Колбаса ва колбаса маҳсулотлари ишлаб чиқариш технологияси - Oziq-ovqat texnologiyasi - Referatlar

Колбаса ва колбаса маҳсулотлари ишлаб чиқариш технологияси

Yuklangan vaqt:

05.05.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

173 KB

Ko'chirib olish

Колбаса ва колбаса маҳсулотлари ишлаб чиқариш технологияси Режа: 1. Колбаса маҳсулотлари ишлаб чиқариш учун қўлланиладиган хом-ашёлар тавсифи. 2. Қайнатилган, чала дудланган ва дудланган колбасалар ишлаб чиқариш технологиялари. 3. Колбасаларнинг сифат кўрсаткичлари ва уларни сақлаш.

Колбаса маҳсулотлари ишлаб чиқариш учун қўлланиладиган хом- ашёлар тавсифи. Колбаса маҳсулотлари деб гўшт қиймасига туз ва зираворлар солиб ичакларга жойланиб, истеъмол қилишга батамом тайёр бўлгунча иссиқлик ишлов берилган маҳсулотларга айтилади. Колбасаларнинг озуқавий қиймати ва ҳазм бўлиши гўштларникидан ҳам юқори ҳисобланади. Бунинг боиси шундаки, колбаса маҳсулотлари ишлаб чиқаришда гўшт кам озуқавий қийматга эга бўлган қисмлардан (суяк, пай, кемирчаклар) тозаланади ва уларга зираворлар ҳамда юқори тўйимлиликка эга бўлган хилма-хил қўшимча хом ашёлар қўшилади. Колбаса тайёрлаш учун асосий хом ашё соғлом қорамол, чўчқа ва қўй чорва моллари гўштлари ҳисобланади. Баъзи ҳолларда ветеринария назорати ходимларининг рухсати билан истеъмолга шартли равишда ишлатиш мумкин бўлган гўштларни ҳам аввал иссиқлик ишлови бериб кейин ишлатиш мумкин бўлади. Колбаса ишлаб чиқариш учун ҳовуридан тушган, совутилган ва муздан туширилган гўштлар ишлатилади. Энг яхши сифатли қайнатилган колбаса ёш молларнинг ҳовуридан тушган ва совутилган гўштларидан ишлаб чиқарилади. Ярим дудланган ва дудланган колбасалар ишлаб чиқариш учун эса катта ёшдаги молларнинг гўштидан фойдаланилади. Қорамол гўштининг таркибида миоглобин миқдори юқори даражада бўлганлиги учун колбаса маҳсулотларининг рангининг интенсивлигига катта таъсир кўрсатади. Чўчқа гўштидан маҳсулотнинг таъм кўрсаткичларини яхшилаш ва тўйимлилигини ошириш учун фойдаланилади. Қўй гўшти ўзига хос ҳид ва таъмга эга бўлиб, бу ҳид ва таъм тайёр маҳсулотда ҳам сақланиб қолиши мумкинлиги учун фақатгина баъзи бир тур колбасалар ишлаб чиқаришда қўлланилади. Қўй гўштидан колбаса ишлаб чиқаришда кам фойдаланишнинг яна бир сабаби, қўй ёғининг инсон организмида қийин хазм бўлишидадир.

