Meva va sabzavotlarni quritish usulida konservalash texnologiyasi - Oziq-ovqat texnologiyasi - Referatlar

Meva va sabzavotlarni quritish usulida konservalash texnologiyasi

Yuklangan vaqt:

05.05.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

75.5 KB

Ko'chirib olish

Meva va sabzavotlarni quritish usulida konservalash texnologiyasi Reja: 1. Mevalarni quritish texnologiyasi. 2. Sabzavotlarni quritish texnologiyasi. 3. Meva va sabzavotlarni quritishning sublimatsiya usuli.

Mevalarni quritish texnologiyasi Respublikamizda yuqori navli turli xil uzum va mevalar yetishtiriladi. Ular kimyoviy tarkibi hamda vitaminga boyligi bilan shimoliy hududlarda yetishtirilgan meva va uzumlardan ancha yuqori turadi. Meva va uzumni 5-6 oy saqlash mumkin. Bunday saqlangan meva va uzumlarning sifati pasayadi, fizik massasi kamayadi. Shuning uchun ham meva va uzumni quritish muhim ahamiyatga ega. Quritilgan mahsulotni yuklash-tushirish, saqlash juda qulay, shu bilan birga bu mahsulotlar har xil ekspeditsiyalar va yo‘lovchilar uchun ham bebaho, sifatli mahsulotdir. Olma va shaftolini quritish. Olma-O‘zbekistonda eng ko‘p tarqalgan hamda keng iste’mol qilinadigan mevadir. Olmalar, asosan, ho‘l holda iste’mol qilinadi. Olmani barcha navlaridan qoqi qilinaveradi. Qand moddasi va kislotasi ko‘proq xushbo‘y, eti oq va och sariq olmadan sifatli qoqi tayyorlash mumkin. Quritish, asosan, quyidagi usullarda o‘tkaziladi: - oddiy usulda quritish, bunda mevaning po‘sti archilmaydi; fransuzcha usulda quritish, bunda mevaning po‘sti archilib, urug‘i olinadi. Bu usulda quritilganda mevalar terilgandan key in saralanadi, yuviladi, to‘g‘raladi, po‘stidan ajratiladi, dudlanadi, quritilgandan keyin nami baravaralashtirilib, yashiklarga solib, saqlanadi. Quritish uchun olmalar texnik pishish davrida yoki to‘liq texnik pishishdan 2-3 kun oldin yig‘ishtirib olinadi. Bu davrda navlariga qarab olma qanddorligi 8-16%, kislotaliligi 0,2-1 % bo‘lishi kerak. Quritishdan oldin sortlarga ajratilgan olmani yuvish mashinalarida yoki toza suv solingan vannalarda yuvib, turli mikroorganizmlardan, chang va iflosliklardan tozalanadi. Olma qoqi dezinfeksiya qilingan toza binoda 0-10 °C haroratda, 60-65 % havo namligida saqlanishi lozim.

Shaftoli ho‘l holida saqlash hamda ortish-tushirish ishlariga chidamsiz bo‘lganligi sababli, quritish hamda turli usullarda qayta ishlash mahsulotni yil davomida iste’mol qilish imkonini beradi. O‘zbekiston sharoitida shaftolining turli navlari uzoq muddat davomida, ya’ni iyuldan oktabrning oxirigacha pishib yetilishi sababli quritish imkoni boshqa mevalarga nisbatan birmuncha ko‘proqdir. Quritish uchun qanddorligi va quruq moddalar miqdori (12-18%) bo‘lgan, yirik, tuksiz navlaridan foydalaniladi. Shaftolini ikki usulda: danagi bilan yoki danaksiz quritish mumkin. Danaksiz quritishda yuqori sifatli, yaxshi pishib yetilgan, quritish uchun belgilangan navlar oltingugurt bilan dudlanadi. Quritishdan oldin yirik-maydaligiga, pishish darajasiga qarab saralangandan keyin, dudlashdan oldin tukli shaftolilarga ishqor eritmasi bilan ishlov beriladi. Shundan keyingina po‘stini ajratish yengillashadi. Navlarga ajratilgan shaftolini patnislarga 2-4 kg dan solib, 1-3 % li kaustik soda eritmasida 30-90 sekund saqlanadi, keyin sovuq suv bilan yuvish tavsiya etiladi. So‘ngra po‘stidan ajratilgan mahsulot ikkiga ajratilib, danagi olingandan keyin, ichki tomonini yuqoriga qaratgan holda patnislarga qo‘yib dudlash o‘tkaziladi. Po‘stidan ajratilgan hamda danagi olingan shaftoli, danagi butun holida po‘sti bilan quritilganga nisbatan 2-3 baravar tezroq quriydi. Dudlash har kilogramm mahsulot uchun 1-1,5 g oltingugurt hisobida 60-80 minut davomida o‘tkazilishi lozim. Yirik donali shaftolilar uchun oltingugurt me’yorini biroz oshirish yoki dudlash vaqtini uzaytirish mumkin. Dudlangan shaftolilar patnislarda quritish maydonchasidagi so‘kchaklarga qo‘yiladi. Quritishni tezlashtirish uchun shaftolilar har 2-3 kunda ag‘darib chiqiladi, 5-7 kun o‘tgandan keyin, ya’ni qoqi namining 2/3 qismi kamayganda, patnislar soya joyda ustma-ust qilib taxlab, oxirigacha quritiladi. Quritish 12-22 kun davom etadi. Quritilgan mahsulot tarkibidagi namlik 18% dan yuqori bo‘lmasligi lozim. Qoqi qo‘lga olib ezilganda egiluvchan, ammo sinmaydigan, ichida nam qolmagan bo‘lsa, tayyor hisoblanadi.

