Мeва сабзавотларнинг кимёвий таркиби ва уни қуритишга боғлиқлиги - Oziq-ovqat texnologiyasi - Referatlar

Мeва сабзавотларнинг кимёвий таркиби ва уни қуритишга боғлиқлиги

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

77.5 KB

Ko'chirib olish

Мeва сабзавотларнинг кимёвий таркиби ва уни қуритишга боғлиқлиги Режа: 1.Мева-сабзавотларни кимёвий таркиби. 2.Қуритишбоп етилиш даврида мева-сабзавотларнинг биокимёвий таркиби ва уни қуритишдаги аҳамияти. 3.Мева-сабзавотлар таркибидаги қуруқ моддалар, қанд ва бошқа моддалар уларнинг қуритишга боғлиқлиги. 4.Қуритиш жараёнида мева-сабзавотлар биокимёвий таркибининг ўзгариши. 5. Қуритиш учун мева-сабзавотларнинг мақбул пишиш даражаси.

Қуритиладиган мeва-сабзвавотларнинг кимёвий таркиби. Қуритиш жараёнини тўғри ташкил қилиш учун хом ашёнинг биокимё- вий, физик-кимёвий таркибини яхши билиш лозимдир. Картошка энг асосий озиқ-овқат маҳсулотларидан бири ҳисобланади. Уни қуритилган ҳолда ишлаб чиқариш йил сайин кўпаймоқда. Картошканинг кимёвий таркиби унинг навига , етиштирилган жойнинг тупроқ- иқлим шароитларига ва агротехник ишлов берилишига қараб бироз ўзгариб туради. Картошка тугунагининг 75 % и истеъмолга яроқлидир. Картошканинг ейишга яроқли қисмида ўртача ҳисобда (умумий оғирлигига нисбатан % да): сув – 75; оқсил – 2; ёғ – 0,4; моно – ва дисахаридлар – 1,3; крахмал – 16; клетчатка – 1; органик кислоталар – 0,11; минерал моддалар – 1,1. Картошканинг 100 грамм ейишга яроқли қисмидаги минерал моддалар, витаминлар ва аминокислоталар миқдори (мг да): натрий – 28; калий – 565; магний – 23; кальций – 10; фосфор – 58; темир – 0,9;  – каротин – 0,02; В 1 – 0,12; В 2 – 0,07; РР – 1,3; С – 20; аминокислоталарнинг умумий миқдори – 1892, шундан алмашмайдиганлари: валина – 122; изолейцин – 86; лейцин – 128; лизин – 135; метионин – 26; треонин – 97; триптофан – 28; фенилаланин – 98. Картошканинг энергетик қиммати – 343 кЖ. Актив кислоталиги – рН 5,8 – 6,2. Картошканинг уюм ҳолидаги зичлиги 650 – 730 кгғм 3 , ишқаланиш коэффиценти темир ва ёғочда 0,36, бетонда 0,39. Қизил сабзи юқори қандлилиги ва яхши қайнаши билан фарқ қилади. Кальций,фосфор ва темир тузларининг ҳамда каротиннинг манбаи бўлиб хизмат қилади. Таркибида каротиноид пигментининг борлиги учун қизғиш- сариқ ранг ҳосил қилади. Қуритиш учун қуйидаги навлардан фойдаланилади: Нантская, Шантане, Несравненная, Юбилейная ва бошқалар. Сабзининг ейишга яроқли қисмида ўртача ҳисобда (умумий оғирлигига нисбатан % да): сув – 88,5; оқсил – 1,3; ёғлар – 0,1; моно – ва дисахаридлар – 7; крахмал – 0,1; клетчатка – 1,2; органик кислоталар – 0,13; кул – 1. С абзининг 100 грамм ейишга яроқли қисмидаги минерал моддалар ва витаминлар миқдори (мг да): натрий – 21; калий – 200; кальций – 51; магний – 38; фосфор –

