o`yinni o`tkazishda muayyan bir vazifa maqsad qilib olinadi. masalan:”Teatr” o`yinida qo`yilgan didaktik topshiriq bolalarning oldidagi darslarda tanishgan 5 soni haqidagi tushunchalarni mustahkamlashdan iboratdir.”Doiraviy misollar” o```yinida esa ikkinchi o`nlik ichida hisoblash malakalarini mustahkamlashdan iborat bo`lgan didaktik topshiriq qo`yiladi. Didaktik topshiriq,darslarda qo`yiladigan umumiy maqsadlarning bir qismini tashkil etadi. Har bir didaktik o`yinning ham har qanday o`yindagi singari qoidalari bo`ladi. O`sha qoidalarga amal qilmasa, o`yinning o`yin sifatidagi ahamiyati,binobarin, o`yinning ta’lim- tarbiyaviy va psixologik ahamiyati qoladi. O`yin qoidalari o`yin topshirig`iga kiritiladi.

www.arxiv.uz O`yin topshirig`i-o`qituvchining bolalarga o`yinning qanday yo`nalishini, kim g`olibligini aniqlashdan iborat. Didaktik o`yinlar Buyumlarni 10 gacha sanash. Didaktik o`yin:”Jimjitlik”. Didaktik topshiriq:bolalarni oddiy sanoq haqidagi tushunchalarni anglash va mustahkamlash. O`yin topshirig`i:aniq buyumlarni”xayolda sanab, kerakli sonlarni sonlar bilan ko`rsatish. O`yinning borishi:O`qituvchilik qiladi. O`qituvchi: -Bolalar “Jimjitlik o`yinini o`ynaymiz. Men sizlarga hozir har xil narsalarni ko`rsataman. Siz ularni sonini topishingiz kerak bo`ladi. O`qituvci bolalarga doira va cho`plarni sanatadi. -Endi men sizlarga narsalarni ko`rsataman.Sizlar ovoz chiqarmasdan sanab,qancha bo`lganini barmoqlaringiz bilan ko`rsatasiz. O`qituvchi 4ta qo`g`irchoqni ko`rsatganda bolalarning hammasi 4ta barmog`ini ko`rsatadi. Sinfda jimjitlik.Bolalarning butun diqqat-e’tibori topshiriqni bajarishga qaratilgan. O`qituvchi: -Barakalla hammangiz е hyopyoksh hisobladingiz.Endi mensanoq cho`pini bir qo`limdan ikkinchi qo`limga olaman,sizlar esa uni ovoz chiqarmay sanang keyin menga qancha bo`lganini ko`rsatasiz. Bolalar o`qituvchining harakatini kuzatib,sanashadi va 10 ta barmog`ini ko`rsatishadi.Bunga mashqlardan bir nechtasini bajarish mumkin. Bu o`rinda bolalarning birinchi o`nlik haqidagi bilimlarining taxminiy darajasi bilinadi,qancha narsa ko`rsatilsa,o`shani barmoq bilan sanab ko`rsatish malakasini mustahkamlanadi. Keyingi darsda o`yin shartlari murakkablashtiriladi.Bu o`yin

www.arxiv.uz orqali o`quvchilarda tez harakatlanish malakasi mustahkamlanadi.S h u bilan birga topshiriqni kim tez, kim sekin bajarayotganini aniqlab olish imkoni tug`iladi. “ Archani bezash”o`yini Didaktik topshiriq:Fanlararo aloqadorlikni mustahkamlash. O`yin topshirig`i:Arifmetik amallar bajarishni puxtalash. O`yin bayoni:Bu o`yin uchun magnitli doska,archa daraxtining rasmi,qalin qog`ozdan yasalgan archa o`yinchoqlari, o`yinchoqlar solingan quticha,archa o`yinchoqlarining orqa tomoniga magnit plastinkasi yelimlangan bo`ladi O`qituvchi o`yinning sharti bilan tanishtiradi.Magnit doskaga archa daraxti chizilgan ko`rgazma yopishtirib qo`yiladi.Bu o`yinda o`quvchilar qutidagi archa o`yinchoqlarini archaga osish uchun o`yinchoq orqasidagi misolni doskada bajarishadi.Misolning javobi to`g`ri bajarilsa, o`yinchoq archaga osib qo`yiladi O`yinchoqdagi misol noto`g`ri bajarilsa,o`quvchi o`yinchoqni sindirib qo`ygan bo`ladi.Bu esa o`quvchi uchun xato ish bo`lib,bundan keyin o`quvchi misolni iloji boricha to`g`ri bajarishga, doimo hushyor bo`lishga undaydi. O`qituvchi archa qachon yasatilishini,bu yil nechanchi yil?Qanaqa yil?Yangi yil haqida,archa haqida qanday she’r va topishmoqlarni bilasiz?Qo`shiq ham bilasizmi,deb savol bilan murojat qiladi va bu savollarga javoblar oladi. Matematika boshqa fanlar bilan bo`g`lab o`qitilsa, maqsadga muvofiq bo`ladi. “Sayohatdagi sarguzashtlar” o`yini Didaktik topshiriq:O`quvchlarda matematika darslarida ijtimoiy-iqtisodiy bilimlarni boyitib borish. O`yin topshirig`i:Arifmetik amallar bajarishga oid malaka va ko`nikmalarni shakllantirish. O`yin jihozi:Qalin qog`ozdan yasalgan olma daraxti maketi,tandir maketi,karton qog`ozdan yasalgan olma,nonlar,echki bolasi maketi.

