Маҳалла ижтимоий маънавий ҳаётимиз кўзгуси - Pedagogika - Referatlar

Маҳалла ижтимоий маънавий ҳаётимиз кўзгуси

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

75.5 KB

Ko'chirib olish

Маҳалла ижтимоий маънавий ҳаётимиз кўзгуси Режа: 1. Маҳалла халқимизга хос ўзини ўзи бошқаришнинг ноёб миллий демократик тизими. 2. Маънавий ҳаётимизни юксалтириш ҳақида гапирганда маҳалланинг роли хусусида

Маҳалла – халқимизга хос ўзини ўзи бошқаришнинг ноёб миллий демократик тизими. Мустақиллик йилларидагина маҳалла, Президентимиз таърифи билан айтганда, «таъсирчан ижтимоий фуқаролик идораси» га, айни вақтда «она юрт рамзи» га айланди. Бу тизим озод ва обод Ватан барпо этиш, халқ фаровонлигини таъминлашга йўналтирилган кенг кўламли демократик ислоҳотларни амалга оширишда Ўзбекистон давлати ва жамияти учун мустаҳкам таянч бўлмоқда. Истиқлол йилларида эришилаётган барча залворли ютуқларда маҳалла институтининг роли ва аҳамияти жуда катта. Энг муҳими, бу муваффақиятлар замирида юртимиздаги тинчлик-осойишталик ва барқарорлик, ўзаро тотувлик ва ҳамжиҳатлик, халқимизнинг юксак бунёдкорлик руҳи ва ёруғ келажакка комил ишончи мужассамдир. Ҳозирги кунда юртимизда 9 минг 756 та фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари фаолият кўрсатмоқда. Илгари маҳаллий давлат идоралари зиммасида бўлган ўттиздан ортиқ ваколатлар эндиликда фуқаролар йиғинлари томонидан амалга оширилмоқда. Бугунги кунда фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари, маҳаллалар аҳолининг эҳтиёжманд қатламларига, боқувчисини йўқотган, кам таъминланган оилаларга, жисмоний имконияти чекланган ва ёлғиз қарияларга чинакам меҳрмурувват кўрсатиш, оилалар мустаҳкамлигини таъминлаш, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш, ижтимоий-маънавий муҳитни соғломлаштиришда, энг асосийси, фуқаролик жамиятини ривожлантиришда муҳим ўрин тутиб келмоқда. Шу ўринда мустақиллигимизнинг дастлабки йиллариданоқ мамлакатимиз раҳбарининг ташаббуси билан миллий ва маънавий қадриятларни эъзозлаш ва изчил тарғиб қилиш, халқимизнинг энг яхши удум ва анъаналарини кенг оммалаштириш долзарб вазифа сифатида кун тартибидан ўрин олганини таъкидлаш жоиз.

Айниқса, юртимиз маҳаллалари ўртасида маданий ва маърифий ишларни кенг йўлга қўйиш, маҳаллаларни ижтимоий ва иқтисодий жиҳатдан янада мустаҳкамлаш чораларини давлат йўли билан қўллаб-қувватлаш масаласига алоҳида эътибор қаратила бошланди. Бинобарин, барча ҳудудларда ҳуқуқий асосда маҳаллаларни янгидан ташкил этадиган, уларнинг фаолиятини кенг рағбатлантириб борадиган, тизимнинг энг қуйи ва энг юқори бўғинларининг бошини бирдек қовуштирадиган, илғор тажрибаларини кенг тарғиб қиладиган идорага эҳтиёж туғилди. Шу маънода, 1992 йил 12 сентябрда, Президентимизнинг Фармонига мувофиқ, Республика «Маҳалла» хайрия жамғармаси ташкил этилгани ғоят муҳим воқеа бўлди. Мутахассисларнинг фикрича, ушбу Фармоннинг тарихий аҳамияти шундаки, бу муҳим дастурий ҳужжат кўп асрлик тарих, миллий анъаналарга эга, мустақиллик йилларида бутунлай янгича мазмун ва моҳият касб этган ўзини ўзи бошқариш органларининг моддий-техник базасини яратибгина қолмай, уларнинг асосий вазифалари, ривожланиш йўллари ва тамойилларини белгилаб берди. Ушбу Фармонда жамғарманинг олдига тарихан таркиб топган миллий ва маънавий қадриятларни эъзозлаш ва изчил тарғиб қилиш, халқимизнинг энг яхши удум ва анъаналарини оммалаштириш, мамлакатимиз маҳаллалари ўртасида маданий ва маърифий ишларни кенг йўлга қўйиш, шунингдек, маҳаллаларни ижтимоий ва иқтисодий жиҳатдан янада мустаҳкамлаш вазифалари қўйилгани айниқса таҳсинга сазовордир. Шу тариқа Республика «Маҳалла» хайрия жамғармасининг ташкилий тизими барпо этилди. Ўтган даврда маҳаллалар фуқаролик жамиятининг энг фаол институтига айланди. Бунда, албатта, ўзининг 14 та ҳудудий бўлимлари ҳамда 196 та

