Диний экстремизм ва мафкуралар кураши - Milliy istiqlol g'oyasi - Referatlar

Диний экстремизм ва мафкуралар кураши

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

102 KB

Ko'chirib olish

Диний экстремизм ва мафкуралар кураши Мустақиллигимизни қўлга киритгандан ксйинги якин ўтган йиллар ичида айрим вилоят ва шахарларимизда бўлиб ўтган баъзи экстремистиқ гуруҳларнинг жиноий ҳаракатларини, айникса, бу жиноятчиликнинг энг кжори кўриниши сифатида 1999 йил 16 февралда пойтахтимиз Тошкентда юз бсрган конли воқеаларни эҳтиросларга бе- рилмасдан яхшилаб таҳлил киладиган вақт келди. Оммавий ахборот воситалари - телевидение, матбуот, радио оркали фаолларимиз, оддий фукароларимиз, жамоат тагакилотлари- нинг вакиллари ўз чикишларида бу қабих жиноят ижрочи- лари, ташкилотчиларига ўзларининг нафрат ва ғазабларини ифодалаб, Ўзбекистон мустақиллигининг кафили бўлган Президент атрофида янада жипсроқ бирлашиш тўғрисидаги фикр-мулохазаларини билдирмоқда. Юз бсрган жиноятлар нафақат ўзбек халқини, балки жахон афкор оммасини ғазабга келтирди. Президент номига жахондаги карийб барча давлат рахбарларининг ёзган хатларида, телефон оркали билдирган фикрларида буни сезиш мумкин. Бу фикрлар диний терро- ристларнинг жиноий хатти-харакатлари жахон жамоатчили- гини хам ташвишга солаётгани, Президентимизнинг мардона сиёсатини, унинг ўзи танлаган сиёсатида собитқадамлиги ва мардлигини кўллаб- кувватлаётганлиги, мамлакатимиз йўлбошчиси рахбарлигида олиб борилаётган сиёсатнинг тўғри эканини жаҳон тан олганидан далолат беради. Энди бўлиб ўтган воқеаларнинг сабаблари, мақсади, мохияти, окибатларини чуқур тахлил қилиб, бундай жиноят-ларнинг бошқа такрорланмаслиги учун қилинадиган тадбир- ларни белгилаб олиш, йўл кўйилган камчиликларни аниюташ ва уларнинг такрорланмаслик тадбир- чораларини яхшилаб ўйлаб кўриш керак. Зеро, мана бу савол ҳаммамизни бирдек ўйлантирмоги лозим: 16 февралда бўлиб ўтган фожиали воксалар тасодифий эдими ёки олдиндан нухта уюштирилгап жиноятмиди?

Огир хақиқат бўлса хам шуни тан олишимиз керакки, бу жиноятлар мутлако тасодиф эмас. Чунки Президентимиз мустақилликка эришган дастлабки кунларимиздан бошлаб бизнинг хавфсизлигимиз ва озодлигимизга тахдид кўрсатувчи энг асосий хавфлардан бири сифатида диний экстремизмии кўреатиб келмокда. Президентимизнинг фикрларида бу хавфнинг мавжудлик сабаблари, мазмун-моҳияти очик-ойдин кўрсатилган. Тергов ва судда сурок қилиниб, баённома ва видеотас- мага туширилган кўрсатмалари судда муҳокама қилинган жиноий уюшма рахбарларидан хисобланган Б. Абдуллаев, 3- Аскаров, К. Зокиров, О. Болтаевларнинг тан олишидан маълум бўлишича, улар 1997-1998 йиллардан Истанбул, Боку, Кобул ва Техронда бўлиб ўтган Т. Йўлдошев, С. Мадаминов ва бошқалар иштирокида уюштирилган учрашувларда иш-тирок этишган. Бу учрашувларда Ўзбекистонда «жиход»га даъват килиш ва унинг тарафдорларини кўпайтириш, жиноий уюшма аъзоларини чет эл ҳарбий лагерларида ҳарбий тайёр- гарликдан ўтказиш, жиҳодий харакатлардаги таркокликларни бартараф килиш, харбий тайёргарликка юборилаётган йигитларнинг сонини ошириш, 1999 йил бахор ойларида Ўзбекистондаги мавжуд тузумни «куролли жиход» йўли билан ағдариб, ислом давлати қуриш, бунинг учун Тошкснт шахри ва Фарғона водийсида террористиқ ва кўпорувчилик харакатлари содир қилингандан кейин Т. Йўлдошев ва Ж. Ҳо- жисв жангарилари билан Ўзбекистонга бостириб кириш мақсадлари режалаштирилган. С.Мадаминов бу жиходий харакатлар учун 1.600.000 АКШ доллари ажратишга ваъда берган. Бўлажак давлатда С. Мадаминов раҳбар, Т. Йўлдошев мафкура ишлари бўйича, Ж. Ҳожиев ҳарбий ишлар бўйича масъул бўлиши хакида келишилгаи. Лекин шу вақтгача биз бу хавфни мустақиллигимиз учун канчалик оғир, зарарли эканини тушуниб етмасдан келдик. Тан олишимиз керак, фақат Президент - йўлбошчининг ўзигина бу хавфга қарши собиткадамлик билан курашди. Шунинг учун ҳам 16 февраль куни суикасд шахсан Прези-дентга қарши уюштирилгани бежиз эмас.

