Payvand birikmalarda uchraydigan nuqsonlar - Materialshunoslik - Referatlar

Payvand birikmalarda uchraydigan nuqsonlar

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

214.5 KB

Ko'chirib olish

Payvand birikmalarda uchraydigan nuqsonlar Reja: 1. Payvand chokda uchraydngan nuqsonlar 2. Nuqsonlarni oldini olish tadbirlari 3. Payvand birikmalar sifatini tekshirish 4. Payvandlashda xavfsizlik qoidalari

Payvand chokda uchraydngan nuqsonlar Payvand choklarda uchraydigan nuqsonlar (g‘ovaklik, chala hosil qilingan chok, darz, rudda va boshqalar) xilma-xildir. Ular odatda tashqi va ichki nuqsonlarga ajratiladi. I. Tashqi nuqsonlar. Bularga chok eni va balandligining chizma talabiga javob bermasligi, chalaligi, g‘uddalar, darzlar, deformatsiyalanish og‘ibatida geometrik shaklining uzgarishi va boshqalar kiradi. 2 . I ch k i nu q sonl a r . Bularga kuzga kurinmaydigan gaz va shlak govakliklari, darzlar, chala payvandlangan kamtik joylar va joylar kiradi. Ayrim nuqsonlarning hosil bulish sabablari bilan tanishib chiqamiz. a) Chok eni va balandligining chizma talabiga mos kelmaelgi. Odatda zagotovkalarni payvandlash yuzalari qoniqarli darajada tayyorlanmay moslanmasligi, payvandlashda elektrod yoki gorelka va chokbol simning bir tekisda yurgizilmasligi, payvandlash rejimlariga rioya qilmaslik natijasida hosnl bo‘ladi; b) chok yonida kemtik joy payvandlash tokini oshirib yubornlganlngi yoki gaz alangasi haddan tashkari kattalashtirib yuborilganda hosil bo‘ladi; v) chala payvandlangan joylar texnologiyaga rioya etmaslik hollarida uchraydn; g) g‘uddalar elektrod yoki payvandlash siminnng asosiy metall yuzasi hali etarli darajada qizimasdan, suyuqlanib oqishi yoki payvandlash metalining ortnqcha bo‘lishi natijasida uchraydi; d) govaklarnnng chok vannasi hosil bo‘lishnga kristallana boshlaetganda unda erigan gazlarnnng (H 2 ,N 2 ) to‘'la ajralib chiqishga ulgurmaslngi, elektrod qoplamalarining namligi, gaz alangasinnng notug‘ri rostlanganligi, payvandlash yuzalarida zang bo‘lishi va boshqalar sabab bo‘ladi; e) tob tashlash va darzlar. Metall zagotovkalarni payvandlashda, tez qizib sovishida ichki zo‘riqish kuchlanishlari hosil bo‘ladi. Bu kuchlanishlar katta bo‘lishi payvandlangan metallning tob tashlashiga va ba’zan darz ketishiga olib keladi. Payvandlashda hosil bo‘luvchi bu ichki zo‘rnqish kuchlanishlari qiymati zagotovkalarning materialiga, shakliga va ulchamlariga,. payvandlash usullariga, chokni xosil kilnsh texnologiyasiga bog‘liq.

Nuqsonlarning oldini olish tadbirlari YUqoridegi ma’lumotlardan ma’lumki, choklarda uchraydigan nuqsonlarga asosan zagotovkalarni payvandlashda belgilangan texnologik talablarning tug‘ri bajarilmasligi, payvandlash yuzalarining yaxshi tayyormasligi, elektrod va payvandlash simlarining zarur markalaridan tug‘ri foydalanmaslik, payvandlash usuli va rejimlarini tug‘ri belgilamaslik, ishchi malakasining etishmasligi va boiqalar sabab bo‘ladi. SHuning uchun payvand konstruksiyalarini loyihalashda, choklarni hosil qilish texnologiyasini belgilashda yuqorida qayd etilgan nuqsonlarning oldini olish choralarini ko‘rish katta ahamiyatga ega. Bularga suyuqlantirib qo‘yiladigan metall xilining hajmi, choklarning soni, chok uzunligi va kesim xarakteri, choklarni simmetrik ravishda g‘osil qilish va boshqalar kiradi. Ma’lumki, sifatli chok hosil qilishda ayrim metallarnn payvandlashdan oldin ularnn ma’lum temperaturagacha qizdirish, payvandlangach, yumshatish yoki normallash tadbirlari ko‘rilishi lozim. SHukingdek, amalda ularning deformatsiyalanishini kamaytirish maqsadida payvandlashga qadar teskari tomonga deformatsiyalab payvandlash, chokni hosil kilishda belgilangan tartib saqlash bilan deformatsiyani muvozanatlashtirish, maxsus moslamalarga mahkamlab payvandlash usullaridan zaruratga kura foydalanish kerak. Masalan, teskari tomonga deformatsiilab payvandlashdan avval yuz beruvchi deformatsiya qiymatiga va yunalishiga ko‘ra zagotovkani teskari tomonga shu kiymatda deformatsiilab so‘ngra payvandlash kerak. Ba’zi hollarda chokni shunday tartibda hosil qilish lozimki, unda avval vujudga keltirilgan chok 9.1 – rasm. Noto‘g‘ri

