Atsilglitserinlar, ularning strukturasi, fizik xossalari - Oziq-ovqat texnologiyasi - Referatlar

Atsilglitserinlar, ularning strukturasi, fizik xossalari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

322.5 KB

Ko'chirib olish

Atsilglitserinlar , ularning strukturasi , fizik xossalari Reja: 1. Atsilglitserinlarning umumiy tavsifi, tuzilishi, ahamiyati. 2. Atsilglitserinlar molekulasi strukturasi. 2.1. Q atti q h olatlardagi glitseridlar strukturasi. 2.2.Suyu q h olatlardagi glitseridlar strukturasi 3. Triatsilglitserinlarning kristallik modifikatsiyalari (polimorfizmi). 4. Atsilglitserinlarning fizikaviy xossalari.

Tayanch s o’ z va iboralar: Atsilglitserinlar, atsillar, modifikatsiya, kristallar, konsistentsiya, zichlik, suyuqlanish harorati, eruvchanlik, qovushqoqlik, nur sindirish ko`rsatkichi, optik aktivlik. Atsilglitserinlarning umumiy tavsifi, tuzilishi, ahamiyati Atsilglitserinlarning asosiy qismini triatsilglitserinlar, ya`ni yog`lar tashkil etadi.Oziq-ovqat sanoatida ishlatiladigan asosiy yog` mahsulotlari – bu o`simlik lipidlari va ularni qayta ishlash natijasida hosil bo`lgan mahsulotlar hamda hayvon yog`laridir. Umuman yog`lar oddiy lipidlar jumlasiga kirib, kimyo tilida ularni atsiltriglitserinlar (triglitseridlar) deb atashadi. Atsiltriglitserinlar, ya`ni yog`lar glitserin hamda yuqori molekulali karbon kislotalari (yog` kislotalari) ning murakkab efirlaridir. Umuman, lipidlarning 95-96%ni moylar va yog`lar tashkil etadi. Moy va yog`lar asosan triatsilglitserinlardan iborat bo`lib, ularning tarkibiga di- va monoatsilglitserinlar hamda boshqa yo`ldosh birikmalar (pigmentlar, fosfolipidlar, boshqa murakkab lipidlar) xam kirishi mumkin:OH C H R C O CH OH C H OH C H R C O CH R C O C H R C O C H R C O CH R C O C H I O I O O II O I O O                      2 || | |2 2 || | || |2 || 2 || | || |2 Triatsilglitserin Diatsilglitserin Monoatsilglitserin (triglitserid) (diglitserid) (monoglitserid) Ko`rinib turibdiki, yog`larning struktura komponentlaridan biri glitserin bo`lib, yog`larning ma`lum xossalari ulardagi yog` kislotalari tarkibi va bu yog`

