Kritik (tahliliy) fikrlash asoslari - Pedagogika - Referatlar

Kritik (tahliliy) fikrlash asoslari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

84.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja : 1. Interfaol metodlar va ularning tavsifi. 2. “Aqliy xujum”, Sinkveyn, Klaster metodlari. 3. Xamkorlikda o`qish, munozara yuritish. 4. Ven diagrammasi, insert strategiyasi.

www.arxiv.uz K i r i sh O`zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgan davrda mamlakatimiz xalq xo`jaligining barcha tarmoqlari qatorida ta`lim tizimi, uni tarkibiy qismi bo`lgan Oliy va o`rta maxsus ta`limi ham tub islohotlarni boshdan kechirib, takomillashib bormoqda. Ayniqsa, O`zbekiston Respublikasi Kadrlar tayyorlash milliy dasturi va «Ta`lim to`g`risida» gi qonunning qabul qilinishi (1997 yil, 29 avgust) va ularda mamlakatimiz ta`lim tizimini isloh qilishning asoslari, tamoyillari va bosqichlarini belgilab berganligini alohida ta`kidlash lozim. Milliy mustaqillik g`oyalari singdirilgan bu tarixiy hujjatlar muvaffaqiyatli amalga oshirilmoqda. Buning natijasida rivojlangan mamlakatlar ta`lim tizimini o`rganishga ham keng yo`l ochildi, iqtidorli yosh olimlarimiz va talabalar «Ustoz» va «Umid» jamg`armalari orqali rivojlangan xorijiy mamlakatlarning nufuzli oliy o`quv yurtlarida ta`lim olishdek baxtga muyassar bo`lmoqdalar. O`z navbatida xorijiy mutaxassislar ham mamlakatimiz ta`lim tizimida ro`y berayotgan islohotlarni o`rganib, ularga ijobiy baho bermoqdalar. Bu kabi o`zaro aloqalar o`z navbatida mamlakatimiz ta`lim tizimiga rivojlangan mamlakatlardagi ilg`or pedagogik texnologiyalarni o`z milliy qadriyatlarimiz nuqtai nazaridan tahlil qilib, o`quv jarayoniga joriy etishni ham taqozo qilmoqda. Zero, bu kabi amaliy ishlar mamlakatimiz ta`lim tizimini jahon ta`lim standartlari bilan integrasiyalashuvining asosiy belgilaridan biri bo`lib hisoblanadi. Shuning uchun ham, O`zbekiston Respublikasi Kadrlar tayyorlash milliy dasturining ikkinchi bosqichida «o`quv-tarbiyaviy jarayonini ilg`or pedagogik texnologiyalar bilan ta`minlash» alohida ko`rsatib o`tilgan. Kasbiy ta`lim yo`nalishlari talabalarini ilg`or pedagogik texnologiya va uni o`quv jarayoniga joriy etish bo`yicha tizimli axborotlar bilan qurollantirish maqsadida yaratilgan. U uch bo`limdan iborat: I bo`lim - Pedagogik texnologiyaning nazariy asoslari, II bo`lim - Testshunoslik asoslari, III bo`lim -To`la o`zlashtirish texnologiyasi. Bo`limlar mazmunini yoritishda AQSHda yaratilgan va YUNESKO tomonidan ma`qullanib 30 ga yaqin rivojlangan mamlakatlar (Angliya, Yaponiya, Janubiy Koreya, Malaziya va h.k.) ta`lim tizimida muvaffaqiyatli qo`llanilayotgan pedagogik texnologiyaning

