SUV TA`SIRIDA BO`LGAN GRUNTLARNING FIZIKAVIY-KIMYOVIY XOSSALARI - Mexanika - Referatlar

SUV TA`SIRIDA BO`LGAN GRUNTLARNING FIZIKAVIY-KIMYOVIY XOSSALARI

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

44.5 KB

Ko'chirib olish

SUV TA`SIRIDA BO`LGAN GRUNTLARNING FIZIKAVIY-KIMYOVIY XOSSALARI Reja: 1. Umumiy ma`lumotlar 2. Gruntlarning plastikligi va konsistentsiyasi 3. Gruntlarning quyqalanishi va namlik ta`siridagi deformatsiyalanishi

1. Umumiy ma`lumotlar Suv ta`siridagi inshootlarning poydevorini loyihalashda ularning zaminidagi gruntlarning bir qancha eng muhim fizikaviy-kimyoviy xossalari ham inobatga olinadi. Gruntlarning plastikligi, qovushqoqligi, quyqalanishi, namlik ta`sirida bo`rtishi va qurish jarayonida hajmining kamayishi shunday xossalar jumlasiga kiradi. Bu xossalar grunt tarkibining miqdoriy ko`rsatkichlaridan tashqari, qattiq zarrachalarning mineralogik tarkibi, ularning disperslik (maydalanganlik) darajasi, zarrachalar sirtining holati va suvga nisbatan faolligi, tarkibiy qismlarning o`zaro joylashuvi, qattiq zarrachalar, suv va havo orasidagi o`zaro bog`lanish singari bir qancha fizikaviy- kimyoviy omillarga bog`liqdir. Shu sababli, ular fizikaviy-kimyoviy xossalar deyiladi. 2. Gruntlarning plastikligi va konsistentsiyasi Tashqi ta`sir natijasida yaxlitligini saqlagan holda o`z shaklini o`zgartirish va bu ta`sir olingandan so`ng, boshlang`ich holatga qaytmasdan, deformatsiyalangandan keyingi yangi shaklini saqlay olish qobiliyatiga gruntning plastikligi deyiladi. Plastiklik asosan gilli gruntlarga xos xususiyat bo`lib, uning darajasini qattiq zarrachalarning donadorlik va mineralogik tarkibi, gruntning g`ovakligi, undagi suvning miqdori va sifati ko`p jihatdan belgilab beradi. Gilli gruntlar, ulardagi suvning miqdoriga ko`ra oquvchan, plastik yoki qattiq holatlarda bo`lishi mumkin. Gruntning oquvchan holatdan plastik holatga o`tishini ta`minlovchi namlik oquvchanlik chegarasidagi namlik (W L , %), plastik holatdan qattiq holatga o`tishini ta`minlovchi namlik esa uvalanish chegarasidagi namlik (W P , %) deyiladi. Oquvchanlik chegarasidagi namlik (plastiklikning yuqori chegarasi) maxsus muvozanatlashgan konusli moslama yordamida aniqlanadi. Konusning grunt namunasiga 10 mm chuqurlik bilan botishi ta`minlanganda, ushbu namlikga erishilgan deb hisoblanadi. Grunt qorishmasidan diametri 2...3 mm bo`lgan va qo`l kafti bilan ipsimon ko`rinishda tayyorlangan namunaning uvalana boshlashi chegarasini ta`minlovchi namlik uvalanish chegarasidagi namlikni (plastiklikning quyi chegarasini) tavsiflaydi.