Shaftoliqoqining qanddorligi 50-65%, kislotaliligi 3,0-5,0%, quruq mahsulotning chiqishi 15-22% atrofida bo‘lishi mumkin. Sabzavotlarni quritish. O‘rta Osiyo respublikalarida tabiiy sharoitning qulayligi sabzavotlarni shamollatib, oftobda quritish imkonini beradi. Sabzavotni quritishdan maqsad ularning namligini qochirib, mikroorganizmlar rivojlana olmaydigan hamda har xil biologik jarayonlar ro‘y bermaydigan holga keltirishdir. Quritishning shunday bir me’yori borki, namlik miqdori o‘sha darajadan pasaysa mikrooganizmlar rivojlana olmaydi. Bu minimal darajada bakteriyalar uchun 30% ni, achitqi bakteriyalar uchun 1520% ni tashkil qiladi. Demak, quritilgan sabzavotlarning namligi 15-25 % bo‘lsa, ularni chiritmay, sifatli saqlash mumkin. Sifatli sabzavot mahsulotlari olish uchun ularni tez va yaxshi quritishni ta’minlaydigan sharoit yaratish lozim. O‘rta Osiyoda sabzavotlar, asosan, oftobga yoyib quritiladi. Bu sharoitda arzon va sifatli mahsulot olish uchun quritish punktlarini to‘g‘ri tanlash va tashkil etish, belgilangan texnologiyaga amal qilish, xomashyoni tayyorlashda ilg‘or usullarni qo‘llash lozim. Sabzavotlar oftobda quritilishidan tashqari, sun’iy issiqlikdan foydalanib ham quritiladi. Bunda quritish shkaflaridan, tunnel, uzluksiz ishlaydigan quritgichlardan foydalaniladi. Sabzavotlarni quritish faqat undan namlikni qochirish emas, balki murakkab fiziologik va bioximik jarayonlarni o‘z ichiga oladi. Quritish jarayonining davomiyligi ko‘pgina omillarga, ya’ni quritish obektining tabiatiga, xomashyoni maydalash shakli va darajasiga, uning quritish maydonchasidagi qalinligiga, quritishga tayyorlash usuliga, quritish haroratiga, havoning almashish tezligiga, namligiga va boshqa bir qator omillarga bog‘liq. Sabzavotlarni quritish texnologiyasi Sabzavotlarni tabiiy usulda quritish Meva va sabzavotlarni ochiq havoda quyosh nurida quritish quritishning eng qadimiy usullaridan biri hisoblanadi. Bu quritish usulining boshqa usullardan

