Yanchish jarayoni - Materialshunoslik - Referatlar

Yanchish jarayoni

Yuklangan vaqt:

30.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

953.5 KB

Ko'chirib olish

Yanchish jarayoni Reja: 1. Yanchish haqida tushuncha. Rudalarning yanchiluvchanligi 2. Barabanli tegirmonlarning ishlash tartibi. Barabanning kritik aylanish tezligi 3. Sharli va sterjenli tegirmonlarning tuzilishi va ishlash prinsipi 4. O‘z-o‘zini yanchuvchi barabanli tegirmonlar

Yanchish haqida tushuncha. Rudalarning yanchiluvchanligi Yanchish-qattiq zarrachalar o‘lchamini 10-30 mm dan 0,1-0,04 mm gacha kichraytirishdir. Yanchish jarayoni barabanli tegirmonlarda amalga oshiriladi. Bunday tegirmonlarni ishlatish yuqori kapital va ekspluatatsion xarajatlar bilan bog‘liq. Shuning uchun keyingi paytlarda o‘z-o‘zini yanchuvchi barabanli va boshqa tegirmonlarga katta qiziqish uyg‘onmoqda. Ko‘p turdagi rudalar uchun o‘zida-o‘zini yanchishda minerallarning yuzasi yaxshiroq ochiladi, boyitishning sifat-miqdor ko‘rsatkichlari ortadi, 1 tonna boyitma olish uchun ketadigan po‘latning sarfi kamayadi. Barabanli tegirmon yonbosh tarafdan yopiladigan qopqoqli va ishchi g‘ovak sapfali (bo‘yinli) silindrik barabandan iborat. Baraban aylanganda yanchuvchi vosita (sharlar, sterjenlar, ruda bo‘laklari va boshqalar) va yanchiluvchi ruda ishqalanish hisobiga qandaydir masofaga ko‘tariladi, keyin sirg‘anadi, dumalaydi va pastga qulaydi. YAnchilish pastga tushayotgan yanchuvchi vositaning urilishi, ezilishi va tegirmon ichida sirg‘anuvchi qatlamlar orasidagi ishqalanish hisobiga sodir bo‘ladi. (20-rasm) 20-rasm. Barabanli tegirmon. 1 – baraban, 2, 3 – qopqoq, 4, 5 – sapfa. Mahsulotning baraban o‘qi bo‘ylab harakati dastlabki mahsulotni berish va bo‘shatish sathlaridagi farqqa hamda dastlabki mahsulotni uzluksiz berilishidagi bosim ostida sodir bo‘ladi. Ho‘l usulda yanchishda mahsulotni tegirmondan

chiqarish suv yordamida, quruq usulda yanchishda esa havo oqimi yordamida sodir bo‘ladi. Barabanli tegirmonlar bir-biridan yanchuvchi vositaning turi, barabanning shakli, yanchish usuli va yanchilgan mahsulotni bo‘shatib olish usuli bilan farq qiladi. Boyitish fabrikalarida bo‘shatuvchi panjarali sharli, markaziy bo‘shatiluvchi sharli, markaziy bo‘shatiluvchi sterjenli, "Kaskad" turidagi ho‘l va "Aerofol" turidagi o‘z-o‘zini yanchuvchi tegirmonlar va h.k. qo‘llaniladi. Bo‘shatuvchi panjarali tegirmonlarda yanchuvchi vosita sifatida po‘lat sharlar ishlatilib, yanchilgan mahsulot panjaraning teshiklaridan o‘tadi, keyin lifterlar orqali tegirmonning bo‘shatuvchi sapfasi markaziga ko‘tariladi. Yuklovchi va bo‘shatuvchi tomonlari orasidagi bo‘tana sathining balandligi h sezilarli darajada. SHuning uchun mahsulotning tegirmon bo‘ylab harakatlanish tezligi nisbatan yuqori, bu esa mahsulotni markaziy bo‘shatiluvchi tegirmonlardagiga nisbatan dag‘alroq yanchilishiga sabab bo‘ladi. Markaziy bo‘shatiluvchi sharli tegirmonlarda yuklovchi va bo‘shatuvchi tomonlardagi bo‘tana sathining balandligidagi farq h sezilarsiz, mahsulot tegirmon bo‘ylab nisbatan sekin harakatlanadi va mayin tuyulgan mahsulot olinadi. Sterjenli tegirmonlarda yanchuvchi vosita sifatida po‘lat sterjenlar ishlatiladi va ularda mahsulot yuklanadigan va bo‘shatib olinadigan tomonlarda bo‘tananing sathidagi farq markaziy bo‘shatiluvchi sharli tegirmonlardagiga nisbatan katta. Bu hol bo‘shatiluvchi sapfa diametrining kattalashtirilgani hisobiga sodir bo‘ladi. Ho‘l rudali o‘z-o‘zini yanchishda yanchuvchi vosita sifatida rudaning yirik bo‘laklari ishlatilib, tegirmon klassifikatsiyalovchi apparat (elak, gidrotsiklon yoki spiralli klassifikator) bilan yopiq siklda ishlaydi. Quruq rudali o‘z-o‘zini yanchishda tegirmon pnevmatik klassifikator bilan yopiq siklda ishlaydi. Barabanli tegirmonlarning asosiy o‘lchamlari bo‘lib barabanning ichki diametri D va uning uzunligi L hisoblanadi. Yanchish jarayoni quruq va ho‘l usulda olib borilishi mumkin. Boyitishdan oldin ho‘l yanchish qo‘llangani afzal, chunki boyitishning aksari usullari suv