kislotalari qoldiqlarining (atsillarning) 1- , 2- va 3-holatlarda (sn-1, sn-2 va sn-3 holatlarda) qaysi tartibda joylashganligi bilan belgilanadi. Moylar va yog`lar tarkibida 300 dan ortiq karbon (yog`) kislotalari aniqlangan. Lekin bu yog` kislotalarining ko`pchiligi juda kam mikdorda yog` (yoki moy) tarkibida bo`ladi. Eng ko`p tarqalgan yog` kislotalari 12 tadan 18 tagacha uglerod atomiga ega bo`lib, juft sonli uglerod atomlaridan iborat bo`lgan tarmoqlanmagan uglerod – uglerod zanjirlaridan iboratdir. Deyarli barcha tabiiy moy va yog`lar tarkibiga stearin va pal’mitin kislotalari kiradi, raps moyi tarkibiga esa eruk kislotasi (C 22 1 ) ham kiradi. Eng keng tarqalgan moylar tarkibiga 1-3 ta qo`shbog`li to`yinmagan yog` kislotalari – olein, linol va linolen yog` kislotalari kiradi. 4 ta qo`shbog`li araxidon kislotasi esa h ayvonlar yog`ida uchraydi. Bali q va suv h ayvonlari yog`ida 5-6 ta qo`shbog`li yog` kislotalari borligi h am ani q langan. Shuni ta`kidlab o`tish kerakki, deyarli barcha tabiiy moy va yog`lar tarkibidagi to`yinmagan yog` kislotalari tsis – konfiguratsiyali izomer h olatida bo`ladi. Yu q orida ta`kidlab o`tilganidek, tabiiy yo g` lar asosan triatsilglitserinlardan tashkil topgan, bu triatsilglitserinlar tarkibiga esa har xil to`yingan va to`yinmagan yog` kislotalari qoldiqlari (atsillar) kiradi. Tabiiy o`simlik moylarida triatsilglitserinlarning sn-1 va sn-3 xolatlarida asosan to`yingan yog` kislotalari qoldiqlari, sn-2 h olatida esa asosan to`yinmagan yo g` kislotalari koldi q lari uchraydi. H ayvon yo g` larining sn-1, sn-2 va sn-3 h olati tarkibi esa aksincha bo`ladi. sn-1, sn-2 va sn-3 h olatlardagi atsillarning joylashuvi tartibi atsilglitserinlarning fizik – kimyoviy xossalariga katta ta`sir ko`rsatadi. Atsilglitserinlar – q aynash harorati juda yu q ori va suyu q lanish harorati past (40 0 C gacha) bo`lgan, etarli darajada kovush q o q (moysimon), rangsiz, h idsiz, uchuvchan bo`lmagan, suvdan yengil suyuq va qattiq moddalardir. Yog`larning q aynash harorati yu q oriligi ularda ozi q -ov q at ma h sulotlarini q ovurish imkonini yaratadi, ularning uchuvchanmasligi sababli q ovurish paytida tovadan uchib

bu g` lanib ketmaydi. Yog`lar suyuqlanish haroratining pastligi ularni konditer mahsulotlari tayyorlashda ishlatishga (shokolad, h olvalar va h .k.) imkon yaratadi, bunda tayyor mahsulotlar tarkibidagi yog`lar iste`mol paytida o g` izda erib (suyuqlanib) ajoyib ta`m-maza h issiyoti uy g` otadi. Qattiq h oldagi atsilglitserinlar odatda bir necha xil kristallik h olatda bo`lishi mumkin (polimorfizm). Yog`li xom-ashyodan ajratib olingan moylar tarkibida atsilglitserinlardan tash q ari yo`ldosh yog`da eruvchan boshqa moddalar h am bo`ladi. Bu moddalar – steroidlar, pigmentlar, yog`da eruvchan vitaminlar va boshqa birikmalardir. Bu yo`ldosh moddalar ozi q -ov q at texnologiyasida katta rol’ o`ynaydi, mahsulotlarning ozi q aviylik q iymatiga katta ta`sir ko`rsatadi. Masalan, vitamin A, V – karotin kabi moddalarning organizmga foydasi h a q ida gapirilsa, xolesterinning zarari h a q ida gapirish mumkin. Yog`lardan ajratib olinadigan murakkab lipidlardan biri – fosfolipidlar ozi q - ov q at sanoatida (non- q andolat, margarin sanoatlarida) ajoyib emul’gatorlar sifatida qo`llaniladi. Lipidli ma h sulotlarni me`yori bilan iste`mol q ilib turish shart. Chunki ular organizm uchun plastik-struktura materiali va energiya manbai (1g yog` oksidlanganda 37,66 kdj yoki 9 kkal energiya ajraladi) bo`lib xizmat q iladi. Lipidlarning bir sutkalik iste`mol normasi o`rtacha 90 – 100g ni tashkil etadi. Lipidlarni kam iste`mol q ilish yoki butunlay iste`mol q ilmaslik odam organizmining immuniteti buzilishiga, nerv sistemasi faoliyati buzilishiga va umrning q is q arishiga sabab bo`ladi. Lekin lipidlarni me`yordan orti q iste`mol q ilish h am h addan tash q ari semirib ketishga, yurak-tomir kasalliklariga olib kelishi mumkin. Shuni ta`kidlab o`tish kerakki, ozi q lanishda lipidlarning fa q atgina mi q dori emas, balki kimyoviy tarkibi h am katta a h amiyatga ega, xususan ulardagi o`ta to`yinmagan yo g` kislotalari (linol C 18 2 , linolen C 18 3 va araxidon C 20 4 ) h a q ida alo h ida to`xtalib o`tish lozim. Chunki bu yo g` kislotalari essentsial (ya`ni almashib

