Ўтга чидамли материаллар - Materialshunoslik - Referatlar

Ўтга чидамли материаллар

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

59 KB

Ko'chirib olish

Ў тга чидамли материаллар Режа: 1. Ўтга чидамли материалларни ишлатишдан мақсад. 2. Ўтга чидамли материалларнинг тавсифи ва таснифланиши.

Металлургик печларнинг асосий элемнти ички қисмини ҳимоя қилувчи ҳимоя қатлами ҳисобланади. Бу ҳимоя қатлами шу жараён учун керак бўлган маълум иссиқлик миқдорини печда тўплашни таъминлаши керак. Ўтга чидамли материаллар етарлича мустаҳкамлик, юқори ҳарорат таъсири ва уларга газ фазаси ҳамда эритмаларни кимёвий таъсирига бардош берганда металлургик қурилмаларни узоқ муддат ишлашини таъминлаш мумкин. Бундан ташқари, ўтга чидамли қоплама иссиқликни ташқарига чиқиб кетишини олдини олиш керак. Ўтга чидамли материалларга қўйиладиган асосий талаб ўтга чидамлилик – юқори ҳароратга қарши туриб бериш, юқори ҳароратда эримасдан ва қурилиш конструкциясини сақлаб қолиш ҳисобланади. Бу хосса ўрганилаётган ўтга чидамли намуна юмшоқ, маълум кўринишда деформацияланадиган ҳарорат билан миқдорий тавсифланади. Ҳар қайси ўтга чидамли материалнинг асосини бир ёки бир неча юкори эриш ҳароратига эга бўлган минераллар ташкил этади (7- жадвал). жадвал. Юқори ўтга чидамли материаллар Минерал t эр 0 С Минерал t эр 0 С SiO 2 – кварц 1713 Cr 2 O 3 2330 MgO ∙ Cr 2 O 3 – шпинель 1780 MgO ∙ Cr 2 O 3 – магнезиохромит 2400 FeO ∙ Cr 2 O 3 – хромит 1780 CaO 2625 AI 2 O 3 ∙ SiO 2 – муллит 1870 BeO 2610 MgO ∙ SiO 2 - форстерит 1890 SiC – карборунд 2700 AI 2 O 3 – корунд 2050 ZrO 2 2715 2СаО∙ SiO 2 (α) 2130 MgO – периклаз 2825 MgO ∙ AI 2 O 3 - шпинель 2135 ThO 2 3050 Углерод қаттиқ ҳолатда ~ 3500 0 С гача бўлиши мумкин. Ўтга чидамли материалларни таснифланиши. 1. Материаллар ўтга чидамлиги бўйича уч гуруҳга бўлинади:  ўртача ўтга чидамли – 1580-1770 0 С

 юқори ўтга чидамли – 1770-2000 0 С  ўта юқори ўтга чидамли 2000 0 С ҳароратдан юқори 2. Ўтга чидамли материалларнинг кимёвий – минералок таркиби бўйича бўлиниши 8-жадвалда келтирилган жадвал. Ўтга чидамли материалларнинг кимёвий – минералогик таркиби бўйича таснифи Тури Гуруҳи Таркиби, % T огн , 0 С Кремнийли Динас SiO 2 >93 1710 Алюмосиликатли Шамот AI 2 O 3 = 28-45 SiO 2 = 50-65 1610- 1770 Глинозёмли Корунд AI 2 O 3 > 90 2050 Магнезитли Периклазов MgO = 92-95 2300 Хромли Хромоксид Cr 2 O 3 = 90-94 1800 Цирконийли Цирконий ZrO 2 > 60 2000 Оксидли BeO, MgO, CaO, AI 2 O 3 , Cr 2 O 3 , SiO 2 , ZrO 2 ,HfO 2 Оксид миқдори 98% гача Углеродли Графитланган Кўмирли С > 98 С= 85 3700 Карбид-кремнийли Карборундли SiC = 84-87 2300 Кислородсиз Нитридлар, боридлар Бирикмага боғлиқ ҳолда 2500- 3000 Жадвалда келтирилганлардан ташқари, юқори ҳароратга чидамли бирикмалар аралашмасидан иборат ўтга чидамли материалларнинг кўпгина турлари бор. 3. Ўтга чидамли материаллар ишлаб чиқариш саноати тахминан бир хил миқдорда кукунсимон ёки улар асосида тайёрланган аралашма кўринишидаги қолипланмаган ва маълум қолипли ва ўлчамли ғишт, стакан кўринишидаги қолипланган материаллар ишлаб чиқаради. Қолипланган ўтга чидамли материаллар ишлаб чиқариш учун мўлжалланган аралашмаларга озроқ миқдорда боғловчи бирикмалар: СаО, смола ва б. лар қўшилади. Ўтга чидамли материалларнинг хоссалари . Ўтга чидамли материаллар ишлаш давомида ҳимоя қатламига таъсир қиладиган қурилиш ва зарбали