yordamida amalga oshiriladi. Yanchishning asosiy ko‘rsatkichi bo‘lib yanchish darajasi hisoblanadi. Bu kattalik xuddi maydalash darajasi kabi qattiq zarrachaning yanchishgacha bo‘lgan kattaligining yanchishdan keyingi kattaligiga nisbatidan topiladi. Dastlabki rudaning yanchiluvchanligi deganda uning yanchish natijasida etarli yiriklikdagi mahsulotga aylanish qobiliyatiga aytiladi. YAnchiluvchanlikni aniqlashning bir necha usullari mavjud: ularning ichida eng ko‘p tarqalgani Mexanobr usuli hisoblanadi. -4,7+0 mm yiriklikda tayyorlangan namuna elab, mayda: -4,7+2,4; - 2,4 + 1; -1+ 0,5; -0,5 + 0 mm li sinflarga ajratilib, ulardan 8-10 ta namuna tortib olinadi. Bu namunalarni yanchiluvchanlikka tekshirish D×L = 300 x 215 mm li sharli tegirmonda amalga oshiriladi. Tegirmonning hajmi V = 15 dm 3 , aylanish chastotasi n = 64,7 min -1 , diametri 25 va 40 mm li sharlarning har qaysisi 14,5 kg dan (tegirmonning to‘ldirish darajasi 47 %). Namunaning og‘irligini quyidagi formuladan aniqlaymiz: P n = 0,12 V  c bu erda: 0,12 - tegirmonni ruda bilan to‘ldirish koeffitsienti (tegirmon hajmidan 12 % hajm miqdorida). V - tegirmonning hajmi, dm 3 .  c - rudaning sochma zichligi, kg/dm 3 (ruda zichligining 2/3 qismiga teng). Tayyorlangan namunalar har xil vaqt oralig‘ida yanchiladi. Masalan, birinchi namuna 5 min., ikkinchi namuna 15 min. va h.k. Har qaysi tajribadan keyin yanchilgan mahsulot elab, to‘liq tahlil qilinadi. Elab tahlil qilish asosida kontrol elakda qolgan qoldiqlar yig‘indisining yanchish vaqtiga bog‘liqlik grafigi tuziladi. Grafikdan ushbu tegirmonning absolyut solishtirma ishlab chiqarish unumdorligi aniqlanadi va u etalon rudani yanchishda olingan ishlab chiqarish unumdorligi bilan taqqoslanadi. Tegirmonning solishtirma ishlab chiqarish unumdorligini (kg/dm 2 soat) quyidagi formuladan hisoblanadi: q = 60 P n /(t V)

bu erda: t - yanchish vaqti, min. P n - namunaning og‘irligi, kg; Tegirmon yopiq siklda ishlanganda rudaning yanchiluvchanligi uzluksiz tegirmon va klassifikator (gidrotsiklon)dan iborat moslamada yoki tegirmon va unga ketma-ket ulangan elakda davriy ravishda aniqlanishi mumkin. CHet ellarda sanoatda ishlatiladigan tegirmonlarning o‘lchamini aniqlash rudani yanchishning laboratoriya tajribalari natijalari asosida amalga oshiriladi. Barabanli tegirmonlarning ishlash tartibi. Barabanning kritik aylanish tezligi Yangi barabanli tegirmonlarni tanlashda, shuningdek, ularni ishlatishda bir qator muammolar hosil bo‘ladi. Ularga barabanning nisbiy aylanish chastotasini tanlash, yanchuvchi vositaning o‘lchamlarini aniqlash, barabanni yanchuvchi vosita bilan to‘ldirish darajasini aniqlash, dastlabki mahsulotning yanchiluvchanligini, yanchilgan mahsulot yirikligini belgilash, tegirmonning o‘lchami va tuzilishini aniqlash, shu bilan bir qatorda tegirmonning ishlab chiqarish unumdorligi va iste’mol qiladigan quvvatiga ta’sir qiluvchi boshqa parametrlarni aniqlash kiradi. Tegirmon ishining ham texnologik, ham iqtisodiy samaradorligi bu masalalarning to‘g‘ri hal qilinishiga bog‘liq. Barabanli tegirmon mexanik ish tartibini belgilovchi asosiy parametrlarga quyidagilar kiradi: tegirmon barabanining aylanish chastotasi, %; tegirmon barabanining to‘ldirish darajasi, %; Barabanli tegirmonning aylanish chastotasiga qarab yanchuvchi vosita harakatlanishining quyidagi tartiblari mavjud: pog‘onali, sharsharali, aralash va kritikdan ortiq tezlikli. Pog‘onali tartib barabanning kichik aylanish tezligida yanchuvchi vositaning uchib tushmasdan dumalashi natijasida sodir bo‘ladi. YAnchuvchi vositaning bari aylanish tomoniga qarab, ma’lum balandlikka ko‘tariladi va keyin parallel qatlamlar bo‘ylab pastga dumalaydi. YAnchuvchi vositaning markazi kam

