Ta`lim psixologiyasi - Pedagogika - Referatlar

Ta`lim psixologiyasi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

70 KB

Ko'chirib olish

Ta`lim psixologiyasi R e j a : 1. Ta`limning psixologik asoslari. Uning turlari. 2. O’quv motivaciyasi, uning shakllanishi. 3. Tushuncha va bilimlarning shakllanishi. Mustaqil fikrlashga o’rgatish. 4. Ko’nikma va malakalarning hosil bo’lish mexanizmlari.

O’qish, o’rganish – maqsadi bilim yoki ko’nikmalarni o’zlashtirishdan iborat faoliyat turi. Ko’nikma – faoliyatini hatti-harakatlarini, operaciyalari to’g’ri tanlay olish darajasida o’zlashtirish. Malaka – ko’p marta takrorlash va mashq natijasida faoliyatni yarim avtomatik tarzda bajarish darajasida o’zlashtirish. Ta`lim jarayonining natijasi – o’zlashtirishdir. O’zlashtirish – ichki va tashqi faoliyatni maqsadga muvofiq ravishda o’zgartirishdir. Ta`lim bir odamning boshqasiga bilim va ko’nikmalarini berishdir. Bilim, ko’nikma va malakalar – ta`lim jarayonining natijasidir. Ta`lim yo’l – yo’lakay va maqsadga muvofiq bo’lishi mumkin. Yo’l- yo’lakay ta`limda odam biror faoliyatni o’zlashtirishni o’z oldiga maqsad qilib qo’ymaydi. Masalan, bola yurishni yoki gapirishni o’rganayotganida o’z oldiga maqsad qilib qo’ymaydi. Inson o’z hayoti davomida juda ko’p ma`lumotlarni shu usul bilan o’zlashtiradi. J.J.Russo, L.N.Tolstoy, K.N.Ventcel kabi arboblar o’qitishda shu usul etakchi bo’lishi kerak deb hisoblaydilar. Lekin bu usulda sistemali va samarali faoliyatni tashkil etib bo’lmaydi. O’qitish maqsadga muvofiq ravishda tashkil qilingandagina ko’zga ko’rinadigan natijalarga olib kelishi mumkin. Agar ta`lim jarayoni faoliyat bo’lsa, u qanday ko’rinishlarda bo’lishi mumkin. Ta`lim gnostik faoliyat tarzida kechishi mumkin. U perceptiv haraktalardan, aqliy harakatlardan iborat bo’ladi. O’quv sharoitining motivaciyasi. Motivaciyaning manbalari quyidagilar: 1. Ichki manbalar. Ular insonning tug’ma yoki orttirilgan ehtiyojlari bilan belgilanadi. Ulardan eng muhimi tug’ma informaciyaga bo’lgan ehtiyojdir. Orttirilgan ehtiyojlar esa gnostik va ijtimoiy ijobiy ehtiyojlar hisoblanadi. 2. Tashqi manbalar. Ular shaxsning ijtimoiy hayot shart-sharoitlari bilan belgilanadi.

Talabalar ularning birinchisi bo’lib, jamiyatning shaxsdan talab qiladigan ta`limiy xulq-atvor formalarini bildiradi. Bog’cha, maktayu, oila boladan juda ko’p ishlarni amlaga oshirishni talab qiladi. Ijtimoiy kutish har birimizdan ma`lum bilimlar, ko’nikmalar darajasini bo’lishi zarurligini jamiyat kutishini bildiradi. Masalan, 1 yoshli bola yurishi kerak deb hisoblaymiz. Imkoniyatlar – shaxs faoliyatini belgilovchi ob`ektiv shart-sharoitlardir. Masalan, bolaning uyidagi boy kutubxona uni kitob o’qishga undaydi. 3. Shaxsiy manbalar. Bu shaxsning qadriyatlari sistemasi, ustanovkalari, g’oyalaridir. Bu manbalar har bir shaxs faoliyatida u yoki bu darajada mavjud. Ularning barchais faoliyatning kechishiga ta`sir etib, ta`lim jarayonining motivaciyasini tashkil etadi. O’quv harakatlari faoliyatda qanday funkciyani bajarishiga qarab o’quv faoliyati quyidagi ko’rinishlarda bo’lishi mumkin: 1) tashqi informaciyani passiv o’zlashtirish; 2) informaciyani aktiv qidirish, topish va undan foydalanishdir; 3) tashqaridan boshqariladigan yo’naltirilgan informaciyani qidirib topishdir. Ta`lim oluvchilarning ta`lim faoliyati xarakteriga ko’ra ta`limning quyidagi metodlari ajratiladi: 1) tushuntiruv – ko’rsatmalilik metodi; 2) reproduktiv metod – bilimni qayta xotirada tiklash metodi; 3) muammoli ta`lim metodi – produktiv xarakterdagi metoddir; 4) qisman izlanish metodi – o’quvchidan ijod qilishni talab etadigan metod; 5) tadqiqot metodi – o’qituvchi (metodisiz) yordamisiz tashkil etiladigan ta`lim metodi; 6) aqliy xatti-harakatlar bilimlar, malaka va ko’nikmalarni bosqichma-bosqich rivojlanishi nazariyasiga ko’ra (P.Ya.Gal`perin) bu jarayon 6 bosqichdan iborat: a) motivaciya; b) tushuntirish;