bo`lmaydigan, organizmda sintez bo`lmaydigan) kislotalar h isoblanadi. Bu kislotalar odam organizmidagi h ujayralar membranasining tuzilishida, prostaglandinlar ( h ujayralardagi modda almashinuvini, q on bosimini va trombotsitlar agregatsiyasini bosh q aruvchi murakkab organik birikmalar) sintezida, organizmdagi orti q cha xolesterinni chi q arib tashlashda ishtirok etishadi. Lekin bu funktsiyalarning barchasini to`yinmagan yog` kislotalari fa q atgina tsis- izomer h olatidagina bajara oladi. Shu sababli ozi q lanishda ko`pro q tabiiy o`simlik moylarini q o`llash ma q sadga muvofi q dir. Lekin, ozi q -ov q at sanoatida ma`lum bir texnologik talablarga muvofi q q atti q yo g` larga bo`lgan e h tiyoj kundan-kunga o`sib borayotir (margarin, konditer mahsulotlari ishlab chi q arish uchun). Ammo, h ayvon yo g` lari va bosh q a tabiiy q atti q yo g` lar (kakos, pal’moyadro yog`lari) za h irasi (resurslari) kamligi tufayli, h ozirgi paytda suyu q o`simlik moylarini q ayta ishlab (gidrogenlash va pereeterifikatsiyalash usullari bilan) q atti q (ma`lum qattiqlikka, suyuqlanish haroratiga ega bo`lgan) yog`lar olish texnologiyalari qo`llaniladi. Gidrogenlashda to`yinmagan yog` kislotalari qoldiqlarining katalizatorlar ishtirokida vodorod bilan to`yinishi natijasida moyning yog` kislotalari tarkibi va atsilglitserin (TAG) tarkibi o`zgaradi. Bunda uning qattiqligi, suyuqlanish harorati, plastikligi va boshqa fizik-kimyoviy xossalari o`zgaradi. Bundan tashkari gidrogenlashtirilgan yog`lar oksidlanish ta`siriga chidamli bo`ladi, tez buzilmaydi. Qayta e terifikatsiyalashda (omuxtalashda) ma`lum katalizatorlar (natriy metilat, natriy etilat, natriy oksidi) ta`sirida atsillarning joy almashinuvi natijasida atsilglitserinlarning tarkibi o`zgaradi va bu h am yog`larning fizik-kimyoviy xossalarining o`zgarishiga olib keladi. Lekin bunda yog`larning yog` kislotalari tarkibi o`zgarmaydi. Shu bilan birga qayta e terifikatsiyalangan yog`larda trans- izomerlar gidrogenlangan yog`lardan ko`ra kam h osil bo`ladi. Bu esa yog`larning ozi q aviylik q iymatini belgilab beradi.

Yog`larni gidrogenlash, qayta e terifikatsiyalash va fraktsiyalarga ajratib qo` llash, ulardan ozi q -ov q at sanoatida h ar xil tayyor mahsulotlar olish imkonini yaratadi. (konditer mahsulotlari, non mahsulotlari, margarin mahsulotlari va h .k.). 2.Atsilglitserinlar molekulasi strukturasi Triatsilglitserinlar (triglitseridlar) molekulalarining strukturasi ularni tekshirish qiyinligi sababli hali unchalik yaxshi aniqlanmagan deb hisoblanadi. Faqatgina oxirgi o`n- yigirma yilliklarda tekshirishlarning fizikaviy usullarini qo`llash natijasida xona harorati sharoitida qattiq holatda bo`ladigan ba`zi bir triglitseridlar molekulasi strukturasi haqida birmuncha aniqroq ma`lumotlar olingan. Qattiq triglitseridlar – kristallik massadir. Glitseridlar (atsilglitserinlar) kristallarini rentgenostruktura usulida tekshirishlar shuni ko`rsatadiki, bir xil kislotali to`yingan triglitserid molekulasi strukturasi «kamerton» yoki «vilka» ko`rinishiga ega. Bu «kamerton» yoki «vilka» ning deyarli bir tekislikda joylashgan ikki tishi va bir dastagi tartibida moy kislotalarining atsillari joylashgan (18-rasm): 18-rasm. Ikki karra uzunlikdagi triglitserid molekulasi zanjiri . Uglerod atomlari -shtrixlangan aylanalar bilan, kislorod atomlari – katta oq aylanalar bilan, vodorod atomlari - kichik oq aylanalar bilan ko`rsatilgan