harakatlanuvchi zona (yadro) ga ega. Rudani yanchish tegirmonning pog‘onali harakatlanishi natijasida ezilish va ishqalanish hisobiga sodir bo‘ladi. 21-rasm Barabanli tegirmonning pog‘onali ish tartibi. Tegirmon bu tartibda ishlaganda barabanning aylanish tezligi kritik aylanish tezligining 50-60 % ini tashkil qiladi. Sharshara tartibida yanchuvchi vosita aylanma traektoriya bo‘ylab kattaroq balandlikka ko‘tariladi va parabolik traektoriya bo‘ylab tushib, aylanma traektoriyada joylashgan rudaga zarba beradi. Rudani yanchish asosiy yanchuvchi jismning zarbasi natijasida, qisman esa ishqalanish va ezilish hisobiga sodir bo‘ladi. Bu tartib barabanning hamma yoki ko‘pchilik yanchuvchi vosita aylanma traektoriyadan parabolik traektoriyaga o‘tishdagi aylanish chastotasida kuzatiladi. Bu tartibda ishlaganda barabanning aylanish tezligi kritik aylanish tezligining 78 - 86 % ni tashkil qiladi. 22-rasm. Barabanli tegirmonning sharshara ish tartibi. Aralash tartib sof pog‘onali tartibdan sharshara tartibiga asta-sekin o‘tish bilan xarakterlanadi. Bunda yanchuvchi vositaning tashqi qatlamlari sklon bo‘ylab pastga dumalovchi mahsulotning ichki qatlamlariga tushadi. Bunday tartib baraban aylanish chastotasining oraliq qiymatlarida sodir bo‘ladi. Barabanning aylanish tezligi kritik aylanish tezligining 60-76 % ini tashkil qiladi.

Kritikdan yuqori tartib barabanning aylanish chastotasi kritikdan yuqori bo‘lganda yuzaga keladi. Baraban aylanganda yanchuvchi vosita (shar yoki sterjen) ishqalanish va markazdan qochuvchi kuchlar ta’sirida silindrning ichki devoriga yopishib qoladi va ma’lum bir balandlikka ko‘tarilib, og‘irlik kuchi ta’sirida pastga tushadi va yoki devor bo‘ylab sirg‘aladi. Aylanish tezligi oshganda shunday holat yuzaga kelishi mumkinki, unda markazdan qochuvchi kuch og‘irlik kuchiga tenglashadi, bunda yanchuvchi vosita silindrning devoriga yopishib,u bilan birga aylanadi (devordan uzilmaydi). Bunday tezlik barabanning kritik aylanish tezligi deyiladi. Barabanning kritik aylanish tezligida yanchish deyarli sodir bo‘lmaydi. Barabanning kritik aylanish tezligi quyidagi formuladan topiladi: bu erda: D - tegirmon barabanining diametri, m Amalda yuqoridagi birinchi uchta tezlik tartibi ishlatiladi. Dag‘al yanchishni sharshara va aralash tartibda amalga oshirgani maqsadga muvofiq, chunki unda yanchilish asosan ishqalanish va ezilish xisobiga sodir bo‘ladi. Har qanday tartibda yanchuvchi vosita tegirmonning qoplamasi va unga yopishgan jismlar, shuningdek jismlarning o‘zlari orasida hosil bo‘ladigan ishqalanish kuchi ta’sirida aylanma traektoriya bo‘ylab harakatlanadi. Ishqalanish kuchining qiymati mahsulotning (sharlar va ruda) barabanning ichki yuzasiga ko‘rsatadigan bosimiga va ishqalanish koeffitsientiga bog‘liq. Ishqalanish koeffitsienti rudaning xossasiga, qoplamaning yuzasiga, butananing zichligi va qovushqoqligiga bog‘liq. Baraban aylanishining kichik chastotasida va tegirmon yanchuvchi vosita bilan kamroq (30%) to‘ldirilganda aylanma traektoriya bo‘ylab harakatlanishda yanchuvchi vositaning sirg‘anishi kuzatilishi mumkin (qoplama yuzasi va baraban ichi). Barabanning yanchuvchi vosita bilan to‘ldirilishi 40-50%, va notekis qoplamada sharlarning tashqi qatlami sirg‘anmaydi, ichki qatlamlarning nisbiy siljishi esa hamma vaqt kuzatiladi.