www.arxiv.uz mohiyati, uning odatdagi o`qitish usullaridan farq qiluvchi jihatlari, O`zbekiston ta`lim tizimiga uni joriy etishning ahamiyati, test topshiriqlari shakllari, ularni tuzish hamda pedagogik texnologiyaning tamoyillari va qoidalari, o`quv materialini to`la o`zlashtirish g`oyasini vujudga kelishi va uning amalga oshirish usullari bayon etilgan. Har bir mavzuga oid mustaqil ta`lim uchun topshiriqlar va turli shakldagi nazorat testlari berilgan. Tuzilgan test topshiriqlari faqatgina o`zlashtirishni nazorat qilibgina qolmay, balki o`rgatuvchi (o`qituvchi) funksiyani ham bajaradi. Chunki, bu test topshiriqlarini yechish jarayonida mavzularni mustaqil ravishda o`zlashtirishga ham erishiladi. 1. Zamonaviy ta`limni tashkil etishga qo`yiladigan muhim talablardan biri ortiqcha ruhiy va jismoniy kuch sarf etmay, qisqa vaqt ichida yuksak natijalarga erishishdir. Qisqa vaqt orasida muayyan nazariy bilimlarni o`quvchilarga yetkazib berish, ularda ma`lum faoliyat yuzasidan ko`nikma va malakalarni hosil qilish, shuningdek, o`quvchilar faoliyatini nazorat qilish, shuningdek, o`quvchilar faoliyati nazorat qilish, ular tomonidan egallangan bilim, ko`nikma hamda malakalar darajasini baholash o`qituvchidan yuksak pedagogik mahorat hamda ta`lim jarayoniga nisbatan yangicha yondashuvni talab etadi. Pedagogik texnologiya o`z mohiyatiga ko`ra subyektiv xususiyatga ega, ya`ni, har bir pedagog ta`lim va tarbiya jarayonini o`z imkoniyati, kasbiy mahoratidan kelib chiqqan holda ijodiy tashkil etishi lozim. Qanday shakl, metod va vositalar yordamida tashkil etilishidan qat`iy nazar pedagogik texnologiyalar : - pedagogik faoliyat (ta`lim-tarbiya jarayonining) samaradorligini oshirishi; - o`qituvchi va o`quvchilar o`rtasida o`zaro hamkorlikni qaror toptirishi; - o`quvchilar tomonidan o`quv predmetlari bo`yicha puxta bilimlarning egallashini ta`minlashi; - o`quvchilarda mustaqil, erkin va ijodiy fikrlash ko`nikmalarini shakllantirishi; - o`quvchilarning o`z imkoniyatlarini ro`yobga chiqara olishlari uchun zarur shart-sharoitlarni yaratishi;

www.arxiv.uz - pedagogik jarayonda demokratik va insonparvarlik g`oyalarining ustuvorligiga erishishni kafolatlashi zarur. Pedagogik texnologiyalardan majburan foydalanish mumkin emas. Aksincha, tajribali pedagoglar tomonidan asoslangan yoki ular tomonidan qo`llanilayotgan ilg`or texnologiyalardan maqsadga muvofiq foydalanish bilan bizga, ularni ijodiy rivojlantrish maqsadga muvofiqdir. Bugungi kunda bir qator rivojlangan mamalakatlarda o`quvchilarning o`quv va ijodiy faoliklarini oshiruvchi hamda ta`lim-tarbiya jarayonining samaradorligini kafolatlovchi pedagogik texnologiyalarni qo`llash borasida katta tajriba to`plangan bo`lib, ushbu tajriba asoslarini tashkil etuvchi metodlar interfaol metodlar nomi bilan yuritilmoqda. Quyida ta`lim amaliyotida foydalanilayotgan interfaol metodlardan bir nechtasining mohiyati va ulardan foydalanish borasida so`z yuritamiz. 2. “Aqliy hujum” metodi. Mazkur metod muayyan mavzu yuzasidan berilgan muammolarni hal etishda qo`llaniladigan metod sanalib, u mashg`ulot ishtirokchilarini muammo xususida keng va har tomonlama fikr yuritish hamda o`z tasavvurlari va g`oyalaridan ijobiy foydalanish borasida ma`lum ko`nikma hamda malakalarni hosil qilishga rag`batlantiradi. Bu metod yordamida tashkil etilgan mashg`ulotlar jarayonida ixtiyoriy muammolar yuzasidan bir necha original yechimlarni topish imkoniyati tug`iladi. “Aqliy hujum” metodi tanlab olngan mavzular doirasida ma`lum qadriyatlarni aniqlash va ularga muqobil bo`lgan g`oyalarni tanlash uchun sharoit yaratadi. Metoddan samarali foydalanish maqsadida quyidagi qoidalarga amal qilish lozim. Dars jarayonida “Aqliy hujum” metodidan foydalanishda quyidagi qoidalarga amal qilish talab etiladi: 1. O`quvchilarni muammo doirasida keng fikr yuritishga undash, ularning mantiqiy fikrlarni bildirishlariga erishish.