Bu tasvirda ikki karra uzunlikdagi (bu termin tafsiloti quyida beriladi) triglitse rid molekulasi zanjiri ko`rsatilgan. Bunda shtrixlangan aylanalar uglerod atomlari, katta oq aylanalar kislorod atomlari, kichkina oq aylanalar – vodorod atomlari. 2.1.Qattiq holatlardagi glitseridlar strukturasi. To`yingan bir xil kislotali triglitseridlar molekulalarining juftliklari kristall hosil qilishda bir-biriga nisbatan parallel joylashgan qatorlar hosil qiladi (19-rasm): 9-rasm.To`yingan yog` kislotalaridan tashkil topgan triglitserid molekulasining bir qatorlik kristallik strukturasi joylashuvi (nostabil va stabil polimorf modifikatsiyalar uchun) Bunda har bir shunday molekula juftlarining «tishlari» va «dastaklari» fazoviy bir-biriga qarama – qarshi holatda, glitserid molekulasi atsillarining metil guruhlari esa umumiy (chetdagi) tekisliklarda joylashgan. Kristallarda molekulalarning bunday qatorlari «ko`p qavatli konstruktsiyalar» hosil qilib, ham tekisliklarda, ham vertikal bo`yicha joylashgan. Kristallarda glitserid molekulalarining bunday joylashishi shuni ko`rsatadiki, bir kislotali to`yingan glitseridlarning chetdagi metil guruhlari tekisliklari orasidagi masofa (d 001 ) ikkita moy kislotasining uzunligiga teng. Shuning uchunMetil guruhlari tekisligi Metil guruhlari tekisligi Metil guruhlari tekisligi

glitseridlarning bunday strukturasi «zanjirning ikki karra uzunlikdagi strukturasi» deb ataladi. Bunday glitserid molekulalari joylashuv tekisligi kristall molekula sining polimorf modifikatsiyasiga bog`liq ravishda metil guruhlari tekisligiga nisbatan vertikal yoki q iya joylashishi mumkin. Q iyalik darajasi kristalning polimorf modifikatsiyasi va glitseridning molekulyar massasiga bo g` li q dir. Xuddi shunday tuzilishga ega bo`lgan glitseridlar yana q uyidagilardir: - ikki xil kislotali to`yingan glitseridlar kristallari, fa q atgina ularning atsillari tarkibidagi uglerod atomlari soni far q i ikkitadan orti q bo`lmagan ta q dirda; - tarkibida trans-konfiguratsiyadagi C 18 kislotalari bo`lgan bir xil va ikki xil to`yinmagan kislotali glitseridlar. Bosh q a xil triglitseridlarda rentgenogrammaning katta intervallari (d 001 ) bir xil kislotali to`yingan triglitseridlarnikiga nisbatan katta bo`lib, «zanjirning uch karra uzunlikdagi strukturasi» deb ataladi (20-rasm): 20-rasm. Kristallarda triglitserid molekulalari hosil qiladigan zanjirning uch karra uzunlikdagi strukturasi 2.2. Q atti q va suyu q h olatlardagi glitseridlar strukturasi. Suyuq h olatdagi glitseridlar strukturasi juda kam o`rganilgan. Glitserid q izdirib suyultirilganda

