Консервалаш усуллари асослари - Oziq-ovqat texnologiyasi - Referatlar

Консервалаш усуллари асослари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

60.5 KB

Ko'chirib olish

Консервалаш усуллари асослари Режа: 1. Консервалашнинг биологик асослари. Мева ва сабзовот консерваларининг турлари. Табиий сабзавот консервалари. 2. Сабзавот газак консевалари. Томат ярим тайёр махсулотлар ҳақида. Гўштли консервалар. Балиқ консервалари. 3. Сут консервалари .

Таянч » сўз ва иборалар Совутиш , музлатиш , тузлаш ва шакарлаш , қуритиш , бижғитиш , термостерилизация , антисептик , юқори частотали нурлар , мева консервалари , сабзавот консервалари , гўштли консервалар , балиқ консервалари . Озуқа махсулотларидан мава ва сабзавотларнинг бузилиши асосан микроорганизмлар тасири туфайли бўлади . Чунки микроорганизмлар мева ва сабзавотларда тез кўпайиб, улар таркибидаги озуқавий моддаларни истемол қиладилар. Айрим ҳолларда мева, сабзавот ва улардан тайёрланган махсулотлар уларнинг ўзларига хос биокимёвий жараёнлар туфайли ҳам бузилиши мумкин. Бу бузилишлар технологик қайта ишлаш жараёнида зарарланмай қолган ферментлар таъсирида бўлади. Шунинг учун мева ва сабзавотларни бузилишдан тўлиқ сақлаб қолиш мақсадида микроорганизмлар йўқотлиши ва ферментлар инактивацияланиши керак. Консервалашнинг биологик асосларига кўра консервалаш усулларини асосий уч гуруҳга бўлиш мумкин: 1.Хом ашёнинг ҳаётий жараёнларини сақлаб, унинг табиий иммуни- тетидан фойдаланиш усули. Бунда, махсус косервалаш усуллари қўлланилмай мева ва сабсавотларни табиий сифатини сақлаб қолиш чора тадбирлари амалга ошириш орқали, қисқа муддатли сақлаш назарда тутилади. 2.Микроорганизмлар ва хомашёнинг хаёт фаолиятини физик, кимёвий ва биологик таъсирлар кўрсатиш йўли билан секинлатиш ва даф этишга асосланган усул. Бу усулни амалга оширишнинг қуйидаги бир неча хил йўллари мавжуд: - совутиш орқали озиқ-овқат махсулотлари 0 0 С хароратгача совутилиб, музлатилмай табиий сифати минимал ҳолатда ўзгариши мумкин бўлган шароитда сақланади. Мақсулот бир неча хафтагача сақланиши мумкин. - музлатиш -18 0 С хароратгача тез совутилиб, хомашё ёки махсулот таркибидаги 90% гача намлигининг музлашига эришилади. Тез

музлатилганда сув молекулалари майда кристалл структура ҳосил қилиб, хужайра структурасини бузмайди ва муздан туширилгандан сўнг юмшаб кетмайди. Музлатилган махсулот худди шу шароитда сақланиши керак. Шундагина сақланиш муддати бир неча ойгача боради. - тузлаш ёки шакарлаш йўли билан махсулот ва микроорганизмлар хужайралари плазмаларига осматик босим тасири ҳосил қилиниб, уларнинг фаолияти сусайтирилади. Бу йўл билан махсулотларнинг узоқ сақланиши кафолатланмайди. - қуритиш йўли билан бактериялар учун 25-30% дан ошиқ, моғор замбуруғлари учун 10-15% дан ошиқ, озуқланиши учун зарур бўлган, эркин намлик йўқотилади. Бунда хужайра хаёт фаолияти тўлиқ тўхтайди. Махсулот намлангандагина микроорганизмлар фаолияти тикланиб, у бузилиши мумкин. - бижғитиш ва маринациялаш йўли билан махсулотнинг сақланиш муддатини узайтириш, сут кислотали ёки спиртли бижғиш жараёнларини амалга ошириш ёки ташқаридан қўшиш билан унинг таркибида кислота ёки спирт муҳитини кучайтириб, микроорганизмлар фаолиятини сусайтиришга асосланган. 3.Хом ашё ва микроорганизмлар ҳаёт фаолиятини тўлиқ тўхтатишга асосланган усул. Бу усулни амалга оширишнинг қуйида келтирилган йўллари мавжуд: - термостерилизация йўли анъанавий равишда герметик идишга ёпиш ва қайнатиш ёки 120 0 С хароратгача қиздириш орқали амалга оширилади. Бундай махсулотлар асл консервалар бўлиб, йиллаб сақланиши мумкин. Пастеризацияланган махсулотларда эса микроорганизмлар хужайралари ўлдирилса ҳам, уларнинг споралари сақланиб қолади. Шунинг учун айрим ҳолларда пастеризацияланган махсулотларнинг сақланиш муддати жуда қисқа бўлади.