Қиймага ҳар хил миқдорда ёғлар қўшилади. Бу асосан чўчқа ёғи, қўй ёғи, думбаёғ ва чарви ёғи ҳисобланади. Чўчқа танасининг елка қисмидан олинадиган ёғнинг консистенцияси зич бўлиб, у асосан олий навли колбасалар ишлаб чиқаришда қўлланилади. Биқин ёғи сал қаттиқ бўлиб, уни чўчқа гўштининг ён қисми ва тўшидан олинади. Бу ёғ асосан дўлма, биринчи ва иккинчи навли қайнатилган колбасалар ишлаб чиқаришда қўлланилади. Думба ёғ гўштидан ва от гўштидан тайёрланадиган колбасалар ишлаб чиқаришда қўлланилади. Мол сўйилганда ундан чиқадиган қон ҳам баъзи бир колбасалар ишлаб чиқаришда қўлланилади. Қон колбасанинг озуқавий қийматини оширади, консисенциясини ва қийманинг сувни тутиб туриш қобилиятини яхшилайди. Гўшт ва ёғлардан ташқари баъзи колбасалар ишлаб чиқаришда қуруқ сут, сариёғ, тухум, натрий казеинати, сут оқсил қўшилади. Бу хом ашёлар асосан колбасанинг озуқавий қийматини ошириш мақсадида ишлатилади. Биринчи навли ва ундан ҳам паст навли қайнатилган паст навли ярим дудланган колбасалар ва сарделькалар ишлаб чиқаришда картошка, буғдой, гуруч, маккажуҳори крахмаллари ва буғдой уни каби хом ашёлар ҳам қўшилади. Булар асосан қийманинг сув тутиб туриш қобилиятини яхшилаш учун қўшилади. Ош тузи ва қанд ҳамма колбасалар, нитритлар эса деярлик барча колбасалар ишлаб чиқаришда қўшилади. Туз колбасанинг таъм кўрсаткич- ларини яхшилаб, узоқроқ сақланишини таъминлайди. Нитритлар эса колба- сага иссиқлик ишлови бериш ва сақлаш жараёнида пушти-қизил рангини сақлаб туриш учун ишлатилади. Қанд ҳам колбасанинг таъм кўрсат- кичларини яхшилаб, колбаса рангининг барқарор туришига ёрдам беради. Колбаса ўткирроқ, ўзига хос таъмли ва ҳидли бўлиши учун қиймага қора мурч, хушбуй мурч, мускат ёнғоқ, қалампир мунчоқ, писта, саримсоқ каби зираворлик ҳам қўшилади. Ҳатто баъзи колбасалар қиймасига вино ва конъяк қўшилади.

Колбаса қобиқлари колбасаларга муайян шакл бериб туради, уларни ифлосланишдан, микроорганизмлар таъсиридан, намлигини йўқотишдан асрайди. Қобиқлар табиий ва сунъий бўлади. Табиий қобиқларга қорамолларнинг, қўйнинг ва чўчқанинг махсус тарзда ишлов берилган ичаклари, қоринлари ва қизилўнгачлари киради. Сунъий қобиқлар бир неча хил бўладивискоз қобиқлар, белкозин (оқсилли), целлофан, пергамент қобиқлар ва полиэтилен материалларидан тайёрланган қобиқлар. Бугунги кунда колбаса ишлаб чиқаришда рецептурада кўрсатилган баъзи бир хом ашёлар ҳам қўлланилмоқда. Бу хом ашёлар колбасаларнинг баъзи бир кўрсаткичларини яхшилаши аниқланган. Гўшт маҳсулотлари рангининг интенсивлиги ва барқарорлигини таъминлашда қўлланиладиган қўшимча хом ашёлар қаторига аскорбат, изоаскорбат кислоталарини ва уларнинг натрийли тузларини киритиш мумкин. Бу қўшимчалар нитритлар билан реакцияга бориб, уларни азот оксидгача қайтаради. Ўз навбатида азот оксиди гўшт миоглобини ва гемоглобини билан реакцияга бориб барқарор ранг ҳосил қилади. Қийманинг 100 кг ига кўпинча 50 г миқдорига аскорбат кислотаси қўшилади. Қийманинг сув тутиб туриш қобилиятини оширувчи ва консистенциясини яхшиловчи қўшимчалар қаторига фосфотидлар киради. Улар қиймасига 0,3 % миқдорида қўшилади. Гўшт маҳсулотларининг таъм кўрсаткичларини яхшилаш учун натрий глютамати ва натрий инозинатидан ҳам фойдаланилади. Қайнатилган, чала дудланган ва дудланган колбасалар ишлаб чиқариш технологиялари Колбасалар иссиқлик ишлови берилишига қараб қайнатилган, ярим дудланган ва дудланган колбасаларга бўлинади. Ҳамма колбасалар ишлаб чиқаришда мавжуд бўлган жараёнлардан бири хом ашёни тайёрлаш ҳисобланади. Агар музлатилган гўштлардан

