2- sinfda yozuv daftari asosida olib boriladigan mashg`ulotlar

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

46 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1. Yozuv daftar asosida hosil qilinadigan imloviy bilimlar. 2. Imloviy o`yinlar. 3. Diktant turlari.

www.arxiv.uz Tayanch iboralar: Grafik malaka, harf elemyementlari, harf nusxalari, so`zlar nusxasi, yozma shakl, bosma shakl, tovushlar tarkibi, harf va tovush, harfiy diktanti, so`z diktanti, bo`g`in diktanti, gap diktanti, ochiq va yopiq bo`g`in. Yozuv daftari asosida uyushtiradigan yozuv daftarida o`quvchilar asosan grafik malakalarni egallaydilar. Yozuv ko`nimalarini shakllantirish ham bevosita nutq hamda tafakkur faoliyati bilan bog`liq. Shu tufayli yozuv daftari yozuv o`rgatish jarayonining davrlashtirishiga mos holda tuziladi. O`quvchilar tayyorlov davriningbirinchi bosqichida yozuv chiziqlarini farqlash ( asosiy yozuv chizig`i: ( =); yordamchi yozuv chizig`i: (---//) , harf elyementlarini yozish, elyementlar oralig`ini chamalash orqali ular orasida bir xilda masofa qoldirish, hoshiyalar ustidan chizishni mashq qilish orqali qo`lni yozuvga tayyorlash ishlarini bajaradilar. Ikkinchi bosqichda unli harflarning kichik va bosh shakllarini yozishni o`rganadilar. Asosiy davrda undosh harflarning kichik va bosh shakllarini , o`rganilgan unli va undoshlar bilan bo`g`in, so`z, gap yozishni mashq qiladilar. Bu davrda harflarning o`quvchi xotirasida to`g`ri foydalanish, tovushlarning so`z ma’nosini farqlashdagi vazifasini anglashlariga erishish, shular bilan bog`liq holda nutqni boyitish, fikrlash faoliyatini rivojlantirishko`zda tutiladi. Daftarda ta’lim beruvchi, o;rganuvchi - tekshiruvchi, tekshiruvchi xarakterdagi mashqlar berilgan. U bilan ishlashda lug`at ishiga doir, talaffuzmashqlari, og`zaki suhbat, hikoyalash, tuzilgan hikoyadan gapni, gapdan so`zni ajratish, so`zni bo`g`inlargga bo`lish, so`z yoki bo`g`indagi yozilishi o`rganiladigan harfni ajratish, bo`g`inlarni biriktirish, tuzilgan so`zlarni o`qish va yozish kabi ish turlari bajariladi. Yozuv daftarida o`quvchilar ,,Alifbe’’ kitobida o`qigan tovush tarkibini bir butun holda gavdalantira oladigan til birligini yozadilar.

