logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Materialshunoslik
  4. Йўнишдаги ва рандалашдаги кесиш кучлари кесиш кучига таъсир этувчи шарт шароитлар

Йўнишдаги ва рандалашдаги кесиш кучлари кесиш кучига таъсир этувчи шарт шароитлар

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

408.69140625 KB
Ko'chirib olish
Йўнишдаги ва рандалашдаги кесиш кучлари кесиш кучига таъсир этувчи шарт шароитлар Режа: 1. Экспериментал формулалар 2. Кесиш кучининг оддий формуласи 3. Кесиш кучига таъсир этувчи шарт-шароитлар 4. Кесишнинг кесим ўлчамлари 5. Солиштирма кесиш кучи ва кесиш кесимнинг ўлчамлари 6. Кесиш тезлиги Экспериментал формулалар. Кесиш кучи ва унинг ташқил этувчилари. Куч йўналиш, бунинг ердамида кесгичнинг кесувчи қисми 76 - шакл. Кщндаланг (  ) бщйлама (  ) ишлов беришдаги кесиш кучлари схемаси ишлов бериладиган деталга таъсир этади, кесиш ҳаракати йўналишга мос келмайди. 76 ва 77 шаклларда бўйлама йўнишдаги кўндаланг йўнишдаги ва фойдалашдаги кесиш кучи схемалари кўрсатилган. 77 - шакл. Рандалашдаги кесиш кучи схемаси Барча кўриб ўтилувчи холларда натижаловчи куч X , Y , Z координата ўқлари бўйича учта татқол этувчиларга тақсимланган бўлиши мумкин: Р z - асосий (тангенциал) ташқил этувчи (асосий кесиш кучи): Р y - нормал ташқил этувчи (нормал кесиш кучи): Р x - суриш кучи. Агарда Р z қиймати маoлум бўлса, у ҳолда тақрибий муносабатлардан фойдаланиб  = 45 0 бурчак остида Р у ва Р х кучларни аниқлаш мумкин: а) тезкесар кескичлар усули ( U 1 м/сек бўлганда) Р у =(0,4 0,6) Р z ; Р x =(0,3  0,5) Р z (80) в) қаттиқ қотишмалар билан қопланган кескичлар учун ( U >1 м/сек) Р x  Р y  (0,3  0,4) Р z (81) Бу муносабатлар кесиш кесими ўлчамларига, кесиш тезлигига, геометрик параметрлар ва кескичнинг ўтмасланиш даражасига боғлиқ равишда ўзгаради. Натижаловчи куч қуйидаги формула бўйича аниқланади: R __ =Px __ +Py __ +Pz __ ёки R= √Px2+Py2+Pz2 Ташқил этувчи кучлар турли хил рол ўйнайдилар . Р y кучи фойдали иш бажармайди , чунки унинг ҳаракатининг йўналиши кескичнинг ишги ҳаракати йўналишга перпендикулярдир . Р x кучининг иши жуда кичик , ҳаракати йўналишда аҳамиятсиздир . Токорли - марказловчи дастгох йўнишда агарда кесувчи қирра марказлар чизиғидан юқорида ёки пастда жойлашган бўлса , у ҳолда кесиш тезлиги векторининг йўналиши нормалдан Р кучи йўналишиги бир қанча чиқиши мумкиндир . Р x кучининг иши жуда кичик , чунки кўчириш тезлиги бу куч ҳаракати йўналишда аҳамиятсиздир . Р x ва Р z кучларининг қуввати ( минутли иши ) қуйидаги формула бўйича аниқланади : N x = Р x U под bm { A х = Р х U под кчс  м / мин } , N z = Р z U вр bm { A z + Р z U вр кч т  м / мин } , (82) U вр -хомокимнинг айланиш тезлиги, м/сек (м/сек) Р х , Р z - кучлар (н/кчс) Чунки суриш тезлиги хомокининг айланиш тезлигидан юз марта кичик бўлади, у ҳолда кесишга сарфланувчи қувватини аниқлашда Р x кучининг таoсири эoтиборга олишмайди ва қуйидаги формуладан фойдаланилади:Nрез=PzU bm {Nрез PU 6120 квт } (83) бу ерда Р z - тангециал куч Н (кчс) U - кесиш тезлиги, м/сек (м/мин) N асосан Р кучидан фойдаланиб аниқланади. Р ни кўпинча асосий кесиш кучи деб аталади. Қачонки оддийгина кесиш кучи дейилганда Р z кучини тушуниш мумкин. Кесиш кучининг оддий формуласи. Кесиш кучини тақрибий аниқлаш учун оддий формуладан фойдаланиш мумкин Р z =  F н(кчс), (84) F = t s - қириндининг кесиш кесимининг майдони, м 2 (мм 2 ) Р - кесиш кесимининг майдони бирлигига келувчи кесиш кучи. P= Pz F н/м 2 (кчс/мм 2 ) (85) (54) формула биринчи бўлиб Тиме томонидан 1870 йилда таклиф қилинган. Р катталигини солиштирма кесиш босими ёки солиштирма кесиш кучи дейилади. Бу катталик яна бир физик маoнога эга. (55) формуланинг ўнг томонидаги сурат ва махражни U кесим тезлигига кўпайтириб куйидаги ҳосил қиламиз: P = P z Uвт FU м/сек { кчсм/мин см 3 / мин } Бу формуланинг ўнг томонидаги сурат кесиш қувватини, вт (кчсм /мин), махраж эса вақт бирлиги ичида туширилувчи қиринди хажми м/сек (см/мин) намоён этади. Бинобарин солиштирма кесиш кучи Р солиштирма кесиш ишига А 0 , яъни қиринди хажми бирлигини тушуришга сарфланувчи ишга тенг бўлади ва у дж/м (кчсм/см) да ўлчанади. Шундай қилиб: Р н/м 2 (кчс/мм 2 ) = A дж/м 2 (кчсм/см 2 ) Тиме, кесиш бурчагининг доимий қийматида ҳар кайси ишлов бериладиган материал учун кесиш коэффициенти, доимий қийматини намоён этади, деб хисоблар эди. Бироқ, сўнги текширишлар шуни кўрсатадики Р куч қийматини кесиш шароитига ва қисман қириндини кесиш қамлигига боғлиқлик равишда кенг чегараларда ўзгариши мумкин. (54) формула бўйича Р z куч қийматини вамувофиқ равишда Р кучни қўпол тахминий аниқлаш учун кўйидаги соддалаштирилган муносабатлардан фойдаланиш мумкин: а) пўлат ва юқори мустаҳкамликка эга бўлган пермет чуянга ишлов беришда Р 3  в , (86) бу ерда  в - чўзилишдаги ишлов бериладиган материалнинг мустаҳкамлик чегараси, к/м (кчс/мм) б) кулранг гўлига ишлов беришда Р  0,6нв (87) бу ерда НВ - Бринел бўйича чўяннинг қаттиқлиги (6) ва (7) формулалар машиноподелочний пўлатларининг кўп учрайдиган маркалари учун Р = 1200 - 2400 Мн/м 2 (120 – 240 кчс/мм 2 ), кулранг чўян учун Р=700 - 1200 Мн/м 2 (70 - 120 кчс/м 2 ). Юқорида келтирилган формулалар, шунингдек Р сонли қийматларни Р z кучнинг тахминий маoносида ориентация учун едда сақлаш фойдалидир. Кесиш кучига таъсир этувчи шарт-шароитлар. Экспериментал текширишлар шуни кўрсатадики йўнишдаги ва рандалашдаги Р y , Р z , Р x ва Р қийматлар жуда кўп факторларга боғлиқ бўлади, уларнинг энг мухимлари қуйидагилар хисобланади: 1) қириндини кесиш кесими ўлчамлари, 2) кесим тезлиги, 3) кесимнинг кесувчилари ва микрогеометрияси, 4) чегара ёнида кескиянинг кесувчи қисмини мойлаш ёки совитиш, 5) кескичнинг ўтмасланиш даражаси, 6) ишлов бериладиган материалнинг тури ва механик хоссалари, 7) метал кесилган қатламининг структура холати, 8) кескич кесувчи қисмининг материали. Кесиш кучига бир катар (1,2,3,6) факторларнинг таoсири математик формулалар билан ифодаланган бўлими мумкин, қолган факторларнинг (4,5,7,8) таъсири қўшимча коэффициентлар билан хисобга олинади. Кесишнинг кесим ўлчамлари. Кесиш кучи ташкил этувчиларини кесиш кесими ўлчамларига боғлиқлиги мухим аҳамитятга эга, чунки рационал кесиш маромларини хисоблашни, шунингдек қиладиган мосламарни хисоблашни асосий хисобланади. Рандалашда ва йўнишда бу боғлиқлик эмприк формула билан ифодаланган бўлиши мумкин: Р z = K z в x Р z a y Р z (88) бу ерда K z - юқорида санаб ўтилган кесиш жараенларининг барча шарт- шароитларига боғлиқ бўлувчи коэффициент, бунда кесишнинг қалинлиги ва эни мустаснодир. X Р z кўрсатгичи бирга тенг ёки жуда яқин ва бинобарин Р z кучи кесиш энига тўғри пропорционал. X Р z =1 деб олиб қуйидаги ёзишимиз мумкин: Р z = Kz ba y Р z Р z = Ф ( а,в) кўринишдан боғлиқ. Y Р z қийматини қовушқоқ материалларга (пўлат) ишлов беришда бир қанча катта бўлади ва мўрт материалларга (чўян) ишлов беришда кичик бўлади. Бироқ, бу фарқ нисбатан катта эмас. Пўлат, чўян ва бронзалар учун ўртача даража қийматини қабул килиш Y Р z = 3/4 . Буни (88) формулага қўйиб қуйидаги формулани ҳосил қиламиз. Р z = K z ba 3/4 (88) (8) формула асосий куч боғлигини ифодалайди фақатгина токарлик ва ройдалаш кескичлари учун эмас, балки (ўтувчи, ўйувчи, подрезной ва хоказо) кескичлар учун ҳам. У кесувчи асбоблар билан турли ишлов бериш турлари учун (йўниш ройдалаш, сидириш, пормалаш ва хоказо) умумий бўлган, кесим кучларининг ягона экспериментал қонунини ифодалайди. Бу ишлов бериш турларининг ҳар бири учун кесим кучини буровчи моментни ва хоказоларни суришга ва кесиш чукурлиги боғлиқлигини ифодаловчи хусусий формулалар яратилади. Бу формулалар кесувчи асбоб турига, кесувчи қирраларнинг шакли ва жойлашига ва кесиш жараенининг кинематикасига боғлиқлик равишда турлига езилади. Айрим холларда токорлик ўтувчи ёки рандалаш кескичи учун (88) формулага (9), (10) формуладаги а ва в қийматларини қўйиб кўйидаги ҳосил қиламиз (шакл-78).Pz= Kz (sin ϕ)XPz −YPz tXPz sYPz CP z= Kz (sin ϕ)XPz −YPz деб белгилаб 78 - шакл. Щйишдаги кщндаланг кесим щлчами Р z = C Р z t X Р z s Y Р z (89) ҳосил бўлади ёки X Р z =1, Y Р z = 3/4 бўлгандаCP z= Kz (sin ϕ) 14 ва P z=CP zts 3 4 (90) (89) формулани кесиш кучининг амалий формуласи деб айтилади, бирга тенг бўлган t кесиш