фойдаланиладиган бўлса, муздан туширилиб, қон доғларидан тозаланади. Колбаса ишлаб чиқаришда ҳовуридан тушмаган гўштлардан фойдаланилса, энг сифатли колбаса олинади. Сўнгра гўштли бўлаклари тилимланиб суягидан, пайларидан ажратиб, сифати бўйича сараланади. Сўнгра гўшт биринчи майдаланиш жараёнини ўтайди. Бунда тайёрланган гўшт махсус мосламаларга солиниб, 2-3 см катталикда бурдаланиб унга туз ва нитритлар қўшилади. Гўштнинг тузни ўзига тортиб тузланиши учун 3-4 0 С да 2448 соат давомида ушлаб турилади. Шу тариқа етилган гўшт иккинчи майдаланиш жараёнини ўтайди. Бу жараён етилган майда гўшт бўлакчаларини қийма ҳолига келтириш учун махсус мослама-лардан ўтказиш билан олиб борилади. Кейин қиймани чўчқа ёғи ва зира-ворлар қўшиб аралаштиргичларда аралаштирилиб колбаса қиймаси олинади. Тайёр колбаса қиймасини қобиққа тиқиб жойлаштириш махсус шприцмашиналар ёрдамида амалга оширилади. Бунда қийма қобиққа бўшлиқларсиз, зич жойланиши талаб этилади. Қийма қобиққа зич жойлаштирилгандан кейин каноп иплар билан боғланади ва илгакларга осиб қўйиб, қийманинг зич жойланиши таъминланади. Қайнатилган колбасалар ишлаб чиқаришдаги асосий сўнгги жараёнлардан бири иссиқлик билан ишлов бериш ҳисобланади. Бу жараёнда колбаса доналари аввалига 90-110 0 С да газ ёқилган иссиқ ҳароратда пиширилади ва сўнгра 75-85 0 С ҳароратли иссиқ буғ камераларида қайнатиб- пиширилади. Қайнатиб-пишириш колбаса донасининг ўртасида ҳарорат 72 0 С га етгунча давом этади. Кейин эса пишган колбаса 15 0 С дан ортиқ бўлмаган сув билан совуқ душларда ювилади. Қандай хом ашё ишлатилишига қараб қайнатилган колбасалар олий, 1-чи ва 2-чи навларга бўлинади. Олий навли қайнатилган колбасалар ишлаб чиқариш учун олий навли мол гўшти ишлатилади. Олий нав қайнатилган колбасалар Любительский, Диабетический, Докторский, Бузоқ гўштли, Молочный, Русский, мол гўштли, Белорусский ва

ҳоказо номлар билан чиқарилади. Бу ассортиментдаги колбасалар бир- биридан маълум даражада рецептураси билан фарқ қилади. Масалан, докторский колбасининг таркибида 25 % олий навли мол гўшти, 70 % кам ёғли чўчқа гўшти, 3 % тухум меланжи, 2 % қуруқ сут ва мускат ёнғоғи бўлади. Мол гўштли қайнатилган колбасалар эса 40 % олий навли, 35 % 1-чи навли мол гўштлари, 20 % мол ёки чўчқа мияси ва 5 % товуқ тухуми, қалампир, мускат ёнғоғи каби хом ашёлардан тайёрланади. Биринчи нав қайнатилган колбасаларга Отделний, Московский, Обикновенний, Столовий, Степной, Городской каби колбасалар ассортименти киради. Бу колбасаларнинг олий навли колбасалардан фарқи шуки, булар 1-чи навли мол гўштидан, кам ёғли чўчқа гўштидан ва чўчқа ёғларидан тайёрланади. Иккинчи нав қайнатилган колбасаларга Чайний, Саримсоқли, Закусочний, Чўчқа гўштли колбаса ва бошқалар киради. Бу колбасаларни тайёрлашда 2-чи навли мол гўшти, кам ёғ чўчқа гўшти, гўшт қийқимлари, думба ёки чўчқа ёғлари ишлатилади. Бу колбасаларнинг таъми шўрроқ, саримсоқ ҳидли, қиймаси тўқроқ рангли бўлади. Қайнатилган колбасалар туркумига гўштли нонлар, сосиска ва сарделькалар, дўлма колбасалар, ичак-човоқдан ва қондан тайёрланган колбасалар ва илвиралар ҳам киради. Яримдудланган колбасалар, олиниши ассортиментининг тавсифи. Бу колбасалар ишлатиладиган хом ашё турлари ва тайёрлаш технологияси бўйича қайнатилган колбасалардан бирмунча фарқ қилсада, лекин қийма тайёрлаш жараёнлари бир-бирига жуда ўхшашдир. Ярим дудланган колбасалар тайёрлашда батонлар газ ҳароратида пиширилгандан кейин, буғда пиширилиб, совитилади. Совитилгандан кейин батонлар 35-50 0 С ҳароратда 12-24 соат мобайнида дудланади. Сўнгра колбаса батонлари 12 0 С ҳароратда, ҳавонинг нисбий намлиги 70-75 % бўлган шароитда қуритиш камераларида 2-4 сутка давомида қуритилади. Бу колбасалар зич