haroratga bo g` li q ravishda undagi molekulalar ozmi-ko`pmi assotsiatsiyalangan h olda bo`ladi. Bu assotsiatlar asosan Van – der – Val’s kuchlari yordamida h osil bo`ladi. Q otish haroratiga ya q in haroratlarda esa glitserid molekulalarining kristallik struktura hosil qilish uchun o`ziga xos joylashuvi boshlanadi. Tabiatdagi mahsulotlarda odatda triglitseridlarning aralashmalari uchraydi. Afsuski bunday aralashmalar strukturasi h ali etarli darajada o`rganilgani yo` q . Fa q atgina binar aralashmalar (ikki turdagi glitseridlar aralashmasi) strukturasi juda oz tadqiqot etilgan. Bu muammolar h ozirgi paytda yog`lar kimyosida h ali echilmagan dolzarb muammolardan h isoblanadi. 3.Triatsilglitserinlarning (triglitseridlarning) kristallik modifikatsiyalari (polimorfizmi) Atsilglitserinlar polimorf birikmalardir. Ularning polimorfizmi monotrop bo`lib, hali unchalik yaxshi o`rganilmagan. T. Malkin rengenostruktura analizlariga asosan triglitseridlarning, jumladan, tristearinning  -,  -,  va  - polimorf modifikatsiyalarda bo`lishi mumkinligini ani q ladi. Bulardan suyultirilgan tristearinni tez sovutilganda shishasimon  - modifikatsiyasi h osil bo`ladi. Uning rentgenogrammasida katta interval (d 001 ) ko`rinmaydi, q olgan uchta modifikatsiyaning esa katta intervali mavjud bo`lib, ular kristallik tuzilishga ega. Ammo bu uch modifikatsiyadan h am  - va  1 - modifikatsiyalar nostabildir (tur g` un emas). Tur g` un  - modifikatsiyaning suyuqlanish harorati eng yu q oridir. Turli polimorf modifikatsiyalardagi triglitseridlarning kristallari bir-biridan yog` kislotalari atsillarining chekka guruhlar tekisligiga nisbatan q iyalik burchagi bilan far q q iladi.  - va  1 - modifikatsiyadagi kristallarda bu burchak odatda  =65 0 ni tashkil etadi. Suyuqlanish harorati past bo`lgan  -modifikatsiyadagi kristallarda yog` kislotalari atsillari chekka guruhlar tekisligiga nisbatan perpendikulyar joylashgan bo`ladi (21-rasm):

21-rasm. Bir xil to`yingan kislotalik, ikki karra uzunlikdagi zanjir hosil qilgan triglitseridning  - va  - polimorf modifikatsiyalari fazoviy tuzilishi Qo`sh sonli uglerod atomlaridan tashkil topgan yog` kislotalari bo`lgan triglitseridlar uchta polimorf modifikatsiya hosil qila oladi, tog’ sonli uglerod atomlaridan tashkil topganlari esa to`rtta polimorf modifikatsiya hosil qila oladi.  - modifikatsiyadagi triglitseridlarda kislota atsillari vertikal o`q atrofiga erkin aylana oladi,  - modifikatsiyada esa atsillar ma`lum tartibda joylashgan (fiksatsiyalangan). Suyultirilgan triglitseridlarni sovutib qotirilganda, sovutish tempiga qarab, birinchi navbatda turli modifikatsiyalar hosil bo`ladi. Tez sovutilganda odatda birinchi navbatda  - modifikatsiya hosil bo`ladi. Juda sekinlik bilan sovutilganda esa birinchi navbatda  - modifikatsiya ham hosil bo`lishi mumkin.  1 - modifikatsiya esa asosan  - modifikatsiyadan h osil bo`ladi.  1 - modifikatsiya ning  - modifikatsiyaga aylanishi juda tez sodir bo`ladi. Bundan tash q ari  - modifikatsiya glitseridlarni erituvchilardan kristallizatsiyalab olishda h am h osil bo`ladi.  - modifikatsiyaning  - modifikatsiyaga aylanishi q izdirilganda tez amalga oshadi.

