«Бўш ўзлаштирувчи ўқувчиларни дарсдан кейинги вақтини мазмунли ташкил этишда етакчининг роли» - Pedagogika - Referatlar

«Бўш ўзлаштирувчи ўқувчиларни дарсдан кейинги вақтини мазмунли ташкил этишда етакчининг роли»

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

120.5 KB

Ko'chirib olish

« Бўш ўзлаштирувчи ўқувчиларни дарсдан кейинги вақтини мазмунли ташкил этишда етакчининг роли » «Камолот»- ёш ларимизнинг чинакам суянчи ва таянчи бўлсин» И.А.Каримов Тарбия ишлари фақат дарс жараёни билангина чекланиб қолмасдан, ўқувчиларнинг бўш вақтларидаги фаолиятида ҳам давом этади. Тарбия жараёнида муайян мазмун билан тўлдирилмаган вақт бўлмайди. Чунки тарбия, Макаренко айтганидек, том маъноси билан Ер куррасининг ҳар қайси квадрат метрида содир бўлади. Шу боис комил инсонни тарьбиялашда ўқувчиларни дарсдан ташқари бўш вақтларидаги таълим-тарбия ишларини узлуксиз равишда давом эттиришда ўқувчилар уйлари ва саройлари, ёш техниклар, табиатшунос- натуралистлар станциялари болалар кутубхоналари ва клублари, болаларнинг қўғирчоқ театрлари ва ёш томошабинлар театрлари, спорт ва мусиқа мактаблари, ўқувчиларнинг ёзги дам олиш ва меҳнат лагерлари ва бошқа ташкилотларнинг ишлари асосий ўринни эгаллайди. Ўқувчи ёшларнинг бўш вақти бу уларнинг барча мажбурий иш фаолиятидан ташқари ўз иҳтиёридаги вақт бўлиб, бу вақтдан у ўзининг барча шахсий қизиқиши, истак ва

талабларини қондириш учун фойдаланади. Бўш вақтдан оқилона фойдаланиш ўқувчилар тарбияси учун катта аҳамиятга эга бўлиб, бу ёшда болалар хулқ-атвори атрофлича шаклланаётган, маънавий ва жисмоний жиҳатдан камол топаётган бўлади. Болалар бўш вақтларининг педагогик нуқтаи назардан мақсадга мувофиқ ташкил қилинмаслиги ўқувчи хулқ-атворининг бузилиши «кўча таъсири» да ёмон йўлларга кириб кетиши каби хуник оқибаларга олиб келади.Мактаб етакчилари болалар билан олиб бориладиган тарбиявий ишлар мазмуни жиҳатидан бой ва рангбаранг бўлиб, у ўз ичига ғоявий сиёсий тарбияни, аҳлоқ тарбиясини, бадиий-эстетик тарбияни, ёшларнинг техник ва табиатшунослик ишларини, жисмоний тарбия ва спорт, экскурсия–туристик фаолият ва болалар ўйинларини қамраб олади. Ёш авлодни ғоявий-сиёсий жиҳатдан чиниқтириш ҳозирги кундаги миллий, мафкуравий ишимизнинг муҳим қисмини ташкил қилади. Ёш авлодни тарбиялаш, уларни ҳар томонлама етук инсон даражасига етказиш, биринчи навбатда ота-оналарнинг ва жамиятнинг асоий вазифасидир. Мактабнинг ёшларни ўқитиш ва тарбиялашда бир мақсад сари йўналтирилиши таълим-тарбия изчиллик тамоиллининг яққол кўринишидир. Бўш вақтдан инсоннинг ҳар томонлама камол топишини кўзлаб фойдаланилади. Шу маънода бўш вақт масъулиятдан ҳоли бўлган вақт эмас. Ҳар бир ўқувчи бўш вақтдан оқилона фойдаланиши, ўз билим доирасини тинмай кенгайтириб бориши, маданий савиясини ошириб спорт билан шуғулланиши керак. Мактаб, ота-оналар, кенг жамоатчилик бўш вақтдан унумли 2

