Metallarni kesishda sovitish va moylash. - Materialshunoslik - Referatlar

Metallarni kesishda sovitish va moylash.

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

796 KB

Ko'chirib olish

Metallarni kesishda sovitish va moylash. Sovitish-moylash moddalarining taosir etish mexanizmi Reja: Sovitish-moylash moddalarining tarkibi. Sovitish-moylash suyuqliklarini kesish muhitiga olib kirish usullari. Suv oqimi bilan sovitish. Yuqori bosim ostida sovitish. Tarqalib kyotgan suyuqlik bilan sovitish.

Dastgoh unumdorligi, kesuvchi asbob turg‘unligi, tayorlangan detal sifati maolum darajada qo‘llaniladigan sovitish moylash moddalarining tarkibi va xossalari bilan uzviy bo ь liqlik bo‘ladi. Sovitish – moylash suyuqliklari ishqalanishni va kesuvchi asbobning yeyilishini kamaytiradi, metallni deformatsiyalanishi osonlashtiriladi, isiqlikning kesish muhitidan chiqib ketishini yaxshilaydi. Bundan tashqari, ular qirindini detal buyum va dastgohni zanglashdan va do ь larni hosil bo‘lishidan saqlaydi. Sovitish – moylash suyuqliklarining taosir etish samaradorligi metallarga molekulyar o‘xshashligiga bo ь liq bo‘ladi. Suyuqlikning moylash taosiri quyidagicha namoyon bo‘ladi, uning qismlari ( molekulalar va ionlar ) kesuvchi asbobning qirindi va detal to‘qnash muhitiga kiradi va metall yuzalarning bir-biri bilan bevosita to‘qnashini bartaraf etuvchi parda hosil qiladi. Metal yuzasida, suyuqlik bilan o‘zaro taosir natijasida suyuqlik molekulalarining kontsentratsiyasi ortadi (bu xodisa adsorbtsiya deyiladi). Kuchlar harakteri bo‘yicha keskin farq qiluvchi ikkita adsorbtsiya ko‘rinishi maolum, ular adsorblanadigan molekulalarni (atomlarni) yoki ionlarni qattiq qotishma yuzasi atomlari yoki ionlari bilan bo ь laydi. Birinchi ko‘rinish – malekulyar adsorbtsiya (fizik), bunda elektrik neytral malekulalar va atomlar (suyuq va qattiq tanada ichki ilashish, ko‘pchilik kristallarning barqarorligi va boshqalar bilan shartlangan molekulalar orasidagi o‘zaro taosir kuchlari) Van der Vaals kuchlari bilan bo ь langan. Ikkinchi ko‘rinish – xemosorbtsiya – adsorbtsiya. U kimeviy reaktsiya bilan kuzatilib boriladi. Xemosorbiya asosida ionlar orasidagi kimeviy aloqalar (kovalent) yetadi. Turli xil adsorbtsiya ko‘rinishlarida hosil bo‘luvchi, fizik va kimeviy deb ataluvchi pardalar muxim darajada o‘zlarining xossalari bo‘yicha farq qilishadi.