birmuncha afzallik tomonlari ham mavjud. Eng asosiy afzalliklaridan biri shundaki, bu usulda murakkab qurilmalar va maxsus idishlardan foydalanilmaydi. Bunday qurilmalarni sotib olishga ehtiyoj bo‘lganligi sababli ham quritishning arzon usullaridan biri hisoblanadi. Ikkinchidan, bu usul yordamida meva va sabzavotlarni quritganda meva va sabzavotlarning tabiiy hidi va undagi vitaminlar miqdori birmuncha yaxshi saqlanadi. Ochiq havoda quyosh nurida quritish issiq iqlim sharoiti mavjud bo‘lgan joylarda, ya’ni bizning respublikamizda ko‘p tarqalgan usullardan biri sanaladi. Ochiq havoda quyosh nuri ta’sirida quritish uchun ochiq va quriq joy tanlanadi. Ayniqsa, bu joy yo‘l yoqasidan uy hayvonlari saqlanadigan, chiqindilar tashlanadigan joylardan uzoqroq bo‘lishi maqsadga muvofiq hisoblanadi. Agar bunday joylar bog‘ning ichidan tanlansa ham bo‘ladi, lekin maydonga quyosh nuri to‘la tushib turishi kerak. Maydonchada chang – to‘zon bo‘lmasligi kerak, uncha mayda toshchalar to‘kilsa ham yaxshi bo‘ladi. Meva va sabzavot quritiladigan maydonchaning yonida soyabonlar (naves) qurilishi ham talab etiladi. Ko‘pchilik holatlarda shu soyabonlar tagida ko‘katlar va ba’zi mevalarni ham quritish mumkin bo‘ladi. Ikkinchidan, havo yomon yoki yomg‘irli kunlar paytida quritilayotgan mevalar va sabzavotlarni shu soyabonlar tagiga o‘tkazib, ularni yomg‘irdan himoya qilish imkoniyati tug‘iladi. Ba’zan esa ana shu joylarda quritilayotgan xom – ashyoni yuvish, tozalash va kerak bo‘lganda ularni qirqish kabi texnologik jarayonlarni o‘tkazish mumkin bo‘ladi. Quritish jarayonida mahsulot sifatini o‘zgarishi. Quritish jarayonida mahsulotning tarkibida bir qancha o‘zgarishlar ro‘y beradi. Bu o‘zgarishlar asosan birinchi navbatda qanday usulda quritish va qanday haroratda quritishga ko‘p darajada bog‘liq bo‘ladi. Asosiy o‘zgarishlarga hajmining kichraytirishi, rangining o‘zgarishi, mahsulotning konsistensiyasining qattiqlashishi, mahsulot qaytararuvchanlik xususiyatining buzilishi, vitamin-larning ma’lum jarajada kamayishi, uchuvchan moddalarning yo‘qotilishi va hokazolar. Mahsulotlar hajmining kichrayishi . Quritish jarayonida ko‘pchilik mahsulotlar o‘lchamlari, ya’ni hajmi bo‘yicha ancha kichrayadi. Quritishda bu

jarayon tabiiy jarayon hisoblanadi. Sabzavotlar va mevalar kapiplyar – g‘ovak materiyallar bo‘lganligi uchun quritish jarayonida ularning hajmi 3–4 martaga kichrayadi. Kichrayshi quritish jarayonining butun davrida bir tekis boradi. Mahsulot bir tekis quriganda uning shakli o‘zgarmaydi, lekin quritish notekis borganda, shaklida ma’lum bir o‘zgarishlar ham ro‘y berishi mumkin. Mahsulotning qo‘ng‘ir ranggga kirishi va kuyish belgilanadi . Quritish jarayonida qaytaruvchanlik hususiyatiga ega bo‘lmagan o‘zgarishlardan yana biri mahsulotda qo‘ng‘ir rangning paydo bo‘lishi va qurish belgilarining namoyon bo‘lishi hisoblanadi. Mahsulotning qo‘ng‘ir rangga kirishi quritish jarayonida bo‘ladigan melanoid reakksiyasi, qandning issiqlik ta’sirida karamelizatsiyaga uchrashi va polifenol moddalarning fermentlar ta’sirida oksidlanishi bilan izohlanadi. Mahsulotning ana shunday qo‘ng‘ir rang hosil qilib qolishidan himoya qilishning birdan – bir yo‘li SO2 gazi bilan qayta ishlash, ya’ni sulfitatsiya jarayonini o‘tkazish hisoblanadi. Bundan tashqari, qo‘ng‘ir rang hosil bo‘lishining oldini olishning yana bir usuli mahsulotning quritishdan oldin askorbat kislotasining yoki limon kislotasining 0,1 % li eritmasi bilan qayta ishlash hisoblanadi. Quritilayotgan mahsulotda juda qorayib ketish belgilari ularning ta’m ko‘rsatkichlariga, oziq – ovqat qiymatiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Kuchli qorayishning hosil bo‘lishi mahsulotni quritishning kritik harorati hisoblanadi. Bundan baland haroratdan foydalanilganda, mahsulotda kuyish belgilari paydo bo‘ladi. Bir xil mahsulotning kritik harorati undagi suv miqdoriga bog‘liq bo‘ladi. Sabzavotlar orasida piyoz kuyishga moyilligi bilan boshqalardan ajralib turadi. Namligi 10 – 12 % bo‘lgan, maydalangan piyozni kuritganda, kiritik harorat 65 – 70 0S ni tashkil etsa, 8 – 10 % li namlikka ega bo‘lgan piyoz uchun 60 – 65 0S ni, 6 – 8 % namlikga ega bo‘lgan piyoz uchun esa 55 – 60 0S ni tashkil etadi. Mahsulotning kuyishga nafaqat quritish harorati, balki quritish vaqti ham katta ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, changlatish usuli bilan mahsulotni quritganda harorat