фойдаланишни режалаштирар экан, ана шундай фойдали мақсадни кўзлашади. Мактаб ўқувчиларининг ўқув йили давомида ҳар ҳил дам олиш, байрам, таътил кунларини қўшиб ҳасоблаганда 160 кунгача бўш вақтлари бўлади. Бўлардан ташқари мутахассисларнинг ҳисобларига кўра, ҳар бир ўспириннинг дарсдан ташқари вақти сутканинг 60% ташкил қилар экан. Шунинг учун мактаб етакчисининг иш режаси шакли ва усуллари ўқувчиларни бўш вақтлардан унумли фойдаланишни ҳисобга олган ҳолда тузилган бўлиши керак. Ўқувчиларга таълим-тарбия беришда айниқса паст ўзлаштирувчи ўқувчиларнинг бўш вақтларини тўғри ташкил этишга алоҳида аҳамият беришимиз лозим. Бу уларни ҳар томонлама камол топиши ва ўз имкониятларини амалага ошириш учун аосий замин бўлиб хизмат қилади. Мактаб етакчиси ўқувчилар билим тўрли ҳил ҳаракатли ва интелектуал беллашувларни ташкил этиш лозим. Янги интерфаол усуллардан бири бўлган «Сирли бурчак» ўйиннинг ўтказиш тартиби ва сценарийсини эътиборингизга ҳавола этмоқчимиз. СИРЛИ УЧБУРЧАК 3

________________ __________________ ________________ __________________ ________________ __________________ ________________ __________________ ________________ __________________ «Сирли бурчак» ўйинини ўтказиш қоидаси. 1.Теле ўйин мақсади: Ўқувчиларнинг дунёқарашини шакллантириш, уларни фикрлашга, топқирликка жалб этиш, тест синовларига тез ва аниқ жавоб беришни ўргатиш, оғзаки нутқларни яхшилаш ҳамда янги билимларга бўлган қизиқишларини орттириш: Уларга миллий истиқлол ғоялари ҳақида тушунча ва тамойилларини сингдириш: Вилоятлараро ўқувчилар ўртасида ўзаро дўстлик алоқаларини мустаҳкамлаш. 2. Телеўйинни ўтказиш тартиби: Билимдонлар беллашуви босқичма-босқич ўтказилади. Биринчи босқич синфлараро. Мактаб гуруҳини ташкил этади. Иккинчи босқич туман (шаҳар)лар босқичи. Учинчи босқич Қорақолпоғистон Республикаси ХТБ Тошкент шаҳар ва ВХТБ ларда. Тўртинчи босқич Республика кўрик-танловининг якунловчи босқичи. Телеўйин тасдиқланган жадвал асосида ҳар ойда икки маротаба 40 дақиқадан эфирга узатилади. 4

Ҳар бир гуруҳда умум таълим мактабларининг 3 нафардан айни бир хил синф ёшидаги ўқувчилар иштирок этадилар. Ўйинда 3та гуруҳ иштирок этади фақат битта иштирокчи ғолиб бўлади ва сўнги марра ўйинда иштирок этиш учун рўйхатга олинади. 3. Телеўйин шартлари ва баҳо мезони: Телеўйинда қатнашчилар 8-9-10-11-синф ўқувчиларидан иборат бўлиб, фанлардан тузилган тест саволлар юзасидан беллашадилар. Қатнашчи томонидан тортилган конверт орқали номи ёзилган фанлар танлаб олинади. Биринчи рақамли қатнашчи томонидан танлаб олинган фан, қайсидир гуруҳнинг биринчи рақамли билимдони саволига жавоб беролмай қолса ўйин тўхтатилади. Ўша қатнашчи ўйиндан чиқади ва ўйин кейинги гуруҳнинг иккинчи рақамли иштирокчисини танлаб олган «Фани» билан давом эттирилади. Бунда қатнашчилар ўзларининг бурчакдошлари билан берилган саволни жавобини маслаҳатлашиб оладилар ва 3 сония ичида жавоб вариантини айтишлари шарт. Ўйин давомида 3 та мусиқали танаффус олиниши мумкин. Агар ҳар бир гуруҳдан бир маротаба жавоб бераётган қатнашчи саволга жавоб беришга қийналса, мусиқали танаффус олиши мумкин. Шундан кейин навбатдаги гуруҳ иштирокчиси бошқа рақамли иштирокчини танлаб, олган фани бўйича ўйин давом эттирилади. Ўйин сўнгида саволларга аниқ жавоб бериб борган якка қатнашчи ғолиб деб топилади. 5