туман ва шаҳар бўлинмаларига эга бўлган Ўзбекистон «Маҳалла» хайрия жамоат фондининг 1 муносиб ҳиссаси бор. Фонд тизимида 1 минг 526 нафар ходим, шунингдек, маҳаллаларда минглаб фуқаролар йиғинларининг раислари, уларнинг маслаҳатчилари фаолият олиб бормоқда. Энг муҳими, маҳаллани давлат томонидан қўллаб- қувватлаш тизими яратилди. Бугун бу тизимда 40 минг нафарга яқин киши маош олиб ишламоқда 2 . Замон талабларидан келиб чиққан ҳолда, маҳалла фаолларини ўқитиш тизими шакллантирилгани алоҳида эътиборга моликдир. Жумладан, кейинги йилларда мамлакатимизнинг барча туман ва шаҳарларидаги фуқаролар йиғинларининг раислари, масъул котиблари, йиғинларнинг диний маърифат ва маънавий-ахлоқий тарбия масалалари бўйича маслаҳатчилари ҳамда «Маҳалла посбони» жамоат тузилмаси раҳбарларининг ўқув-семинарларини ташкил этиш яхши анъанага айланмоқда. Қарийб 40 минг нафар маҳалла фаолларини қамраб оладиган бундай муҳим маърифий машғулотлар Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Давлат бошқаруви академияси, етакчи олий ўқув юртларининг профессор-ўқитувчилари, Адлия, Иқтисодиёт, Молия, Меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш, Ички ишлар вазирликлари, шунингдек, Республика Хотин-қизлар қўмитаси, Фуқаролик жамияти шаклланишини мониторинг қилиш мустақил институти, Республика Маънавият тарғибот маркази, Ўзбекистон «Маҳалла» хайрия жамоат фонди ҳудудий бўлимларининг малакали ходимлари, халқ депутатлари маҳаллий Кенгашларидаги комиссияларнинг раислари томонидан олиб борилмоқда. Мазкур ўқув-семинарларда Президентимизнинг «Мамлакатимизда демократик ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамиятини ривожлантириш концепцияси», «Юксак маънавият – енгилмас куч», «Ўзбекистон мустақилликка эришиш остонасида» каби асарларининг мазмун-моҳияти синчиклаб ўрганилади. Шунингдек, Конституция ва 1

қонунлар, Давлат дастурлари ижросини таъминлашда фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органларининг роли, соҳага тааллуқли қонун ҳужжатлари, аҳолини аниқ йўналтирилган асосда ижтимоий қўллабқувватлаш, нафақалар ва моддий ёрдам тайинлаш тартиб-тамойиллари, фуқаролар йиғини ҳузуридаги комиссиялар фаолиятини самарали ташкил этиш каби бир- биридан аҳамиятли кўплаб масалалар кенг муҳокама этилади. Фуқаролик жамиятини ривожлантириш жараёнида маҳалла фаолиятининг ташкилий асослари тобора такомиллашиб, унинг вазифалари кўлами изчил кенгайиб бораётган ҳозирги шароитда бундай ўқув-семинарлар орқали тизим ходимларининг ижтимоий-иқтисодий, сиёсий ва ҳуқуқий, маданий ва маънавий-маърифий билимларини мустаҳкамлаш, бошқарув маҳоратини ошириш долзарб аҳамиятга эга. Президентимизнинг 2013 йил 10 октябрда қабул қилинган «Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ходимларининг малакасини ошириш бўйича ўқув курсларини ташкил этиш тўғрисида»ги қарори фуқаролар йиғинлари ходимларининг касбий ва бошқариш малакаларини янада ошириш, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларига тизимли методик ёрдамни ташкил этишга қаратилгани бунинг яққол далилидир 2 . Ўзбекистон «Маҳалла» хайрия жамоат фонди маҳаллаларнинг ижтимоий, иқтисодий, маданий ривожланишига, ташкилий тузилишига ҳам яқиндан ёрдам бериб келмоқда. Бугунги кунда маҳаллалар жойлардаги ижтимоий- иқтисодий ривожланиш, аҳоли бандлигини таъминлаш, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва ҳудудларни ободонлаштириш каби кўплаб масалаларни самарали ҳал этмоқда. Айниқса, Тошкентда 2013 йил март ойида «Ўзбекистонда фуқаролик жамиятини ривожлантиришда сифат ва миқдорий ўзгаришлар» мавзусида ўтказилган нуфузли конференцияда қайд этилганидек, маҳалла аҳолини манзилли ижтимоий ҳимоя қилиш, оилавий бизнес ва хусусий тадбиркорлик марказига айланмоқда. 2