1000S ga yaqinni tashkil etsada, quritish muddati nihoyatda qisqa bo‘lganligi uchun mahsulotning rangi deyarli o‘zgarmaydi. Mahsulotning qattiq holatga o‘tishi . O‘simlik xom ashyolarini quritish jarayonida shunday hodisani kuzatish mumkinki, ma’lum bir bosqichda qurish jarayoni batamom to‘xtaydi. Buning sababi shundaki, mahsulot sirtida namlik o‘tkazmaydigan qobiq hosil bo‘ladi. Ana shunday qobiq hosil bo‘lmsligi uchun mahsulotni quritishning boshlanishida namlik yuqori, quritish harorati esa past bo‘lishi tavsiya etiladi. Mahsulot regidratatsion xususiyatining buzilishi (qaytarilish xususiyati). Eng yaxshi regidratatsion xususiyatga ega bo‘lgan mahsulot olish uchun uni sublimatsiya usuli yordamida quritish kerak. Sublimatsiya usulida quritilgan meva va sabzavotlarni suvga solib qo‘ysak, ular yangi mahsulot shakliga qaytadi. Mahsulotning qaytaruvchanlik xususiyatining kamayishini mahsulotning kuyishi, qorayishi kabi jarayonlar paydo qiladi. Chunki bu jaryonlar ta’sirida mahsulotda kuchli darajada fizik – kimyoviy o‘zgarishlar ro‘y beradi. Uchuvchan moddalarning qo‘yotilishi . Quritish jarayonida suv bug‘lari uchuvchan moddalarni ham o‘zi bilan birga olib chiqib ketadi. Buning natijasida mahsulotning ta’mi va hidi yo‘qoladi. Quritish jarayonida chiqib ketadigan uchuvchan moddalarning tarkibi mahsulot haroratining o‘zgarishiga va uchuvchan moddalar bug‘larining bosimiga ko‘p darajada bog‘liq bo‘ladi. Shu sababli zamonaviy quritish usullarida tayyor mahsulotga aromatik moddalar qo‘shiladi. Meva va sabzavotlarni quritishnig sun’iy usuli Quritish nafaqat issiqlik va massa almashinuvi, balki murakkab texnologik jarayon hisoblanadi. Quritilgan mahsulot organoleptik va fizik – kimyoviy ko‘rsatkichlari bo‘yicha yuqori sifat ko‘rsatkichlariga ega bo‘lishi kerak. Quritishning optimal sharoiti maksimal darajada xom ashyoning kimyo – texnologik ko‘rsatkichlarini saqlashi kerak. Keyingi yillarda quritishning ana shunday samaradorligi yuqori bo‘lgan usullarni ishlab chiqishga katta e’tibor berilmoqda. Quritish har xil belgilari bo‘yicha guruhlanishi mumkin.