Tog’ sonli uglerod atomlaridan iborat yog` kislotalaridan tashkil topgan glitseridlarda polimorf o`zgarishlar juft sonlilariga nisbatan sekinro q amalga oshadi. - modifikatsiyaning tur g` unligi (stabilligi) glitseridlarda yog` kislotalari molekulyar massasi oshishi bilan birga oshadi. Shisha kapillyarlarda glitseridlarni juda tez sovutilganda h am  -modifikatsiya h osil bo`ladi. Adabiyotlarda ko`rsatilishicha monoglitseridlar uchta polimorf modifikatsiya hosil qiladi. Unchalik yu q ori molekulyar bo`lmagan diglitseridlar h am uchta poli - morf modifikatsiya hosil qiladi. Yu q ori molekulyar yog` kislotalaridan iborat diglitseridlar esa fa q at  - va  - polimorf modifikatsiyalar hosil qiladi. 3Atsilglitserinlarning (glitseridlarning) fizikaviy xossalari Glitseridlarning fizikaviy xossalari eng avvalo yog` kislotalarining tarkibi va strukturasiga bog`liq bo`ladi. Har xil yog` kislotalaridan tashkil topgan glitseridlarning fizikaviy xossalariga ushbu yog` kislotalari qoldiqlari ning (atsillarning) molekuladagi joylashuv tartibi ham ta`sir ko`rsatadi. Konsistentsiya. Suyuq yog` kislotalari glitseridlari suyuq konsistentsiyaga, qattiq yog` kislotalari glitseridlari esa qattiq konsistentsiyaga egadir. Har xil kislotali glitseridlar konsistentsiyasi yog` kislotalari takibiga bog`liq ravishda qattiq, suyuq yoki malhamsimon (mazeobraznaya) bo`lishi mumkin. Glitseridlar konsistentsiyasiga h osil bo`ladigan kristallar o`lchami va ularning polimorf modifikatsiyalari ta`sir ko`rsatadi. Kristallar o`lchami oshishi bilan glitseridlarning qattiqligi kamayadi. Nostabil polimorf formalardagi glitseridlar stabil formadagilariga nisbatan qattiqrokdir. Yu q orida zikr etilgan ikki sabab tufayli tez sovutilgan glitseridlarning qattiqlik darajasi sekin tezlikda sovutilgan glitseridlarnikiga nisbatan yuqoriro q dir.

Zichlik. Bir xil kislotali triglitseridlar zichligi yog` kislotalari zichligi bo`ysunadigan q onunlarga asosan o`zgaradi. Ularning zichligi suvnikidan kam bo`lib, harorat ko`tarilishi bilan kamaya boshlaydi. Glitseridlar zichligi o`zgarishining harorat koeffitsenti taxminan  0,7kg/(m 3 .grad). Individual glitseridlarning suyuqlanish harorati ularning yog` kislotalari tarkibi va polimorf h olatiga bog`liq. Odatda bir xil kislotali qattiq kislotalar triglitseridlari stabil  -polimorf modifikatsiyada shu kislotalar suyuqlanish haroratidan birmuncha yuqoriro q suyuqlanish haroratlarini nomoyon etadi. Glitseridlar polimorf formalari suyuqlanish harorati q uyidagi tartibda far q q iladi: 0 0 0 0     t t t t    H ar xil kislotali triglitseridlar polimorfizmi monotropdir. Glitseridlarning q otish harorati ularning suyuqlanish haroratiga nisbatan birmuncha pastro q dir. Eruvchanlik. Barcha glitseridlar petrol efirida, benzin, xloroform, uglerod- (IV) xloridida, benzolda, dietil efirida va atsetonda yaxshi eriydi. Suyuqlanish harorati yuqori bo`lgan glitseridlar q izdirilganda yaxshi eriydi va sovutilganda eritmadan kristallizatsiyalanib ajrala boshlaydi. Glitseridlarni eritmalardan kristallizatsiyalab olish usuli shunga asoslangan. Ammo bu usul juda ko`p me h nat va va q t talab q iladi. Masalan, 1 kg glitseridlar aralashmasini 20-30 marta q ayta kristallizatsiyalab, bor-yo`g`i bir necha gramm kerakli glitseridni ajratib olish mumkin. Metanol va etanolda (xususan q izdirilganda) diglitseridlar va monoglitseridlarning eruvchanligi triglitseridlarnikiga nisbatan anchagina yuqoriro q dir. Ammo shuni h am ta`kidlash kerakki ushbu erituvchilarda o`rta va yuqori molekulyar to`yingan va to`yinmagan kislotali triglitseridlarning