Фуқаролар йиғинлари ҳузурида ташкил этилган маслаҳат марказлари тадбиркорлик фаолиятини юритиш бўйича ўқув курсларини ташкил қилмоқда. Ишга жойлаштириш ва кадрларни қайта тайёрлаш, кичик корхоналарни рўйхатдан ўтказиш ҳамда банк кредитларини олиш учун ҳужжатларни расмийлаштиришга кўмаклашмоқда. Бу йўналишда фуқаролар йиғинлари ҳузурида тузилган тадбиркорлик фаолияти ва оилавий бизнесни ривожлантириш масалалари бўйича комиссияларнинг фаолияти катта роль ўйнамоқда. Нега деганда, тегишли ҳудудда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик, оилавий тадбиркорлик, касаначилик, ҳунармандчилик, чорвачилик, паррандачилик, деҳқончилик, шахсий томорқа хўжалигини ривожлантириш ҳамда соҳага аҳолини кенг жалб этишга қаратилган чора-тадбирларни амалга оширишга кўмаклашиш айнан шу комиссиянинг мақсади этиб белгиланган 3 . Шу билан бирга, маҳаллалар том маънода аҳоли муаммоларини ечишга қодир анъанавий ўзини ўзи бошқариш институти сифатида ўзини тобора яққол намоён этмоқда. Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари жамиятимизда маънавий- ахлоқий қадриятларни, аввало, инсонпарварлик, бағрикенглик, ўзаро ҳамжиҳатлик ва аҳиллик фазилатларини қарор топтириш, баркамол ёш авлодни тарбиялаш, маҳаллаларда ижтимоий-маънавий муҳит барқарорлигини таъминлаш, миллатлараро аҳиллик ва ҳамжиҳатликни мустаҳкамлаш йўлида астойдил ҳисса қўшиб келмоқда. «Маънавий ҳаётимизни юксалтириш ҳақида гапирганда, маҳалланинг роли хусусида тўхталиш албатта ўринлидир» 4 , дейилади «Юксак маънавият – енгилмас куч» асарида. Эътиборли жиҳати шундаки, маҳаллалар бугун ўзини ўзи бошқариш идораси, ҳақиқий демократия дарсхонаси сифатида кенг кўламли фаолият олиб бормоқда. Президентимизнинг 2006 йил 25 августда қабул қилинган «Миллий ғоя тарғиботи ва маънавиймаърифий ишлар самарадорлигини ошириш 3 4 Каримов И.А. Юксак маънавият – енгилмас куч. – Т.: «Маънавият», 2008. – 58-бет.