чукурлигида ва S суришда сон жихатдан Р z га тенг бўлган СР z қийматни кесиш кучининг амалий коэффициенти деб юритилади. C Р z қиймат t ва S га боғлиқ эмас, Лекин Р z қийматга таoсир этувчи бошқа барча факторлар боғлиқ бўлади. Ўзгармас кесим шароитида C Р z = const бўлади. (89) формуладан кўриниб турибдики ўтувчи кечкич билан ишлаганда суриш кесим чукурлигига нисбатан Р z кучига камроқ таoсир қилади. Қисман бу доимий кесиш чукурлигида суришни ошиши билан ишлов берилган юзада катта ортиқча гребелкалар қолади, бинобарин хакикий кесиш кесими (бетга қара) суришга нисбатан секин ўсади. Бошқа ишлов бериш холатлари учун токарлик ва рандалаш датчокларида Р z = Ф ( t , s ) боғлиқлик бошқа кўринишни қабул қилади. Масалан, кўндаланг суриш билан ишловчи отрезной ёки конавочний кескич учун қиринди кесимнинг эни кўндаланг суришга тенг a = s = t , кесик эни эса суришга, кесиш чукурлигига боғлиқ эмас. Бундай холатда (58) формула куйидагича езилади: Р z = K z b X Р z S Y Р z Кенг кескичлар билан тоза йўнишда (шакл-79) кесиш чукурлиги одатда аҳамиятга эга эмас ( t < 1 мм) ва кесик қалинлигини намоён этади, суриш эса бир неча ўнлаб милпилотрга эришишит мумкин ва киринди кесиминиинг эни хисобланади, я o ни t = a , S = b Агарда бунда (58) формулада қабул қилинган а ва даража кўрсаткичларини сақланиб қолинса, у ҳолда (59) формула қуйидаги кўринишни қабул қилади. Р=СР z t X Р z s Y Р z я o ни t ва S кўрсаткичлар жойларини алмаштиришади S t<1 Тўғри қириндидан тескари қириндига айланишда, даража кўрсаткичи қийматини ўзгариши бирданига эмас, балки аста-секин содир бўлади: t S нисбатининг қийматини намойиши ўлчови бўйича кўрсаткич суришда ўсади. Бу кўрсаткичларининг ўзгариш қонуниятини биринчи бўлиб профессор Н.И.Зорев жуда мураккаб умумлашган формулада ифодаланган. Бу формулани бир қанча соддалаштирилган кўринишини қуйидагича езиш мумкин. Кср +m 21da b Кср - m 21da b (90`) P z = K z a 79 - шакл. Энлик кескич билан рандалашдаги кщндаланг кесим щлчамлари K z , Kc Р, m қийматлар ишлов бериладиган монориалнинг механик хоссаларига ва олдинги бурчакга боғлиқ бўлади. (90) формулага а ва в ларни қийматларини қўйиб уни қуйидаги кўринишга олиб келамиз:Кср +m 2ld t Ssin 2ϕ Кср − m 2ld t Ssin 2ϕ (91) Айрим холларда пўлат 20 ча  =15 0 ва  = 90 0 бўлган кескичлар билан ишлов беришда: 0,9 +0,033 ld t s 0,9-0,033 ld t s P z = CP z  t (91`) Бу формула юқорига баён этилган кўрсатгичлар ўзгариши қонуниятига мувофиқ бўлади: t s - нисбатини камсайиши билан кўрсаткич кесиш чукурлигида камаяди, суришда эса кўрсаткич ўсади. t = S бўлганда кўрсаткичлар бир хил бўлиб қоладилар ( X Р z = Y Р z = 0,9); t > S бўлганда X Р z > Y Р z ; t < S бўлганда X Р z < Y Р z  =+15 0 ва  =45 0 бўлганда (60) формула қуцидаги кўринишни қабул қилади: 0,9 +0,033 ld 2t s ld 0,9-0,033 ld 2t s P z = CP z t  s (92) Бундай ҳолда 2 t = S бўлганда X Р z ва Y Р z кўрсаткичлар тенг бўлиб қоладилар; 2 t < S бўлганда &#34;тескари&#34; қиринди жойига эга бўладилар, бунга X Р z < Y Р z қийматлар мувофиқ бўлади. Экспериментал ма o лумотларга тўла мувофиқ бўлмаган X Р z ва Y Р z қийматларни беради. Агар (61) формуладаги ўнли натурал логарифм ўрнигаt sin нисбатан қўйилса янада аниқ бўлган муволфиқликка эришилади. Пландаги асосий бурчаги (  =30 0 -90 0 ) ва пландаги ёрдамчи бурчаги  1 >0 бўлган оддий ўтувчи кескин билан ишлашда t sin нисбат қоида бўйича, ҳар дойим бирдан катта бўлади, ва кесиш кучининг амалий формуласи (89) унда қабул қилинган кўрсатгич кийматлари билан тўласига қўлланилади ва етарлича аниқ натижани беради. Бундай ҳолда (91) мурракаб формуладан фойдаланиш зарурияти туғилмайди. Суриш йўналишига параллел жойлашган (пландаги ёрдамчи бурчак  =0) ва ортиқча гребешкаларни тушурувчи қўшимча ёки зачистной кесувчи қиррали кескичлар учун Р z =Ф( t , S ) боғлиқликда алохида тўхталиб ўтиш зарурдир. Бундай кескичларни ишлашида 2≤ t s≤ 1 2 X Р z ва Y Р z кўрсаткичлар қийматлари бўйича яқин ёки хатто тенг бўлиб қоладилар . Бирга яқин бўлган t sin нисбатда (61) формуладаги жуда кичик бўлган қийматга я o ни m 2ld t Ssin 2ϕ га э o тибор берилмайди . У ҳолда X Р z = Y Р z = K