Келинг, узоқка бормасдаи бир йил аввал Наманганда бўлиб ўтган воқеаларни эслайлик. Аҳоли ўртасида маҳаллий ҳокимият ва бошқарув идорала- рига нисбатан ишончсизлик уйғотиш ва уларни кучею қилиб кўрсатиш мақсадида жиноий уюшма аъзолари 1991 йил 8 де кабрь куни Халк депутатлари Наманган вилоят совети ижроия комитети биноси олдида норасмий митинг уюштириб, ИИБ ходимларининг қонуний галабларига бўйсунмай, бинони «ислом уйига айлантирамиз», деб эгаллаб олишган. Кечаси шаҳар кўчаларида норасмий юришлар қилиб, фуқароларни ўзларига кўшилишга даъват қилганлар. Эртасига эрталаб ви лоят ижроия комитети биноси ёнидаги майдонга фукароларни тўплаб, Т. Йўлдошев сўзга чиккан, митинг иштирокчиларини давлат бошқаруви идораларига бўйсунмасликка, «Ислом маркази» уюшмаси аьзоларига эргашишга ҳамда Наманганни «Исломобод»га айлантиришга даъват қилган. Республика ҳуқукни муҳофаза килувчи идоралари томо- нидан жиноятчиликка, жумладан, диний экстремистиқ харак- тердаги жиноий уюшмаларга қарши кураш кучаитирилгани натижасида 1992 йил март ойида жиноий уюшма рахбарлари Т. Йўлдошев ва Ж. Ҳожиевлар чет элга чиқиб кстишнинг белгиланган тартибини бузиб, Тожикистон Республикаси худудига ўтиб яширинган. Т. Йўлдошев ва Ж. Ҳожиевлар Тожикистон Республикаси-нинг қонуний хукуматига қарши жангларда иштирок этаётган мухолифат кучларига ёлланиб, Ўзбекистонда конституциявий тузумни ағдариб, ислом давлати куриш учун жангарилар тайёрлаш хакида улар билан ўзаро жиноий тил бириктир-ган. Шу мақсадда Фарғона водийси ва бошқа вилоятларда колган тарафдорларини «жиҳод»га тайёргарлик кўриш учун Тожикистонга олиб ўтиб, «Наманган батальони» тузишган. Т. Йўлдошев ўзини Ўзбекистондаги жиходий харакатларнинг «амири» деб эълон қилиб, Ж. Ҳожиевни эса мухолифатнинг дала қўмондони этиб тайинлаган.

1992 йил 22 август куни Т. Йўлдошев ўзининг тараф- дорлари билан фукаролар уруши давом этаётган ва қурол-аслахаларни кўлга киритиш учун кулай бўлган Афғонистон давлатига Тожикистон Республикаси Қўрғонтепа вилояти, Қумсангир туманидаги «Айкуль» чегара заставасининг 122- белгисидан қонунсиз равишда ўтиб кетиб, Ўзбекистонда ўрнатилган конситуциявий тузумга қарши кураш олиб бориш мақсадида Афгонистоннинг шимолий ҳудудларида ўзбекистонлик жиноий унсурлардан иборат ҳарбий дала лагерларини ташкил этади. Суд мажлисида сурок қилинган жабрланувчи У. Эргашев, X . Исмоилова, М. Раҳимов, Т. Турсунбоев, Н.Абдуллаев, 3. Бўрибоев, Т. Қодиров, А. Жакпаров, М. Саидов, С. Фозило- ва, А. Жўраевларнинг кўрсатмаларидан маълум бўлишича, 1991-1992 йиллар давомида Т. Йўлдошев бошчилигидаги жиноий гуруҳ аъзолари уларни уриб-қийнаб, ўзларининг кароргоҳларида ноқонуний ушлаб турган, аслида содир килмаган жиноятлари учун асоссиз равишда туҳмат қилиб, улардан тамагирлик йўли билан пуллар олиб, фукароларнинг кадр-кимматини асоссиз равишда камситган ҳамда Наманган шаҳрининг турли жойларида қонунсиз митинглар ўтказиб, ислом давлати куришга даъват қилган. Гувох X . Сатимов судда 1991 йил 2 августда Наманган да унинг томонидан «Адолат» уюшмаси ташкил қилиниб, низоми ишлаб чиқилгани, аммо низом Адлия вазирлигидан рўйхатдан ўтмагани, Т. Йўлдошевнинг мақсади Ўзбекистонда исломий давлат куришдан иборат бўлгани, Намангандаги митинг ва ўзбошимчаликлар Тоҳир Йўлдошев томонидан уюштирилгани, унинг томонидан ташкил қилинган «Ислом лашкарлари» ҳақикатан хам қонунга хилоф итларни қилиб, кишиларни сабабсиз жабрлаб келганини кўрсатди. Суд мажлисида сурок қилинган гувох В.Эгамбердиев 1990 йилда «Уйчи» кўчасида жойлашган «Гумбаз» маежидига катнаб, у ердагилар топшириғи бўйича Тошкент шаҳрига кўп марта бориб келгани сабабли, уни Т. Йўлдошев «Ислом уйғониш ҳизби»га раис қилиб тайинлагаии, «Ислом уйғоииш