Real sharoitda yanchuvchi vosita aylanma traektoriya bo‘ylab alohida harakatlanmasdan, boshqa jismlar bilan birgalikda harakatlanadi. Sharli tegirmonning hamma tartiblarida yanchuvchi mahsulotning qatlamlari, sharlar va qoplama orasida o‘zaro bir-biriga kirib olish kuzatilishi mumkin. YAnchish jarayonini o‘z-o‘zini yanchuvchi tegirmonlarda quyidagicha tasavvur qilish mumkin. Rudaning yirikroq (150-450 mm) bo‘laklari pog‘onali tartibda harakatlanadi va barabanning yuqoriga ko‘tariluvchi tomoni bo‘ylab ko‘tariladi va dumaloq shaklga kiradi. O‘rtacha yiriklikdagi bo‘laklar (50-150 mm) sharshara tartibida joylashadi. Parabolik traektoriya bo‘ylab tushganda ular maydaroq bo‘laklarni zarba ta’sirida yanchiydi va asta-sekin o‘zlari ham yirik rudaning dumalovchi bo‘laklari orasida zarba, ishkalanish va ezilish natijasida parchalanadi. Gravitatsion va markazdan qochuvchi kuchlar ta’sirida, shuningdek lifterlar yordamida ruda bo‘laklari to og‘irlik kuchi markazdan qochuvchi kuchdan ortguncha yuqoriga ko‘tariladi. Yirik bo‘laklar yanchish zonasiga mayda bo‘laklardan oldin tushadi va qisqa vaqt oralig‘ida mayda bo‘laklar kattaroq balandlikka ko‘tariladi va sharshara zonasiga tushadi. Tegirmon hajmining 8 % i atrofida po‘lat sharlarni qo‘shish yanchish jarayonini tezlashtiradi. Ruda massasini kerakli balandlikka ko‘tarish uchun o‘z-o‘zini yanchuvchi tegirmonlar lifterlar bilan ta’minlangan. Baraban aylanganda lifterlar ruda bo‘laklarini ushlab olib, lifterlarsiz tegirmondagiga nisbatan kattaroq balandlikka ko‘taradi. Barabanning aylanish chastotasi va uning to‘ldirilish darajasiga qarab faqat iste’mol qilinadigan quvvat emas, balki zarba va ishqalanish orqali yanchishga sarflanadigan foydali quvvat orasidagi nisbat ham o‘zgaradi. Sharshara tartibida yanchish asosan rudali jismning erkin tushishida zarba ta’sirida, shuningdek ishqalanish ta’sirida sodir bo‘ladi. Dag‘al yanchilgan mahsulot aylanish chastotasi katta bo‘lganda (aralash va sharshara tartibi); mayin yanchilgan mahsulot aylanish chastotasi kichik bo‘lganda

ishqalanish natijasi (pog‘onali tartib) da olinadi. O‘z-o‘zini yanchishda rudaning hamma bo‘laklari bir vaqtning o‘zida ham yanchiluvchi, ham yanchuvchi hisoblanib, bu jarayonning samaradorligini sezilarli ravishda oshiradi. Pog‘onali, aralash va sharshara tartiblari bir-biri bilan bog‘langan va yanchilish sharoiti (to‘ldirish darajasi, qoplamaning edirilishi, aylanishlar chastotasi, yanchiluvchi mahsulotning fizik-mexanik xossasi, bo‘tananing zichligi va h.k) o‘zgarishi bilan biridan-ikkinchisiga o‘tishi mumkin. YAnchuvchi muhitning mexanikasi o‘rganilganda, uzilib parabolik traektoriyaga o‘tgandagi holatga ishqalanish kuchining ta’siri hisobga olinmaydi. SHuning uchun sharli tegirmonlarning amaldagi shu tartibi yuqorida ko‘rilgan nazariy tartibdagidan farq qiladi. Tegirmonning ishlash jarayonida sharlar asta-sekin emiriladi. SHuning uchun tegirmonning normal ishlashi uchun sharlar yoki sterjenlar massasini doimiy ushlab turish kerak. Shu maqsadda tegirmonga yangi shar yoki sterjenlar qo‘shib turiladi. Shuni hisobga olish kerakki, sharlarning o‘lchami bir xil emas. Ular ma’lum qoida asosida tanlanadi: 160, 120, 80, 40, va h.k. Juda mayda sharlarni yirik sharlar bilan ishlatish maqsadga muvofiq emas, chunki ular yirik sharlar orasidagi bo‘shliqni egallab, o‘ziga zarba va edirilishni oladi. Sharli va sterjenli tegirmonlarning tuzilishi va ishlash prinsipi Bo‘shatuvchi panjarali sharli tegirmon yonbosh tomondan yopiladigan qopqoq (2) li baraban (1) dan va podshipnik (3) va (15) larga tayanuvchi yuklovchi (4) va bo‘shatuvchi (14) sapfadan iborat. Baraban elektrodvigateldan uzatuvchi val (19) ga o‘rnatilgan kichik shesternya va barabanga mahkamlangan tishli jig‘a (11) orqali aylanadi. (23- rasm) Katta o‘lchamli tegirmonlarda sekin harakatlanuvchi elektrodvigatel uzatuvchi valga elastik mufta yordamida, kichik o‘lchamdagi tegirmonlarda esa reduktor orqali bog‘lanadi.