Р z ва формула қуйидаги содда кўринишда келади : Р z = C Р z ( tS ) Kc Р = C Р z F Kc Р (93) Бундай кўринишдаги Р = Ф ( t , S ) боғлиқлик 1959 йил нормативларда қабул қилинган . Бунда Kc Р =0,9 бўлади , бу (91) формулага мувофиқдир , агарда унга t = S ёки қўйилса . Шундай қилиб бурчаги  1 =0 бўлган кескичлар учун нормативлар бўйича P z = ф (t,s) боғлиқлик қуйидаги кўринишда намоён бўлиши мумкин . Р z = C Р z ( tS ) 0,9 = C Р z F 0,9 Анологик структура формуласи , амалий формулани (89) тубдан ўзгартириш ва соддалаштириш йўли билан олинган бўлиши мумкин . t sin нисбатини С билан белгилаб ( t sin = C ) ва tS = F бўлишини тезда тутган ҳолда t ва S нисбатан иккита тенгликни F = tS C = t sin ечамиз . t=F 1/2 C 1/2 , S=F 1/2 C -1/2 топамиз . (91) формулага t ва S қийматларини қўйиб ва С ни t sin орқали алмаштирганимиздан сўнг қуйидагини топамиз . ХР z−YP z 2 , Pz=CP z(t s) ХР z+YP z 2 =m1; ХР z−YP z 2 =n1 деб белгилаймиз. У ҳолда Pz=CP zF m(t s)n1 (93`) XP z=1; Y Рz= 3 4; m 1=7 8; n 1= 1 8 бўлганда Pz=CP zF 7 8(t s) 1 8 (93`, a ) Шундай қилиб F = const бўлганда Р z қиймати t sin нисбат ошиши билан ўсади. Бироқ шуни кўзда тутиш лозимки (93) формула фақатгина t > S бўлганда тўғри хисобланади. Агарда t sin нисбат ўзгаришини кесиш кучига таoсири эoтиборга олишмай ва СP z( t s) n1 =Cp = const бўлса у ҳолда қуйидаги содда формулани ҳосил қилиш мумкин Pz=Cp Fm1 (93``) бу фақатгина агарда t sin нисбат доимий ёки чегараларда ўзгариши ма o лум бўлган тақдирдагина фойдаланилади. Агарда 2,5  t sin  10 бўлса (бу обдирочнқй қириндилар учун храктерлидир) t sin =5 ўртача қийматни ва C р`= C Р z 5 1/6 =1,22 C Р z қабул қилинади. Лекин бундай чекланишда  9% гача етувчи Р z ни аниқлдашдаги хатоликни оламиз. Агарда t sin нисбат қиймати жуда катта чегарада ўзгарса, у ҳолда (93) формула жуда мухим хатоликни беради. Фақат қўшимча кесувчи қиррали кескичлар билан ишлашда, қачонки t sin нисбат тор чегарада ўзгарса (93) кўринишдаги формула қўлланилиши мумкин. Бу эса шу хос учун қабул қилинган формуладир (93 формулага қара). Солиштирма кесим кучи ва кесиш кесимнинг ўлчамлари. (85) формулага (88`) формуладаги Р z қийматини ва F = ab қуйидаги ни топамиз: P= Pz F = Kzba YPz ab = Kz 1−YP z Шунга ўхшаш (85) формулага (89) формуладаги Р z қийматини қўйб ва X Р z =1 ва F = t ни хисобга олиб қуйидагини топамиз: P= CP ztsYPz ts = CP z 1−YP z (93) Y pz = 3 4 бўлганда P= Kz 1 4 = CP z 1 4 (94) Шундай қилиб, солиштирма кесиш кучи кесиш қалинлигини ошиши билан камаяди. Кесиш жараенининг бу жуда мухим қонунияти кесувчи асбоблар билан металларга ишлов беришнинг ҳамма турларида кузатилади. Р кучни қириндини кесиш кесими ўлчамларига боғлиқлиги яна бошқа шаклда келтирилган бўлиши мумкин. (62`) ва (62`а) формулаларнинг ҳар икки томонини F бўлиб ташлаб, куйидагини ҳосил қиламиз: P= CP z( t s) n1 1− m1 ; P= CP z( t s) 1 8 1 8 ; (95) я o ни Р кучнинг қиймати t sin нисбатини ошиши билан ўсади ва кесиш кесимининг ўсишида камаяди. Бирга яқин бўлган t sin нисбат қийматида қўшимча кесувчи қиррали кескич билан пўлатга ишлов бериш холатида Р z кучни фақат киринди кесиш кесими функцияси сифатида кўриб ўтиш мумкин ( ) формуладан куйидагини топамиз: P= CP zF0,9 F = CP z F0.1= CP z (ts)0.1 (96) я o ни солиштирма кесиш кучи кесиш кесими майдонини ўсишида аста-секин камаяди. Кесиш кучи Р y ва Р x ташқил этувчиларини қириндининг кесиш кесими ўлчамларига боғлиқлигини аниқ аниқлаш жуда қийин, чунки кесувчи асбобни бир оз ўтмасланиши ҳам бу қийматларининг кескич ўзгаришига олиб келади. Кесиш чуқурлиги Р z кучга нисбатан Р y кучга бир қанча камроқ таoсир этади; Р x кучи тахминан кесиш чукурлигига тўғри пропорционалдир, Лекин нисбатан суришга озроқ боғлиқ бўлади. Р x ва Р y кучларни t ва S боғлиқлиги (пўлатни қатиқ қотишма билан йўнишда) 1959 йилда пормотивлари бўйича (81) куйидаги формулалар билан ифодаланади:Py=CP yt0.9S0.9 ; Px=CP xtS0.3 ; Бу формуладан кўриниб турибдики Р y /Р z ва Р x /Р z нисбатлар t ва S боғлиқдир, хақикатан, Py Pz =CP yt0.9s0.6 CP zts0.75 = CP y CP zt0.1s0.15; Px Py = CP yts0.5 CP zts0.75= CP z CP zs0.25; (97) Кесиш тезлиги. Пўлатларга ишлов беришда кесиш тезлигини кесиш кучига таъсирини график усулда тасвирлаш мумкин (шакл - 80). Графикдан кўриниб турибдики кесиш тезлиги ошиши билан кесиш кучи дастлаб камайяпти, сўнгра минимум босиб ўтиб ошишни бошлайди ва максимумга эришгандан сўнгра, яна камаяди. Кесиш тезлигини ошишида 6 - 7 м/сек (400 м/мин) дан юқори кесиш кучи амалий жихатдан доимийлигига қолади. 