Maktabda tarixiy O`lkashunoslik to`garagini tashkil qilishning ta`lim va tarbiyaviy ahamiyati - Pedagogika - Referatlar

Maktabda tarixiy O`lkashunoslik to`garagini tashkil qilishning ta`lim va tarbiyaviy ahamiyati

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

39.5 KB

Ko'chirib olish

Maktabda tarixiy O`lkashunoslik to`garagini tashkil qilishning ta`lim va tarbiyaviy ahamiyati Reja: 1. Tarixiy o`lkashunoslik to`garagining maqsad va vazifalari. 2. Maktab tarixiy o`lkashunoslik to`garagi xaqida ma`lumot. 3. Tarixiy o`lkashunoslik to`garagini tashkil etish usullari. 4. O`quv jarayonida o`lkashunoslik ashyolari va ma`lumotlaridan foydalanish. 5. Dars va sinfdan tashqari mashg`ulotlarda o`lkashunoslik ma`lumotlarini o`rganish. 6. Tarixiy o`lkashunoslik to`garagining yosh avlodni insonparvarlik va vatanparvarlik ruhida tarbiyalashdagi ahamiyati.

To`garak sinfdan tashqari ishlarni tashkil etishning ixcham shakli bo`lib, ko`pmncha maktabda amalga oshiriladigan ishlarning markaziga aylanib qoladi.O`quvchilarni vatanparvarlik, xalqimizning ilg`or an`analari ruhida tarbiyalashdek dolzarb vazifalarni hal etishda maktabda tarixiy o`lkashunoslik to`garagini tashkil etish muhim ahamiyatga ega. Zero, vatanparvarlik o`z o`lkasini o`rganish va tanishdan boshlanadi. Inson o`zi to`g`ilib o`sgan joy tarixini bilmay, shahar, tuman, viloyat, voha va vodiylar tarixini o`rganmay turib o`z mamlakati tarixini chuqur bilishi amri maholdir. Binobarin, o`quvchilarning tarix kursidan olgan bilimi va ko`nikmalari o`lkashunoslik ishlari natijasida mustahkamlanadi. O`lkashunoslik to`garagining bo`lg`usi rahbari nimalarni bilishi kerak? Eng avvolo, u o`lkashunoslik nima, u nimalarni o`rganadi va nimadan bahs etadi, o`lkashnoslik manbalari, obyektlari, turlari, ilmiy-nazariy va metodologik asoslarini yaxshi bilishi kerak. Ma`lumki, «o`lka» tushunchasi tor va keng ma`noda ishlatiladi. «O`lka» tushunchasi tor ma`noda inson tug`ilib o`sgan joyi, ya`ni kindik qoni to`kilgan – Ona tuproq, keng ma`noda esa tuman, viloyat, voha va vodiydir. O`lkashunoslik uch turga bo`linadi: Davlat yoki ilmiy o`lkashunoslik, jamoat o`lkashunosligi va maktab o`lkashunosligi Davlat ilmiy o`lkashunosligi ishlarini amalga oshirish vazifasi respublikamizda tashkil etilgan maxsus muzeylar, viloyatlarda tashkil etilgan o`lkashunoslik muzeylari, o`sha joylardagi arxiv hujjatlari hamda ularni o`rganib, tartibga soladigan ilmiy xodimlar, shuningdek, Fanlar Akademiyasining Tarix, Arxeologiya institutlari ilmiy xodimlari tomonidan olib borilgan ilmiy tadqiqot ishlaridagi bevosita o`lkani o`rganishga aloqador bo`lgan tadqiqotlari orqali amalga oshirildi. Jamoat o`lkashunosligi esa bevosita ovul, qishloq, tuman, viloyat, voha va vodiylarda yashab ijod qilgan, mehnatda, ijodiyotda, o`zi tuqilib o`sgan joy ahlini mo`tabar kishilarining hayoti va faoliyati bilan shug`ullanadi. Jamoat o`lkashunosligining bevosita ishtirokchilari ko`pchilik havaskor arxeologlar singari