Dastlabki mahsulot tegirmonga markaziy tuynuk (6) orqali ta’minlagich (5) dan, klassifikator qumi esa chig‘anoqsimon cho‘mich yordamida yuklanadi. Baraban va yonbosh qopqoqlar ishdan chiqmasligi uchun boltlar yordamida mahkamlanuvchi plitalar bilan, g‘ovak sapfalarning ichi esa almashtiriladigan voronkalar bilan qoplanadi. Tegirmonning bo‘shatilish tomonida panjara (10) o‘rnatilgan, bu panjara va yonbosh qopqoq (16) orasidagi bo‘shliq radial to‘siqlar – lifter (12) lar yordamida sektorli kameralarga bo‘lingan bo‘lib, ular sapfa (14) ga ochiladi. Panjara va sektorlik kamera yanchilgan mahsulotni tegirmondan majburiy chiqarishga va bo‘tana sathini past ushlab turishga imkon beradi. Tegirmon aylanganda lifter (12) lar bo‘tanani bo‘shatish sapfasi (14) ning sathigacha ko‘tarib beradi va tegirmondan chiqarib olinadi. Tegirmonga uning xajmining taxminan yarmisigacha turli o‘lchamdagi (40 mm dan to 150 mm gacha) po‘lat yoki cho‘yan sharlar solinadi. Baraban aylanayotgan vaqtda sharlar dumalab, sirg‘anib, bir-biriga urilib foydali qazilma zarrachalarini yanchiydi. Edirilgan sharlarni chiqarib olishga, tegirmonning ichiga qoplamani kiritish va uni kuzatib turish uchun lyuk (17) xizmat qiladi. Bo‘shatuvchi sapfaning bo‘yni kattaroq diametrga ega, shu tufayli bo‘tananing bo‘shatish tomonga harakatlanishi sodir bo‘ladi. Tegirmonning naminal o‘lchamlari barabanning ichki diametri D va qoplama qalinligini hisobga olmagan holda uning uzunligi L bilan aniqlanadi. Panjarali bo‘shatuvchi tegirmon qisqacha MSHR-DxL deb belgilanadi.

23-rasm Panjarali sharli tegirmon 1-baraban; 2,16-yonbosh qopqoqlar; 3,15-podshipniklar; 4-yuklovchi sapfa; 5-ta’minlagich; 6-markaziy tuynuk; 7-cho‘mich; 8-plita; 9-boltlar; 10-panjara; 12-to‘siq- lifterlar; 13-bo‘yin; 14-bo‘shatuvchi sapfa; 17-lyuk; 18-shesternya; 19-uzatma val. Tegirmon barabani po‘lat patnosdan payvandlab tayyorlanadi, yonbosh qopqoqlar esa cho‘yandan yoki po‘latdan quyiladi. Ular bir-biri bilan boltlar yordamida ulanadi. Yanchuvchi vositaning xarakterli hususiyati (ko‘tarilish balandligi, qoplamaning sirg‘anish koeffitsienti), tegirmon barabanining ishchi hajmi, qoplamaning emirilishi, tegirmonning ishlab chiqarish unumdorligi, elektr energiyasining sarfi, va h.k.lar baraban qoplama plitalarining qalinligi va profili (yon tomondan ko‘rinishi) ga bog‘liq. 24-rasm. Qoplovchi plitalarning profili:

a- «Norilsk-III» qirrali turdagi; b- shuning o‘zi «Norilsk-IV» uchun; v- to‘lqinsimon turdagi; g- «Skega» turdagi rezinali 1-lifterlar; 2-plitalar; 3-panjara sektorlari. Diametri 100-125 mm li sharlar solinuvchi yanchishning I bosqichidagi sharli tegirmon uchun qirrali profilga ega (Norilsk-III) qoplama yaxshi hisoblanadi (24- rasm). U sharlarni qoplama bilan mustahkam bog‘lanishini, sharlarni yuqori balandlikka ko‘tarilishini, sharlarning sirg‘anishini yo‘qotishni, plitalarning bir tekis va sekinroq edirilishini, metalning va elektrenergiya sarfining kamayishini, tegirmonning ishlab chiqarish unumdorligini oshirishni ta’minlaydi. YAnchishning II bosqichida sharli tegirmonlar uchun yaxshi qoplama qirrali-Norilsk-IV qoplama hisoblanadi (24-rasm, b). Bu qoplamalar po‘latdan tayyorlanadi. Sterjenli tegirmonlar uchun to‘lqinsimon ko‘rinishli qoplama ishlatilib (24rasm,v), u sharli tegirmonlar uchun tavsiya etilmaydi (sharlarning sezilarli darajada sirg‘anishi uchun). Yanchishning II bosqichida sharli tegirmonlar uchun rezinali qoplamalar ishlatiladi (24-rasm,g). Rezinali qoplamaning asosiy elementlari bo‘lib lifterlar (1), plitalar (2) va panjara sektorlari (3) hisoblanadi. Tegirmon barabanining yuklovchi qopqog‘iga radius bo‘ylab qalinligi 60 mm bo‘lgan plitalar o‘rnatilib, ular kesimi 100x110 mm lifterlar bilan qisib qo‘yiladi. Barabanga qalinligi 55 mm li plitalar va lifterlar (140-125 mm) joylashgan. Qalinligi 54 mm li panjaraning rezina sektorlari lifterlar (100-110 mm) bilan siqiladi. Bir komplekt qoplama plita va panjara sektorlari uchun ikki komplekt lifterlar bo‘lishi talab qilinadi. Rezinali qoplama po‘lat qoplamaga nisbatan yupqa bo‘lgani uchun tegirmonning xajmi 5-6 % ga oshadi. Rezinali va po‘lat qoplamalarning xizmat muddati yo bir xil, yo birinchisi ikkinchisiga nisbatan 15-20% ortiqroq xizmat qiladi. Rezinali qoplamaga ega

tegirmonlarda sharlarning solishtirma sarfi po‘lat qoplamali tegirmonlarnikiga nisbatan kichik; rezinali qoplamali tegirmonlarning ishlab chiqarish unumdorligi po‘lat qoplamali tegirmonlarnikiga nisbatan kam emas (ko‘pincha ortiq ham). Montaj ishlarining osonligi, zich yopilishi, shovqinning nisbatan pastligi rezinali qoplamalarning afzalligiga kiradi. Sapfalarning qoplamasi tekis yoki spiralsimon. Yuklovchi sapfa spiralining yo‘nalishi tegirmonda dastlabki mahsulotning surilishini, bo‘shatuvchi sapfada esa sharlar va yirik mahsulotni tegirmonga qaytarilishini ta’minlashi kerak. Odatda qoplama bir tekis edirilmaydi. Marganetsli po‘lat (markasi 110G13L) dan tayyorlangan qoplama plitalarning edirilish tezligi sutkasiga millimetrning bir necha ulushini tashkil etadi. Barabanning yoki sathiga ko‘tarilgan dastlabki mahsulotni tegirmonga yuklash uchun barabanli ta’minlagich o‘rnatiladi (25rasm). 25-rasm. Ta’minlagichlar: a- barabanli; b- jamlashgan. 1-silindrik kameralar; 2-qopqoq; 3-diafragma; 4- qopqoqdagi teshik. U konus shakliga o‘tuvchi silindrik kameralar (1), qopqoq (2), sektorli teshikka ega diafragma (3) dan iborat. Ta’minlagich boltlar yordamida tegirmonning yuklovchi sapfasiga o‘rnatiladi. Mahsulot qopqoqning teshigi (2), diafragmaning sektorli teshigi (3) orqali o‘tib yuklovchi sapfa qoplamasining spiraliga tushadi. Dastlabki mahsulotni va klassifikator qumini bir vaqtda tegirmonga yuklash uchun jamlashgan ta’minlagichlardan foydalaniladi. Jamlashgan ta’minlagich

(25rasm,b) barabanli va chig‘anoqli ta’minlagichlarning birlashmasidan iborat. Silindrik barabanga oxirgi uchiga almashtiriladigan soyabon o‘rnatilgan cho‘mich mahkamlangan. Ta’minlagich boltlar yordamida tegirmonning yuklovchi sapfasiga o‘rnatilgan. Dastlabki mahsulot qopqoqdagi teshik (4) orqali, qumlar esa baraban o‘qidan quyi sathda joylashgan yuklovchi qutidan cho‘michlar yordamida tortib olinadi va ta’minlagich barabanining ichiga tushadi. Markaziy bo‘shatiluvchi sharli tegirmon (26-rasm) tuzilish jihatidan panjara orqali bo‘shatiluvchi tegirmon MSHR ga o‘xshaydi. U yonbosh tomondan qopqoqli (2 va 4), ichi bo‘sh sapfa (3) va (13) ga ega silindrik baraban (1) dan iborat bo‘lib, shu sapfalar orqali baraban podshipnik (6) va (11) larga tayanadi. 26-rasm. Markaziy bo‘shatiluvchi sharli tegirmon. 1-baraban; 2,4-qopqoqlar; 3,13-ichi bo‘sh sapfalar; 5-jamlashgan ta’minlagich;6,11-podshipniklar; 7,15-lyuklar; 8,10-qoplama plitalar; 9- shesternya; 12,14-bo‘shatuvchi voronka; 16-etakchi shesternya; 17-val; Barabanning va qopqoqlarning ichki devori qoplama plitalar (8) va (10) bilan qoplangan. Barabanning aylanishi elektrodvigateldan barabanga mahkamlangan va (17) ga o‘rnatilgan etakchi shesternya (16) orqali amalga oshiriladi. Yuklovchi ichi g‘ovak sapfaga jamlashgan ta’minlagich o‘rnatilgan. Ichi g‘ovak sapfalar almashtiriluvchi yuklovchi (4) va bo‘shatuvchi (12) voronkalar bilan ta’minlangan.