www.arxiv.uz Daftarning yuqori qismida predmet yoki mazmunli rasmlar berilgan. Ayrim predmet rasmlari nomlarini ifodalovchi so’z nusxalari katakchalarga ajratib berilgan, ayrimlarida ajratilmagan, ulardagi tovush soni tahlil yo`li bilan aniqlagach, bolalarning o`zlari katakchalarga va bo`g`inlarga mustaqil ajratadilar. Ba`zi o`rinlarda rasm asoida tuzilgan gapning nusxasini o`quvchilarning o`zlari chizadilar. Nusxa asosida gapning yozilishini izohlaydilar. Predmet rasmi berilgan o`rinda shu predmet nomi - so`z bo’g’in- tovush jihatdan tahlil qilinadi, so’zdagi, tovushlar soni suhbat aniqlanadi va tasmachada belgilanadi. Masalan, 14 – sahifadagi rasm va tasmacha ustiga quyidagicha tahlil o`tkaziladi. Ramdagi predmet nomini ayting. Shu so’zni men talaffuz qilaman, siz unda nechta bo’in borligini aniqlysiz ( non –bir bo’inli so’z) Non so’zini aytib, so’z boshidagi va oxiridagi bir xil undoshni ayting (n) Nooon qaysi tovushni chuzib aytdim? (o unli tovushni) Demak, so’zda nechta tovush bor? ( 3 ta tovush bor) Tasmachani nechta katakchada ajratish kerak? (3 ta katakchaga ajratish kerak) Undosh va unli tovushning o’rnini bo’yang Mazmunli rasm rasm asosida nusxasiga mos gap tuziladi. Buning uchun o’quvchi shu nusxada mos svol beradi. Masalan: Qizchaga ism qo’ying . Noila nima kiydi….(4 sahifa) Shundan so’ng qisqacha gapning gapning necha so’zdan tuzillgani, boshlanishi, oxiriga nuqta, so’roq, undov belgisi qo’yilishi ustida tahlil ishlari o’tkaziladi. Harfning yozma shakli uning bosma shakli bilan taqqoslash orqali tanishtiriladi. Bulardan tashqaei, daftar sahifalarida yozishga o`rgatish bilan bog`liq ta`limiy o’inlar ham berilgan.

www.arxiv.uz Bunda avvalo unli va undosh qo’shib o’qiladi, hosil bo’lgan so’zlar (on, o’n un, in.) o’z qatoriga yoziladi. Harflarning ulanishiga alohida diqqat qaratiladi. Yozuv daftari asosida hosil qilinadigan imloviy bilimlar va diktant turlari ,, Yozuv daftari’’ o’quvchilarning orfografik bilimlarini amaliy o’zlashtirishlari uchun boy materiallarga ega. O’qituvchi yozuv daftari bilan ishlashdan oldin ,,Bugun o’quvchilarga nimani o’rgataman?’’, ,,Nima uchun o’rgataman? Qanday o’rgataman?’’ degan mulohaza yuritish zarur. Aks holda yozuv darslari quruq yozish, nusxa ko’chirish darsi bo’lib qoladi. Yozuv daftari bilan ishlash jarayonida o’quvchilarga beriladigan bilimlar uch xil yo’nalishda bo’ladi: 1. Grafik bilimlar. 2. Grammatik bilimlar. 3. Imloviy bilimlar. Yozuv daftari asosida beriladigan grafik bilimlar: har bir harfning yozma kichik va bosh shaklini yakka holda yozish va o`zidan keyingi va oldingi harflarga ulash ko’nikmasi yozishga o’rgatish jarayonida hosil qilinadi. Grammatikadan amaliy bilimlar daftar sahifadagi til birliklarini elementlar tahlil qilish jarayonida shakllantiriladi. Fonetik va Grammatik bilimlar asosida esa imloviy malakalar shakllantiriladi. To’g’ri hosil qilingan grafik malakalar esa boshlng’ich sinf o’quvchilarining imloni o’zlashtirishlariga ijobiy ta`sir ko’rsatadi. Chunki yozish malakasini egallamagan o’quvchida boshqa bilimlarni o’zlashtirishga havas bo’lmaydi. Shu sabali har bir o’quvchi avvalo yozuvning elementar talablariga e`tabor berib, bolaga yozuvda ichki ehtiyoj, qiziqish hosil qilishi lozim. Aslida grafik Grammatik, imloviy bilimlar har paytda hosil qilinadigan , bir –biri bilan uzviy bog`liq hodisalardir. O’qituvchi shuni nazarda tutib darsda uyushtiradigan ish turlarini izchil amalga oshirish lozim.