qadimiy yodgorliklarni ham o`rganadi, hamda ularni saqlash va asrash ishlariga boshchilik qiladi. Maktab o`lkashunosligi esa maktablarida tarix o`qituvchilarinig bevosita rahbarligida tashkil qilinadi. Shu bilan birga adabiyot, jug`rofiya va biologiya o`qituvchilari ham jalb qilinishi mumkin. Maktab o`lkashunosligi faqat shu ilm dargohi uchun xizmat qilmaydi, balki u kengayib umumjamoatchilik manfaatlarini ham o`zida mujassamlashtiradi. Tarixiy o`lkashunoslik maktab o`lkashunosligining bir bo`lagidir. U ikkiga bo`linib, ya`ni o`quv jarayonida(o`quv dasturi asosida) va o`quv dasturidan tashqari (maktabning tarbiyaviy ishlar rejasiga asoslangan holda) amalga oshiriladi. O`quv jarayonida (sinfda) olib boriladigan o`lkashunoslik ishlari ham ikki maqsadni ko`zlaydi: Biri-o`z o`lkasi o`tmishini arxeologik, etnografik, toponomik va arxiv hujjatlari asosida o`rganish va to`plangan materiallarni sistemaga solish; ikkinchisi-to`plangan o`lkashunoslik materiallaridan tarix darslarida foydalanishdir. Sinfda olib boriladigan o`lkashunoslik ishlariga barcha o`quvchilarning ishtirok etishi majburiydir. Maktabdan tashqari olib boriladigan o`lkashunoslik ishlariga,ya`ni turistik sayohatlari, arxeologik ekspeditsiyalarda ushbu ishga layoqatli, qiziquvchi va jismoniy sog`lom o`quvchilar ixtiyoriy ravishda ishtirok etadilar. Umuman, o`lkashunoslikning yuqorida zikr etilgan uch turini bilgan odam bu fanni boshqa fan bilan chalkashtirmaydi. O`lkashunoslikni o`rganish obyektlariga: tarixiy yodgorliklar, arxeologik yodgorliklar, me`morchilik, shahar qurilish yodgorliklari, san`at yodgorliklari, yodgorlik hujjatlari, etnografik va toponomik yodgorliklar, ma`lum hududning ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy, tarixiy-madaniy rivoji kiradi. O`lkashunoslikning asosiy manbalari esa quyidagilardan iborat: Arxeologiya - lotin tilidan olingan bo`lib, «arxeos» - qadimgi, «logos» – fan degan ma`noni bildiradi. Etnografiya – «etnos» – xalq, «grafeyn» - yozaman degan ma`noni anglatadi. Toponomika – «topos» – joy, «onoma» – nom degan ma`noni bildiradi.

Arxivshunoslik va nodir qo`lyozma asarlar. Muzey materiallari. Mana shu besh manbalarni o`rganmay turib, o`z o`lkamiz tarixini yaxshi anglay olmaymiz. Tarixiy o`lkashunoslik to`garagida aniq bir hudud har tomonlama o`rganiladi. O`lka tuman, shahar, kichik nohiyaning ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy, tarixiy va madaniy rivojlanishlari asosiy o`rganish obyektlari hisoblanadi. Tarixiy o`lkashunoslik to`garagi mashg`ulotlari amaliy xarakterga ega bo`lib, ma`ruza va suhbatlar ozgina qismni tashkil etadi. Mashg`ulotlar mazmuni oddiydan murakkabgacha, oddiy qidiruv topshiriqlarni bajarish ma`nosida murakkablashib boradi. Xususan, to`garak a`zolari davlat v xalq muzeylari topshiriqlarini bajarishdan oldin mavjud faktlar asosida joylar, tarixiy va madaniy yodgorliklar bilan tanishadilar. Bunday ishlar o`quvchilarni adabiyot bilan ishlashga , xotiralarni yoza bilish ko`nikmasiga va boshqalarga o`rgatadi. Tarixiy o`lkashunoslik to`garagining asosiy ish faoliyatidagi quyidagi muhim shartlarni ko`rsatish mumkin: Tarix to`garagi o`quvchilarining ixtiyoriy uyushmasi bo`lib, unda ixtiyoriylik tamoyili asosida shu ishga astoydil qiziqadigan o`quvchilarni qabul qilish. Ish jarayonida to`liq oshkoralik bo`lishi, ya`ni to`garak a`zolari bilan bir qatorda boshqa maktab o`quvchilari ham yosh o`lkashunoslarning izlanishlaridan xabardor bo`lishi. To`garak a`zolarining har biri topshirilgan ishni mas`uliyat bilan bajarishi. To`garakning ish rejasini tuzishda, uni o`quvchilar bilan fikr almashinib, maktabning o`lkashunoslik ishlariga bevosita va bilvosita aloqasi bo`lgan o`qituvchilar va bolalar, turistik stansiyasi xodimlari bilan maslahatlashilgach, barcha fikr va mulohazalar hisobga olinib tasdiqlansa, ayni muddao bo`lardi. Shuningdek, ekskursiya, ekspeditsiya, sayr-sayohat marshrutlarini tanlash, maktabda to`garak yozma organini chiqarish va turli xil masalalarni hal etishda ham bolalar ijodkorligi va tashabbusidan keng foydalanish kerak. Rejada to`garakning maqsadi, ash uslubi o`z aksini topishi zarur.

