Асосий атамалар ва таърифлар - Metrologiya - Referatlar

Асосий атамалар ва таърифлар

Yuklangan vaqt:

21.04.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

46 KB

Ko'chirib olish

Асосий атамалар ва таърифлар Режа: 1. Стандартлаштириш 2. Стандарт 3. Стандартлаштириш объекти

Асос бўлувчи умумтехникавий стандартлар фан, техника, технология, иқтисодиётнинг турли тармоқларида ва соҳаларида, жумладан стандартлаштириш соҳасида ва шунга яқин соҳаларда кўп марта фойдаланиладиган илмий-техникавий атамалар ва уларнинг таърифларини ўрнатади. Ўз СДТ да асосий атамалар ва таърифлар O’z DSt 1.10:1998 да қабул қилинган ва ИСО/МЭК 2:1996 қўлланмага мос келади. Стандартлаштириш – ҳақиқий мавжуд ёки пайдо бўлиши мумкин бўлган масалаларда барча томондан кўп марта фойдаланиш учун маълум соҳада низомлар ўрнатиш воситасида мақбул даражада тартибга солишга йўналтирилган фаолият. Бу таъриф мазмуни Стандартлаштириш моҳиятини етарлича аниқ ва чуқур тушунишга имкон беради. Стандартлаштириш фаолияти оддий тартибга солиш эмас, балки маълум соҳада тартибга туширишга йуналтирилган. Тартибга солишнинг даражаси ва меъёри ҳам аниқланган - мақбул даражада тартибга солиш кўзда тутилади. Тартибга солиш қандай йўл билан эришилади? Низомлар (қоидалар, меъёрлар, талаблар ва б.) ни ўрнатиш воситасида эришилади. Бу низомлар кимга - барчага ва кўп марта фойдаланиш учун мўлжалланган. Бунда қандай масалалар ҳал этилади? Ҳақиқий мавжуд бўлган масалалар, яъни шу куннинг эҳтиёжлари ва илмийтехникавий тараққиётни ва доимий ўзгариб турувчи ва тобора ўсиб бораётган эҳтиёжларни ҳисобга олган ҳолда келажак эҳтиёжлари ҳал этилади. Стандарт – умумкелишув (консенсус) асосида ишлаб чиқилган ва тан олинган идора томонидан тасдиқланган ва маълум соҳада мақбул даражада тартибга солишга йуналтирилган ҳужжат. Тан олинган идорада барча учун ва кўп марта фойдаланишга мўлжалланган фаолиятнинг турли йуналишларига ёки уларнинг натижаларига тегишли қоидалар, умумий принциплар ёки тавсифлар ўрнатилади. “Стандарт” таърифидаги барча ибора ва жумлалар

“Стандартлаштириш” таърифидан таниш. Фақат “тан олинган идора томонидан тасдиқланган” ва “консенсус” сўзлари тушунтиришни талаб этади. Тасдиқлаш даражалари Стандартлаштириш даражаларига қараб аниқланади, Ўз СДТ нинг асосий низомларида ўрнатилган “тан олинган идоралар” маъноси келиб чиқади. Консенсус умумкелишув маъносини англатади. Умумкелишувда манфаатдор томонларнинг кўпчилигида муҳим масалалар бўйича жиддий эътирозлар бўлмайди ва барча томонларнинг фикрини ҳисобга олишга ва мос келмайдиган нуқтаи назарларни бир-бирига яқинлаштиришга интилувчи процедура натижасида умумий келишувга эришилади. Консенсус тўлиқ якдилликни билдириши шарт эмас, чунки стандартлаштиришнинг мураккаб объектлари бўйича тўлиқ якдилликка амалда эришиб бўлмайди. Стандартлаштириш объекти – стандартлаштирилиши лозим бўлган объект. Стандартлаштириш объектларига маҳсулотлар, жараён ёки хизматлар, шунингдек ҳар қандай материаллар, компонентлар, ускунажиҳозлар, тизимлар, уларнинг ўзаро мос келувчанлиги, процедуралар, баённомалар, вазифалар, уларнинг фаолият усуллари киради. Стандартлаштириш ҳар қандай объектнинг маълум жиҳатлари билан чекланиши мумкин. Масалан, пойабзалга нисбатан унинг ўлчамлари ва пухталик мезонлари алоҳида стандартлаштирилиши мумкин. Бу билан бир вақтда, Стандартлаштириш объектларининг кўп хоссаларга эга эканлигини ва объектнинг ўз ичида ва ундан ташқарида боғланишларнинг мураккаблиги билан тавсифланишини назарда тутиш керак. Стандартлаштириш объектларининг параметрларини оптималлаштириш – стандартлаштиришнинг иқтисодий, техник ва ижтимоий самараларини моддий ва меҳнат сарфлари ҳамда табиий бойликлар сарфи билан нисбатини аниқлаш, шунингдек илмий-техникавий