Avval moylash - sovitish suyuqliklari tarkibiga fizik pardalarni hosil qiluvchi sirtqi aktiv moddalar (yo ь li kislotalar va efirlar) kiritilgan. Ular siljishga yaxshi qarshilik ko‘rsatadi, Lekin meoyoriy bosimga ancha yomon qarshilik ko‘rsatadi va past haroratda uning mavjudligi to‘xtaydi (masalan, ye ь li kislota pardalari – 90 – 142 0 S haroratda). Xozirgi vaqtda kimeviy aktiv moddalar (oltingugurt fosfor va azot saqlovchi birikma ) keng qo‘llaniladi. Ular yuqori singish qobiliyatga ega va deyarli darxol metalning qaytadan hosil bo‘lgan plastik deformatsiyalangan yuzasi bilan katta kimeviy pardalar hosil qilib normal bosimlarga bardosh beradi, (500-1000 0 S gacha) yuqori haroratda saqlanib qolib, siljishning kichik qarshiligi sababli ishqalanish kuchlarini keskin kamaytirib yuboradi. Bu suyuqliklar katta kuchlar taosirida va haroratlarda o‘zining moylash xususiyatlarini yo‘qotmaydi, qiyin ishlov beriladigan metallarni va qotishmalarni (zanglamaydigan, issiqbardosh, magnit, qiyin eruvchi va boshqalar ) kesib ishlashda qo‘llaniladi. Sovitish-moylash suyuqliklari kesish jarayoniga taosir o‘tkazadi, uning mexanizmi quyidagicha bo‘ladi. Kuchlanishlar taosiri ostida metalning deformatsiyalanishi va qirindini ijobiy taosir ko‘rsatuvchi metall tarkibidagi nuqsonlarni maqsadliligiga asta- sekin ajralishiga yordam beradi. Bu nuqsonlarning rivojlanishi yengillashadi. Ishlov beriladigan metallning sirtqi qatlamida oquvchanlik chegarasi va siljishga qarshiligi kichik bo‘lgan yupqa qatlamlar hosil bo‘ladi. Metalda adsorbtsion yumshatish sodir bo‘ladi. Bundan tashqari sirtqi qatlamlarda yupqa, siljishga kichik qarshilikka ega bo‘lgan, lekin metall yuzlarini mustahkam ushlab turuvchi pardalar hosil bo‘ladi. SHuning uchun parchalanish qirindi ajralishi tashqi kuchlarning kichik kattaliklarida sodir bo‘ladi.

Sovitish-moylash suyuqliklari kesish jarayonida sovitish taosirini ham ko‘rsatadi. Ular hosil bo‘luvchi issiqlikni singdirib qolmasdan, uni ajralib chiqishini ham kamaytiradi. Suyuqlikning issiqlikni olib ketish qobiliyati uning, parlanish tezligi, solishtirma issiqlik si ь imi, issiqlik o‘tkazuvchanlik va harorat o‘tkazuvchanligi bilan aniqlanadi. Suv eng yaxshi sovitish xususiyatlariga ega, Lekin u metall yuzalarni yomon namlaydi, ularni zanglashga olib keladi va bakteriyalarni ko‘payishiga yordam beradi. Suvni par hosil qilish issiqligi - normal sharoitdagi qaynash haroratiga (100 S) 2,26 Mdj/kg (540 kol/ch) teng. Mineral moy par hosil bo‘lishining yashirin issiqligiga ega va ular suvnikidan bir necha marta kichik [ 0,17 – 0,31Mdj/kg (40 – 75kal/g)]. Bu moddalar parlanish tezligi bo‘yicha ham katta farq qiladi. Suvning solishtirma issiqlik si ь imi moylarga nisbatan taxminan ikki marta katta (4,19 kdj/ ( kg grad ) 1,68 – 2,10 kdj/ (kg grad ). Metallarga ishlov berishda qirindi va changning zarrachalarini bir – biri bilan yopishishini va ularni kesuvchi asbobga, detalga va dastgoh detallariga yopishib qolishining oldini olish zarur. Sovitish-moylash suyuqligi yuzada qirindi bo‘laklarini va adsorbtsion - namlovchi pardalarning ifloslanishini hosil qilib, yuzani bo‘lib tashlaydi va yopishishiga to‘sqinlik qiladi. Bundan tashqari qirindi bo‘laklari va changlar suyuqlik oqimi bilan yuvib tashlanadi. Ishlov beriladigan detal, kesuvchi asbob va dastgoh qismlarini zanglanishining oldini olish muximdir. Moylash – sovitish suyuqligining saqlovchi taosiri metall yuzalarida kolloid adsorbtsion pardalarni hosil bo‘lishidan iborat. Ular metall yuzalariga suvlar, kislotalarning taosir etishidan saqlaydi. Sovitish-moylash suyuqliklarining bu xossasiga taosiri uning boshlan ь ich tarkibiga, ishlov beriladigan materialga, kesish muhitidagi haroratga, sovitish