80-шакл. Кесиш тезлигини кесиш кучига таoсири Розенберг ва Еремин кесиш кучининг бундай ўзгаришларини хақиқий кесим бурчаги, ишқаланиш коэффициенти ва қиринди киритувчи S е ларни ўзгариши билан боғлайдилар (96 - 97 бетларга қара). Кесиш кучининг максимумига мувофиқ бўлувчи кесиш тезлиги U 0 асосан кесиш бурчагига ва кесилае тган қатлам қалинлигига боғлиқ бўлади. Бу қийматлар қанчалик катта бўлса, кесиш тезлиги U 0 шунчалик бўлади. Ўртача ишлаш шароити учун U 0  1 м/сек (60м/мин) деб хисоблаш мумкин. Чунки қаттиқ қатишлар билан пўлатларни йўнишда тезлик жуда юқори бўлади, у ҳолда амалий қиймати Р z қийматининг максимумдан ўнгда етувчи эгри участкага эга бўлади. Кучни кесиш тезлигига боғлиқлиги қуйидаги тенглик билан ифодаланган бўлиши мумкин:Pz= const U n (98) бу ерда даража кўрсаткичи n  1/8  1/6 бўлади. 1,0-6,5 м/сек (60-400 мс/мин) чегараларда кесиш тезлигини ҳарқандай қийматида Р z кучни аниқлаш учун (11) ва (14,а) формулаларга қўшимча коэффициент киритилади: Kupz=( U0 U ) n (99) Кулранг айниқса юқори мустаҳкамликка эга бўлган мадификация қилинган чўянга ишлов беришда кесиш кучи, U 0 =0,5  1,5 м/сек кесиш тезлигидан бошлаб кесиш тезлигини ўсишда камаяди. Р z =  ( U ) боғлиқлик ҳам худди пўлатларга ишлов беришдаги ўхшаб ифодаланади Лекин n кўрсаткич калинроқ бўлади (0,10  0,12). Кесиш маромлари бўйича нормотивларда чўянларга ишлов беришда тезликни кесиш кучига таoсири хисоб олинмайди (моделни бу таoсир аҳамиятга га эмас). Нормотивларда келтирилган C Р z қиймати тахминан 1,7 м/сек (100 м/мин) бўлган тезликда чўян ишлов беришга мувофиқ бўлади. Калин тезлигини ўзгартириш билан Р z кучни ўзгариши Р x ва Р y кучларни ўзгарилишга олиб келади. Бироқ Р x , Р y = ( U ) боғлиқлар Р z =  ( U ) боғлиқликка нисбатан камроқтекширилган. 1959 йил нормотивларда қуйидаги маoлумотлар келтирилган: Px= constt U0.4; P y= const U0.3; (100) Кескич геометрияси. Кесиш бурчагини ошишида ташкил этувчи кучла Р шунингдек ошади. Тажрибалар ёрдамида қуйидаги боғлиқлик ўрнатилган: Pz=Cσ ⋅δqz (101) 1 м/сек (60 м/мин) гача бўлган кесиш тезлиги билан ишловчи тескесар кескичлар учун Р z куч кесиш бурчагига тўғри пропорционал (даража кўрсаткичи бирга яқин ёки юқори бўлади). Қаттиқ қотишмали кескичлар учун (кесиш тезлиги 1 м/сек дан юқори бўлади) даража кўрсаткичи 0,80 - 0,90 чегарада бўлади. Шундай қилиб кесиш кучга таъсири камаяди. Кесиш бурчаги ни кесиш Р x ва Р y кучларга таoсири кам ўрганилган. Бирок ўтказилган тажрибалар шуни тасдиқлайдики кесиш бурчагини ошиши билан ташқил этувчи Р x ва Р y кучлар Р z кучга нисбатан жуда кичик равишда ўсади. Бир қотор муалифлар маoлумотлари бўйича Px=C⋅δqx ва Py=C⋅δqy формуладаги даража кўрсаткичлари етарлича кенг чегараларда ўзгаради ( qy =2,4  4,0; qx =3,0  4,5) Пландаги асосий бурчакни Р z кучга таoсири (58) ва (58) формулаларни (89) ва (89) формулаларга тубдан ўзгариш жараёнида аниқланади. Р z куч пландаги асосий бурчакни ошишида тўхтовсиз камайиб боради. Чўян ва пўлатларни қатиқ қотишмали кескичлар билан йўниши тажрибалари бу қонуниятни тасдиқлайди. Нормативларида Pz= C ϕK z (102) кўринидаги формулалар қабул қилинган. Чўянни тезкесар кескичлар билан йўниш учун K z =0,13 чўян ва пўлатни қатиқ қотишмали кескичлар билан йўниш учун эса Kz = 0,18 қабул қилинган. Тезкесар кескичлар билан пўлатга ишлов беришда татқиқотчилар бурчакни ишиши билан (50 0  55 0 гача) Р z кучи дастлаб камаяди, сўнгра ўсишини маoлум қилдилар (шакл-81). 81 - шакл. П щлат (1) ва чщянга (2) ишлов беришда пландаги асосий бурчакни кесиш кучига таoсири Биринчи участкада Kz =0,18 деб фараз қилиб (93) формуладан фойдаланиш мумкин, иккинчи участка учун K z =-0,22.  бурчакни ўсиши билан Р z кучни бундай ўзгаришини қуйидагича тушунтириш мумкин.  