ҳизби»нинг асосий мақсади Ўзбекистонда ислом давлати ўрнатиш бўлгани ҳакида кўрсатма берди. Гувоҳлар Р. Ҳожиев, А. Ҳайдаров, Қ. Солихонов, М. Со- лиевнинг тергов давридаги кўрсатмаларига кўра, улар 1990 йилдан бошлаб Т. Йўлдошев бошчилигида тузилган гуруҳга аъзо бўлиб, Қашқадарё вилоятининг Касби туманида уч кун Т. Йўлдошев билан биргаликда «ислом давлати қуриш» ҳақида даъват қилиб келганлар. Шундан сўнг «Тавба», «Ислом лашкарлари» гурухлари тузилиб, шу гуруҳ аъзолари Покис- тонда 4 ой мобайнида «Давлат- Таблих амаллари»ни ўрганиб келишган. Уларнинг мақсади Ўзбекистонда, колаверса, ер юзида ислом давлати қуриш, Қуръон ҳукмларини жорий килиш бўлиб, гуруҳ аъзолари «Байтулмол» жамғармасига пул ажратганлар. Т. Йўлдошев Намангандаги даъватчилар гуруҳини бошқариб, уни «амир» деб аташган. Эътибор берсак, буларнинг барчаси Тошкентда содир этилажак асосий жиноят олдидан тайёргарлик эканини ту-шунамиз. Ўша воқеаларда ҳам бир неча бегуноҳ кишилар ўлдирилди. Наманган воқеаларидан кейин ҳам жамоатчилик, фаоллар, оддий фукаролар бу хунрезликларга қарши ўз наф- ратини билдирди. Кўплаб фаоллар йигилишлари ўтказилди, матбуотда мақолалар эълон қилинди, телевидение ва радио- да чикишлар бўлди. Ҳукук- тартибот органлари угла вокса иштирокчилари бўлган жиноятчиларни тутдилар ва улар қонуний жазоларини олди. Айримларда шунинг ўзи билан чеклана колайлик, ҳатто, баъзан жиноятчиларга бсрилган жазо чоралари жуда каттиқ эмасми, деган фикрлар ҳам бўлди. Бу борада, айникса, хорижий мамлакатлар мухбирлари юр- тимиздаги ҳақикий аҳволни билмасдан инсон ҳуқуқларини асраш ниқоби остида ўша жиноятчиларни ҳимоя килишга ҳам уриндилар. Ватаиини сотган, хозирда хорижда юрган ватанфурушлар хам шу жумлага киради. Шуларга қарамасдан кўпчилигимизни бепарволик, локайдлик чулғаб олди. Мисол тарикасида Президснтимиз билан биргаликда миллатимиз, мустақиллигимиз тақдирига жавоб берадиган Олий Мажлис сессиясида