(ИЗОҲ: Ўйин шартларига қўшимча ўзгаришлар киритилиши мумкин.) 4. /олибларни тақдирлаш Телеўйиннинг якуний учрашув ғолиблари Республика Халқ Таълими Вазирлиги ва Ўзбекистон телерадиокомпаниясининг «Фаҳрий ёрлиқ»лари ва эсдалик совғалари ҳамда ҳомийларнинг қимматбаҳо мукофотлари билан тақдирланадилар. «СИРЛИ БУРЧАК» уйини ўтказиш сценарияси (Телеўйин студияда икки бошловчи иштирокида олиб борилади) 1-бошловчи:: Ассалому алайкум азиз ўсмир ёшлар! 2-бошловчи:: ва қадрли тенгдошлар! 1-бошловчи: Илк бора ўтказилаётган «Сирли бурчак» билимдонлар беллашувини томоша қилишга таклиф этамиз. 2-боҳлоачи: Ушбу беллашувимиз сизларга манзур бўлади деган умиддамиз. 1-бошловчи: Телебеллашув қонун-қоидалари билан эса ўйин давомида танишиб борасиз. 2-бошлрвчи: Даврамизга эса бугунги беллашув иштирокчиларини таклиф этамиз. 1-бошловчи: Наманган вилояти Халқ Таълими бошқармасига қарашли ўқувчилар ижодий маркази тўгарак аъзолари билимдонлари ўзаро беллашадилар. 2-бошловчи:___________________________________________ 1-рақамда___(ўқувчилар) 6

2-рақамда------(ўкувчилар)_________________________ 3-рақамда_____(Ўкувчилар)________________________ 1- бошловчи:___________________________________________ 1-рақамда_________________________ 2-рақамда_________________________ 3-рақамда_________________________ 2-бошловчи:__________________________________________ 1-рақамда_________________________ 2-рақамда_________________________ 3-рақамда_________________________ 1-бошловч: Билимдонлар _____синфгача ўқувчилар учун белгиланган фанлар асосида тест синовларида беллашадилар. 1-бошловчи: Беллашувни_______________________________________ ___________________________________________бошлаймиз. 2-бошловчи: Ўйин низомига асосан 1-рақамли билимдонлар қайси фандан беллашишларини _____синфни 1-рақамли иштирокчиси танлаб беради. 1-бошловчи: Демак, 1-рақамли иштирокчилар _________фанидан тайёрланган саволларга жавоб беришлари зарур. 2-бошловчи: Жавоб беришлари учун 1 дақиқа вақт ичида гуруҳдошлари билан маслаҳатлашиб олишлари мумкин. 1-бошловчи: Шундай қилиб_____________фанидан биринчи бериладиган саволимиз _________синфнинг биринчи рақамли иштирокчисига (ўйин қайсидир гуруҳнинг 1-рақамли иштирокчиси ушбу фандан билмай қолгунга қадар давом эттирилади). 7

2-бошловчи: Ҳар бир гуруҳ иштирокчилари олдиларидаги мусиқа таёқчасидан ўйин давомида бир маротаба фойдаланишлари учун қўйилган. 1-бошловчи: Қайсидир фандан қийналганларида мусиқали танаффус олишлари ва ушбу саволга жавоб бермасдан ўйинни ўтказиб юборишлари ҳамда беллашувни давом эттиришлари мумкин. (Ўйин қайсидир иштирокчи саволга жавоб бера олмагунча давом эттирилади). 2-бошловчи: Ўйин тўхтатилади________синфни 1-рақамли иштирокчиси берилган навбатдаги тест саволларига тўғри жавоб бера олмадилар. Тўғри жавоб _____вариант эди. 1-бошловчи: Афсуски ушбу иштирокчи билан хайрлашиб четлаштиришга мажбурмиз. 2-бошловчи: Энди_______синф иштирокчилари қолган беллашувни икки киши бўлиб давом эттирадилар. 1-бошловчи: Шундай қилиб 2-рақамли иштирокчилар билан беллашувни давом эттирамиз. 2-бошловчи: Улар қайси фандан тайёрланган саволлар билан беллашишларини ________синфини 2-рақамли иштирокчилари танлайди ва 1-саволга жавоб беради. 1-бошловчи: 2-рақамли иштирокчилар________синф иштирокчиси берилган саволга тўғри жавоб бера олмагани учун ўйин тўхтатилади ва ушбу гуруҳ иштирокчиси беллашувдан четлаштирилади. 1-бошловчи: 3- рақамли иштирокчилари беллашувини _______синф иштирокчиси фан танлаш билан бошлаб беради. 8