v) moddiy shakldagi xatti-harakatlarni bajarish; g) baland ovozda xati-harakatlar va vazifalarni bajarish; d) xatti-harakatlarni ichki planda bajarish; e) faoliyatni fikran bajarish. Ta`lim jarayonining samaradorligi bir qancha psixologik omillarga bog’liqdir.bular avvalo o’quvchining o’qishga bo’lgan munosabati, uning diqqati xususiyatlari, o’qituvchi tomonidan belgilangan ustanovkalar, o’qitishning emocional xususiyati va o’quvchining qiziqishlaridir. Tushuncha va bilimlarning shakllanishi. Bilimlarni o’rganish bir necha bosqichni o’z ichiga oladi: 1) ma`lum sinfga kiruvchi predmet va hodisalarni namoyish qilish; 2) bu predmet va hodisalarni kuzatish; 3) aniqlangan xususiyatlarni taqqoslash, analiz qilish; 4) ajratilgan xususiyatni mavhumlashtirish. Ilmiy tushunchalarni shakllantirish, bilish masalalarini echishga qaratilgan aktiv faoliyatdir. Bu faoliyat muammoni aniqlash, echish va uni shakllantirishdan iborat. Tasavvur va hayotiy tushunchalardan farqli ravishda ilmiy tushunchalar predmetlarning bevosita qiyosiy xususiyatlarini aks ettirmasdan, ularning umumiy va muhim ob`ektiv munosabatlarini aks ettiradi. Ilmiy tushunchalarning manbai hissiy tajriba bo’lmasdan, balki predmetlarni o’zgartirish yo’li bilan ularning yangi munosabati va xususiyatlarini aniqlaydigan ma`lum harakatdir. Ta`limning asosi – o’qituvchining o’quvchilarga etkazadigan mo’l-ko’l axborotini esda olib qolish emas, balki bu axborotni olish jarayonida o’quvchilarning o’zlari faol ishtirok etishi, ularning mustaqil fikr yuritishini, mustaqil bilim olish qobiliyatini sekin-asta shakllantirib borishdan iborat bo’lmog’i lozim. Hozirgi davrda T.V.Kudryavcev, A.M.Matyushkin, Z.I.Kalmikova va boshqalar muammoli ta`limning asoslarini ishlab chiqdilar. Uning mohiyati quyidagicha: O’quvchilar oldiga bilishga oid muammo quyiladi. Ular bu muammoning echimi haqida gipoteza tuzadilar, uning tekshirish usullarini

belgilaydilar, muhokama qiladilar, isbotlaydilar. O’quvchilarning mustaqil kashf etish va izlashi bilan bog’liq metod evristik yoki tadqiqotchilik metodi deb ataladi. Ta`lim jarayonida o’quvchilar bilimlarini o’zlashtiribgina qolmay, xilma-xil ko’nikma va malakalarni hosil qiladilar. Ko’nikma – bu to’g’ri usul va qo’llanmalarni tadbiq qilgan holda biror faoliyatni muvaffaqiyatli bajarishdir. Malaka – mustahkamlangan, avtomatlashtirilgan ish usullari va yo’llari bo’lib, bu usullar murakkab faoliyatning tarkibiy qismlari hisoblanadi. Ko’nikmalar mashqlar jarayonida vujudga keladi, lekin har qanday mashq ham ko’nikmani vujudga keltirmaydi. Ko’nikma harakatlarni bajarishning to’g’ri usullarini egallash bilan bog’liqdir.

ADABIYOTLAR: 1) Karimov. «O’zbekiston buyuk kelajak sari». Toshkent. «O’zbekiston». 1998. 2) I.A.Karimov. «Barkamol avlod orzusi». Toshkent. 1999. 3) E.G`oziev. «Psixologiya». Toshkent. «O’qituvchi». 1994. 4) E.G`oziev. «Pedagogik psixologiya asoslari». Toshkent. 1997. 5) Kon I.S. Psixologiya yunosheskogo vozrasta. M.: 1979 6) Mudrik A.V. O vospitanii starsheklassnikov. M.: 1981 7) Klimov E.A. Put` v professiyu. Leningrad: 1980 8) Zaxarova A.V. Psixologiya obucheniya starsheklassnikov. Riga: 1980 9) www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Polshada ta`lim tizimi

Nazariy ta`lim tahlili

Ta`lim tarbiya ishlari gigienasi

Ta`lim – tarbiyaviy jarayonni rejalashtirish

Didaktika-ta`lim nazariyasi sifatida