юкларига бардош бериш учун етарлича мустаҳкамликка эга бўлишлари керак. Талаб этиладиган мустаҳкамлик юқори ҳароратда ҳам сақланиш керак. Ўтга чидамли материалларнинг механик мустаҳкамлиги уни сиқишга қаршилик кўрсатиши билан баҳоланади. Зичлик оширилиши (ғоваклик камайиши) билан мустаҳкамлик ошади. Юқори ҳароратларга ўтга чидамли материалларнинг бардошлиги юк остида деформацияланиш ҳарорати билан тавсифланади. Ҳароратга бардошлилик ўтга чидамли материалларнинг ҳарорат бирдан ўзгарганда мустаҳкамлигини сақлаб қолиш қобилиятини тавсифлайди. Бундай ҳолларда ўтга чидамли материалларнинг емирилишига маълум ҳароратда айрим минералларни модификацияси (таркибий тузилиши) ўзгариши натижасидаги ички кучланиш сабаб бўлади. Ўтга чидамлилик кўрсаткичи ўтга чидамли материал намунаси емирилгунга қадар бардош берган иссиқлик алмашинуви миқдорини кўрсатади. Ўтга чидамли материалларнинг муҳим тавсифларидан бири уларнинг ғоваклиги ҳисобланади. Бу хусусият механик мустаҳкамлик, иссиқлик ўтказувчанлик, суюқ эритмаларни кимёвий ва физик таъсирига қарши барқарор туриш каби хоссаларга таъсир қилади. Кўпчилик ўтга чидамли материалларнинг ғоваклиги 17-25% ни ташкил этади. Бироқ махсус технологиялар билан ғоваклиги 5% гача ва юқориғовакли 45-80% гача бўлган юқори зичликка эга маҳсулотлар олиш мумкин. Айрим ҳолларда ўтга чидамли материалларнинг бузилишининг асосий сабаби металлургик эритиш печларида шлаклар билан емирилишидир. Ўтга чидамли маҳсулотнинг асоси бўлиб хизмат қиладиган оксидларнинг кимёвий фаоллиги бўйича, ўтга чидамли материаллар кислотали ( SiO 2 ), нейтрал ( AI 2 O 3 ), ишқорли (СаО, MgO ) бўлади. Агар металлургик қурилмада кислотали хоссаларга эга эритмалар ҳосил бўлса, кислотали муҳитда ишлайдиган ўтга чидамли материаллар танлаш кераклиги назарда тутилиши керак. Акс ҳолда кимёвий коррозия сабабли ўтга чидамли материаллар тез ишдан чиқади.

Ўтга чидамли материал танлаш ва ишлатишда уларнинг нафақат физик- кимёвий хоссалари, балки нархи ҳам эътиборга олинади, чунки ўтга чидамли материаллар қимматбаҳо материаллар тоифасига киради. Агар шамотнинг нархи бир деб олинса, қолган бошқа ўтга чидамли материалларнинг нархи қўйидагича бўлади: Шамотли – 1,0; Динасли – 1,1-1,2; Магнезитли – 1,4-1,6; Хромомагнезитли – 1,2-1,4; Юқориглинозёмли – 2,5-9; Карборундли – 15-30. Ўтга чидамли материалларнинг қимматлиги уларни кўп вақт ишлаши билан қопланиши керак.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати: 1. Н.И.Уткин «Производство цветных металлов» М. «Интермет Инжиниринг» 2000 й. 2. Под редукцией В.И.Коротича «Начала металлургии» Екатеринбург УГТУ 2000 й. 3. Гудима Н.В. и др. «Технологические расчёты в металлургии тяжёлых цветных металлов». М.; Металлургия 1977 й. 4. Кучерский Н.И. «Золото Кызылкумов» Т. «Шарк»1998 й. 5. «Цветные металлы» журнали 1999- 2004 й. 6. «Ўзбекистон кончилик хабарномаси» журнали. 2000- 2004 й. 7. «Горный журнал» журнали 2000 - 2004 й.

O'xshashlar

Нометалл материаллар

Материаллар қаршилиги

Ёғоч материаллар

Композицион материаллар Конструкциялашга мўлжаланган толали композицион материаллар

Материаллар аралаштирувчи машиналар