www.arxiv.uz O`yin bayoni:O`qituvchi o`yin sharti bilan tanishtiradi.Uchta opa- singil- Adola,Risolat,Sabohat sayrga chiqishdi.Ular yo`l yurishdi, yo`l yurishsa ham mo`l yurishdi.Yo`lda ketayotganda tandir maketi orqasida bir o`quvchi ovoz beradi. Nonlar:”Bizlarni uzib olinglar,kuyib ketayapmiz”deyishibdi. Opa-singillar:”Hozir,hozir sizlarni uzib olamiz”deyishibdi. Opasi Adolat bittadan nonni uzib singillariga uzatadi.Singillar nonlarni yeyish uchun nonlarning orqasiga yozilgan misollarning 280 + 90 = 830-30 = 370 + 80 = 240 + 70 = 230-10 = 220-80 = Singillari uning javobini topishga yordamlashadilar. Javoblar:370,450,220,800,310,140. Singillarim misollarning javobini juda to`g`ri topdingiz. Qani”Non yopganda”qo`shig`ini kuylaylik: Non yopganda,non yopganda, Mening oyim,mening oyim. Kichik kulcha,kichik kulcha, Yopar doim,yopar doim. Kulcha juda mazali, Sedanali,jizzali. Yegan sarim yegim kelar, Rahmat oyi degim kelar. -Ana qorinto`ydi, endi yana yo`lda davom etamiz, deydi Adolat.Ular yo`lda olma daraxtiga duch kelishadi. Olma daraxti maketi orqasida bir o`quvchi ovoz beradi. Olmalar”Meni uzib olinglar, yetilib yerga to`kilib ketayapman” deydi.

www.arxiv.uz -“Hozir,Hozir biz sizlarni uzib olamiz”deydi opa-singillar. Olma maketining orqasida quyidagi tenglamalar yozilgan bo`ladi. Ular sinfdagi o’quvchilarga qarab, keeling misollarni birgalikdagi yechamiz, deyishadi. Misollar quyidagicha yozilgan: 32:x = 4 40-x = 10 9 x = 18 x= 32:4 x = 40-10 x = 18:9 x = 8 x = 30 x = 2 Barakalla, bahamjihatlik bilan misollarning javobini topdik, endi “Olma” qo’shig’ini kuylasak bo’ladi: Hoy olma, olma, olma, meni ovora qilma. Biroz egil bo’y cho’zay, olmalaringdan uzay. Opa-singillar mazza qilib olmalardan baham ko’rishib, yo’lda davom etishibdi. Ular yo’lda echki bolasining ovozini eshitib qoldilar. Echki bolasi “qutqaringlar” deydi. Echki bolasining rasmi magnitli doskachaga yopishtirilgan bo’ladi. Echki bolasini qutqarish uchun uning tuyoqlariga yozib qo’yilgan misollarning javobini toppish kerak edi. O’quvchilar bu misollarni har xil usul bilan yechishga yordam berib yubordilar. 1-usul: 870-450 = (800-400) = (70-50) = 400 = 20 = 420 2-usul: 870-450 = (870-400)-50 = 470-50 = 420 Endi uloqchaga shunday nasihatimiz bor: Izlab borar edi buloq, ikki echki hamda uloq. Ularda bor qancha quloq, qancha tuyoq hamda oyoq. O’quvchilarga o’yinning tarbiyaviy mohiyati tushuntiriladi, ya’ni nonni e’zozlash, mevalarni qadrlash kabi ma’naviy oziqa beriladi.

www.arxiv.uz “Matematik topishmoqlar” o`yini Didaktik topshiriq:O`quvchilarning fikrlash qobiliyatini charxlash. O`yin topshirig`i:O`yin jarayonida matematik topishmoqlar orqali bolalarning hisoblash qobiliyatini takomillashtirish. Bir daraxtda o`n ikki butoq Uch yuz oltimish besh (olti) yaproq. Yaproqlarning bir yog`I qora, Bir yog`i oq. (yil,oy,kun,kecha,va kunduz) O`nar uchta qiz bola Go`yo ochilgan lola. Do`stlari kelishdi beshta Ayt,ular bo`ldi nechta? (8ta) Oppoq tovuq don cho`qir, Suv ichadi qorasi Nechta tovuq bo`ladi Qo`shilganda olasi. (3ta) U shoxda 7ta qush, Bu shoxda 5ta qush, Uchib ketdi 2ta qush, Shoxda qoldi nechta qush? (10 ta)

www.arxiv.uz O`ktam tutdi o`n uch cho`rtan, Alisher tutdi to`rtta sazan, Ulug`bek tutdi ikki laqqa, Nechta baliq chiqdi qirg`oqqa? (19ta)

O'xshashlar

Pedagogik texnologiyalarni turkumlashtirish

O`qitish jarayoniga texnologik yondoshishning o`ziga xos xususiyatlari

Axborot texnologiyalari tarixi va o`ziga xos xususiyatlari

Pedagogik texnologiyalarni turlari va klassifikatsiyasi.

Ta’limiy elektron vositalar va ularni qo`llash