eruvchanligi deyarli nolga teng. Bu spirtlarda q aynatilganda h am ushbu triglitseridlar eruvchanligi juda past. Q ovush q o q lik Glitseridlar q ovush q o q ligi fa q atgina ba`zi bir xil kislotali triglitseridlar uchungina o`rganilgan xolos. Ularning q ovush q o q ligi ularni tashkil etadigan yog` kislotalari q ovush q o q ligidan anchagina yuqori bo`lib ularning molekulyar massasi pasayishi bilan birga kamayadi. To`yinmagan yo g` kislotalariga ega bo`lgan glitseridlar tarkibidagi uglerod atlomlari bir xil bo`lgani h olda q o`shbo g` lar soni oshishi bilan birga pastrok q ovush q o q lik namoyon eta boshlaydi. Glitseridlar q izdirilganda ularning q ovush q o q ligi kamaya boshlaydi. Optik xususiyatlar. Kimyoviy toza glitseridlar aslida rangsizdir. Yog`larning rangi odatda ular tarkibidagi rang beruvchi moddalar bilan belgilanadi. Suyuq h olatda glitseridlar tini q dir. Nur sindirish ko`rsatkichi . Glitseridlarning nur sindirish ko`rsatkichi ularning yog` kislotalari tarkibi va strukturasi bilan belgilanadi. Xuddi erkin yog` kislotalariga o`xshab, h ar-xil glitseridlar aralashmasining o`rtacha to`yinmaganlik darajasi h akida h am nur sindirish ko`rsatkichi or q ali xulosa chiqarish mumkin. Optik aktivlik. Odatda glitseridlar optik aktiv kislotalarga ega bo`lmaganligi sababli optik aktivlikni namoyon etmaydi. Ba`zi h ollarda, masalan tarkibida optik aktiv ritsinol yoki chalmugur kislotalari uchraydigan glitseridlargina optik aktivlik namoyon etishi mumkin. Glitseridlarning elektr toki o`tkazuvchanligi erkin yog` kislotalarinikiga nisbatan h am yanada pastro q dir. Glitseridlarning boshqa fizikaviy xossalari ularning yog` kislotalari tarkibiga bog`li q dir Jumladan bu to`yingan va to`yinmagan glitseridlarning infra q izil (IK) –va ultrafiolet (UF) –nurlarni yutish q obiliyatiga tegishlidir.

Foydalanilgan adabiyotlar r o` yxati : 1. Б.Н.Тютюнников, Ф.Ф.Гладкий и др. - Химия жиров, Москва, Колос, 1992. -448 с. 2. В.С.Стопский, В.В.Ключкин - Химия жиров и продуктов пере работки жирового сырья, Москва, Колос, 1992. -286 с. 3. А.Л.Маркман - Химия липидов, Ташкент АН УзССР, 1973. -175 с. 4. Руководство по методам исследования, технохимическому контролю и учету производства в масложировой промышленности (под.общ.ред.В.П.Ржехина и А.Г.Сергеева), Ленинград, ВНИИЖ,1963-1969 гг,т.1...т.5, книга 1 и 2. 5. Н.С.Арутюнян, Е.П.Корнена - Фосфолипиды растительных ма сел . Москва, Агропромиздат, 1986. -256 с. 6. Н.В.Евстигнеева, Е.Н.Звонкова - Химия липидов, Москва, Хи мия, 1987 -296 с. 7. Н.Е.Кучеренко, А.Васильев - Липиды, Киев, 1985. -247 с. 8. А.П.Нечаев, Т.В.Еременко - Органическая химия, Москва, Выс шая школа, 1985.-365 c . 9. А.Г.Верещагин – Биохимия глицеридов, Москва, Наука, 1972. -308 с. 10. Н.С. Арутюнян, Е.А. Аришева – «Лабораторный практикум по химии жиров», Москва, Пищевая промышленность, 1979. – 176 с.

O'xshashlar

Yog` kislotalarining strukturasi va fizik-kimyoviy xossalari

Yog`lar, ularning klassifikatsiyasi, tarkibi va tavsifi

Yog`larning tarkibi va sifatini analiz qilish

Atsilglitserinlarning kimyoviy xossalari

Yog`lar kimyosi fanining rivojlanish bosqichlari