консистенцияга эга, уларда сув миқдори (35-60 %) қайнатилган колбасалар- дагига нисбатан кам бўлганлиги учун энергия бериш қобилияти юқоридир. Ярим дудланган колбасаларнинг кимёвий таркиби, қийманинг рецептурасига ва хом ашёнинг таркибига боғлиқ бўлиб, улар бир-биридан унчалик даражада фарқ қилмайди. Маълумки, гўшт маҳсулотлари, хусусан колбаса маҳсулотлари инсон организми учун оқсиллар ва аминокислоталарнинг муҳим манбаи ҳисобланади. Қуйидаги 42-жадвалда ярим дудланган колбасалар асосий турларининг оқсиллик қиймати ва аминокислота таркиби келтирилди. Бу жадвал маълумотларидан кўриниб турибдики, ярим дудланган колбасалар оқсиллар манбаи эканлиги билан алоҳида диққатга сазовордир. Ярим дудланган колбаса оқсилларининг аминокислота таркиби ҳам хилма- хилдир. Колбаса оқсиллари таркибида ўрин алмаширмайдиган аминокислоталарнинг ҳаммаси мавжуд экан (жадвал) Ярим дудланган колбасалар ишлаб чиқариш учун асосий хом ашё сифатида 1-чи 2-чи навли мол гўшти, ёғсиз, камёғли чўчқа гўштлари ишлатилади. Шунингдек, бу колбасалар қиймасига қўй думбаси ёғи, чўчқа ёғи, зираворлар қўшилади. Ишлатиладиган хом ашёнинг турига қараб ярим дудланган колбасалар олий, 1-чи, 2-чи ва 3-чи навларга бўлинади. Олий навли ярим дудланган колбасаларга Полтавский, Армавирский, Краковский, Таплинский, Прикарпатский, Украинский қовурилган колбасалари киради. Полтавский колбаса 1-навли мол гўштидан (30 %), камёғ чўчқа гўштидан (30 %) ва чўчқа тўшидан (40 %) тайёрланади. Қиймасининг ранги – тўқ пушти, таъми-сал ўткир, шўрроқ, саримсоқ ва дуд ҳиди келиб туради. Батонлари-тўғри, жигар ранг, ўртасидан битта боғланган бўлиб, сув миқдори 40 фоизга яқинни ташкил этади. Армавирский колбаса таркибида камёғ чўчқа гўшти Полтавскийдан кўра кўпроқ, 1-навли мол гўшти билан чўчқа тўши эса камроқ бўлади. Батонлари тўғри ёки сал букик ҳар учида биттадан боғланган бўлади.

Краковский колбаса таркиби жиҳатидан Полтавскийга ўхшаш лекин таркибидаги камёғ чўчқа гўшти (4 %), чўчқа гўшти (30 %) кубиклар шаклида майда тўғралган бўлади. Уларнинг батонларининг шакли ҳалқасимон, кўндаланг боғламлари бўлмайди. Украинский қовурилган колбаса фақат камёғ чўчқа гўштидан қилиниб, бунинг ярми қийма қилинади, иккинчи ярмини эса майда қилиб тўғралади. Ҳалқасимон шаклдаги батонларини печларда бир қовуриб олинади. Таллинский колбаса мол гўшти (55 %), камёғ чўчқа гўшти (20 %) ва чўчқа ёғи (25 %) дан тайёрланади. Батонлари тўғри, пастки учидан битта боғланган бўлади. 1-жадвал Ярим дудланган колбасаларнинг аминокислота таркиби Кўрсаткичлар Ярим дудланган колбасалар Хом дудланган колбасалар Минский Украинск ий Любительс кий Московск ий Сув, %………………… 52,0 44,4 25,2 27,6 Оқсил,%………………. 17,4 16,5 20,5 24,8 Ўрин алмаштирмайдиган аминокислоталар 6197 6043 7952 9286 Шундан: Валин 1207 1059 1854 1952 Изолейцин 865 665 897 1155 Лейцин 1265 1262 1581 1788 Лизин 1266 1233 1503 1761 Метионин 274 317 421 677 Треонин 619 665 701 900 Триптофан 184 258 221 267 Фенилаланин 517 584 774 786 Ўрин алмаштирадиган аминокислоталар 10786 10378 11369 12932 Шундан: Аланин 863 874 1189 1396 Аргинин 1081 992 1085 1173 аспарогиновая кислота 1698 1603 1874 1952