2-бошловчи: Қатнашчиларга эслатиб ўтамиз, ҳар бир гуруҳ олдида мусиқали танаффус олишлари учун мусиқа таёқчасидан фойдаланиш имкониятлари бор. 1-бошловчи: Демак, 3-рақамли билимдонлар_______фанидан ўзаро беллашадиган бўлишди. Мен эса ушбу фандан биринчисини_______синф иштирокчисига ўтказиб эшиттираман. (Ўйин 3-рақамли қатнашчилардан бири билмай қолгунга қадар давом эттирилади). 2-бошловчи: Мана _______синфни 3-рақамли иштирокчиси ҳам ўйинни тарк этишга мажбур бўлиб, чунки берилган жавоб нотўғри эди. 1-бошловчи: Шундай қилиб ўйинимизни 1-тури якунланади. Биринчи турни якунига кўра, _________синфни ________ва синфни ________ва ________синфни _______рақамли иштирокчилари навбатдаги иккинчи турда ўйинни давом эттирадиган бўлишди. 2-бошловчи: Беллашувни ________синфни 1-рақамли иштирокчиси фан танлаб ўйинни бошлаб беради. 1-бошловчи: Шуни эслатиб ўтамиз 1-рақамли чиқиб кетган қайсидир гуруҳ қатнашчиси, ўрнига 2-рақамли иштирокчиси иштирок этади. (ўйин 1-рақамли иштирокчилардан бири саволга жавоб бера олмай қолгунга қадар давом эттирилади ва ўйин тўхтатилади. 2-бошловчи: Азиз дўстлар ________синф иштирокчиларидан яна бири ўйинни тарк этмоқда, биз эса якка иштирокчи бўлиб қолаётган гуруҳни ______рақамли иштирокчисига куч-қувват 9

тилаб қоламиз, чунки рақиб гуруҳ иштирокчиларини барчасига якка ўзи бардош бериб беллашади. 1-бошловчи: Биз эса ўйинимизни давом эттирамиз, танлаш ва жавоб беришни бошлаб бериш навбати_______синфни 2- рақамли иштирокчисига. 2-бошловчи: Мана биз кутган дақиқалар ҳам келди_______синфни 2-рақамли иштирокчиси берилган саволга жавобини аниқлигини иккиланганлиги сабабли мусиқали танаффус олмоқда, аммо бу имконият қайта гуруҳ учун берилмайди, начора мусиқали танаффус. 1-бошловчи: Беллашувимиз яна 2-рақамли иштирокчилари билан давом эттирамиз ва саволни _______синфни 2-рақамли иштирокчисини билмай қолгунга қадар давом эттирилади ва ўйин тўхтатилади. 2-бошловчи: Беллашув гуруҳларини 3-рақамли иштирокчилари билан давом эттирамиз. Фан танлаш навбати_______синф иширокчисига берамиз. Мана кутилмаган ҳолат________синф иштирокчиси катта ҳатоликка йўл қўйди, ахир гуруҳда ўзи якка қолган эди, қолаверса, мусиқали танаффусдан ҳам фойдаланмади, ёки ўзининг билимига қаттиқ ишониб юбордими билмадик, лекин минг афсуски, берилган жавоб тўғри эмасди. Шунинг учун_____синф иштирокчиларидан ҳеч ким қолмади. 1-бошловчи: Беллашувни 3-босқичида ______синфни ______ва______синфни_____ва ______ рақамли иштирокчилар қатнашдилар. 2-бошловчи: Фан танлаш навбати ______синф иштирокчисига. 10

1-бошловчи: Энди демак, ________фанидан бўладиган савол _______синф иштирокчисига. 2-бошловчи: _______синф иштирокчилари икки кишидан иборат бўлсаларда ўз билимларига ишонмай мусиқали танаффус сўрамоқдалар. 1-бошловчи: Бу имконият якка қолган ______синф иштирокчисида йўқ, чунки улар бундан фойдаланиб қолганлар, начора мусиқали танаффус бўлса, мусиқали танаффусда. 2-бошловчи: Беллашувда мана шу якка қолган _______иштирокчиси билан давом эттирамиз. 1-бошловчи: Жавоб тўғри ОФАРИН! 2-бошловчи: Энди навбатдаги саволга ______синф иштирокчиларига берилади. 1-бошловчи: Мана сизга тасодиф ______синф иштирокчилари 2 киши маслаҳатлашиб берилган саволни нотўғрисини танлабди. Начора ушбу гуруҳга ҳам бир иштирокчи қолади. 2-бошловчи: Ҳа дўстлар, беллашувимизни навбатдаги босқичига ўтмоқдамиз. Ҳар икки гуруҳ иштирокчилари берилган мусиқали танаффус олиш имкониятидан фойдаланиб бўлганлар. 1-боҳлоачи: Ҳозир ғолибликка давогар билимдонлар беллашувини бошлаймиз. Фан танлаш навбати ______синф иштирокчисида (ўйин қайсидир билимдоннинг билмай қолгунига қадар давом эттирилади). 2-бошловчи: _______синф иштирокчисини хатоси унинг ўйиннинг тўхтатилишига сабаб бўлиб, агар _______синф иштирокчиси сўнги саволга тўғри жавоб бера олса, гуруҳнинг ҳақиқий ғолиблигини қўлга киритади. Саволнинг оҳири 11