- антисептик моддалар қўллаш уларнинг микроорганизмлар хужайраларига кириб, нобуд қилиш хусусиятларига асосланган стерилизациядир. Бу моддаларнинг кам миқдори микробларга таъсир қилиши, одам организмига таъсир қилмаслиги, махсулот ва у солинган идиш билан кимёвий реакцияга киришмаслиги каби шартларга жавоб берган антисептикларгина сифатли ҳисобланади. - юқори частотали токлар (СВЧ) билан ишлов бериш ҳам термосте- рилизациянинг бир кўриниши ҳисобланади. Бунда юқори частотали (2400 МГц) ўзгарувчан электр майдонининг тебраниш энергиясини махсулот структура элементлари ютиб, тебранма харакати туфайли ички ишқаланиш вужудга келади ва шу ишқаланиш натижасида иссиқлик ажралиб чиқади. СВЧ нинг қўлланилиши ускунанинг мураккаблиги ва хароратни назорат қилишнинг мушкуллиги туфайли кенг тарқалмаган. - ултра бинафша нурлар (260 нм) билан ишлов бериш имконияти чегараланган бўлиб, ултра бинафша нурлар махсулотнинг фақат юзасидаги микроорганизмларни зарарсизлантиради. Бу усул 3-5 0 С хароратда сақланаётган гўштнинг сифатини яна ҳам яхши сақлаб қолиш имконини бермоқда. Мева консервалари қуйидаги турларга бўлинади: компотлар, мева шарбатлари ва мурабболар. Компотлар бутун ёки тўғралган мевалардан шакар шарбати қуйиб тайёрланади. Шакар шарбатининг концентрацияси 30-60% ли бўлиши мумкин. Компот тайёрлаш учун айрим меваларга (олча, гилос, ўрик) бирламчи ишлов берилмаса, олхўри олма, нок бланшировка (5-10минут 80- 90 0 С хароратли иссиқ сувда ёки 0,1% ли лимон кислотаси эритмасида) қилинади. Бу меваларнинг қорайиши ва компотнинг хиралашишини олдини олади.