Гистидин 522 449 699 616 Глицин 1169 1128 1056 1431 глутаминовая кислота 2627 2608 2658 3137 Оксипролин 307 459 340 400 Пролин 807 886 838 1102 Серин 812 674 807 809 Тирозин 685 490 625 662 Цистин 224 215 198 254 Аминокислоталарнинг 16983 16421 19321 22218 умумий миқдори 1-чи навли ярим дудланган колбасаларга Украинский, Чўчқа гўштли, Минский, Одесский, мол гўштли колбасалар киради. Биринчи навли ярим дудланган колбасаларнинг олий навли ярим дудланган колбасалардан фарқи шундаки, улар иккинчи навли мол гўштидан, камроқ чўчқа гўшти ва ва чўчқа тўши ишлатиб тайёрланади. Украинский колбаса таркибида 50 % иккинчи навли мол гўшти, 25 % камёғ чўчқа гўшти ва майда тўғралган чўчқа гўшти бўлади. Минский колбаса фақат биринчи навли мол гўшти (30 %) билан ёғли мол гўштидан (68 %), крахмал (2 %), мурч ёки қизил қалампир ва саримсоқ қўшиб тайёрланади. Колбасанинг таъми шўр, ундан саримсоқ ва дудланганлик ҳиди келиб туради. Одесский колбаса таркибида иккинчи навли мол гўшти, камёғ чўчқа гўшти, чўчқа ёғи ва зираворлар бўлади. Батонларининг шакли халқасимондир. 2-навли ярим дудланган колбасаларга – Польский, Семинолатинский ва қўй гўштли колбасалар киради. Бу нав колбасалар таркибида биринчи навли ярим дудланган колбасаларга нисбатан иккинчи навли мол гўшти кўпроқ, чўчқа гўшти камроқ, тўш ўрнига думба ёғи ишлатилади. Польский колбасаси тайёрлашда асосий хом ашё сифатида иккинчи навли мол гўшти (60 %), камёғ чўчқа гўшти (25 %) ва майда бўлакчаларга бўлакланган чўчқа тўши ёки думба ёғи (15 %) ишлатилади. Батонларининг узунлиги 15-20 см, дастлабки батонда бир жойи боғланган бўлади.

Семинопалатинский колбасаси иккинчи навли мол гўшти, камёғ чўчқа гўшти, гўшт қийқими, субмаҳсулотлар, тўш ёки думба ёғ, крахмал, қалампир ва саримсоқ каби хом ашёлардан тайёрланади. Қўй гўштли колбаса тайёрлашда эса хом ашё сифатида қўй гўшти (80 %), иккинчи навли мол гўшти (10 %), думба ёғи (10 %) ишлатилади. Батонлари дастлаб икки жойидан боғланиб, узунлиги 15-20 смдан қилиб боғланади. Учинчи навли ярим дудланган колбасалар II категория субмаҳсулотлардан крахмал ва зираворлар қўшиб тайёрланади. Дудланган колбасалар, олиниши ассортиментининг тавсифи Дудланган колбасалар тайёрлаш усулига қараб хом дудланган ва қайнатибдудланган колбасаларга бўлинади. Хом дудланган колбасалар таркибида сув миқдори - 25-30 % ни, ёғ миқдори – 25-60 %, оқсил моддалари 21-22 % ни ташкил этади. Шу сабабли ҳам бу колбасалар қайнатилган ва ярим дудланган колбасаларга қараганда узоқ сақланади ҳамда уларнинг энергетик қиймати ҳам жуда юқори бўлади. Бу колбасалар олишда асосий хом ашё олий ва биринчи навли мол гўштлари, ёғли ва ёғсиз чўчқа гўштлари, чўчқа тўшёғи, туз, қанд, нитритлар ва зираворлар ишлатилади. Бу колбасаларни ишлаб чиқаришнинг ўзига хос хусусияти шундаки, дастлаб гўшт 200-400 г филиб бўлакланади, кейин эса 100 кг 3,0-3,5 кг миқдорида туз қўшиб тузланади ва етилиши учун 2-4 0 С да 5-7 сутка давомида ушлаб турилади. Бу жараён гўштнинг етилишини таъминлайди. Кейин эса гўшт майдаланади, унга нитритлар, туз, қанд қўшиб қийма тайёрланади. Қиймани етилтириш учун 2-4 0 С да 24 соат давомида ушлаб турилади. Шу тариқа ҳосил қилинган қийма шприцлаш усули билан қобиқларга жойланади, зич консистенция ҳосил қилиш учун 2-4 0 С да 5-7 сутка давомида илгакларга илиб тиндирилади. Тиндирилган колбаса батонлари сўнгра 18-22 0 С да 2-3 сутка давомида совуқ дудлаш усули билан дудланади.