www.arxiv.uz 2. Har bir o`quvchi tomonidan bildirilayotgan fikrlar rag`batlantirilib boriladi. Bildirilgan fikrlar orasidan eng maqbullar tanlab olinadi. Fikrlarning rag`batlantirilishi navbatdagi-yangi fikrlarnng tug`ilishiga olib keladi. 3. Har bir o`quvchi o`zining shaxsiy fikrlariga asoslanishi va ularni o`zgartirishi mumkin. Avval bildirilgan fikrlarni umumlashtirish, turkumlashtirish yoki ularni o`zgartirish ilmiy asoslangan fikrlarning shakllanishiga zamin hozirlaydi. 4. Mashg`ulot jarayonida o`quvchilar faoliyatini standart talablar asosida nazorat qilish, ular tomonidan bildirilayotgan fikrlarni baholashga yo`l qo`yilmaydi. Ularning fikrlari baholanib borilsa, o`quvchilar diqqatlarini shaxsiy fikrlarini himoya qilishga qaratadilar, oqibatda yangi fikrlar ilgari surilmaydi. Metodni qo`llashdan ko`zlangan asosiy maqsad o`quvchilarni muammo bo`yicha keng fikr yuritishga undash ekanligini yodda tutgan holda ularning faoliyatini baholab borishdan voz kechish maqsadga muvofiqdir. Aqliy xujum ijtimoiy hayotda, ishlab chiqarishda qo`llanayotgan ish usuli hisoblanadi. Undan ta`lim jarayonida ham keng foydalanish mumkin. Aqliy xujum usulidan da`vat bosqichida ham, anglash va fikrlash bosqichlarida ham foydalaniladi. “Aqliy xujum” da muhokama etish uchun biror muammoli vaziyat, yangi tushuncha, yangi o`rganilayotgan mavzu olinadi. Tanlangan sohani oydinlashtirish uchun ishtirokchilarning barchasi o`z fikri, mulohazasi, taklifini bayon etadi. Barcha aytilgan informasiya qayd etilib, keyin maqbuli tanlab olinadi. Aqliy xujumni o`tkazganda guruhning barcha qatnashchisi faol ishtirok etishi kerak. Hyech qanday fikr cheklanmaydi va tanqid etilmaydi. Noto`g`ri bildirilgan fikr ustidan kulish yoki tanqid etish mumkin emas. “Aqliy xujum” guruhning barcha a`zolarini, ayniqsa, passiv, tortinchoq a`zolarini faollashtirishi bilan foydalidir. Aqliy xujumni tashkil etganda ma`lum me`yorga rioya etish kerak. Juda ko`p qo`llash uning qimmatiga putur yetkazadi. Temaga oid tushunchalarni izohlashda, mavzuni yakunlashda foydalanish mumkin. “Aqliy xujum”ni o`tkazishda ma`lum bir muammo yoki tushuncha guruhga