deformatsiyasi muvozanatlasin. 9.1- rasm, a da noto‘g‘ri payvandlash natijasida deformatsiyalangan qushtavr balka kursatilgan. Agar bu qushtavrni 1 — 1 — 2 — 2 tartibda emas, balki 1 — 2 — 1' — 2' tartibda chok xosil kilib payvandlanganda deformatsiyalanishning oldi olinar edi. payvandlash natijasida deformatsiyalangan qo‘shtavr balka (a) va to‘g‘ri payvandlangan qo‘shtavr balka (b).

Uzun choklarni hosil qilishni uchastkani 100 — 200 mm li bulaklarga bo‘lib, 9.2rasmda ko‘rsatilgan tartibda bajarish lozim. Bunday tartibda payvandlashda chok nisbatan tekis soviydi va qarshi deformatsiyalanish tufayli umumiy deformatsiya kamayadi. Murakkab shaklli zagotovkalarni maxsus moslamalar yordamida payvandlagan ma’qul. Bunda payvandlangan zagotovka obdan sovigach, zarur bulsa, termik ishlov ham beriladi. Zagotovkalarni payvandlashda qizdirish zonasini birmuncha qisqartirish uchun uning fakat qilish tartibi payvandlanadigan joyi emas, balki dolgan joylari xam suvga botiriladi va zagotovka tagiga mis plastinka qo‘yib yoki uning kichik kanalchalari orqali suv yuboriladi. Ba’zan chokning atrofini nam asbest bilan o‘rab ham payvandlash usullari qo‘llaniladi. Payvand birikmalar sifatini tekshirish Bunda faqat payvandlangan yoki kavsharlangan birikmalarning sifatini tekshiribgina qolmay, balki aniqlangan nuqsonlarning sabablarini o‘rganib, ularnnig oldini olish choralari ham ko‘riladi. Asosiy sinash usullariga quyidagilar kiradi: 1. Mexanik sinash . Birikmaning mexanik xossalarini bu usulda sinash uchun silindrik yoki yassi namunalar GOSG talabiga ko‘ra birikmalardan tayyorlanib ularni chuzishga sinash mashinasiga urnatib asosiy mexanik xossalari (σ V , σ V , δ, ψ) sinalvdi. Agar birikmalarni egilishga qarshiligini aniqlash zarur bo‘lsl, yassi namunalar dastlab darz hosil bo‘lguncha statik nagruzka bilan egib boriladi. Bunda egilish bo‘rchagiga qarab xulosa chiqariladi. 9.2 – rasm . Uzun choklarni hosil

Namunalarni zarbiy kuchlarga chidamligini vniklashda esa ularni mayatnik koperda zarb bilan sindirib, zarbiy qovushoqligi bajarilgan ish qinmatiga ko‘ra aniqlanadi. 2. Metallografik analiz . Ajralmaydigan mas’uliyatli birmkmaning choki va unga yondoshgan zonalar nuqsonlari xamda strukturasini chuqurrok kuzatishda bu usuldan foydalaniladi. Birikmaning chokli joyidan zagotonkalar kesib olib, ulardan mikroshlif tayyorlanib mikroskop ostida bir necha yuz marta kattalashtirib kuzatiladi. CHokdagi makronuqsonlarni (govaklar, darz, ximiyaviy notekislik va boshqalar) kuzatishda makroshliflar tayyorlab, ular ko‘z yoki lupa yordamida 20 – 30 marta kattalashtirib kuzatiladi. Buni makroanaliz deyiladi. orqa tomoniga fotoplyonkali kasseta 4 quyilib, old tomonidan trubka 1 orqali rentgen nuri 2 yuboriladi (9.3- rasm, a). Keyin bu plyonka maxsus reaktivda ishlanganda nuqsonli joylari qorayib kurinadi. Ayniqsa, gaz va neft magistral quvurlari choklarini kuzatishda gamma nurlari (radnaktiv kobalt-60) hosil qiluvchi engil va arzon apparatlar qul keladi. Radiaktiv element 1 maxsus 9.3- rasm . Rentgech va gamma nurlar yordamida chok sifatins kuzatish sxemasi: a - rentgen nurida: 1- rentgen trubka; 2- nur; 3 – chok; 4 – kasseta; b – gamma nurida: 1 – radioaktiv element; 2 – qo‘rg‘oshin koteyner; 3 – nur; 4 – chok; 5 – plyonka; 6 – kasseta. 3 . Ren tge n yok i ga mma n u rl ari yo r d a mn da ku zt ish . Bu usul bilan ma’suliyatli panvand birikmalar chokining sifati kuzatiladi. Mazkur sinash rentgen yoki gamma nurlari chokning zich eriga nisbatan darz, govaklardan turli tezlikda utishiga asoslangan. 9.3- rasmda rentgen va gamma nurlari yordamida kuzatish sxemasi keltirilgan. Hosil qilnngan chokning