тўғрисида»ги Қарори аҳоли ва ёшлар ўртасида олиб борилаётган маънавий- маърифий ишларга янгича йўналиш ва кучли туртки беришда муҳим дастуриламал бўлди. Бунинг натижасида маҳаллаларда «маърифат ва маънавият масалалари бўйича комиссиялар», жамоатчилик асосида фаолият олиб борадиган 7 мингга яқин тарғибот гуруҳлари, 6 мингдан ортиқ маҳаллада алоҳида «Маънавият хоналари», 3400 тадан зиёд ахборот-ресурс марказлари ташкил этилган. Ҳозирги кунда Президентимизнинг асарлари, фуқаролар йиғинлари фаолиятига оид маърузалари, фармон ва қарорлари мазмун-моҳиятининг тарғиботи бўйича маҳаллаларда кенг қамровли иш олиб борилмоқда. «Маҳалла» фондининг ҳудудий бўлим ва бўлинмалари, шунингдек, маҳаллаларнинг бу борадаги фаолияти мунтазам ўрганилиб, эришилган ижобий ютуқлар кенг оммалаштирилмоқда. Маҳалланинг халқимиз маънавияти билан боғлиқ жиҳатлари ҳақида гап борганда, мамлакатимиздаги ҳар қайси хонадон, ҳар бир оила, бутун эл- юртимиздаги маънавий иқлим ва вазиятни англамоқчи бўлсак, бу борадаги ҳақиқий манзаранинг ёрқин ифодасини аввало маҳалла ҳаётида худди ойнадек яққол кўриш имконига эга эканимизни эътироф этиш лозим. Маҳаллаларнинг тинчлик ва осойишталик, миллатлараро тотувлик, халқимиз жипслигига қўшаётган ҳиссасини ҳеч нарса билан қиёслаб бўлмайди. Ватанга муҳаббат, халқимизнинг бой тарихи ва маданиятини ўрганиш ҳамда асраб-авайлаш, аҳиллик, қўшничилик, меҳр-оқибат, катталарга ҳурмат каби асл миллий фазилатлар айнан маҳаллада шаклланмоқда. Бу, ҳеч шубҳасиз, ушбу ноёб институтга бўлган ҳурмат ва ишончни янада оширади. Аҳолининг репродуктив саломатлигини мустаҳкамлаш, она ва бола саломатлигини муҳофаза қилиш, соғлом бола туғилиши, жисмоний ва маънавий баркамол авлодни вояга етказиш борасидаги ишларни янада кучайтириш ва самарадорлигини оширишда маҳалла фаолларининг

нуронийлар, қишлоқ врачлик пунктлари ва оилавий поликлиникалар шифокорлари ҳамда патронаж ҳамширалари билан ўзаро ҳамкорликдаги фаолияти муҳим аҳамият касб этмоқда. Айтиш жоизки, аҳоли саломатлигини таъминлашда спортнинг аҳамияти беқиёсдир. Маҳаллалар ёшларни истиқлол ғоялари руҳида тарбиялаш, мамлакатимизда ҳаётга татбиқ этилаётган демократик ислоҳотлар моҳияти ва аҳамиятини фарзандларимизга теран тушунтириш, уларни турли зарарли оқимлар таъсиридан ҳимоя қилиш, соғлом турмуш тарзини қарор топтириш, болалар ва ёшларни спорт билан шуғулланишга жалб этиш ишига муносиб ҳисса қўшмоқда. Эндиликда маҳаллаларда болаларнинг спорт билан мунтазам шуғулланишлари учун барча шароитлар яратилган. Мавжуд спорт объектларида икки миллионга яқин ўсмирлар спортнинг турли йўналишларида маҳоратларини оширмоқда. Ўзбекистон «Маҳалла» хайрия жамоат фонди ташаббуси билан ҳар йили «Футболимиз келажаги» республика турнири, «Маҳалламиз паҳлавонлари», тўрт босқичли «Ўзбек жанг санъати», уч босқичли «Шахмат ва шашка», икки босқичли «Отам, онам ва мен – спортчи оила» мусобақалари ўтказиб кели- наётганини ҳам қайд этиш лозим. Ушбу мусобақаларга 2006 йилда қарийб 400 минг нафар болалар ва ўсмирлар жалб этилган бўлса, 2012 йилдан эътиборан уларнинг сони 1 миллиондан ошган. Бундай ижобий кўрсаткичларнинг тобора юксалиб бораётганида, ҳеч шубҳасиз, ёшларни спорт мусобақаларига жалб этиш мақсадида Фонд кўмагида тўрт миллиондан зиёд ёшлар иштирокида ўтказилган 500 мингдан ортиқ тадбирлар ўз натижасини бермоқда ва бу қувонарлидир. Фуқаролар йиғинлари ҳузурида асосий фаолият йўналишлари бўйича комиссиялар, диний маърифат ва маънавий-ахлоқий тарбия масалалари бўйича маслаҳатчилар билан бир қаторда, «Маҳалла посбони» жамоат тузилмалари фаолият кўрсатаётгани ҳам ҳудудда турли жиноятлар, ёшлар ўртасида ҳуқуқбузарликларнинг олдини олишда қўл келмоқда.