www.arxiv.uz ma`lum qilindi va unga doir fikr va mulohazalarni, bilimlarni bayon etish taklif etiladi. Biror kishi fikrlarni qayd etib boradi. Masalan: “talabaning muvaffaqiyatli o`qishi uchun ta`sir etuvchi faktorlar” muhokama etilsa: talabanng faolligi, bilim darajasi, qiziqishi, ta`limning uyushtirilishi, texnik vositalarini qo`llanishi, kompyuterdan foydalanish, darslik va qo`llanmalar mavjudligi ta`lim jarayonini rejalashtirilishi, ta`lim mazmunini aniq bo`lishi, talabanng iqtisodiy ta`minoti, tarbiyaviy ishlarning qo`yilishi va hakozo fikrlar bildirilishi mumkin. Keng va atroflicha fikr bayon etilishga erishish foydalidir. Barcha fikrlar qayd etiladi. So`ngra ularning ahamiyati muhokama qilinadi. Fikrlarning ahamiyatiga qarab o`rnini belgilash ham mumkin. Har bir fan o`qituvchisi “Aqliy hujum” uchun tavsiya etiladigan temalarni aniqlashi kerak. “Aqliy xujum” kichik va katta guruhlarda ham o`tkazilishi mumkin. Aqliy hujum guruhni faollashtiradi, darsni jonlantiradi. “Aqliy hujum” chog`ida bayon etilgan fikr va takliflarni o`rganish va eng maqbulini tanlab olish zarur. “Sinkveyn” metodi. “Sinkveyn” so`zi fransuzchadan olingan bo`lib, “besh qadam” so`ziga to`g`ri veladi. Sinkveynda narsa yoki hodisa haqidagi fikr qisqa ko`rinishdaifodalanadi. Sinkveynda she`rdagi o`xshagan 5 qatorga ma`lumotlar yoziladi. 1. Birinchi qatorda mavzu bir so`z bilan (odatda ot bilan) ifodalanadi. 2. Ikkinchi qatorda mavzuga juda mos keladigan ikkita sifat beriladi. 3. Uchinchi qatorda mavzu 3ta xarakatni bildiruvchi fe`l bilan foydalaniladi. 4. To`rtinchi qatorda temaga doir muhokama etuvchilarning hissiyotini ifodalovchi jumla tuziladi. U to`rt so`zdan iborat bo`ladi. 5. Beshinchi qatorda mavzuni mohiyatini ifodalovchi bitta so`z beriladi. U mavzuning sinonimi bo`ladi. Buni sxematik ravishda quyidagicha ko`rsatish mumkin: Muammo nomi __________________________________ Sifat ________________________________________

www.arxiv.uz Harakat _______________________________________ Hissiyotni ifodalovchi jumla ____________________ Mohiyatning yangicha ifodasi_____________________ Namuna: O`qitish Og`ir, qiyin Xarakat, chidash, intilish Yangi bilim avvalgisiga bog`lanadi O`rgatish O`qish Faol, chidam Xarakat qlish, tushunish, o`ylash Bilimni egallashga intilish kerak Ma`naviy boyish Sinkveyn ma`lum mavzu o`rganilgandan so`ng tuzilsa, uning asosiy xususiyatlari, mohiyatlari tushunilib, yakunlanadi. Sinkveyn materiallar ustida o`ylashga, murakkab axborotni sintezlashga va uni uzoq xotirada saqlashga yordam beradi. Ijodiy ishlash imkoniyati kelib chiqadi. “Klaster” metodi. Klaster (g`uncha, bog`lam) metodi pedagogik, didaktik strategiyaning muayyan shakli bo`lib, u o`quvchilarga ixtiyoriy muammo (mavzu)lar xususida erki, ochiq o`ylash va shaxsiy fikrlarni bayon etish uchun sharoit yaratishga yordam beradi. Mazkur metod turli xil g`oyalar o`rtasidagi aloqalar to`g`risida fikrlash imkoniyatini beruvchi tuzilmani aniqlashni talab etad. “Klaster” metodi aniq obyektga yo`naltiritlmagan fikrlash shakli sanaladi. Undan foydalanish inson miya faoliyatining ishlash tamoyili bilan bog`liq ravishda amalga oshadi. Ushbu metod muayyan mavzuning o`quvchilar tomonidan chuqur hamda puxta o`zlashtirilguniga qadar fikrlash faoliyatining bir maromda bo`lishini ta`minlashga xizmat qiladi. Stil va Stil g`oyasiga muvofiq ishlab chiqilgan “Klaster” metodi puxta o`ylangan strategiya bo`lib, undan o`quvchilar bilan yakka tartibda yoki gurux asosida tashkil etiladigan mashg`ulotlar jarayonida foydalanish mumkin. Metod