Oquvchanlik va plastiklik chegaralaridagi namliklarning farqiga gruntning plastiklik soni deyiladi: I P = W L - W P . (1) Plastiklik soni faqat gilli gruntlarga xos ko`rsatkich bo`lib, uning qiymati gruntdagi gil zarrachalarning miqdoriga bevosita bog`liqdir. Shu sababli, bu ko`rsatkich gilli gruntlarning turlarini belgilashda asos bo`lib xizmat qiladi. W L va W P namliklarning grunt turlari va ulardagi gil zarrachalarining miqdoriga bog`liq holda o`zgarish grafiklari (1-rasm) ga ko`ra, gil tuproqning plastiklik soni sog` va qumok tuproqlarnikidan birmuncha katta. Qumok tuproqda plastiklik soni 1...7 % , sog` tuproqda 7...17%, gil tuproqda 17 % va undan katta bo`lgan miqdorlarda o`zgaradi.q u m q u m o q t u p r . s o g t u p r o q g i l t u p r o q O q u v c h a n Q a t t i q P l a s t i k Ip= 7 % Ip= 1 % Ip= 1 7 % 0 3 1 0 3 0 G i l m i q d o r i , % 1 – rasm. Gilli gruntlarning holatiini ifodalovchi chizma Gruntning tabiiy namligini oquvchanlik va plastiklik chegaralaridagi namliklar bilin taqqoslash, uning yumshoq-qattiqligini (konsistentsiyasini) baholash imkonini beradi. Buning uchun quyidagi ifoda bo`yicha konsistentsiya ko`rsatkichi aniqlanadi: I L = (W - W P )/(W L - W P ) = (W - W P )/I P . (2)

Agar gruntning tabiiy namligi W oquvchanlik chegarasidagi namlik W L dan katta bo`lsa, 1-rasm yoki (2)-ifodaga ko`ra, grunt oquvchan, W  W P bo`lsa, grunt qattiq, W P  W  W L shart ta`minlanganda esa, u plastik deb qaraladi. Sog` va gil tuproqlar, konsistentsiya ko`rsatkichiga bog`liq holda, quyidagi holatlarda bo`lishi mumkin: Qattiq ............................................ I L  0 Yarim qattiq .................................. 0  I L  0,25 Qattiq plastik ............................. 0,25  I L  0,50 Yumshoq plastik ............................ 0,50  I L  0,75 Oquvchan plastik ........................... 0,75  I L  1 Oquvchan ........................................ I L  1 Gruntlarning quyqalanishi va namlik ta`siridagi deformatsiyalanishi Namlangan grunt tebranma kuchlar, sizayotgan suv va shunga o`xshash ta`sirlar natijasida quyqalanishi (suyuqlanishi) va buning oqibatida ustivorligini yo`qotishi mumkin. Quyqalanish asosan gilli va qumli gruntlarga xos xususiyat bo`lib, uning darajasini tashqi ta`sirning o`ziga xosligi, gruntning donadorlik va mineralogik tarkibi, qattiq zarrachalar, suv va havo orasidagi o`zaro bog`lanish va boshqa tuzilish parametrlari aniqlab beradi. Plastik va oquvchan holatdagi gruntlarning dinamik ta`sirlardagi harakatlanuvanligi ularning qovushqoqligiga bog`liq bo`lib, qovushqoqlik koeffitsienti (  ) turli xil konstruktsiyali (sharikli, rotatsion va h. k.) vizkozimetrlar yordamida aniqlanadi. Qovushqoqlik va boshqa reologik xossalarni gruntning tuzilish parametrlariga bog`liq holda o`rganish, hozircha faqat ilmiy-tadqiqot ishlari doirasida olib borilmoqda. Grunt tuzilishining dinamik kuchlar ta`siridagi bo`zilishi va qovushqoqligining kamayishi natijasidagi suyuqlanishiga uning quyqalanishi deyiladi. Bu xodisani zarrachalar orasidagi bog`lanishning bo`zilishi oqibatida (dinamik ta`sirlarda turli massadagi zarrachalarning har xil amplituda bilan tebranishi sababli), ularning yopiq g`ovaklari orasidagi qamralgan suvning erkin holatga o`tishi (zarrachalar oraligi bo`ylab harakat qila boshlashi) bilan izohlash mumkin. Ta`sir