Uncha katta bo‘lmagan o‘lchamdagi tegirmonlar barabanining ichiga qoplamani kiritish uchun lyuk (7) va (15) larga ega. Katta o‘lchamdagi tegirmonlarda bu operatsiya bo‘shatuvchi sapfa orqali bajariladi. Barabanga po‘lat yoki cho‘yan sharlar solinadi. Bo‘shatuvchi sapfa biroz kattaroq diametrga ega, buning natijasida tegirmonda bo‘tananing nishabi hosil qilinadi. Dastlabki mahsulot tegirmonga ta’minlagich orqali yuklovchi sapfadan beriladi, yanchilgan mahsulot bo‘shatuvchi sapfa orqali tushuriladi. Markaziy bo‘shatiluvchi tegirmonlar qisqacha MSHS deb belgilanadi. MSHS tegirmonlar barabandagi bo‘tana sathining balandligi bilan xarakterlanadi, bu bo‘ylama yo‘nalishidagi harakat tezligining kichik bo‘lishini va mahsulotning nisbatan mayin tuyulishini belgilaydi. Bo‘shatuvchi bo‘g‘iz unga tasodifan tushib qolgan sharlarni tegirmonga qaytaruvchi spiralga ega. SHarli tegirmonlar ruda va boshqa mahsulotlarni yanchishda keng qo‘llaniladi. Panjara orqali bo‘shatiluvchi sharli tegirmonlarning ishlab chiqarish unumdorligi yuqoriroq (10-15 % ga) va ularda yanchilgan mahsulot markaziy bo‘shatiluvchi tegirmonlarda yanchilgan maxsulotga nisbatan kamroq shlamli mahsulot beradi, lekin tuzilishi ancha murakkab. Markaziy bo‘shatiluvchi sharli tegirmonlar oraliq mahsulotni qaytadan tuyish uchun ishlatiladi. Odatda MSHR tegirmonlar yanchishning birinchi bosqichida, MSHS esa mahsulotni mayin tuyish uchun yanchishning ikkinchi va uchinchi bosqichlarida ishlatiladi.

27-rasm Markaziy bo‘shatiluvchi sterjenli tegirmon. 1-silindrik baraban; 2-ta’minlagich; 3-yuklovchi sapfa; 4-qoplama; 5-uzatish mexanizmi; 6-bo‘shatuvchi sapfa. Sterjenli tegirmonlar tuzilish jihatidan markaziy bo‘shatiluvchi sharli tegirmonlar (27-rasm)ga o‘xshaydi. U gorizontal holdagi silindrik baraban (1) dan, jamlashgan ta’minlagich ko‘rinishidagi yuklovchi moslama (2) dan va uzatish mexanizmi (5) dan iborat. Mahsulotni sterjenli tegirmondan o‘tish tezligini oshirish uchun uning yuklovchi va bo‘shatuvchi sapfalarining diametrini shunday diametrga ega sharli tegirmonlar sapfalarinikiga nisbatan kattaroq qilib tayyorlanadi. Sterjenli tegirmonlarda yon tomondan to‘lqinsimon yoki pog‘onali ko‘rinishga ega qoplamalar o‘rnatiladi. Sterjenli tegirmonlar qisqacha MSS deb belgilanadi. Sterjenli tegirmonlar sharli tegirmonlardan oldin mahsulotni dag‘al tuyish uchun, shuningdek rudani gravitatsiya va magnit usullarida boyitish uchun tayyorlashda ishlatiladi. O‘z-o‘zini yanchuvchi barabanli tegirmonlar O‘z-o‘zini ho‘l yanchuvchi tegirmon MMS - 7000x2300 yonbosh qopqoq (3) va (14), podshipniklar (15) va (11) ga tayanuvchi yuklovchi (4) va bo‘shatuvchi (12) sapfali barabandan (1) iborat (28-rasm). Baraban tishli mufta (8), rolikli polshipniklarga o‘rnatilgan uzatuvchi shesternya va bo‘shatuvchi sapfa (12) gardishiga mahkamlangan tishli jig‘a orqali elektrodvigateldan aylanadi. Baraban korpusi bir-biri bilan gardishlar orqali bog‘langan ikki qismdan iborat. Unga ichi g‘ovak (4) va (12) lar sapfalar ulangan. Sapfalarda yuklovchi va bo‘shatuvchi vtulkalar joylashgan. Yuklovchi vtulka rudani tegirmonga berishni tezlashtiruvchi spiral va zichlagich orqali sizib chiqqan bo‘tanani tegirmonga qaytaruvchi spiralli moslamaga ega.