www.arxiv.uz guruh asosida tashkil etilayotgan mashg`ulotlarda o`quvchilar tomonidan bildirilayotgan g`oyalarnng majmui tarzida namoyon bo`ladi. Bu esa ilgari surilgan g`oyalarni umumlashtrish va ular o`rtasidaga aloqalarni topish imkoniyatini yaratadi. “Klaster” metodidan foydalanishda quyidagi shartlarga rioya qilish talab etiladi. 3. Xamkorlikda o`qish. O`qish kichik guruhlarda olib borilganda samarali bo`lishi keyingi vaqtlarda ko`pchilik tomonidan tan olinmoqda. Kichik guruhlarda ishlashni tashkil etishning turli ko`rinishlari mavjud. O`qituvchi materialni o`rganishni juftliklarda tashkil etishi mumkin. Bunda material 2 o`quvchi tomonidan o`rganiladi, muhokama etiladi va natija bayon etiladi. Bunday ishlarni kichik guruhlarda tashkil etish ham mumkin. Guruhda 4-7 kishilik kichik guruhlar tashkil etiladi va natija bayon etiladi va har bir guruhga ma`lum topshiriq beriladi. Topshiriqni birgalikda guruhdagilar o`rganib muhokama etishadi. So`ngra natijani guruhning bir a`zosi umumiy guruhga yetkazadi. Guruhdagilar uning ma`lumotini to`ldirishi, qo`shimcha qilishi, izoh berishi ham mumkin. Kichik guruhlar bilan alohida mavzularni o`rganishda yoki bir mavzuning turli qismlarini o`rganishda ham foydalaniladi. Munozaralar o`tkazish. Dars davomida beto`xtov o`qituvchining so`zlashini yoki ayrim o`quvchilar fikr almashinish usulini munozaradan farq qila olish kerak. Munozara faqat o`qituvchi va o`quvchilar o`rtasidagi muloqot ko`rinishida o`tsa samarasi kam bo`ladi. O`quvchilar o`rtasida tortishuv kelib chiqmaydi, izlanish kam bo`ladi. Fikr almashinish o`quvchilar o`rtasida sodir bo`lsa, uni o`qituvchi turli ko`rsatma, savol va boshqa usullar bilan boshqarib tursa munozaraning foydasi ko`p bo`ladi. Dj.T.Dillon tomonidan munozaraga rahbarlik qilishda qo`llaniladigan 4 topshiriq bayon etilgan.