бурчак кетидан кесиш қалинлиги (а= S sin  ) ошади, солиштирма кесиш кучи (Р= K z / a 1/4) ва Р z куч камаяди. Бу билан бир вақтда қириндини тушум йўналишига яқин бўлган текисликдаги олдинги бурчак  пр ( tq  пр = tq  cos  - tq  sin  ) камаяди бу кесиш шароитини емонлаштиради ва Р z кучни ошишига ердам беради.  бурчакнинг кичик қийматларида, қачонки sin тез cos  эса секин ўзгарса Р z кучи бурчакни ишиши билан камаяди, шу бурчакнинг катта қийматларида sin  секин ўзгаради,  пр бурчак анча тезроқ камаяди ва Р z кучи ўсишни бошлайди. Бутунлай олганда  бурчакни Р z кучни таoсири нисбатан катта эмас қаттиқ қотишмали кескичлар учун  бурчакни 30 0 дан 90 0 гача ўсишида Р z куч 17/% га камаяди. Пландаги асосий бурчак ташқил этувчи Р x ва Р y кучларга анча сезиларли даражада таъсир этади. Ташкил этувчи Р x ва Р y кучларининг тенг таъсир этувчи Р h кучи перпендикуляр йўналишидан асосий кесувчи қиррага Р y куч томон бурчакча оғади (шакл-82). 82 - шакл. Горизонтал текисликдаги кучлар схемаси Нормал куч ва суриш кучи қийматлари қуйидаги тенгликдан аниқланади. Р y =Р hcos `, Р x =Р hsin  ` бу ерда  `-  -  бурчакни ошиши билан Р x кучи тез ўсади. Р y кучи етарли жадалликда камаяди (шакл-83). бурчакни Р x ва Р y га таoсирининг бундай ҳарактери экспериментлар билан тасдиқланади, натижада пўлатларга ишлов беришда тезкесар Р18 кескичлар учун қуйидаги эмприк формулалар киритилган: Px=Cϕ 0.85; P y= C ϕ1.2 83 - шакл. Р х ва Р у кучларга пландаги асосий бурчакни таoсири Қаттиқ қотишмалар билан ишлашда  бурчакни Р x ва Р y та o сири пўлатларни Р 18 кескичлар билан йўнишдагига нисбатан бир қанча кичик бўлади . Агар Р 18 кескичлари билан ишлашда  30 0 дан 90 0 гача ошиши билан Р y кучи 3,7 марта камайса , у ҳолда қатиқ қотишмали кескичлар билан ишлашда фақат 2,6 марта камаяди . Р x кучи Р 18 кескичлари учун худди шундай бурчак ўзгаришда 2,6 марта ўсади , қаттиқ қотишмали кескичлар учун 1,5 марта . Токарлик дастгохида кичик қатталикдаги деталларга , масалан юпқа ва узун валларга ишлов беришда эгилиш ва титрашларни камайтириш учун пландаги асосий бурчаги 90 0 гача бўлган кескичларни кўллаб Р y кучини намойтириш шарт . Кескич чўққишда кесувчи қирранинг юмалоқ радиусини ошиши билан пландаги асосий бурчакнинг ўртача қиймати  ср камаяди ( шакл -84). Шунинг учун градуснинг ошиши  бурчакни камайишига ўхшаб кесиш кучига та o сир қилади : Р z кучи аҳамиятсиз ўсади , Р x кучи эса камаяди . Кейинги бурчак амалий жихатдан Р z ва Р x кучларга таъсир этмайди . Р y кучи 8 0 дан бошлаб бурчакнинг камайишида аҳамиятсиз ошади ва  <6 0 да бирқанча жадалроқ ўсади . Лекин кейинги бурчакнинг бундай кичик қийматларихозирда қўлланилмайди , 84 - шакл. П ландаги асосий бурчакни щртача аъамиятда щзгариши агарда кесувчи қирра остидаги тор бўлган даводочний фаскада бурчак хисобланмаса , шунинг учун кесиш кучларини хисоблашда кетинги бурчакнинг та o сирига э o тибор берилмайди . Пландаги ёрдамчи бурчак  , 10 0 кам бўлмаган қийматда кесиш кучига таъсир қолмайди .  1 < 10 0 да бу бурчакнинг камайиши Р y кучини ўсиши ва титрашларни кучайиши чақиради : бироқ , олдинги бурчакнинг катта қийматларида (  >25 0 ) Р y кучи хатто  1 =0 , бўлганда ҳам ошмайди .  1 =0 0 эса бўлган кескичлар унга катта бўлмаган олдинги бурчак қийматида Р y кучини 10  15% га ошишини беради . Ўтувчи кескични кўндаланг суриш билан ўйиб киришида ( врезание ), бу кўпинча кўп кескичли токорлик дастчокларида ўринга эга , Р y кучи ва бурчакларининг кичик қийматларида кескич ўсади . Бундай холларда  =60 0 - 90 0 ва  1 =30 0 қабул қилиш тавсия қилинади . Асосий кесувчи қирранинг қиялик бурчаги  деярли Р z кучи  бурчакни ошиши билан камаяди . Р y радиан куч эсаетарличатез ўсади . 