55; темир – 0,7;  – каротин – 9; В 1 – 0,07; РР – 1; С – 5; Е – 0,63. Актив кислоталиги – рН – 5,8 – 6,3. Сабзининг зичлиги 970 – 1000 кгғм 3 , уюм ҳолидаги зичлиги 650 кгғм 3 , 100 гр сабзининг энергетик қиммати 137 кЖ ни ташкил этади. Лавлаги нинг Бордо, Египет, Несравненная навлари қуритишда фойдаланилади. Унинг кимёвий таркиби қуйидагича (умумий оғирлигига нисбатан % да): сув – 86,5; оқсил – 1,5; моно – ва дисахаридлар – 9; крахмал – 0,1; клетчатка – 0,9; органик кислоталар – 0,15; кул – 1,0. Минерал моддалар ва витаминлар (100 грамм ейишга яроқли қисмида мг.да): натрий – 86; калий – 288; кальций – 37; магний – 43; фосфор – 43; темир – 1,4;  – каротин – 0,1; В 1 – 0,02; В 2 – 0,04; РР – 0,2; С – 10. Лавлагининг ейишга яроқли қисми 75 – 80 % ни ташкил этади; 100гр ейишга яроқли қисмининг энергетик қиммати 172 кЖ ни ташкил этади. Лавлагининг уюм ҳолидаги зичлиги 650 – 780 кгғм 3 , ўртача зичлиги 1016 кгғм 3 . Карам нинг ейишга яроқли қисми 80 % ни ташкил этади. Унинг кимёвий таркиби: сув – 90; оқсил – 1,8; ёғлар – 0,1; моно – ва дисахаридлар – 4,6; крахмал – 0,1; клетчатка – 1; органик кислоталар – 0,26; кул – 0,7. Минерал моддалар ва витаминлар (100 гр. ейишга яроқли қисмида мг.да): натрий – 13; калий – 185; кальций – 48; фосфор – 31; магний – 16; темир – 0,06; витамин С – 45; В 1 – 0,03; В 2 – 0,04; РР – 0,14; Е – 0,06. 100 гр. карамнинг энергетик қиммати 133 кЖ ни ташкил этади. Музлаш ҳарорати минус 2 – 3 ° С; уюм ҳолидаги зичлиги 650 кгғм 3 . Пиёз нинг қуритиш учун аччиқ навлари танланади. Пиёзнинг ўртача кимёвий таркиби (умумий оғирлигига нисбатан % да): сув – 86; оқсил – 1.4; моно – ва дисахаридлар – 9; крахмал – 0,1; органик кислоталар – 0,14; клетчатка – 0,7; кул – 1,0.Минерал моддалар ва витаминлар (100 гр. пиёзда мг.да): натрий – 18; калий – 175; кальций – 31; магний – 14; фосфор – 58; темир – 0,8; В 1 – 0,05; В 2 – 0,02; РР – 0,2; С – 10; Е – 0,2.

100 гр. пиёзнинг энергетик қиммати 172 кЖ. Пиёз фитонцид активликка эгадир; 100 гр. пиёзда ўзига хос таъм ва ҳид берувчи 60 мг.гача эфир мойи бор. Баъзи бир қуритиладиган меваларнинг ўртача кимёвий таркиби қуйидаги жадвалда келтирилган. Кимёвий таркиби (умумий оғирлигига нисбатан % да) Олма Нок Ўрик Сув 86,5 87,5 86 Оқсил 0,4 0,4 0,9 Моно- ва дисахаридлар 3 9 9 Крахмал 0,8 0,5 Клетчатка 0,6 0,6 0,8 Органик кислоталар 0,7 0,3 1,3 Кул 0,5 0,7 0,7 100 гр. ейишга яроқли қисмидаги минерал моддалар ва витаминларнинг миқдори (мг.да). Минерал моддалар ва витаминлар Олма Нок Ўрик Натрий 26 14 30 Калий 248 155 305 Кальций 16 19 28 Магний 9 12 19 Фосфор 11 16 26 Темир 0,6 0,45 0,65  – каротин 0,3 0,01 1,6 В 1 0,03 0,02 0,03 В 2 0,02 0,03 0,06 РР 0,3 0,1 0,7 Е 0,36 0,95 С 16 5 10 Олманинг қуритиш учун нордон ва ширин-нордон навли меваларидан фойдаланилади. Олманинг зичлиги 660 – 860 кг / м 3 , уюм ҳолидаги зичлиги 585 – 650 кг / м 3 . Қуритишбоп етилиш даврида мева-сабзавотларнинг биокимёвий таркиби ва уни қуритишдаги аҳамияти. Мева-сабзавотлар таркибидаги қуруқ моддалар, қанд ва бошқа