виждон эркинлиги тўғрисида қонунни қабул килишдаги муҳокамани эсга олайлик. Депу- татларнинг чикишларида эҳтиросли гаплар, қонун нормала- рини кўллаб-кувватлаш ва экстремизм хавфи тўғрисидаги умумий гаплардан нарига ўтилмади. Ўшанда Президент қайта сўз олиб, бу қонуннинг қанчалик аҳамиятга эга экани, диний экстремизмнинг хавфи, унга енгил муносабатда бўлиш мумкин эмаслиги тўғрисида залда ўтирган депутатларни ҳам, бутун ўзбек халқини ҳам яна бир карра огоҳ килишга мажбур бўлган эди. Юртбошимиз бу масалага ўзининг дунёга машҳур «Ўзбекистон XXI аср бўсағасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараккиёт кафолатлари» асарида яна бир карра тўхталди, карийб ҳар бир чиқишида бу хавф тўғрисида огоҳлантирди. Биз эса, яна куруқ умумий гаплар, Президент сўзларини қайтариш билан чекланиб колавердик. Тошкент воқеалари бизнинг кўзимизни очиши зарур. Ўзбекларда «кўр ҳассасини бир марта йўкотади», деган макол бор. Биз бир неча марта йўкотдик ва шундай давом эттаве-радиган бўлса, энди мустақиллигимизни йўкотиб, келажак авлод нафратига учрашимизни ҳам унутмаслигимиз лозим. Душман ўзининг ким эканини, ўз мақсадларини очик кўрсатди. Мустақиллигимиз, халқ, миллатга қарши уруш эълон қилди. Энди биз курашга киришар эканмиз, йўл қўйган хато ва камчиликларимизни чуқур ўрганишимиз, ўзимизнинг кучли ва кучсиз томонларимиз, хавф-хатарларнинг ўзига хос жиҳагларини билиб олишимиз зарур. Чунки ҳеч қайси кўшин душман тарафидаги маълумотларни билмай туриб, урушга киришмайди. Шуни очик айтишимиз керакки, ганимларимиз бизни обдан ўрганишган, бизнинг кучли ва кучсиз томонларимизни яхши билишади ва жиноий ҳаракатларида бундан усталик билан фойдаланмокда. Келинг, душманимизиинг имконият- лари нимада эканлигини бир ўйлаб кўрайлик. Биринчидан, уларга хорижий мамлакатлардаги «доҳий» лари томонидан жуда кучли молиявии, сиёсий, мафкуравий ёрдам берилмокда. Хориждаги бундай «доҳий»лар учун ўзбек миллатининг келажаги, тақдири, мустақиллиги бир пулга киммат. Улар ўзларининг мақсади йўлида адашган ватандош- ларни

(уларни шундай аташ мумкин бўлса) кўғирчок қилиб ҳар йўсинда ўйнатишга тайср. Улар кулига тушиб колган ёшлар ўз фикри, онгига эга бўлмаган «зомби»ларга айланиб қолган. Улар, биринчи навбатда, ўзининг инсоний, миллий ҳис-туйғуларини йўкотади. Бундай хулоса чикаришимизга сабаб - кандайдир мавҳум исломий халифалик ғояси учун ўз ватани, халқи, ота-она, опа-сингил, биродарларини киши қандай сотиши мумкин? Ёки кайси акли расо ўзбек отасига, ака-укасига, ўз Президента хаётига суикасд килиши мумкин? Хориждаги саховатпешаларнинг молиявий салохияти манбаини нималар ташкил этади? Мана бир мисол: маълу- мотларга Караганда, дуиёда «жиҳод банкири» деб ном олган Усама бин Ладен Саудия Арабистони фукароси бўлиб, назорат килаётган капитали бир миллиард долларга якиндир. Унинг турли хорижий мамлакатларда 60 га якин фирмаси мавжуд. 1996-1998 йилларда мингга якин жангарини тайёрлашда молиявий ёрдам бергаи. Факатгина Марказий Осиё ва Кавказ учун мужоҳидларни тайёрлашга йилига 150 миллион доллар маблағ ажратмоқда. Иккинчи молиявий манба — бу гиёхванд моддаларни стиштириш ва сотиш натижасида олинадиган даромаддир. Ҳозирги кунда хаммага маълумки, наркобизнес Афғонистон, Тожикистонда жуда авж олиб кетган. Бу ерлар дунёдаги энг хавфли нуқталардан бирига айланиб колди. Афғонистонда бир килограмм кора дори 100 доллар турадиган бўлса, Москвада у 10000 доллар туради. Европа мамлакатлари- да зса бундан хам киммат. Шунинг ўзидан наркобизнес билан шуғулланаётганлар бу кимсалар исломга зид бўлган ҳаром йўл билан канча фойда олаётганини тушуниб етса бўлади Қизиғи шундаки, ислом акидапарастлари мусулмон учун хатто тамаки чскиш хам гунох деб ваъз ўкиса-да, лекин ўзлари гиёҳванд моддаларни ишлаб чикариб, сотиб, шу йўл билан бойишдан парҳез қилиб ўтиришмайди. Нарко бизнес тўғрисида гапирганда шуни эслатиб ўтмокчимизки, Афғонистон, Тожикистонда тайёрланган гиёҳванд моддалар- нинг дунё мамлакатларига таркалишига Ўзбекистон асосий тўсик бўлмокда. Ўзбекистон ҳукук-тартибот