Дудлангандан кейин эса намликни стандартда талаб қилинган даражагача келтириш учун 10-12 0 С да ва ҳавонинг нисбий намлиги 65-75 % шароитда 25- 30 сутка давомида қуритилади. Қурутиш жараёнида гўшт қиймаси етилади ва бошқа иссиқлик ишлови бермасдан истеъмолга яроқли ҳолга келади. Қандай хом ашёдан тайёрланишига қараб дудланган колбасалар олий ва биринчи навларга бўлинади. Олий навли хом дудланган колбасаларга Московский, Кубанский, Майконсии, Сервелат, 1-чи нав колбасаларига эса Любительский, Украинский колбасаларини киритиш мумкин. Московский колбаса таркибида 75 % олий навли мол гўшти ва 25 % чўчқа ёғи бўлади. Уларнинг батонлари тўғри, ўртасининг икки жойидан боғланган бўлади. Сервелат колбасаси олий навли мол гўшти (25 %), ёғсиз чўчқа гўшти (25 %), сарёғ чўчқа гўштидан (25 %) тайёрланади. Қиймасига зираворлардан мускат ёнғоғи ва қалампир қўшилади. Қиймаси пушти рангда бўлади. Сервелат колбасаси батонлари тўғри ёки сал букик шаклида бўлиб, уларнинг узунлиги 1550 см ни ташкил этади. Любителский колбасаси биринчи навли мол гўшти (65 %) билан чўчқа тўшидан (35 %) тайёрланади. Унинг батонлари тўғри, тўрт жойидан боғланган бўлади. Украинский колбаса таркибида чўчқа гўшти кўпроқ ва биринчи нав мол гўшти камроқ. 15 % чўчқа тўши бўлади. Бу колбасанинг батонларининг шакли халқасимон, ўртасидан битта боғланган бўлади. Колбасаларнинг сифат кўрсаткичлари ва уларни сақлаш. Колбаса маҳсулотлари-бу гўшт қиймасига туз ва зираворлар солиб, ичакларга жойланиб, батамом истеъмолга тайёр бўлгунча иссиқлик ишлови берилган маҳсулотдир.

Колбасаларнинг озуқавий қиймати ва ҳазм бўлиши гўштларникидан ҳам юқори ҳисобланади. Бунинг боиси шундаки, колбаса маҳсулотлари ишлаб чиқаришда гўшт кам озуқавий қийматга эга бўлган қисмлардан (суяк, пай, кемирчаклардан) тозаланади ва уларга зираворлар ҳам юқори тўйимлиликка эга бўлган хилма-хил қўшимча хом ашёлар қўшилади. Колбаса маҳсулотлари ишлаб чиқариш учун асосий хом ашё мол, чўчқа, қўй, қуён, уй паррандалари гўштлари, кала-поча маҳсулотлари, чўчқа ёғи, думба ёғи кабилар ҳисобланади. Колбаса ишлаб чиқаришда ишлатиладиган қўшимча хом ашёларга эса сут маҳсулотлари (сут, қаймоқ, сариёғ), тухум, крахмал, буғдой уни, ёрмалар, соя маҳсулотлари киради. Колбасага ўткирроқ, ўзига хос таъм ва хушбўй ҳид бериш учун қиймага туз, қанд, зираворлар, саримсоқ, нитратлар ҳам қўшилади. Колбаса қобиқлари колбасаларга муайян шакл бериб туради, ифлосланишдан, микроорганизмлар таъсиридан сақлайди, таъм ва озуқавий кўрсаткичларининг яхши сақланишига ёрдам беради. Қобиқлар табиий ва сунъий бўлади. Табиий қобиқларга қорамолнинг, қўйнинг, чўчқанинг махсус ишлов берилган ичаклари, чўчқа ошқозонлари киради. Сунъий қобиқларга эса целлофан, пергамент, полиэтилен материаллари ва оқсилли (белкозин, кутизин) қобиқларни киритиш мумкин. Колбаса ишлаб чиқаришда колбаса доналарини боғлаш учун канопдан тайёрланган иплардан фойдаланилади. Колбасалар иссиқлик билан ишлов бериш усулига қараб қайнатилган, дудланган ва чала дудланган колбасаларга бўлинади. Колбаса маҳсулотларининг сифати органолептик ва физик-кимиёвий кўрсаткичлари асосида баҳоланади. Органолептик усул билан баҳолашда колбаса батонларининг ҳолатига, ташқи кўринишига, консистенциясига, кесилган жойидаги қиймасининг кўринишига, рангига, ҳид ва таъм кўрсаткичларига катта эътибор берилади.