Quritish ageptining ta’sir ko‘rsatishi bo‘yicha tabiiy va sun’iy quritish usullariga ajratiladi. Quritish kameralarida havoning bosimiga qarab atmosfera bosimida quritish va vakuumlarda quritish usullari mavjud. Atmosfera bosimida quritishda quritish kamerasida havoning bosimi normal atmosfera bosimida bo‘ladi. Vakuum usulida esa vakuum nasoslar asosidatashkil qilinadigan vakuum sharoitida quritiladi. Quritilayotgan material va quritish agentining harakat yo‘nalishiga qarab to‘g‘ri yo‘naltirilgan, qarama – qarshi va perpendikulyar yo‘naltirilgan quritish usullariga bo‘linadi: • to‘g‘ri yo‘naltirilgan – bunda quritilayotgan material va quritish agetining harakati bir tomonga yo‘naltirilgan bo‘ladi; • qarama – qarshi yo‘naltirilgan – bunda harakatlar bir – biriga qarama – qarshi holatda bo‘ladi; • perpendikulyar yo‘naltirilgan – bunda mahsulotning yo‘nalishi quritish agentining harakatiga perpendikulyar holatda bo‘ladi. Quritish agentining turiga qarab: • qizdirilgan havodan foydalaniladigan jihozlar; • gaz tutunidan foydalaniladigan jihozlar; • havo va gaz tutuni aralashmasidan foydalaniladigan jihozlar;  issiq bug‘dan foydalaniladigan jihozlar. Quritish agetining sirkulyatsiyasi bo‘yicha: • tabiiy sirkulyatsiyali jihozlar; • majburiy sirkulyatsiya hosil qiluvchi jihozlar • qurilish agentining necha marta foydalanishiga qarab • issiq xavodan bir marta foydalantsh asosida quritish • issiq xavodan bir necha marta foydalanish asosida quritish. Quritish obyektining turiga qarab: • qattiq materiallar uchun;

• suyuq materiallar uchun; • pastasimon materiallar uchun. Ish rejimiga qarab: • uzlukli harakatga asoslangan; • uzliksiz harakatga asoslangan. Konstruktiv belgilari bo‘yicha: • tonnelli; • kamerali; • lentali; • barabanli; • valsli Ho‘l materialga issiqlikni yetkazish usuli bo‘yicha: • konvektiv usuli; • konduktiv usuli; • yuqori chastotali; • kombinatsiyalashtirilgan. usullariga bo‘linadi. Shu usullardan ba’zi birlarini qarab chiqamiz. Konvektiv usul . Bu usul eng ko‘p tarqalgan quritish usulidir. Bu usulda energiya quritiladigan obyektga konveksiya yordamida uzatiladi. Bunda quritish agenti sifatida issiq havo yoki bug‘dan foydalaniladi. Bu yerda quritish agenti issiqlik beruvchi va namlikni yutuvchi hisoblanadi. Bu usulning afzalligi oddiy usul ekanligi va quritilayotgan mahsulotning haroratini boshqarish mumkinligi bilan tushuntiriladi. Konvektiv usulda quritish agentining harorati, nisbiy namligi, harakatlanish tezligi va quritilayotgan mahsulotnig qalinligi va holati muhim rol o‘ynaydi. Shu sababli konvektiv quritishni ana shu parametrlari asosida intensifikatsiyalash mumkin bo‘ladi. Quritish agenti haroratining ortishi bilan quritilayotgan mahsulotdan suvning bug‘lanishi tezlashadi, quritish vaqti esa qisqaradi. Lekin, quritishning oxirida