$www.arxiv.uz Yozuv darslariga qo’yidagi imloviy bilimlar hosil qilinadi: ayrim unlilarning yozilishi ( a. o, u, I, o’, e), ayrim undoshlarning yozilishi, ba’zi bosh harf bilan yozilzdigan so’zlrni to’g’ri yozish, gapda so’zlarni alohida – alohida yozish, so’zlarni bo’g’inlarga ajratib yozish kabi. O’quvchilarning grafik va imloviy bilimalri yozuv darslsriga o’tkaziladigan diktantlar yordamida aniqlanadi. Bu diktanntlar ta`limiy xarakterga ega bo’lganligi uchun ular grafik va imloviy bilimlarni o’rgatish, singdirishga yo’naltirilgan. Yozuv darsida o’tkaziladigan diktantlar materialiga ko’ra harfiydiktant, bo’g’in diktanti, so’z diktanti, gap diktanti turlariga ajratiladi. Harfiy diktant. Bu diktant yozilishi o’rganilgan harflar yuzasidan o’tkaziladi. Dastlabki soatlarda bo’sh qatorlarga 1- 2 yoki 3-4 ta harf yozdirish bilan cheklanadi, keyinchalik esa qator to`ldirib yoziladi. Bunda harf shaklini to’gri yozishlariga, chiziqlar orasiga to’g’ri joylashtirishlariga , oralariga teng masofa (bir katak) qoldirishlariga diqqat qaratiladi: Oo Oo Oo Oo Aa Aa Kk Kk Uu Uu Nn Nn II. Bo’g’in diktant. Bunda alifbe darslarida o’qib o’rganilgan, yozuv darslariga yozilishi mashq qilingan bog’inlar tanlanadi, ular tovush harf jihatdan tahlil qilinadi. Oldingi va keyingi tovushlar, ularni ifodalovchi harflar, ularning ulanishi og’zaki tushuntiriladi. So’ng yozishga ruxsat beriladi. Bog’in diktant darsdan darsga murakkablashtirilib boriladi. Masalan, 1- bo’g’in diktant unli + undosh, undosh + unli tuzilishida bo’lsa, keyinchalik undosh + unli + undosh tuzilishida murakkablashtirilib boriladi. O’qituvchi har darsda yozdiradigan bo’g’inlarni qat`iy belgilab olishi zarur. Lo la lu le li lo’ lin To tu to’ te ti ta tut til III. So’z diktant. So’z diktant ham alibbe darslarida o`qilishi o’rganilgan va yozuv darslarif\ga yozilishi mashq qilinganso’zlar asosida o’tkaziladi. Bunda to’g’ri yozuvni ta`minlash uchunbo’g’in tovush, tovush$

www.arxiv.uz harf - harf tahlili uyushtiriladi. Dastlab 1-2 tovushli ochiq 2 bog’inli so’zlar tanlanadi. So’z diktantda so’z tarkibining to’g’ri shaklini o’rgatib borishdan tashqari, atoqli otlarni bosh harf bilan boshlashni, qolgan so’zlarni kichik harflar bilan yozish, so’zlar orasiga vergul qo’yish kabilar o’rgatib boriladi. Nodir, Po’ljan, paxta, soat. Vatan salom, tutun, tilla IV Gap diktant. Bu diktantda oldingi darsda yozilishi o’rganilgan material sifatida aynan olinmaydi. Undagi so’zlar aynan saqlangani holda bir oz o’zgartiriladi. Dastlab ikki so’zli, so’ng 3-4 so’zli darak gap tanlanadi. Bu miqdor sinf o’quvchilarining iqtidoriga bog’liq holda o’zgartiriladi: Oltin olma, duo ol. Bulbul chamanni sevar odam - Vatanni Yer haydasang kuz hayda, kuz haydamasang yuz hayda.

O'xshashlar

Sinfdan tashqari mashg`ulotlar turlari va ularni tashkil yetish mеtodikasi

Guruh holida va ommaviy tarzda olib boriladigan mashg’ulotlar

Ruxiy rivojlanishi sustlashgan bolalar bilan olib boriladigan korreksion ishlar

O'zbekiston Respublikasi xalq ta'limi tizimida maxsus muassasalar tizimi

Maktabda tarixiy O`lkashunoslik to`garagini tashkil qilishning ta`lim va tarbiyaviy ahamiyati