To`garakning quyidagi taxminiy ish rejasini taklif qilish mumkin: To`garakning maqsadi. To`garakning maqsadi o`quvchilarni o`z o`lkasi bilan tanishtirish, sayohat, ekspeditsiyalardi ishlash uchun tayyorlash, ularning tarixiy bilim doirasini kegaytirish. Ona Vatanga muhabbat ruhida tarbiyalashdan iborat. To`garaknin tuzulishi. To`garak tarixini sevuvchi, u bilan astoydil qiziqadigan o`quvchilarni birlashtiradi. Mashg`ulotlar haftada bir marta,masalan juma kuni soat 14.00 dan 16.00 gacha o`tkaziladi. To`garak mashg`ulotlarini aynan bir mavzuda ikki yil davomida o`tkazish ham mumkin. Chunki ijodiy izlanishlarni ikkinchi yilda o`quvchilarning birinchi yili olgan bilimlarini mustahkamlash, kengaytirish va chuqurlashtirish imkoni bor. To`garakning ish usullari. O`qituvchining suhbati. Suhbat davomida kerakli bo`lgan paytda fotosuratlar, rasmlar ko`rsatish. O`lkashunoslikka doir munozara, referatlar konkursi o`tkazilib, izohli albomlar yaratish. O`lkashunoslik obyektlarini, diqqatga sazovor joylarni rasmga olish, lavhalar yozish, obyektlarni pasportlashtirish. Maktab muzeylari va fan xonalari uchun ko`rgazmali qurollar yasash, turli qo`llanmava materiallar tayyorlash, arxeologik, tarixiy yodgorlik joylari bo`ylab, muzeylarga, fabrika, zavod, jamoa ho`jaliklariga ekskusiya uyushtirish. Sayohatlargi chiqish, ekspeditsiya topshiriqlarini bajarish, fan, madaniyat, mehnat qahramonlari sanoat va qishloq xo`jalik xodimlari bilan uchrashuvlar o`tkazish, maxsus kundalik tutish, kakloglar bilan ishlash, ko`rgazma, stend tashkil qilish, o`lka tarixiga oid kitoblardan parchalar o`qish, arxeologik qazishmalarda qatnashish. To`garak a`zolarining mustaqil ishlari. Tarixiy arxeologik va me`moriilk yodgorliklarni suratga tushirish, etnografik ma`lumotlarni yig`ish va qayta ishlash, arxiv, yodgorlik hujjatlari, kataloglar bilan ishlash, muzey eksponatlarini o`rganish va «Yosh o`lkashunos» devoriy gazetasi uchun maqolalar yozish, xronologik masalalar yechish, O`zbekiston tarixidanmustaqil ishlar daftarini kerakli ma`lumotlar bilan to`ldirish.

Ushbu to`garakning ish rejasi taxminiy bo`lib, o`qituvchilar mahalliy sharoit, o`quvchilarning yoshi va sinflarga qarab o`zgartirish kiritishlari mumkin. To`garak rahbari tuzilgan reja asosida to`garak a`zolarini tarixiy o`lkashunoslikning asosiy sohalari bo`yicha guruhlarga bo`lib topshiriqlar berishi maqsadga muvofiqdir.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. I.Karimov. «Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir». T. «O`zbekiston». 1995 y. 2. I.Karimov. «Barkamol avlod O`zbekiston taraqqiyotining poydevori.». T. «Sharq», 1997 y. 3. J.Yo`ldoshev. «Ta`limimiz istiqlol yo`lida». T. «Sharq». 4. I.Jabbarov. «O`zbek xalq etnografiyasi». T. «O`qiuvchi». 1994. 5. A.Nabiyev. «Tarixiy o`lkashunoslik». T. «O`qituvchi». 1995y. 6. A.Ibrohimov. «Vatan tuyg`usi». T. «O`zbekiston». 1996. 7. Muhammad Sattor. «O`zbek udumlari». T. «Fan» 1975y. 8. S.Maxkamov. «Maktabda tarixiy o`lkashunoslik ishlarini tashkil etish bo`yicha metodik tavsiyalar». Toshkent. RTM. «Ziyo chashmasi». 1998 yil. 9. Xalq ta`limi jurnali. 5-son. Toshkent. 2000 y. 10. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Ta`lim – tarbiyaviy jarayonni rejalashtirish

Bolalar bog`chasida ta`lim-tarbiyaviy ishni rеjalashtirish va hisobga olish

Ta`lim psixologiyasi

O`quvchi shaxsiga qaratilgan ta`lim qoidalari

Hadislarning ta‘lim-tarbiyaviy ahamiyati