ва ишлаб чиқариш имкониятларни халқ хўжалигининг ва аҳолининг эҳтиёжлари билан келиштириш. Стандартда “Стандартлаштириш соҳаси”, “Стандартлаштириш даражаси”, “Комплекс стандартлаштириш”, “Олдиндан стандартлаштириш”, “Стандартлаштириш бўйича техник қўмита”, “Стандартлаштириш бўйича таянч ташкилот”, “Асос бўлувчи стандарт”, “Бирхиллаштириш” ва б. атамаларнинг таърифлари берилган. Стандартлаштириш тармоқлараро тизимининг атамалар стандартлари ишлаб чиқилган ва тасдиқланган. Бундай стандартлар жумласига, масалан, қуйидагилар киради: - конструкторлик хужжатларининг ягона тизими - Индустриал корхоналар, буюмлар, ҳужжатлар; - сертификатлаштириш миллий тизими; - техник-иқтисодий ва ижтимоий ахборотни таснифлаш ва кодлашнинг ягона тизими - Штрихли кодлашни автоматик айнан ўхшатиш (идентификатлаш); – Ўлчашлар бирлилигини таъминлаш давлат тизими - Асосий ва умумий атамалар, ўлчаш воситалари ва уларнинг параметрлари, метрологик хизмат, аналитик текширишни метрологик таъминлаш; – маҳсулотни яратиш ва ишлаб чиқаришни ташкил қилиш тизими; – сифат тизими - Сифат менежменти тизими. Асосий қоидалар ва луғат; – маҳсулот сифатини синаш ва текшириш; – маҳсулот сифати; – ўзаро алмашинувчанлик асосий меъёрлари. Жоизликлар ва ўтқазишлар ягона тизими; юзанинг ғадир-будирлиги; юзаларнинг жоизликлари, шакллари ва жойлашишлари; – маҳсулот сифатини статистик бошқариш усуллари; – хизматлар.

А дабиётлар : 1. Абдувалиев А.А., Авакян П.Г., Садыков А.Б., Умаров А.С., Хакимов О.Ш. Основы обеспечения единства измерений. Книга 1. – Ташкент, 2005. 2. Абдувалиев А.А., Алимов М.Н. Развитие и совершенствование систем стандартизации, метрологии и сертификации в Республике Узбекистан на период до 2010 года// Standart. – 2005. – №2. 3. Абдувалиев А.А., Алимов М.Н., Бойко С.Р., Мирагзамов М.М., Сабиров М.З. Основы стандартизации, сертификации и управления качеством. – Ташкент: Fan va technologiya, 2005. 4. Абдувалиев А.А., Авакян П.Г., Алимов М.Н., Гольцов В.Ф., Мирагзамов М.М., Сабиров М.З., Садыков А.Б. Основы стандартизации, сертификации, метрологии и управления качеством продукции. Учебное пособие. – Ташкент: Издательство ТГТУ, 2002. 5. Абдувалиев А.А. Некоторые аспекты совершенствования системы стандартизации в Узбекистане// Standart. – 2003. – № 2. 6. Алимов М.Н. Государственные научно-технические программы – важнейший фактор научно-технического прогресса// Standart. – 2004. – № 1. 7. Алимов М.Н. Реализация программ комплексной стандартизации в народном хозяйстве Узбекистана. – Т.: УзНИИНТИ, 1986.

O'xshashlar

Сертификатлаштириш бўйича асосий тушунча ва атамалар

Метрология стандартлаштириш ва сертификатлаштириш фанининг мақсади ва метрология бўйича асосий атамалар

СТАНДАРТЛАШТИРИШ ДАВЛАТ ТИЗИМИ

Стандартлаштириш мақсади ва асосий тушунчалари

Стандартлаштириш тармоқлараро тизимлари