Мева шарбатлари (соклар) табиий сиқиб олинган ёки майдаланган мева этига шакар шарбати қўшиб тайёрланади. Табиий шарбатлар фақат филтрланади, 80-85 0 С хароратда пастеризацияланади ва герметик идишга қадоқланади. Табиий шарбатлардан филтрланган, тиниқ узум шарбатини ишлаб чиқариш анча мураккаб. Чунки унинг таркибида винокислотасининг нордон калийли тузи бор. Шунинг учун филтрланган шарбатда маълум вақтдан сўнг яна қуйқа ёки чўкма хосил бўлади. Бу чўкмадан қутилиш учун шарбат икки ой -2 0 С хароратда ушланиб, сўнгра яна филтрланиши керак. Мурабболар меваларга шакар қўшиб, қайнатиб тайёрланади. Жем ва повидлолар меваларнинг тўғралиш ёки майдаланиш катталиги билан мурабболардан фарқ қилади. Сабзавот консервалари қуйидаги турларга бўлинади: -табиий сабзавот консервалари хомашёларининг табиий хусусиятлари деярли ўзгартирилмаган ҳолда сақланиб, таомлар тайёрлашда ва гарнир сифатида ишлатилиши мумкин бўлган консервалардир. Буларга кенг тарқалган «яшил нўхот», маккажўхори, ловия ва бошқаларни мисол қилиш мумкин. Бу консерваларни тайёрлашда аввал бланшировкалаб, (2-5минут 90 0 С сувда ушлаб туриш) сўнгра рассол (2% тузли, 2-3%шакарли эритма) қуйиб, 45 минут буғ хаммомида босим остида стерилизация қилинади. -сабзавот газак консервалари ёғда қовурилган ёки бошқа турдаги ишлов берилган ва фақат тайёр озуқа сифатида истеъмол қилинадиган консерва-лардир. Бу консервалар уч хил кўринишда бўлади: фаршировка қилинган томат соуси билан қуйилган; тўғралган томат соуси билан қуйилган ва сабзавот икралари консерваларидир. Буларга кенг тарқалган бақлажон ва бошқа сабзавот икралари ва лечўлар мисол бўлади. Бу консерваларни тайёрлашда кўл кучи анча кўп ишлатилади. Болгар қалампири фаршировка қалишдан олдин тозаланиб, бланшировка қилинади ва пишиб кетмаслиги учун тезда совутилади. Фаршировка учун сабзавотлардан тайёрланган

қовурилган массанинг мойлилиги ва таъмини келтириш энг мураккаб жараёнлардан биридир. -концентрланган яриммахсулотлар таом тайёрлашда ишлатиладиган томат пасталари ва пюрелари бўлиб, улардан шарбат, кетчуп ва бошқа томатли махсулотлар тайёрланади. Томат пасталари помидорлардан ювиб, тозаланиб, тўғралиб, исситилиб, пўсти ва уруғидан ажратилиб, намлиги пишириш йўли билан йўқотиб, қуруқ моддалар миқдори 30% га етгунча қуюлтирилиб тайёрланади. Бу гурухлардан ташқари сабзавот шарбатлари, маринадланган ва тузланган сабзавот консервалари тайёрланади. Гўштли консервалар . Барра гўштлар жуда тез бузиладиган хом ашё ҳисобланади. Уларни консервалаш микроорганизмлар таъсирини сусайтиришдир. Гўштли консервалари қуйидаги гуруҳларга бўлинади: - айнан гўштдан тайёрланган консервалар табиий (тушенкалар), бланши-ровкаланган, қовурилган ва тузланган турлари ишлаб чиқарилади; - субмахсулотлардан тайёрланган консервалар (тил, жигар, буйрак ва ҳо-казо) паштетлар, қовурилган, томат соусида ва желедаги турлари; - гўштли махсулотлар консерваланган сосискалар, колбасалар, ветчи- налар, фаршлар кўринишидаги турлари; - парранда консервалари табиий, турли соусларда ва желелардаги турлари; - гўштли-ўсимлик нўхотли, ловияли, сабзавотли ва бошқа консервалар турлари;