1959 йил нормативларида бурчакни Р x ва Р y кучларга таъсири қўшимча коэффициент билан хисобга олинади . Совитиш ( мойлаш ) ва кесувчи қисмнинг ейилиши . Содали ёки совунли сув билан совитиш кесиш кучига та o сир қилмайди . Агарда совитувчи суюқлик тартибида минерал ёки ўсимлик еғлари бўлса , у ҳолда кесиш кучи камаяди . Эмулpсия билан совитиш кучи 5 – 7 % га, минерал мой билан совитиш 10-15% га, минерал асосда осерненнқй мой билан совитиш 15-20% га, ўсимлик мойи билан совитиш 20-30% га мойтириш имконини беради. Мойланишни кесиш кучига бундай таoсири фақатгина ишқаланиш кучи билангина эмас, балки сиртқи - актив модделарнинг адсорбцион таoсири билан ҳам тушунтирилади. Кескични ўтмасланиши ўлчови бўйича пўлатларга ишлов беришда кесим кучлари дастлаб бирмунча камаяди. Сўнгра ошади. Олдинги юзада чуқурга ҳосил бўлади ва хақиқий кесиш бурчаги камаяди. Чунки вақт ўтиши билан чуқурга радиуси аҳамиятсиз ўзгаради, кетинги қирра бўйича ейилиш эса ўсиб боради, у ҳолда кучлар ортишини бошлашади. Чўян ишлов беришда кесиш кучлари кетинги юза бўйича ейилиш майдончаси баландлигини ошиши билан тўхтовсиз ўсади. Бунда ҳаммада ҳам Р y кучи ўзгаради, Р x эса бир мунча озроқ ва Р z кучи нисбатан кичик бўлади. Ишлов бериладиган ва асбобсозлик материали. Ишлов бериладиган материалларнинг хоссалари кесиш кучларига катта таъсир ўтказади. Бироқ, статик тажрибалар шароитида ўлчанган кесиш кучлари ва ишлов бериладиган материалнинг механик ҳарактеристикалари орасидаги аниқ ва бир маoноли боғлиқлик хозирча ўрнатилмаган. Бу қуйидагича тушунтирилади кесиш шароити фарқ қилади. Хисобларда кесиш кучлари ва чўзилишдаги ёки Бринелл бўйча қаттиқлиқдаги мустаҳкамлик чегараси орасидаги такрибий эмприк боғланишлар бир мурдаги материаллар гурухи учун ҳақиқий хисобланади (углеродли пўлат, кулранг чўян ва хоказо). Масалан, бир хил мустаҳкамлик чегарасида  в=700 мн/м 2 (70 кчс/мм 2 ) ва бир хил кесиш шароитида Р z кучи хром-никелли пўлатларга ишлов беришда углеродли пўлатларга ишлов беришдагича нисбатан 10-12% га катта бўлади. Пўлатларга ишлов беришда кесиш кучига ишлов бериладиган материалнинг қовушқоқлиги ва пластиклик мухим таoсир ўтказади: нисбий чўзилиш  қанчалик катта бўлса, Р z кучи шунчалик катта бўлади. Умуман, в ва Рв ошиши билан кесиш кучлари ўсади: Р z - нисбатан секин, Р y ва Р x -анча тезроқ. Р z кучи мустаҳкамлик чегарасига тўғри пропорционал бўлмаган равишда, бирмуш секин ўсади. Бу углерод таркибини ортиши билан мустаҳкамлик чегараси ортади, Лекин қовушқоқлик камаяди, бундан ташқари қаттиқ пўлат паклепга кам дугор бўлади. Кесиш кучига тахминан нормал йўналтирилган Р h горизонтал куч омалий жихатдан ишлов бериладиган материал қовушқоқлига эмас, балки унинг қатиқлиги ёки қисилиш қаршилигига боғлиқ бўлади. Ташқил этувчи кучларни қатикқликка ёки чўзилишдаги мустаҳкамлик чегарасига боғллиқлиги куйидаги электрик формула билан ифодаланган бўлиши мумкин: Р z = C HB n Р z ; Р y = C  HB n Р y ; Р x = C  HB n Р x ёки Р z = C  b n Р z ; Р y = C  b n Р y ; Р x = C  b n Р x Пўлатларга қаттиқ қотишмали кескичлар билан ишлов беришда n Р z =0,35 ; n Р y =1,35; n Р x =1,0; чўянга ишлов беришда n Р z =0,4; nPy =1,0; n Р x =0,8 Кесиш шаромлари бўйича нормативларда мустаҳкамлик чегараси 750 мн/м 2 (75 кчс/мм 2 ) бўлган пўлатларга, қаттиқлиги НВ 190 бўлган кулранг чўянга: НВ 150 бўлган болғанувчан чўянга ишлов бериш учун куч қийматлари в ва НВ нинг бошқа қийматларида кесиш кучини ёки пропорционаллик коэффициентлар Km Р z , Km Р y , Km Р x қўлланилади, булар: KmP z=( bnPz 750 ) пўлат учун , KmP z=( bnPz 190 ) чўян учун тепадаги формулалар бўйича аниқланади. Пўлатларга қаттиқ қотишмалар билан ишлов бериш учун нормативларда келтирилган C Р z =300 қиймат тезкесар кескичлар учун (11) формкладагига нисбатан бошқа физик маoнога эга эканлигини ёдда сақлаш лозим. Кўриб ўтканимиздек кесиш тезлигини кесиш кучига таoсири хисобга олувчи қўшимча коэффициент пўлатга ишлов беришда қуйидагича тенг бўлади: KUP z=( U0 U ) n ; KUP z=( U0 U ) 0.15 Шундай қилиб Р z формула қаттиқ қотишмалар билан пўлатга ишлов беришда қуйидаги структурага эга бўлиши керак. Pz=KVP zCP ztxpz sypz Kpzp ; Pz=( V0 V ) 0.15 CP zts 3 4Kpz (103, а.б) бу ерда K Р z -кескич геометрияси таъсирини исобга олувчи қўшимча коэффицинтларнинг кўпайтмаси. Нормативларда пўлат кўринишдаги формула берилади: Pz=300 U−0.15ts 3 4KP z (104) бу ерда - 300 коэффициенти (гарчи у нормативларда C Р z деб белгиланган бўлса) иккита кўпайтирувчининг кўпайтмаси беради. 