Кези келганда, Президентимизнинг 2012 йил 9 июлда қабул қилинган «Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ходимлари меҳнатини рағбатлантиришга оид қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида»ги Фармонига мувофиқ, 2012 йилнинг 1 августидан бошлаб фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ходимлари меҳнатини рағбатлантириш борасида бир қатор амалий қадамлар қўйилганини таъкидлаш мақсадга мувофиқдир. Хусусан: Биринчидан, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 1997 йил 13 майда қабул қилинган «Давлат хизматчиларининг меҳнатини рағбатлантириш тўғрисида»ги Фармонининг меҳнат ҳақи бўйича Ягона тариф сеткаси разрядларига мувофиқ рағбатлантириш коэффициенти сифатида маошларга 20 фоизли устама ҳақ ўрнатилишини назарда тутувчи 1- бандининг амал қилиши фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари диний маърифат ва маънавий-ахлоқий тарбия масалалари бўйича маслаҳатчилари лавозимларига ҳамда «Маҳалла посбони» раҳбарларига нисбатан жорий этилди. Иккинчидан , фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ходимларининг лавозим маошларига алоҳида меҳнат шароитлари учун 12 фоиз миқдорида ойлик устама ҳақ ўрнатилди. Учинчидан , таркибида маҳаллалар ташкил қилинмаган шаҳарчалар, қишлоқлар ва овуллар фуқароларининг ўзини ўзи бошқариш органлари диний маърифат ва маънавий-ахлоқий тарбия масалалари бўйича маслаҳатчиларининг лавозим маошлари меҳнат ҳақи Ягона тариф сеткаси бўйича бир разряд оширилди. Ушбу рағбатлантириш чоралари, Президентимиз Фармони муқаддимасида қайд этилганидек, «фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари – шаҳарчалар, қишлоқлар, овуллар ва маҳаллалар фуқаролар йиғинларининг раҳбарлари ва ходимлари меҳнатини уларнинг ёшларни маънавийахлоқий тарбиялаш бўйича ижтимоий аҳамиятли ишларни амалга оширишга, оила

институтини ижтимоий қўллаб-қувватлаш ва мустаҳкамлашга, жамиятда барқарорлик ва тотувликни таъминлашга қўшган ҳиссасини эътиборга олган ҳолда янада рағбатлантириш мақсадида» 5 жорий этилгани алоҳида эътиборга лойиқдир. Қисқа айтганда, истиқлол йилларида маҳалла Уйғониш даврига қадам қўйди. Ўтган давр мобайнида маҳалла – миллий демократия дарсхонасига, ўзлигимизни, миллий турмуш тарзимизни намоён этувчи фуқаролик жамияти институтига, том маънода, энг фаол, адолатли ва таъсирчан тизимга айланди. Маҳалла институтининг тикланиши ва ривожлантирилиши миллий ва умуминсоний қадриятлар – яқин қўшничилик ва ўзаро ҳурмат, меҳр-оқибат, ёрдамга муҳтож одамларга ғамхўрлик қилиш, ёшларни ватанпарварлик, жамият олдидаги ўз бурчи ва жавобгарлигини теран англаш руҳида тарбиялашга хизмат қилмоқда. Давлатимиз раҳбари таъбири билан айтганда, маҳалла – ижтимоий-сиёсий ҳаётимизнинг кўзгусидир, халқимизнинг энг яхши анъаналари, урф- одатлари, хусусан, меҳр-шафқат, мурувват, тўйда ҳам, азада ҳам эл-улуснинг ҳамжиҳатлиги маҳалла ҳаётида ёрқин намоён бўлган ва бўлмоқда. 5 Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами. 2012, 28-сон, 309-модда.

O'xshashlar

Маҳалла халқ виждони

Комил инсонни тарбиялашда мактаб, маҳалла, оила ва жамоатчиликнинг ҳамкорлиги

1. Мустақиллик йилларида маънавий-мафкуравий ҳаётимиздаги туб ўзгаришлар.

Укувчиларда маънавий тасаввурларни шакллантириш

Синфдан ва мактабдан ташқари тарбиявий ишларда оила ва маҳалла хамкорлиги