www.arxiv.uz 1. Tasdiqlash. Munozarani boshqaruvchi shaxs ma`lum muammoni tasdiqlovchi yoki inkor etuvchi g`oyani o`rtaga tashlaydi. Tasdiqlovchi fikrni birmuncha yumshoqroq, bo`shroq, bayon etib, munozaraga chorlaydi. Munozara vaqtida “Siz shuni tasdiqlaysizmi, ......”, yoki “Siz_____” deb aytsangz, lekin Po`lat ......... deb fikringizga qo`shilmayapti kabi ko`rsatmalar berib boradi. Ko`rinib turibdiki, o`qituvchi munozara jarayonini sinchkovlik bilan kuzatadi va boshqaradi. Talabalar fikridan munozarani qizitish uchun foydalanadi. 2. Savollar. Talabalar o`qituvchi savollariga nisbatan o`z kursdoshlari savolini katta tashabbus va faollik bilan muhokama etishga moyil bo`ladilar. 3. Ishoralar. Munozara jarayonida biror fikrni aytib, tashabbusni yoki fikrni bo`g`ib qo`ymay, ovoz chiqarmasdan, turli imo-ishora bilan munozarani boshqarish kerak. O`qituvchining ko`zlarini katta ochib, gapiruvchini ko`rsatib tinglashga ishora etishi, tortishuvchi tomonlarni ko`rsatib, fikrlarni taqqoslashga ishora etishi, fikrni oxirigacha eshitishi ishora blan ko`rsatishi va boshqalar. 4. Tinch turish. Savolni o`rtaga tashlagandan so`ng ma`lum vaqt tinch turib, fikrlash uchun vaqt berish kerak. Munozara vapqtida o`qituvchi quyidagicha savollar bilan talabalrga murojat etishi mumkin:  Aytgan gapingizga misol keltirsangiz.  Nima uchun ? Shundaymi ?  Aytganngiz Sattorni gapiga zid emasmi ?  Siz hammaning fikriga qo`shilasizmi ? Asosiy maqsad muhokama etilayotgan masala bo`yicha talabalarning fikrlashini quvvatlash, fikrlarga to`g`ri yo`nalish berishdir. Munozara ishtirokchilari quyidagilarga e`tibor berishlari kerak : 1. Munozarada shaxsiy munosabatlarni namoyon etmay qo`yilgan muammoni yechish kerak. 2. Uzoq gapiravermay, boshqalarning gapirishini ta`minlash kerak. 3. Har bir so`zni o`ylab, muhokama etib, hissiyotni boshqarib, gapirish va gapni maqsadga aniq yetishiga erishish kerak.

www.arxiv.uz 4. Muallif nuqtai nazarini tushunishga intilishi, unga hurmat bilan qarash. 5. Aytilganlarni buzmay, asabiy rad etmay, odilona qarshi fikr bildir. 6. Ko`p so`zlab yuborma. 7. Yaxshi bilmagan soha bo`yicha fikr aytishga intilma. 8. Faqat munozaraga oid fikrni ayt, o`z bilimdonligini ko`z-ko`z qilishga intilma. 9. Biror odamga yaxshi ko`rinish yoki biror odamni kamsitishga intilib gapirma. 4. “Ven diagrammasi” metodi. Ushbu strategiya o`quvchilarda mavzuga nisbatan tahliliy yondashuv, ayrim qismlar negizida mavzuning umumiy mohiyatini o`zlashtirish (sintezlash) ko`nikmalarni hosil qilishga yo`naltiriladi. Strategiya o`quvchilar tomonidan o`zlashtirilgan o`zaro yaqin nazariy, ma`lumotlar yoki dalillarni qiyosiy tahlil etishga yordam beradi. Ushbu strategiyadan muayyan bo`lim yoki bobolar bo`yicha yakuniy darslarni tashkil etishga foydalanish yanada samaralidir. Strategiyani qo`llash bosqichlari quyidagilardan iborat : sinf rahbari to`rt guruhga bo`linadi; yozuv taxtasiga topshiriqni bajarish mohiyatini aks ettiruvchi sxema chiziladi; har bir guruxga o`zlashtirilayotgan mavzu (bo`lim, bob) yuzasidan alohida topshiriqlar beriladi; topshiriqlar bajarilgach, guruh a`zolari orasidan liderlar tanlanadi; liderlar guruh a`zolari tomonidan bildirilgan fikrlarni umumlashtirib, yozuv taxtasida aks etgan diagrammani to`ldiradilar.