harorat quritish materiali uchun kritik nuqtadan baland bo‘lmasligi kerak. Meva – rezavor xom ashyolari uchun bu harorat 55 – 65 0 С ni tashkil etishi maqsadga muvofiq hisoblanadi. Quritish agentining nisbiy namligining pasayishi mahsulotning qurish jarayonini tezlazshtiradi. Meva va sabzavotlarni quritishda havoning nisbiy namligi 35 – 45 % bo‘lishi tavsiya etiladi. Purkash usuli (raspilitelnaya sushka). Suyuq mahsulotlarni mayda zarrachalariga aylantirib quritish usuli ham quritishning yuqori intensiv usullaridan hisoblanadi. Oziq – ovqat sanoatida bu usul sabzavot va mevalar sharbatlarni, pyurelarni quritishda qo‘llaniladi. Quritishning konduktiv (kontakt) usuli . Bu usul sabzavot va mevalarning pyurelarni quritishda keng qo‘llaniladi. Bunda materialga issiqlik jihozning issiq yuzasi orqali beriladi. Havo esa suv bug‘larini yutib olib quritgich, jihozdan chiqarib yuborishga xizmat qiladi. Issiqlik berish koeffitsiyentini bu usulda konvektiv usuldagiga qaraganda 10 marta yuqori bo‘ladi. Bunda materialning har qatlamida harorat har xil bo‘ladi. Eng katta harorat qizigan moslamasining yuzasiga tegib turgan qatlamida bo‘lsa, eng kichik harorat esa tashqi qatlamida bo‘ladi. Issiq yuza ko‘pincha 1000S dan baland haroratga ega bo‘lgan suv bug‘lari yordamida hosil qilinadi. Shu sababli mahsulotning tegib turgan joyidagi harorat ham shu darajagacha ko‘tarilib, quritilayotgan mahsulotning kuyishini keltirib chiqarishi mumkin. Shu sababli bu usulda olingan mahsulotdagi quruq moddalarning suvda eruvchanligi 80 – 85 % ni tashkil etadi. Masalan, bu usulga quritishning baraban usulini kiritish mumkin. Bu usulning afzalligi quyidagilardan iborat: a) quritishning intensivligi, shu sababli mahsulot tezda quriydi; b) energiya sarfining kamligi; v) oddiy usul ekanligi; g) quritish jihozlarining afzalligi. Bu usulning kamchiliklariga esa quyidagilarni kiritish mumkin: a) quritilayotgan mahsulot mexanik ta’sirlariga uchraganligi uchun

sifatining nisbatan pastligi; b) mahsulotning issiq yuza bilan birlashishi natijasida oqsilning koagulyatsiyaga uchrashi ro‘y beradi; v) bu usulda qandlarining karamellanishi ham ro‘y berishi mumkinligi; g) mahsulot rangini o‘zgarishi va boshqalar. Quritishning vakuum usuli . Bu usul past bosimda suvning qaynash temperaturasining past bo‘lishiga asoslanadi. Vakuum sharoitida quritishda mahsulotning sifati yuqori bo‘ladi, chunki suvning bug‘lanishi past haroratda yuz beradi. Bu yerda suvning bug‘lanishi tezligi bosimga bog‘liq bo‘ladi, ya’ni bosim qancha past bo‘lsa, shuncha suv tez bug‘lanadi. Vakumda quritishning an’anaviy usulida suv 00S dan yuqori haroratda bug‘lanadi. Vakuum quritish usuli uzlukli va uzluksiz usullarda olib boriladi. Vakuum quritishning lenta, tunnel usullari mavjud. Bu usulda quritish harorati 36 – 60 0S ni tashkil etadi. Bu usulda mahsulotni 2,5 – 3,5 % namlik qolguncha quritish mumkin. Bunda quritish vaqti 4 – 16 soat davom etadi. Bu usulda pastasimon sabzavot va meva materiallari, shuningdek maydalangan mevalar quritiladi.

Adabiyotlar: 1. O’zlem Tokuso’g’lu. Barry G.Swanson. «Inproving Food Quality with Novel Food Processing Technogies». Edited by.Taylor end Francis Group. 2015. p. 485. 2. Food and raw materials. Kemeraovo institute of food science and texnology. 2015, p. 145. 3. Vasiyev M.G‘., Dadayev Q.O. va boshqalar. Oziq-ovqat texnologiyasi asoslari. –T.: “Voris-Nashriyot”, 2012. - 400 b. 4. 4.Yo’ldoshev N., Kadirxodjayeva N. Ishlab chiqarish tehnologiyalari. Darslik. 2014yil.- 350 bet. 5. Adizov R.T., G‘afforov A.X. Xusenov S.Y. Donni tozalash va maydalash texnologiyasi. –T.:” TURON-IQBOL” nashriyoti, 2006. -184 b. 6. Amonova Z.M. Sut va sut mahsulotlari texnologiyasi. –T.: Cho‘lpon, 2004. 132 b. 7. Boboyev S.D., Adizov R.T., Ergasheva X.B. Omixta yem ishlab chiqarish.-T.: O‘zbekiston, 2003. -280 b.

O'xshashlar

Meva va sabzavotlardan konserva tayyorlash texnologiyasi

Oziq-ovqat mahsulotlarini konservalashning ahamiyati va usullari

Oziq-ovqat maxsulotlarini ishlab chiqarishning xom ashyolari

Sovuqlik bilan konservalash va oziq-ovqat mahsulotlarini saqlash

Oziq-ovqat sanoatining bugungi kundagi asosiy vazifalari