моддалар уларнинг қуритишга боғлиқлиги. Қуритиш учун сабзавот ва меваларнинг барча турларидан фойдаланса бўлади, аммо асосан олма, нок, ўрик, олхўри, узум, картошка, карам, сабзи, пиёз, лавлаги, қовун қуритилади. Шунингдек, томат, олма ва бошқа шарбатлар қуруқ кукун тайёрлаш учун ишлатилади. Кучли даражада шикастланган, музлаган, касаллик ва зараркунандалар билан таъсирланган, сўлиган сабзавот ва мевалар ажратилади. Қуритиш учун таркибида қуритиш моддалари мўл бўлган навлардан фойдаланиш маъқул. Хом ашёни тайёрлаш худди иссиқлик билан стерилиза ц иялаб, консервалаш сингари амалга оширилади. Сараланган ва калибрланган хом ашё ювилади. Картошка ва илдиз мевалилар аввал механик тозалагичлардан, сўнг чаласи қўлда тозаланади. Баъзи мевалар майдаланмасдан қуритилади (олча, олхўри), аммо кўпчилик тур мевалар доира (олма) бўлакларга, (нок) ясси, тўртбурчак (картошка, сабзавотлар) қилиб махсус кесувчи, майдаловчи машиналарда кесилади. Кесиш даражаси қанчалик юқори бўлса, у шунчалик тез қурийди, енгил қадоқланади, яхши етилади. Қуритишга тайёрлашдаги энг асосий иш – бланширлаш ҳисобланади. Унда ферментлар инактивланади, сабзавот ва меваларнинг ранги қуритишда бир оз ўзгаради, витаминлар исрофи камаяди. Картошка, сабзи, лавлаги, карам тайёр бўлгунча, яъни қуритиш учун деярли пишган маҳсулот олинади. Бу бир оз пазанда ишловини талаб қиладиган, тез тайёр бўладиган қуритилган маҳсулотлар олиш имконини беради. Баъзи мева турларини бланширлаш ўрнига (ўрик, олма, нок, узум) сулüфид ангидрид, яъни олтингугуртни ёқиб ёки уларни суюқ аралашмага ботириб ишлов берилади. Шу пайтгача сабзавот ва меваларни ишлов беришда ҳар тонна учун 2 кг олтингугурт ёқиш тавсия этиб келинган. Дудлатиш муддати 5–10 дақиқадан бир неча соатгача давом этади. Дудлатиш давомийлиги маҳсулот турига қараб белгиланади. Қуритиш жараёнида мева-сабзавотлар биокимёвий таркибининг

ўзгариши. Қуритиш учун мева-сабзавотларнинг мақбул пишиш даражаси. Етилиш жараёнида мева ва сабзавотда органик моддалар йиғилиб боради. Улар ферментлар таъсири остида биокимёвий ўзгаришларга дуч келади. Бунинг натижасида ўсимлик тўқимаси ва кимёвий таркибининг узлуксиз ўзгариши рўй беради. Органик моддалар келишига қараб мевалар шаклланади ва уларнинг ўлчами ўсиб боради. Айни вақтда меваларда уруғ ва данаклар ҳам пайдо бўлади ва етилиб боради. Бунда хом ашё кимёвий таркибининг қуйидаги ўзгариши кузатилади. Пектин моддаларининг умумий миқдори кўпаяди. Уруғли меваларда протопектин миқдори камаяди ва эрувчан пектиннинг миқдори ортиб боради. Данакли мева ва айрим резаворларда (қора қорағат) пектин моддаларининг мутлоқ ўсишида уларнинг фоиз миқдори камаяди. Олча, гилос, смородинада мева пишган сайин протопектин миқдори ортиб боради. Бу ҳол ўрик ва олхўриларнинг ҳам айрим навларида кузатилади, айни маҳалда бошқа навларида эрувчан пектин миқдори кўпайиши кузатилади. Ўсимлик баргидан мевага келиб тушадиган қандлар крахмал ва бошқа полисахаридлар ҳосил қилади, кейинчалик улар яна қандга айланади. Кўк нўҳот, қўзоқли ловия, жўхори донларида етилиш жараёнида қандлар крахмалга айланади. Бодринг ўз таркибидаги максимал миқдордаги қандни пишиб етилмасдан йиғади. Ўрик, шафтоли, олхўрида етилиш вақтида моносахаридлардан сахароза синтез қилинади. Полиз сабзавотларида аввал глюкоза пайдо бўлади, сўнгра у фруктозага айланади, пишишнинг охирги кунларида эса сахароза йиғилади. Томат пишиши давомида хом томат таркибидаги сахароза гидролизланади ва моносахаридларга айланади. Мева ва сабзавотларнинг кислоталилиги аста камайиб боради, шафтоли ва гилосда улар пишиб борган сари ортади. Пишмаган узумда кўплаб эркин