Dastlabki ruda tegirmonga mexanik uzatma orqali relslarda harakatlanuvchi patrubkadan iborat yuklovchi moslama orqali beriladi. Barabanning qoplamasi zirhli plita va lifter (pona) (2) dan tashkil topgan. Lifterlar bilan bir-birining ichiga kirib birikish uchun zirhli plitalarning uchi qiya nishabga ega. YOnbosh devorlardagi qoplamalar ikki qator plitalardan iborat. Plitalarni bir-biriga ulash lifterlar va boltlar bilan amalga oshiriladi. Tegirmonning bo‘shatish tomonida panjara o‘rnatilgan. Uning tirqishlari 20 mm kenglikka ega va bo‘shatish tomoniga qarab kengaytirib tayyorlangan. Panjaralar yonbosh lifterlar va boltlar bilan mahkamlangan. Bo‘shatuvchi panjarali sharli tegirmonlarga o‘xshash MMS turdagi tegirmonlarda panjara (13) va yonbosh qopqoq (14) orasidagi bo‘shliq radius bo‘ylab joylashgan to‘siqlar bo‘shatuvchi lifterlar bilan sapfa (12) ga ochiluvchi sektorli kameralarga bo‘lingan. Bu lifterlar qoplama plitalar bilan birga quyiladi. Panjara va bo‘shatuvchi lifterlarning mavjudligi tufayli yanchilgan mahsulotning tegirmondan majburan tushirib olishga va tegirmonda bo‘tanani quyi sathda ushlab turishga imkon tug‘iladi. Tegirmondan tushirib olingan mahsulotning klassifikatsiyasi bo‘shatuvchi sapfaga mahkamlangan bo‘limda amalga oshiriladi. O‘z-o‘zini ho‘l yanchuvchi tegirmonlar o‘lchamiga qarab quvvati 30004000 kVt gacha bo‘lgan bir yoki ikkita dvigatel orqali harakatga keltiriladi. Uzatmaning tishli jig‘asi bo‘shatuvchi sapfaga mahkamlangan, u bilan bir yoki ikki kichik shesternya orqali bir yoki ikkita uzatma val bog‘langan.

28-rasm O‘z-o‘zini yanchuvchi tegirmon MMS 7000x2300 1-baraban; 2-lifter; 3,14-yonbosh qopqoqlar; 4-yuklovchi kamera; 5,11-podshipniklar; 6-yuklovchi moslama; 7-elektrdvigatel; 8-tishli mufta; 9- klassifikatsiyalovchi moslama; 10-tishli jig‘a; 12-bo‘shatuvchi sapfa;13-panjara.

Adabiyotlar ro’yhati: 1. Abramov A.A., Pererabotka, oboga щ enie i kompleksnoe ispolzovanie tverd ы x polezn ы x iskopaem ы x. t.1 Obogatiteln ы e protsess ы i apparat ы : Uchebnik – 2- e izd., stereotip. 2014. 2. Abramov A.A., Pererabotka, oboga щ enie i kompleksnoe ispolzovanie tverd ы x polezn ы x iskopaem ы x. T.2 Texnologiya pererabotki i obogaщeniya poleznыx iskopaemыx : Uchebnik – 2014. 3. Abramov A.A., Pererabotka, obogaщenie i kompleksnoe ispolzovanie tverdыx poleznыx iskopaemыx. T.2 Texnologiya pererabotki i obogaщeniya poleznыx iskopaemыx : Uchebnik – 2014. 4. Abramov A.A., Texnologiya pererabotki i oboga щ eniya rud svetn ы x metallov. Uchebnoe posobie, v 2 kn. 2015. 5. Avdoxin V.M. Osnovы obogaщeniya poleznыx iskopaemыx. Uchebnik v 2t. – 2016. 6. Avdoxin V.M. Osnovы obogaщeniya poleznыx iskopaemыx. Uchebnik v 2t. – 2006. t2. Texnologiya obogaщeniya poleznыx iskopaemыx. 7. Arashkevich V.M. Osnovы obogaщeniya rud, M., Nedra,2019. 8. Egorov V.L. Osnov ы oboga щ eniya rud, M., Nedra,2016

O'xshashlar

Flotatsiya jarayoni

Klassifikatsiya jarayoni

Elash jarayoni

Maydalash jarayoni

Qirindining hosil bo'lish jarayoni