Колбаса батонларининг юзаси тоза, қуруқ, шикастланмаган, доғсиз, ёпишқоқ жойлари йўқ, қиймаси қайнаб чиқмаган, шакли тўғри, муайян тартибда каноп билан боғланган бўлиши керак. Қайнатилган колбасаларнинг консистенцияси таранг, қайишқоқ, қиймасининг ранги эса пушти ёки оч- пушти рангда бўлиши керак. Дудланган ва чала дудланган колбасаларнинг консистенцияси эса зич, кесимида қиймаси бир текис қоришган, кулранг доғлари ва бўшлиқлари бўлмаслиги, таркибида колбасанинг ҳар қайсисига хос чўчқа ёғи бўлакчалари бўлиши керак. Қайнатилган колбасаларнинг ҳиди ва таъми айнан шу турга хос, зираворлар ҳиди ва таъми сезилиб турадиган, ёқимли, бегона ҳид ва таъмларсиз бўлиши керак. Дудланган ва чала дудлан- ган колбасаларнинг таъми ёқимли, сал ўткир, шўрроқ, дудланганлик ва зира- ворларнинг хушбўй ҳиди аниқ сезилиб туриши керак. Юзасида қуруқ моғор доғлари бўлиши хом дудланган колбасаларга хос-хусусият ҳисобланади. Колбасаларнинг сифатини физик-кимёвий кўрсаткичлари асосида баҳолаш Қайнатилган колбасаларда намлик уларнинг турига қараб 55-70 %, туз - 1,53,5 %, крахмал эса 1-3 % миқдорида бўлади (2-жадвал). 2-жадвал Қайнатилган колбасаларнинг сифатига физик-кимёвий кўрсаткичлари бўйича талаблар (ГОСТ 23670-79) № Колбасаларнин г номи Физик-кимёвий кўрсаткичлари Сув миқдори, %, кўп эмас Туз миқдори, %, кўп эмас Нитрит миқдори, %, кўп эмас Крахмал миқдори, %, кўп эмас Нордон фасфатаза қолдиғининг фаоллиги, %, кўп эмас 1 Докторский 65 2,2 0,005 - 0,006 2 Диабетический 65 2,2 0,005 - 0,006 3 Любительский 60 2,4 0,005 - 0,006 4 Малочный 65 2,3 0,005 - 0,006 5 Русской 65 2,4 0,005 - 0,006 6 Обыкновенной 60 2,3 0,005 3 0,006 7 Отдельной 68 2,4 0,005 - 0,006 8 Столовой 65 2,3 0,005 - 0,006

9 Свиной 65 2,3 0,005 - 0,006 10 Говяжьей 70 2,3 0,005 - 0,006 11 Диетической 75 2,2 0,005 - 0,006 12 Чайной 72 2,4 0,005 - 0,006 Хом дудланган колбасаларда намлик – 25-30 %, қайнатиб- дудланганларида 43 %, ярим дудланган колбасаларда эса 35-60 % ни ташкил этади. Бу тур колбасаларда туз миқдори уларнинг турига қараб 3 % дан 6 % гача оралиқда бўлади (3-жадвал). 3-жадвал Дудланган ва чала дудланган колбасаларнинг сифатига физиккимёвий кўрсаткичлари бўйича талаблар (ГОСТ 16131-86, ГОСТ 16290-86, ГОСТ 16351-86) № Колбасаларнинг номи Физик-кимёвий кўрсаткичлари Сув миқдори, %, кўп бўлмаслиги керак Туз миқдори, %, кўп бўлмаслиги керак Нитрит миқдори, %, кўп бўлмаслиги керак 25 г маҳсулотда сальмонелла мавжудлиги 1 Хом дудланган: Сервелат 30 6 0,003 Бўлмаслиги керак 2 Столичной 27 6 0,003 Бўлмаслиги керак 3 Любительский 30 6 0,003 Бўлмаслиги керак 4 Свиной 25 6 0,003 Бўлмаслиги керак 1 Қайнатибдудланган: Деликатесной 38 5 0,005 Бўлмаслиги керак 2 Московской 38 5 0,005 Бўлмаслиги керак 3 Бараньей 38 5 0,005 Бўлмаслиги керак 4 Любительский 38 5 0,005 Бўлмаслиги