идоралари ходимлари, чегарачилар, божхона ходимлари ва бошқалар транзит йўли билан гиёҳванд моддаларни Ўзбекистондан олиб ўтилишига қарши туну кун курашаётгани ва бу соҳадаги ютуклари ҳозир ҳаммага маълум. Бу ишда ҳам Президентнинг роли қандай эканини хамма тушунади. Шунинг учун ҳам Юртбошимизга ислом экстремистлари томонидан уюштирил- ган суикасднинг буюртмачиларидан бири гиёҳванд моддалар савдоси вакиллари, деб тушуниш мумкин. Иккинчидан, ғанимларимиз, уларнинг чет элдаги ҳомий- лари ҳозирги ўтиш даврининг табиий қонунияти бўлган баъзи бир етишмовчилик, камчиликлардан ва иқтисодий қийинчиликлардан усталик билан фойдаланишмокда. Ле кин улар бу жараён табиий эканлигини, бир тузумдан, айниқса, тоталитар совет тузумидан демократик тузумга ўтишдаги кийинчиликларнинг табиийлигини тан олгиси келмайди. Қизиғи шундаки, уларда ўта реакцион тарздаги сиёсий мақсадлар ўртага кўйилган бўлса-да, ҳеч қандай икгисодий мақсадлар илгари сурилмаган. Уларнинг сиёсий мақсади пойдеворини «Ислом — бизнинг динимиз, Қуръон конституциямиз, жиҳод - йўлимиздир», деб ислом экстре- мизмининг отахони бўлган ал- Биннанинг айтган гапларида кўришимиз мумкин. Бу исломий экстремизм мафкурасида сиёсий масалалар юзаки, бир-бирига зид тарзда баён этилади. Иқтисодга оид масалалар кўтарилмайди ҳам. Баъзан улар феодал тузум давридаги икгисодий муносабатларни такрор- лайдиган айрим фикрларни кўрсагиб ўтишга ҳаракат қилади. Улар ҳозирги икгисодий кийинчиликларни оғиз кўпиртириб танқид қилса-да, ўзларини халқнинг манфаатини ўйловчилар қилиб кўрсатса-да, асосий макеади - ҳокимиятга чиқиб олса, иқтисодий кийинчиликларга чоралар кўриш ўрнига «сабрли бўлинг, Худо берса яхши бўлади, бу Тангрининг синови» деган ақида билан одамларни алдаб вақт ўтказишдан нарига ўтолмайди. Ҳолбуки, Худо ҳам ҳаракат қилган бандасигаризқ беради, ўшани ўзига яқин кўради. Уларнинг аниқ сиёсий-иқтисодий дастурлари йўклиги, сиёсий масалаларда нўноқлиги сабабли ўз мухолифлари би лан ҳеч қачон очиқ

демократик усулларда кураша олмайди. Улар ўзининг нўноклигини билган ҳолда курашнинг демокра тик усулларидан бош тортиб, турли жиноий, махфий ишларга зўр беришади. Бу «доҳий»ларнинг карийб барчаси ўз ватани-дан қочган, ўз ватанида қидирилаётган жиноятчилардир. Биз уларга карата шундай савол бермоқчимиз: агар сен ҳақиқий ислом тарафдори бўлсанг, ислом қадриятларини тиклаш мақсадинг бўлса, нега ислом эъзозланадиган ватаниигдан кувгиида юрибсан? Нега уз ғояларингни ўз миллатинг, ва- тандошларинг ичида таркатмасдан, бошқа мамлакатларда бузғунчилик қилиб юрибсан? Нега сенлар этагини тутган ислом давлатларида аҳолининг аҳволи аянчлигу, нима са- бабдан илм-маърифат, тараккиёт йўлидан кетаётган ислом давлатларида аҳолининг турмуш тарзи сенинг мафкуранг билан кетаётган давлатларникига Караганда солиштириб бўлмайдиган даражада юкори? Нега энди мустақилликка эришган, ўз миллий қадриятларини, диний урф- одатларини қайта тиклаётган ўзбек халқи, унинг тупроги сенинг манфур ғояларинг учун жанггоҳ бўлиши керак? Учинчидан, улар бизда ташкилий жиҳатдан. йўл қўйи-лаётган камчиликлардан усталик билан фойдаланмокда. Биз фақат фаоллар билан ишлаймиз. Аслини олганда, онги шаклланган, қатъий нуқтаи назари бўлган фаоллар билан ишлаш катта натижа бермайди. Аксинча, жамоат ташкилот- лари фаоллари ва зиёлилар хали онги шаклланиб улгурмаган, ўзининг шахсий позициясига эга бўлмаган кишилар билан кўпроқ ишлаши зарур. Наманган воқеаларидан кейин бўлгани сингари Тошкент- да юз берган машъум жиноятлардан сўнг хам ўтказилаётган йиғилишлар асосан фаоллар йиғилишидангина иборат бўлиб коляпти. Кўп холларда бундай фаолларимиз фақат маж-лисларда микрофон олдида, журналист қаршисида фаолу, лекин уларнинг аниқ амалий ишларидан дарак йўк. Тўгри, учрашувларда воқеаларга муносабат билдириб, умумий гаплар кўп айтилади, баъзан йўл қўйилган камчиликларни хам бўйнимизга оламиз. Лскин ўша захоти қилинган ишлар, эришилган ютуклар тўғрисида мақтанишни бошлаймиз ёки баъзи етишмовчиликлар ҳакида айюханнос соламиз. Бунга мисол қилиб якинда