300 =V00.15CP z Бунинг натижасида пўлатларга тезкесар ва қатиқ қотишмали кескичлар билан ишлов бериш учун нормативларда келтирилган C Р z қийматларини бир- бири билан таққослаб бўлмайди. Турли хил  в қийматга эга бўлган пўлатларга, шунингдек турли қаттиқликдаги чўянларга ишлов беришда кесиш кучи тез аниқлаш учун C Р z , C Р y ва C Р x мумкин. Бу жадвал  в ёки НВ нинг ҳар бир қиймати учун Km Р z , Km Р y ва Km Р x қўшимча коэффициентлар қийматларини хисоблаш заруриятини бартараф қилади. СР z топиш жадвалидан фойдаланиб Р z кучни қуйидаги формулалар бўйича аниқлаш мумкин: а) Р18 кескичлар билан пўлатга ва қатиқ қотишмалар билан чўянга ишлов беришда Pz=СP zts0.75KP z (105) б) U > 1 м/сек ( 6 0 м/мин) тезликда қаттиққотишмали кескичлар билан пўлатни йўнишда Pz=( U0 U ) 0.15 CP zts0.75KP z (106) бу ерда K Р z = K  Р z  K  Р z  Kr Р z  =+10 0 ,  =45 0 , r =2 мм бўлганда K Р z =1 бўлади ва Р z кучни аниқлаш формуласи пўлатни тезкор йўнишда қуйдаги кўрнишни қабул қиладиPz=( U0 V ) 0.15 CP zts0.75 (106, а) U 0 =1 м/сек (60 м/мин) Pz= СP zts0.75 U0.15 H Pz= 1,8 U0.15CP zts0.75Кчс (106, б) Қаттиқ қотишма билан чўян йўнишда  ,  , r ларнинг ўша қийматларида K Р z =1 бўлади ва Р z куч (59) формула бўйича аниқланади. Бу формула пўлатларни тезкесар кескичлар билан йўнишда ҳам қўлланилиши мумкин, фақат бу ерда  =25 0 да K Р z =1бўлади. Р z куч юқорида келтирилган формула ва жадваллар бўйича хисобланганда нормативларда келтирилган формулалар бўйича хисобланган натажаларни беради, Лекин бир қанча кам вақт сарфлашни талаб этади. Нормативларда Р z , Р y , Р x кучлар учун умумлашган формулалар қуйидаги кўринишга эга P z = CP z t KPz s YPz U n KP z (106, в) P y = CP y t XPy s YPy U n KP y (106, г) P x = CP x t XPx s YPx U n KP x (106, д) P x = K  P y  K  P z  KrP z  KmPz (106, е) Пўлатга ва чўянга тескесар кескичлар, қаттиқ қотишмалар ва минеролокерамика билан ишлов беришда C Р z ни таққослаб кесувчи асбобнинг кесувчи қисм материални кесиш кучига таъсирини кўриш мумкин. Ўзгармас шароитларда, қаттиқ қотишмалар билан ишлашда кесиш кучи Р18 кескичлар билан ишлашдагига нисбатан кичик бўлади, ЦМ 332 рпластинкалари билан қопланган кескичлар билан ишлашда эса янада кичик бўлади. Нормативларда келтирилган формклалар ва жадваллар бўйича бошқа бир хил шароитларда қаттиқ қотишмалар билан ишлаганда Р z куч Р18 кескичлар билан ишлагандагидан 20-25 кичик бўлади, минеролокерамик кескичлар билан ишлаганда эса қаттиқ қотишмалар билан ишлагандагидан 10 - 11 / га кичик бўлади. Тажрибалар билан бу фақатгина ЦМ 332 кескичларни муносабатида тасдиқланади. Қаттиқ қотишмалар билан ишлашда Р18 кескичлар билан солиштирилганда Р z кучни намойишига келганда, нормативлардаги ма o лумотлар текшириш ва аниқлашни талаб этади чунки улар бир қатор тажрибалар билан тасдиқланмайди. Р z кучнинг амалий қийматлари пўлатни тезкор йўнишда Р18 кескичлар билан йўнишдагича нисбатан 8 – 10% га кичик бўлади. Фойдаланилган адабиётлар: 1. Авагимов В.Д. Машинасозлик материалларини кесиб ишлаш. «Уқитувчи» нашриёти, Тошкент, 1971. 2. Аваков А.А. Физические основ теории стойкости режуих инструментов. М. «Машгиз», 1960. 3.Бобров В.Ф.и др. Развитие науки о резании металлов. Под редакцией. Зорева Н.Н. М. «Машиностроение», 1967. 4. Вулгф А.М. Резание металлов. М. «Машгиз», 1963. 5. Грановский Г.И., Грановский В.Г.Резание металлов. М. «Вусшая школа», 1985. 6. Геллер Ю.А. Инструменталгнке стали. М. «Металлургия», 1968. 7. Даниленко Б.Д., Файзиматов.Б.Н, Иргашев О.С. Конспект лекций по предметам. «основқ обработки материалов резанием», «производственная технология». Частғ I , II , III . Тип. ФерПИ, 2000. 8. Зорев Н.Н. Вопрос механики процесса резания металлов. М. «Машгиз», 1956. 9. Клушин М.И. Резание металлов. М «Машгиз», 1957 10. Кривоухов В.А. и др. Резание конструкционних материаллов, режуие инструмент и станки. М. «Машиностроение», 1967.

O'xshashlar

Кесиш назарияси ва асбоблар
Кесиш хароратини аниқлаш усуллари
Металл кесиш станокларининг типавий деталлари ва механизмлари1
Кесиш элементлари ва кескич кесувчи қисмининг геометрик параметрлари
Металл кесиш станокларини сонли дастур билан бошкариш