керак 1 Чала дудланган: Армавирской 42 4,5 0,005 Бўлмаслиги керак 2 Краковской 42 4,5 0,005 Бўлмаслиги керак 3 Полтавской 38 4,5 0,005 Бўлмаслиги керак 4 Таллиннской 45 4,5 0,005 Бўлмаслиги керак 5 Польской 45 4,5 0,005 Бўлмаслиги керак 6 Одесской 45 4,5 0,005 Бўлмаслиги керак Ҳамма колбасалар таркибида нитритлар миқдори 100 г маҳсулотда 5 мг дан ошмаслиги белгилаб қўйилган. Колбаса тоза, қуруқ тахта, фанер, полимер ёки темир яшикларга 30-50 кг массада жойлаштирилади. Битта яшикка фақат бир хил номли колбаса маҳсулотлари жойлаштирилиши керак. Дудланган колбасалар эса массаси кўпи билан 2 кг қилиб картон қутиларга солиб ҳам чиқарилади. Ҳар бир яшикларга маҳсулот бўйича бутун маълумотлар келтирилган ёрлиқ ёпиштирилиши талаб қилинади. Колбасалар сақланиш муддатлари бўйича бир-биридан кескин даражада фарқ қилади. Энг кам сақланиш муддати қайнатилган колбасалар учун характерлидир. Колбасаларни асосан осиб қўйилган ҳолда сақлаш тавсия этилади. Стандарт талаби бўйича қайнатилган колбасаларни 0 0 С дан паст бўлмаган ва 8 0 С дан юқори бўлмаган шароитда 72 соатгача сақлаш мумкин. Ярим дудланган колбасалар стандарт (ГОСТ 16351-86) талаби бўйича 6 0 С дан ортиқ бўлмаган ҳароратда ва ҳавонинг нисбий намлига 75-78 % бўлган шароитда 15 суткагача, -7  -9 0 С да эса 3 ойгача сақланиши мумкинлиги кўрсатилган.

Дудланган колбасалар эса энг кўп сақланиш муддатига эгадир. Дудланган колбасаларни 12-15 0 С ҳароратда ва ҳавонинг нисбий намлиги 75- 78 % бўлган шароитда 4 ойгача, -2  -4 0 С да 6 ойгача, -7  -9 0 С да эса 9 ойгача сақлаш мумкинлиги кўрсатилган (ГОСТ 16131-86).

Адабиётлар: 1. O’zlem Tokuso’g’lu. Barry G.Swanson. «Inproving Food Quality with Novel Food Processing Technogies». Edited by.Taylor end Francis Group. 2015. p. 485. 2. Food and raw materials. Kemeraovo institute of food science and texnology. 2015, p. 145. 3. Васиев М.Ғ., Дадаев Қ.О. ва бошқалар. Озиқ-овқат технологияси асослари. –Т.: “Ворис-Нашриёт”, 2012. - 400 б. 4. 4.Yo’ldoshev N., Kadirxodjayeva N. Ishlab chiqarish tehnologiyalari. Darslik. 2014yil.- 350 bet. 5. Адизов Р . Т ., Ғаффоров А . Х . Хусенов С . Й . Донни тозалаш ва майдалаш технологияси . – Т .:” ТУРОН - ИҚБОЛ ” нашриёти , 2006. -184 б . 6. Амонова З.М. Сут ва сут маҳсулотлари технологияси. –Т.: Чўлпон, 2004. 132 б. 7. Бобоев С.Д., Адизов Р.Т., Эргашева Х.Б. Омихта ем ишлаб чиқариш.-Т.: Ўзбекистон, 2003. -280 б.

O'xshashlar

Колбаса маҳсулотлари

Макарон маҳсулотлари. Гуруҳланиши, кимёвий таркиби, макаронларни ишлаб чиқариш технологияси

Нон ишлаб чиқариш технологияси

Аммоний сульфат ишлаб чиқариш технологияси

Макарон маҳсулотларини ишлаб чиқариш технологияси.