www.arxiv.uz “Ven diagrammasi” strategiyasini qo`llash jarayonida guruhlar tomonidan tashkil etiluvchi faoliyat mohiyati quyidagichadir (faoliyat mohiyati umumiy o`rta ta`lim maktablarining VII sinfida o`qitiladigan “Geografiya” fani bo`yicha “O`zbekiston tabiatining umumiy tavsifi” bo`limi yuzasidan bilimlarni o`rgansh asosida ochib beriladi): Guruhlar Diagrammaning tartib raqami Topshiriqlar mazmuni 1-guruh 1-diagramma O`zbekiston hududidagi tekisliklar 2-diagramma O`zbekiston hududidagi tog`lar 3-diagramma O`zbekiston hududidagi tog` oraliq botiqlar 2-guruh 1-diagramma O`zbekiston hududidagi neft va gaz konlari 2-diagramma O`zbekiston hududidagi ko`mir konlari 3-diagramma O`zbekiston hududidagi ms va oltin konlari 3-guruh 1-diagramma O`zbekiston hududdagi ko`llar 2-diagramma O`zbekiston hududidagi daryolar 3-diagramma O`zbekiston hududidagi suv omborlari 4-gurux 1-diagramma 2-diagramma O`zbekiston hududidagi cho`llar Cho`l o`simliklari 3-diagramma Cho`l hayvonlari “Insert” strtategiyasi. Strategiya o`zlashtirilishi ko`zda tutilgan yangi mavzu bo`yicha o`quvchilarning muayyan tushunchalarga egaliklarini aniqlash va ularda matnga nisbatan tahliliy yondashish ko`nikmalarini shakllantirishga xizmat qiladi. Strategiyani qo`llash jarayonida quyidagi xarakatlar amalga oshiriladi : kichik guruhlar shakllantirilib, ular nomlanadi ; har bir guruhdan o`zlashtirilishi rejalashtirilayotgan mavzuga oid ikkita fikr bildirish so`raladi; o`quvchilar navbatma-navbat mulohazalarni bayon etadilar ; bayon etilgan fikrlar yozuv taxtasiga yozib boriladi; so`ngra o`qituvchi yangi mavzu mohiyatini yorituvchi matnni guruhlarga tarqatadi; guruhlar matn bilan tanishib chiqib, matn va o`zlari bildirgan fikrlarning bir-biriga qay darajada muvofiq kelganligini aniqlaydigan

www.arxiv.uz (o`xshashlik va farqlar maxsus belgilar yordamida qayd etiladi); guruh a`zolari shaxsiy qarashlarini ifoda etadilar va maxsus belgilar soni umumlashtiriladi; guruh a`zolari orasidan liderlar belgilanadi ; liderlar sinf jamoasini guruh natijalari bilan tanishtiradilar ; guruhlarning yondashuvlari umumlashtirilib, yakuniy xulosa chiqariladi Strategiyani qo`llashda o`quvchilar quyidagi sxemalar bo`yicha faoliyatni tashkil etadlar: 1. Guruhlar tomonidan bildirilgan fikrlar bilan matn qiyosiy taqqoslanganda: Maxsus belgilar Maxsus belgilarning ma`nosi Z Matnda guruhlar tomonidan bildirilgan fikrlar o`z aksini topgan bo`lsa S Matnda guruhlar tomonidan bildirilgan fikrlar o`z aksini topmagan bo`lsa ? Matn bilan tanishish jarayonida savollar tug`ilsa (tushunmovchiliklar yuzaga kelsa) 2. Liderlarnng hisobotidan so`ng guruhlarning natijalarini o`rganish chog`ida: Maxsus belgilarning tartib raqami Guruhlarning nomlari Kopernik Galiley Gippokrat Ibn Sino 1 Xulosa O`zbekiston Respublikasi Kadrlar tayyorlash milliy dasturi va «Ta`lim to`g`risida»gi qonunda o`quv jarayoniga ilg`or pedagogik texnologiyalarni joriy etish mamlakatimiz ta`lim tizimini isloh qilishning asosiy ko`rsatkichlaridan biri sifatida e`tirof etilishi bejiz emas. Chunki, pedagogik texnologiya ta`lim jarayonini inqirozdan holi etish, uni bozor iqtisodi sharoitiga mos holda takomillashtirish va