бўлиб ўтган бир йиғилишдаги маҳалла оксоколининг чикишини кўрсатиш мумкин. У ўз сўзида маҳаллалар диний экстеримизмни йўкотишда асосий куч бўлиши, кишилар бу хавфдан доимо огоҳ туриши, баъзи тадбирлар хакида гапира туриб, сўзининг индаллосида бу ишларни муваффақиятли амалга ошириш учун маҳаллаларга кўпрок эътибор бериш лозимлигини айтиб, ишнинг яхши йўлга кўиилмаганига маҳаллада лаган, идиш-товок ва бошқа жиҳозлар етишмаганини сабаб қилиб кўрсатди... Энди ўйлаб кўринг, мамлакатимиз мустақиллигига, Президентимиз ҳаётига суиқасд қилинган бир вақтда бизнинг диний экс-трсмизмга қарши курашимиздаги ношудлигимизни лаган, қозон-товоқ етишмаслигига боғлаб оқламоқчи бўламиз. Ёки яна бир мисол. Ўша мажлисда республика микёсидаги катта жамоат ташкилотлари раҳбарларидан бири диний экс- тремизмга қарши ўтказилган тадбирларга мисол тарикасида республика рахбарияти томонидан берилган топшириққа биноан, Тошкент воқеаларида вафот этганларнинг жаноза- ларида иштирок этганини келтириб ўтди. Ахир бу сизнинг жамоат ташкилоти раҳбари сифатидаги вазифангиз эмас, инсоний бурчингиз-ку, дсйдиган одам йўк! Мана бу жиҳатга хам эътибор берайлик. Ёшларимизни оила, махалла, богча, мактаб, ўрта ва олий ўкув юртларида ўн йиллаб ўкитамиз, тарбия берамиз. Бу ишда кўплаб жамоат ташкилотлари, сиёсий партиялар, ижтимоий жамғармалар, маҳаллалар иштирок этади. Лекин шунча жамоат ташкилотла ри, фаолларнинг ўн йиллар давом этган ишидан кўра узоғи би лан ярим йил, бир йилда бузғунчи муллаваччалар томонидан таргиб қилинган хавойи ғоялар ёшларимизга кўпрок таъсир кўрсатаётгани сабабини ўйлаб кўришимиз керакми-йўкми? Бизнингча, баъзи ёшларимизни бу чаласавод муллалар таъсирига тушиб қолиш сабабларидан бири ўша шўролар тузуми давридаги коммунистиқ мафкура билан диний акидапарастлар мафкурасининг бир-бирига якинлигидадир. Бир Караганда, бу мафкуралар бир-биридан узоқ ва бир- бирига қарама-қарши. Лекин уларнинг асл мақсади ва кўллайдиган усуллари