to`xtatilgandan so`ng, zarrachalar orasidagi bog`lanish qaytadan tiklanadi va grunt o`zining boshlang`ich holatiga ega bo`ladi. Quyqalanish jarayonida yer yuzasidagi har qanday inshoot cho`kib ketishi mumkin. Ayniqsa bunday hodisalar quyqalanishning katta masofalar bo`ylab tarqalishi (masalan, zilzila yuz berganda) oqibatida sodir bo`ladi. Namlanish natijasida grunt hajmining oshishiga gruntning bo`rtishi deyiladi. Bo`rtish fizikaviy-kimyoviy xossa bo`lishi bilan bir qatorda, fizikaviy-mexanik xususiyatlarga ham egadir. Chunki bu xodisa grunt tuzilishidagi fizikaviy-kimyoviy jarayonlar natijasida hosil bo`ladigan hajmiy ichki kuchlar ta`sirida sodir bo`ladi. Zamin gruntlaridagi bo`rtish, asosan, vertikal yo`nalishdagi hajm o`zgarishi ko`rinishida namayon bo`ladi. Shu sababli, bo`rtish darajasi sinalayotgan grunt namunasi balandligining nisbiy o`zgarishi orqali baholanadi:  s  = (h sat - h)/h , (3) bu yerda  s  - nisbiy bo`rtish koeffitsienti; h sat - grunt namunasining namlanish ta`sirida to`la bo`rtgandan keyingi balandligi; h - tabiiy namlikdagi namuna balandligi. Namlikning kamayishi natijasida bo`rtishga teskari hodisa -- grunt hajmining kichrayishi sodir bo`ladi. Bu xodisa gruntning kirishishi deyiladi. Kirishish darajasi ham, bo`rtishdagi singari, grunt namunasi balandligining nisbiy o`zgarishi bilan tavsiflanadi. Bunda nisbiy kirishish koeffitsienti:  sh = (h - h d )/h , (4) bu yerda h - namunanig namlik kamayishigacha bo`lgan balandligi; h d - namunaning namlik kamaygandan keyingi balandligi.

ADABIYOT 1.Karimov I.A. O`zbekiston XX1 asrga intilmoqda. – T., O`zbekiston, 1999. 2.Karimov I.A. O`zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlash-tirish yo`lida. – T., O`zbekiston, 1999. Karimov I.A. O`zbekiston XX1 asr bo`sag`asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. – T., O`zbekiston, 1997. 4.QMQ 2.02.01-98. Bino va inshootlar zaminlari. – Toshkent, 1999. 5.QMQ 2.01.07-97. Yuklar va ta`sirlar. – Toshkent, 1998. 6.Frolov N.N. Proektirovanie osnovaniy i fundamentov gidromeliorativnx soorujeniy. M.: Kolos, 1985. 7.Silkin A.M., Frolov N.N. Osnovaniya i fundament. M.: Kolos, 1987. 8.Tsitovich N.A. Mexanika gruntov. M.: Stroyizdat, 198 9.Rasulov X.Z. Gruntlar mexanikasi, zamin va poydevorlar. T.: O`qituvchi, 199 10.Ashrabov A.A., Zaytsev Yu.V. Qurilish konstruktsiyalari. T.: O`qituvchi, 1988. 11.Dalmatov B.I. Mexanika gruntov, osnovaniya i fundament. M.: Stroyizdat, 1986. 12.Pesikov Ye.S. Proektirovanie fundamentov gidrotexnicheskix soorujeniy. T.: TIIIMSX, 1989. 1Gidrotexnicheskie soorujeniya. - http: //WWW. Vozrojderie. ru/gidroteh. htm. 14.Gidrotexnicheskie soorujeniya. – Stroitelstvo.-http: //vesi. ru/Map/ts/ts. 20Ya NNPS. htm

O'xshashlar

GRUNTLARNING FIZIKAVIY XOSSALARI

GRUNTLARNING MEXANIK XOSSALARI

Gruntlar haqida asosiy ma`lumotlar

Gruntlar haqida asosiy ma`lumotlar

Gruntlar haqida asosiy ma`lumotlar