_______синф иштирокчисига ҳақиқий ғолиблигини қўлга киритади. Саволни оҳири______синф иштирокчисига. 1-бошловчи: Жавоб тўғри (қарсаклар) 2-бошловчи: Бугунги беллашувимиз ғолиби______синф иштирокчилари 1-бошловчи: Ўйинимиз эса давом этади, ғолибликни қҳлга киритган иштирокчи ўзини ушбу беллашувда мутлоқ ғолиблигини, фандан берилган саволга жавоб бериши билан аниқланади. 2-бошловчи: Демак сўнги мутлоқ якка ғолиблик учун синов саволи, мархамат фан танланг. 1-бошловчи: Берилган жавоб тўғри (қарсаклар) 2-бошловчи: беллашувимиз ғолиби_______синф иштирокчилари. 1-боҳловчи: Мутлоқ якка ғолиб иштирокчиси эса, шу гуруҳни _____рақамли билимдон _________________бўлди. 2-бошловчи: Беллашувимиз сўнгида сўзни экспертлар бошлиғи______________________га берамиз. (Экспертлар ҳар босқичга ўтишда ўз фикрларини билдириб борадилар) 1-бошловчи: Бугунги беллашувни мутлоқ ғолиби учта бурчаклардан бирини танлайди. У жойда улар учун белгиланган мукофотларни номлари яширинган ва ушбу мукофотларни қўлга киритади. 2-бошловчи: Шунингдек ҳомий ташкилотлардан тақдим этилган мукофотлар ва эсдалик совғалар ҳамда фаҳрий ёрлиқлар билан тақдирланадилар. 12

( Изох: - «Сирли бурчак» интеллектуал ўйини Наманган шаҳар 47-ўрта мактабнинг юқори синф ўқувчилари ўртасида бир неча маротаба ўткази б кўрилди.) Юқорида айтганимиздек, мактаб етакчисининг ў қувчиларни бўш вақтларини мазмунли ташкил этиш, улар ўртасида турли шаклдаги ўйинлар, миллий ва умуммбашарий қадриятларга, турли миллат ва элатлар маданияти, санъати, урф-одатларига бўлган ҳурматларини ошириш, қизиқишларига қараб турли клуб ва тўгаракларга жалб қилиш, турли сўровномалар, тадқиқотлар ўтказиш, биргаликда оммавий тадбирларни тайёрлаш ва ташкил қилиш, болаларни китоб ўқишга бўлган қизиқишларини ўстиришда синф раҳбарлари ва мактаб жамоаси билан ҳамкорликда иш олиб бориши етакчидан катта маҳорат талаб этади. Бундан ташқари,спорт мусобақалари, интелектуал ва телешоу ўйинлари, давра суҳбатлари, кўрик-танлдовлар, турли касб эгалари билан учрашувлар ташкил этишда мактаб етакчисининг ўрни беқиёсдир. Ҳозирда таълим соҳасида олиб борилаётган ислохотларни амалга ошириш ишида бунда й тадбирларни ташкил этилиши ва амалга оширилиши бугунги куннинг долзарб вазифаларидан биридир. Буни ҳар бир таълим соҳасида фаолият юритаётган педагогларимиз чуқур англамоғи лозим. 13

O'xshashlar

Бўш ўзлаштирувчи ўқувчиларни кутубхонага жалб этиш усуллари

Дарсларда дидактик уйинлар оркали самарадорликка эришиш усуллари

Ўқувчиларни тарбиялашда жамоанинг роли

Дарсдан ташқари вақтдаги тарбиявий ишларни ташкил этиш шакллари

Синф раҳбарининг шахс ва жамоани ўрганиш методикаси