бир-бирига жуда якин. Мамлакати миз мустақилликка эришганидан сўнг мактабларимиз, олий ўқув юртларимизда таълим тизимини бир кунда тамомила ўзгартириш мумкин эмаслиги табиий ҳол. Укитилаётган дарсликлар, ўкитувчиларимиз ҳам ўша шўролар мафкураси ни ўзига сингдирган кишилар экани хам сир змас. Биз ўша даврлар - мустақилликнинг дастлабки кунларида таълим ти- зимига чуқур узгартишлар кирита олмадик. Мустақиллик ша- рофати бштан шўролар мафкураси ўрни маълум муддат бўшаб қолди. Бу бўшликдан ғанимларимиз баъзи жойларда унумли фойдалана олишди. Коммунистлар мафкурасидан ўрин олган, барчага маълум «бутун дунёда коммунизм қурамиз» деган ғоя ислом халифалиги барпо қилиш ғояси билан ўзгартирилди. Большевик акидапарастларининг бутун дунёни бирлаштириш ғояси дунёдаги мусулмонларни бирлаштириш ғояси билан ўзгартирилди. Коммунистиқ манифест, партия програм-малари ақидапарастлар бузиб кўрсатастган ғоялар, шариат коидалари билан ўзгартирилди. Коммунистларнинг синфлар ўртасидаги антагонистиқ курашлари хам ғайридинлар, Аллох йўлидан қайтган мусулмонларга қарши кураш ғояси билан ўзгартирилди. Бу иккала ғоя, мафкуранинг мазмун ва моҳият жихатидан бир-бирига якинлиги ёшларга уни ўзлаштириш имкониятини осонлаштирди. Яна таъкидлаймиз, диний акидапарастлар ўзларининг асосий душманлари қилиб коммунистларни кўрсатсалар-да, ўз ғояларини амалга ошириш методларипи бир-биридан ўрганишади. Лекин ўзбек маколида таъкидлан- ганидек, «оқ ит, қора ит, бари бир - итдир». Агар виждонан айтадиган бўлсак, махалла оксоколлари, масжид имом- хатиблари, мактаб ва бошқа таълим маскан-ларининг ходимлари (биз бу ерда ота-оналар тўғрисида гапираётганимиз ҳам йўқ) бундай кишилар кимлар эканини англаб етиши қийин эмас. Оддий мисол: хеч каерда ўкимай, хеч каерда ишламай, фойдали меҳнат, ҳагтоки, тижорат билан > шуғулланмасдан, яхши кийиниб, еб-ичиб, хар доим чўнтагида пул билан масжидлар атрофида айланиб юрган ёшларнинг бу маблағни қаердан олгани

шубхатуғдирдирмаслиги мумкинми ахир? Ёки ишламай, ўкимай, дайдиб юрган фарзандларининг уйга пул ёки буюм олиб келиши ота-оналарни ташвишлантир- майдими? Маҳалла-кўйда ўтказилаётган турли маросимларда иштирок этмайдиган сшлар махалла фаоллари иазаридан чет-да колиши хам табиий. Ҳеч кандай диний илмга эга бўлмаган ёшларнинг хакикий исломга қайтиш тўғрисидаги гаплари ёки кизларимизнинг ҳижобга кириши уларни бу йўлга кимлар тарғиб этаётганини билдирмайдими? Лўнда қилиб айтсак, аслида ким билан ишлаш кераклигини яхши биламиз. Лекин жойларда ўтказилаётган маърифий-тарбиявий йиғилишлар, сухбатлар, тадбирларга айнан ўша - чақирилиши керак бўлган ёшларни чакирмаймиз. Чунки улар бу тадбирларни бузиб кўйиши мумкин, деган фикрда юрамиз. Бу билан фақат ўзимизни алдаётганимизни тушунмаймиз. Биз манфур ғояларни илгари сураётган муллаваччаларни саводсиз дейишимизга сабаблардан бири - дунёвий би- лимларга нисбатан диний билимларни эгаллаш кўп вақтни талаб килишини ҳамма яхши тушунади. Олий дунёвий билим дипломини олиш учун узоги билан олти йил ўкилса, олий диний билимлар дипломини олиш учун эса саккиз- ўн йил керак. Бу муллаваччалар эса ярим йилда Қуръони каримни «ўзлаштириб», мутахассис бўлиб колаётганига нима дейиш мумкин? Улар бу билан муқаддас динимиз, Қуръои, хадисларга нисбатан беписандлик, хурматсизлигиии кўрсатмокда. Баъзида диний экстремизмга қарши курашда диний билимларни кучайтириш керак, ёшларга боғчадан бошлаб олий ўкув юртларигача ўқув тизимида диний билимларни ўргатиш керак, деган мулохазаларни ҳам эшитиб коламиз. Биз бундай таклифларга умуман қаршимиз. Сабаби — ким ёшларимизга диндап сабок беради? Кечаги атеистларми ёки бугунги чаласавод муллами? Бизнинг фикримизча, ёшларимизга, аввало, миллий маф- курамизни, қадриятимизни ўргатишимиз, дунёвий билимлар беришимиз зарур. Биз уларнинг ғоясини ўз ғоямиз билан енгишимиз керак. Чунки бизнинг мафкурамиз кўп асрлик миллий қадриятларимиз, урф-одатларимизга