- қуюқ овқатлар кўринишидаги консервалар; - болалар озуқаси консервалари Куйида айрим, кенг тарқалган консервалар тайёрлаш технологияси асослари билан танишиб чиқамиз. Тушенка ишлаб чиқариш учун темир банкага пиёз, мурич, лавр япроғи, туз, ҳайвон ёғи тозаланган гўшт солинади. Қадоқланган банка ҳавосиз- лантирилиб ёпилади ва 115-120 0 С хароратда стерилизацияланади. Бланшировкаланган гўштли консерва ишлаб чиқариш учун гўшт аввал 30-40 минут давомида туз ва мурич қўшиб қайнатилади. Бунда гўшт массаси 40% гача камаяди. Тайёрланган гўшт темир банкаларга қадоқланиб, ёғ, қайноқ бульон ва зираворлар қўшиб ёпилади ва стерилизацияланади. Бланшировкаланган консервалар банкаларига гўшт кўпроқ жойланади. Тузланган гўштдан консервалар тайёрлаш учун гўшт бўлакларига туз, қора ва қизил мурич, шакар ва нитрит натрий қўшиб, тўрт сутка 3-6 0 С хароратда сақланади. Желе хосил қиладиган пайлар яхшилаб майдаланиб гўштга аралаштирилади ва банкаларга қадоқланади. Банкалар ёпилиб 115- 120 0 С хароратда стерилизацияланади. Тузланган гўштга нитрит натрий қўшишдан мақсад гўштга чиройли қизил рангни қайтаришдир. Субмахсулотлардан кенг тарқалган паштетлар тайёрлаш учун тозаланган жигар ва мия 10-20 минут қайнатилади. Кайнатилган суб махсулотлар майдаланади ва қовурилган пиёз, туз, мурич, зираворлар ва бульон қўшилиб, бир неча бор умумий давомийлиги 30 минут кутерланади. Тобига етган паштет массаси қадоқланади ва стерилизацияланади. Балиқ консервалари. Балиқ жуда қимматли озуқа хом ашёси ҳисобланади. Унинг гўштида қимматли оқсил, тез хазм бўладиган ёғ ва йод, фосфор, темир, марганец каби инсон учун зарур бўлган микроэлементлар бор.

Саноат аҳамиятига эга бўлган балиқлар суякли, тоғай-суякли ва тоғайли турларга бўлинади. Яшаш жойига кўра денгиз, денгиз-дарё ва дарё балиқлари бўлади. Ундан ташқари балиқлар ёғлилиги бўйича ёғсиз (4% гача), ўртача семиз (4-8% гача) ва семиз (8% дан ортиқ) балиқларга бўлинади. Турли балиқлар гўшти ўртача 13-20% оқсил, 0,2-30% ёғ, 1-2% минерал моддалар ва 48-85% сувдан ташкил топган. Балиқни сақлаш икки хил щароитда - 0 0 С гача совутиб (15 кунгача) ва музлатиб (бир неча ойгача) амалга оширилади. Табиий балиқ консерваларидан ташқари бошқа консервалар учун музлатилган балиқ ишлатиш мумкин. Балиқни муздан тушириш қанча тез амалга оширилса унинг сифати анча сақланиб қолади. Бунинг учун музлатилган балиқлар 10- 14 0 С хароратли оқиб турган сувда муздан туширилади. Катта балиқларнинг тез муздан тушишини таъминлаш учун 36-38 0 С хароратли 4-5% ли тузли сув циркуляцияланади. Балиқ консервалари табиий, бланшировкаланган, панировкалаб қовурилган ва дудланган балиқлардан тайёрланади. Уларнинг гўшт консерваларига ўхшаш табиий, томат соусидаги, мойдаги, сабзавотли, котлет ёки паштет кўринишидаги ва бошқа турлари ишлаб чиқарилади. Балиқ консерваларининг сақланиш муддати уларнинг турига ва сақланиш шароитига боғлиқ. Чунки консерваланган балиқнинг етилиш даври бўлиб, табиий консервалар 1-2 ойда, қовурилган томат соусидаги консервалар 2-3 ойда, дудланган ёғлади консервалар 3-4 ойда, бланшировкаланган мойдаги консервалар эса 5-6 ойда етилади. Бу даврда туз, ёғ ва зираворларнинг тўлиқ сингиши амалга ошиб, консерва сифати яхшиланиб боради. Консерваларнинг ундан кейинги даврда сақланиши, сақлаш харорати 20 0 С бўлса ҳам, сифатнинг аста секин пасайиб боришига олиб келади.

O'xshashlar

Озиқ-овқат маҳсулотларини консервалаш

Сутни қайта ишлаш ва консервалаш махсулотлари.

Мева ва сабзавотларни қуритиш усулида консервалаш технологияси

Қуритиш усуллари

Озиқ-овқат маҳсулотларини консервалашнинг аҳамияти ва усуллари