узум кислотаси мавжуд, мева пишганда у виннокислий калийга айланади. Мева пишиб ўтса, углеводлар парчаланиши ҳисобига кислоталар миқдори ошиши мумкин. Пишиб етилиш давомида мева ва сабзавотда ароматик, рангловчи моддалар ва витамин йиғилади. Узум пишиши натижасида ундаги ошловчи моддалар миқдори камаяди. Зираворлар гуллаш даврида максимал миқдорда эфир мойларига эга бўлади. Мева пишиш вақтида уларнинг ҳужайраларида қайтмас ўзгаришлар рўй беради, тургор бузилади; тўқима юмшаяди, илвиллаб қолади ва микроорганизмлар осонликча таъсир кўрсата оладиган бўлади; мураккаб органик моддалар оддийроққа айланади, қандлар миқдори камаяди. Меванинг физиологик етуклиги унинг таркибида етилган уруғлари борлиги билан тавсифланади. Истеъмолбоп етуклик босқичида мева бевосита истеъмол қилиниш учун яроқли бўлади. Техник етуклик босқичидаги мева ва сабзавот консерва маҳсулотининг энг яхши сифатини таъминлайди. Техник етуклик тушунчаси нисбий. Бу кўрсаткич нафақат хом ашё навига, балки унинг ишлатилиш соҳасига ҳам боғлиқ. Меванинг ўлчамлари, зичлиги, ранги, маза ва таъми, консистенцияси, уруғининг ривожланганлиги, унинг техник етуклик аломатларидир. Етилган уруғлар баъзан мева пишиб ўтганидан далолат беради. Мева ва сабзавотнинг зичлиги унда крахмал йиғилганлигини, демак, нўҳот ва жўхори пишганлигини ҳам англатади. Пишиб етилмаган мева ва сабзавот кўп ҳолда яшил рангга эга. Баъзан мева рангига қараб унинг пишиб ўтганлиги таъкидланади. Масалан, бодринг ва бақлажон пишиб ўтса, уларнинг ранги сарғаяди. Пишиш даражасига қараб мева ва сабзавотнинг консистенцияси ўзгаради. Бу кўрсаткич органолептик усулда ёки мевага игна суқиш ва уни эзиш йўли билан аниқланади. Пишиш даражасини аниқлаш учун кимёвий кўрсаткич ҳам мавжуд. Этилен

пайдо бўлиши меванинг пишиб ўтганлигидан далолат беради.

Фойдаланиладиган адабиёт лар : 1. Бўриев Х.Ч., Ризаев Р. Мева, узум маҳсулотларни биокимёси ва технологияси. – Т.: Меҳнат, 2000. 2. Бўриев Х. Ч., Жўраев Р., Алимов О. Мева сабзавотларни сақлаш ва даслабки ишлов бериш. – Т.: Меҳнат, 2002. 3. Шаумаров Х.Б. Исламов С.Я. Қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини сақлаш ва бирламчи қайта ишлаш технологияси. – Тошкент, 2011. 4. Широков Е.П., Полегаев В. Технология хранения и переработки продукции растениеводства с оснавами стандартизации. – М.: Агропромиздат, 2000.

O'xshashlar

Мeва сабзавотларни қуритишнинг назарий асослари мeва сабзавотларнинг физик хоссалари

Қуритиш технологиясининг аҳамияти

Сутларнинг кимёвий таркиби ва физик-кимёвий хоссалари

Гўштларнинг кимёвий таркиби

Балиқ гўштининг кимёвий таркиби