qo‘g‘oshin g‘ilofli ampulaga joylangan bo‘lib, gamma nurlari sinaluvchi chokka yunaltiriladi (9.3-rasm, b). Rentgen usulidagi kabi plyonkaga tushirilgan choklardagi govaklar, darzlar, ularning shakli va o‘lchamlari aniqlanadi. 9.4 – rasm. Chok sifatini magnit oqimi 4. Magnit ormi yordamida kuzatish. yordamida kuzatish sxemasi. Bu usul nuqsonli temir qotishmalaridan magnit kuch chiziqlarining turlicha utish xususiyatiga asoslangan. Bunda hosil qilingan chokka temir kukuni (moyli suspenziyasi) sepilib, magnit oqimi chokdan o‘tayotganda g‘ovakli joyda o‘z yo‘nalishini uzgartiradi, bu erga temir kukuni yoyiladi (9.4- rasm). 5. Ultra tovush yordamida kuzatish. Bunda ultratovush yordamida tebranayotgan to‘lqin sinaluvchi metall chokiga yunaltiriladi. Bunda u zich va g‘ovakli joylardan turli tezlikda utadi. Sinaluvchi metall sirtiga maxsus elektron qurilma o‘rnatilib, uning yordamida ultratovush yorug‘lik nuriga utkazilib ekranda nuqsonli joylar impuls joylanishiga kura aniqlanadi. Payvandlashda xavfsizlik qoidalari Metallarni payvandlashda, qoplashda, qirqish va kavsharlash ishlarini bajarishda elektr toki, yonuvchi gazlar, kislorod va kislota eritmalaridan foydalanilganda xavfsizlik texnikasi va atmosferani muxofaza etish masalalariga oid qoidalarni bilish muhim axamiyatga ega. Aks holda kutilmagan baxtsiz hodisalar ruy berishi mumkin. Masalan, elektr yoyi yordamida payvandlashda tok urishi, yoydan tarqalayotgan ultrabinafsha infraqizil nurlar kuzni qamashtirishi, suyuq metall tomchilar terini kuydirishn mumkin. Gaz alangasida payvandlashda esa nurlar ta’sirida ko‘z zararlanishi, generator gaz ballonlarining portlashi, gazlar bilan zaharlanish hollari yuz berishi mumkin. Xar bir sex, uchastkalarda xavfsizlik texnikasi masalalariga oid tegnshli instruksiyalar bo‘ladi. Bu instruksiyalarda kayd etilgan shartlarni ishchi bajarishi shart. SHu sababli bularniig ayrimlarini eslatib o‘tamiz.

Metallarni elektr yoy yordamida payvandlashda tok ta’sirida bo‘ladigan payvandlash stoli mis sim bilan yaxshnlab erga tutashtirilishi, elektrod dastasi izolyasiyalanishi, payvandchi korjoma kiyib, qora ko‘zoynak taqib yoki shlem kiyib, rezina gilamchada yoki quruq taxtada turib ishlashi kerak. Agar qandaydir sabablarga kura payvandchini tok urib hushidan ketsa, darhol qurilmani elektr tarmoqdan uzib vrachni chaqirish va ishchi o‘ziga kelguncha suniy nafas oldirish kerak. Gaz yordamida payvandlash va qirqishda generator hamda gorelkalarni toza tutish, shlanglarda teshiklar bo‘lmasligi, payvandlash postida atsetilen gazi yig‘ilmasligi, neft mahsulotlari quyilgan idishlar payvandlash va kavsharlashdan oldin yaxshnlab tozalanishi lozim. Bosim ostidagi idishlarni payvandlamaslik, payvandlash xonasida oson o‘t oluvchi benzin, kerosin, atseton va boshqalar bo‘lmasligi, xona gaz va changdan tozalab turilishi, ventilyator ishlab turishi va boshqalarga qat’iy ahamiyat berish darkor.

O'xshashlar

Payvand birikmalari

Cho‘yan va rangi metallarni payvandlash

Payvandlash xaqida umumiy ma`lumotlar

Payvandlash manbalari, elektrad simlari va qoplamalari

Metallarning kristal tuzilishi va kristallanish nazariyasi