асосланган. Агар мухолифларимиз ўз хатти-харакатларини Қуръон су-ралари, хадислар билан исбот қилишга уринса, улар билан диний масалаларда диний уламоларимиз, шу соҳанинг етук мутахассислари курашиши мақсадга мувофиқдир. Колаверса, улар билан оддий хаётий саволлар воситасида хам курашиш мумкин. Масалан, кани, айтинг-чи, Тошкент воқеаларида бегуноҳ курбон бўлган 13 кишининг ўлимини кайси муқаддас диний китоб билан асослаб бериш мумкин?! Бегуноҳ ин- сонлар ўлимига сабабчи бўлиш, ота- оналарни фарзандидан жудо килиш, фарзандларни етим колдириш исломнинг кайси коида-амалларига тўғри келади? Ким нариги дунёда жаннат ёки дўзахда бўлади: бегуноҳ улдирилганларми ёки уларнинг котилларими?.. Мукаддас исломда, Куръони каримда, ҳадиси шарифларимизда бу саволларга аниқ- равшан жавоб бор. Ўрни келганда диний уламоларимизга айтадиган айрим аччиқ гапларимиз ҳам бор. Зеро, уларнинг бир қисми масжид, Мадраса ҳужраларида ёшларга таълим берилаётганида бу ёшлар эътиқодга тортилаётганини кўриб хурсанд бўлишгани ҳолда, бу эътиқод тўғри шакллантирилмокдами, фарзанд- ларимизга ким нимани ўкитяпти, кандай ўкитяпти, нима мақсадда таълим беряпти, бунинг окибати нима бўлади... деб ўйлаб ҳам кўришмаган. Лекин ўзларй йўл очиб берган бу жараённинг зарарли оқибатларини кўргандан кейин яна жим бўлиб, сукут саклаб тураверишди... Диний экстремизмга қарши курашда қатьият етарли эмас. Ҳолбуки, инсон онгини эгаллашда катъият бўлмаса, фақат умумий сўзлар билан ёшларни тўғри йўлга бошлаш мумкин эмас. Бунинг учун, энг аввало, экстремизмнинг ҳар кандай кўринишига қарши собитқадамлик ва катъият билан изчил курашишимиз зарур. Биринчи навбатда, акидапарастлик касалига чалинган одамларни даволаш лозим. Фикрларимизни Президентимиз айтган ушбу сўзлар би лан якунламокчимиз: «Бир нарсани англаб олайлик, азиз ватандошлар! Мустақил Ўзбекистон ўз истиқлолини, ўз озодлигини ҳимоя қилишга, турли қўпорувчи ҳара-катларга муносиб зарба беришга, минтақага

курол ва аслахаларни кирнтишга йўл кўймасликка - ҳаммасига қурби ва кудрати етарли бўлиши зарур... Сизларни, сиз- лар оркали барча ватандошларимни хушёрликка даъват этмоқчиман».

Адабиётлар: 1.Асосий вазифамиз – Ватанимиз тараққиёти ва халқимиз фаровонлигини янада юксалтиришдир. Президент Ислом Каримовнинг 2009 йилда мамлакатимизни ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш якунлари ва 2010 йилга мўлжалланган иқтисодий дастурнинг энг муҳим устувор йўналишларига бағишланган Вазирлар Маҳкамаси мажлисидаги маърузаси. Халқ сўзи, 2010 йил 30 январ. 2.Мамлакатимизни модернизация қилиш ва кучли фуқаролик жамияти барпо этиш – устувор мақсадимиздир. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ва Сенатининг қўшма мажлиси тўғрисида тўғрисида Ахборот. 2010 йил 28 январь. 3.Каримов И.А. Юксак маънавият – енгилмас куч. –Т., «Маънавият», 2008. 4.Каримов И.А. Жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози, Ўзбекистон шароитида уни бартараф этишнинг йўллари ва чоралари. -Т.: Ўзбекистон, 2009. 5.Каримов И.А. Бизнинг бош мақсадимиз - жамиятни демократ-лаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислоҳ этишдир. Т., «Ўзбекистон», 2005. 6.Эргашев И. ва бошқ. Миллий истиқлол ғояси. Ўзбекистон Республикаси Олий таълим бакалавриат босқичи учун дарслик. -Т.: Академия, 2005, 3-30- бетлар.

O'xshashlar

Диний фундаментализм ва экстремизм

Халқимизнинг мустақиллик учун кураши ва унинг босқичлари

Миллий ғоя - асосий тушунча ва тамойиллар фанининг тарихий илдизлари, шаклланиш босқичлари

Соғлом эътиқод ва диний бағрикенглик

Бузғунчи ғояларнинг сабаблари ва оқибатлари