www.arxiv.uz Davlat ta`lim standarti talablariga muvofiq kadrlar tayyorlashning muhim omillaridan biri bo`lib hisoblanadi. Mamlakatimiz Prezidenti Islom Karimov ta`kidlaganlaridek, «Yeng yangi zamonaviy o`quv vositalari bilan ta`minlangan kollejlarda eskidan qolgan o`qitish uslublarining davom etishiga mutlaqo yo`l qo`yib bo`lmaydi». Zero pedagogik texnologiyadan foydalanayotgan ko`pgina rivojlangan mamlakatlar o`quv jarayonini sifat jihatdan yangi bosqichga ko`tarishga erishayotganliklari hayotda o`z tasdig`ini topmoqda. Ushbu qo`llanmada bayon etilgan ma`lumotlar esa bu pedagogik texnologiyaning didaktik salohiyati to`g`risida fikr yuritishga asos bo`ladi. Ayniqsa, tashhizlanuvchan o`quv maqsadlarini belgilash, joriy va yakuniy mezoniy baholash, reproduktiv o`qtishni algoritm bo`yicha olib borish, talabalarni mustaqil bilim olishga undash, o`quv jarayonini doimo rivojlanib boruvchi dinamik tizim sifatida loyihalash kabi tashkiliy-uslubiy ishlarni amalga oshirishda pedagogik texnologiya katta imkoniyatlarga ega. Pedagogik texnologiyani joriy etish tajribasini o`rganish va unga ijodiy yondashish, o`quv jarayonini insonparvarlashtirish, bunda talabani sust obyektdan faol subyektga aylantirish, bilish faoliyatining aniq maqsadlarga yo`nalganligini hamda o`quv jarayonini ishlab chiqarish jarayoni kabi takrorlanuvchanligini ta`minlashda muhim ahamiyatga ega bo`ladi. Shuningdek, pedagoglarda turli shakldagi test topshiriqlari tuzish, ularni sinash malakalari shakllanadi va takomillashadi. Pedagogik texnologiya doirasida yaratilgan turli xil didaktik konstruksiyalarga murojaat qilish esa, o`quv jarayonini tashkil qilishga oqilona va ijodiy yondashishga, bunda o`qituvchi o`z erkinligiga ega bo`lishi, darsda qo`llanilgan turli shakl, uslub va vositalar samaradorligini o`zi baholashiga imkoniyat yaratadi. Shuni ta`kidlash lozimki, pedagogik texnologiya tamoyillari va qoidalariga amal qilish, o`quv jarayoni mazmunini talaba shaxsiga, uning qiziqishlari, intilishlari, yosh davrlari xususiyatlariga va individual o`zlashtirish sur`atlariga muvofiq holda olib borilishini ta`minlaydi.

www.arxiv.uz

www.arxiv.uz Foydalanilgan adabiyotlar: 1. Tolipov O`.Q., Usmonboyeva M. “Pedagogik texnologiyalarning tatbiqiy asoslari” Toshkent. O`zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi “Fan” nashriyoti. 2006. – 149-175b. 2. Shojalilov A., Abduraximov S.A., G`ofurov S.A., Yusupov F.M. “Injenerlik pedagogikasi va ilg`or pedagogik texnologiyalar” T.: 2004.- 29-44b.Farberman B. L. Ta`limda eng muhim yangilik. // Ma`rifat. 1995 y. 24 may 3. www.pedagog.uz 4. www.kasu.uz

O'xshashlar

Fikr tarbiyasi. Kasbiy fikrlash

Talabalarning yozma ish yozish orqali, ularning fikrlash qobiliyatlarini rivojlantiruvchi strategiyalar

Testshunoslik asoslari

Аналитик тафаккурнинг ривожлантириш усулида таълим бериш асослари

Logopediyaning metodologik asoslari