shartiga, atmosfera va atrof muxitga bo ь liq bo‘ladi. Suvning bunday taosiri elektrolit ishqorlarini yoki emul ь siyalarni qo‘shish bilan yo‘qotiladi. Mineral va o‘simlik moylari korroziyani hosil qilmaydi. Sirtqi – aktiv moddalar ayrim xollarda korroziya manbai bo‘lib xizmat qilishi mumkin. Bunday xollarda korroziya ingibitorlari qo‘llanilishi zarur. Sovitish-moylash suyuqliklarining korroziyalovchi taosiri eskirishda o‘sishi mumkinligini nazarda tutish kerak. Sovitish-moylash moddalarining tarkibi. Metallarni kesib-ishlashda qo‘llaniladigan sovitish-moylash suyuqliklarini uchta guruxga bo‘lish mumkin. I - Suvli suyuqliklar: 1 ) elektrolitli eritmalari; 2 ) yuvuvchi moddali eritmalari; 3 ) emulosiya; 4 ) moylarning yarimtiniq eritmalari. II. Moylar: 1 ) mineral; 2 ) cho‘kindili mineral; 3 ) tabiiy moylar. III. Gazlar. Suvli suyuqliklar katta sovitish qobiliyatiga ega. Yangi qiyin ishlov beriladigan metallar va qotishmalarning keng ko‘lamda tarqalishi bilan suvli suyuqliklar borgan sari katta maonoga ega bo‘lmoqda. Suvli suyuqlik va moylarning sovitish-moylash xossalari, ularning tarkibiga turli moddalarini qo‘shish bilan oshadi. Sovitish-moylash suyuqliklari ishlov berish turi va maoromini, detal va kesuvchi asbob materialining xossalarini, ishlov berilgan yuza tozaligiga talablar, ishlolov berish aniqligini hisobga olib tanlanishi kerak. Suvli suyuqliklar: yo‘nish, parmalash, razvertkalash, frezerlash, jilvirlash, rezoba ochish uchun; moylar: xoninglash, metchiklar va plashkalar bilan

rezoba ochish, tish ochish, chuqur teshiklarni parmalash, avtomat ishlov berish uchun tavsiya etiladi. Metall kesuvchi asboblar bilan (keskichlar, parmalar, frezalar) qora ishlov berish uchun, shuningdek jilvirlash uchun yaxshi sovitish xususiyatlariga ega bo‘lgan suyuqliklar yaroqli hisoblanadi. Bunday ishlarda elektrolitlarning suvdagi eritmalari yoki 2,5-30% li emulosiya, jilvirlash uchun 1 – 2 % li moy eritmalari qo‘llaniladi. Yarim toza operatsiyalarda emulosiyalar ( 3 – 4 % li emulgirlovchi) eritilgan moylar va elektrolitli eritmalardan foydalaniladi. Qiyin ishlov beriladigan materiallarni kesib ishlashda, shuningdek toza sidirish, rezoba ochish, shakldor yo‘nish kabi operatsiyalar uchun kesish va sovitish-moylash xususiyatlari yuqori bo‘lgan suyuqliklar talab etiladi. Metallarga kesib ishlov berishda qo‘llaniladigan suvli emulsiyalar tarkibida 2 – 10 % emulsol mavjud. Eng ko‘p tarqalgan spirtli emulsolning taxminiy tarkibini (% larda) keltiramiz. Olein kislatasi 6 – 10 %; Kanifol 7 – 10 %; Mineral moy 75 – 80 %; Spirt 3 – 4 %; Suv 3 – 7 %. Kaustik soda eritmasi 3 – 4 % Emulsiyani tayyorlashda suvni dastlab kaltsiyli soda yoki natriy geksametafosfati bilan yumshatiladi. Moylar ichida eng ko‘p tarqalgani sulofofrezol deb ataluvchi moy hisoblanadi. Uning tarkibida 70 – 78 % vereten, 1,8 – 2,0 % nigrol, 1,8 – 2,0 % oltingugurt moylari mavjud. Ishlatish jarayonida sovitish-moylash suyuqlarining tarkibi va xossalari o‘zgaradi. Suvli eritmalar yengil parchalanadi, bunda dastgoh detallarida

kukunsimon chang to‘planadi, bu yuqori ishqalanish, yeyilish va korroziyaga olib kelishi mumkin. SHuning uchun dastgohlarining ochiq qismlari puxta artilishi va moylanishi shart, ayniqsa dasgoh yo‘naltiruvchilari. Suvning parlanishida elektrolitning eritmadagi kontsetratsiyasi ortadi, bu ishchilarni teri kasalliklari olib kelishi mumkin va dastgohlarni bo‘yuqlari yemirilib ketadi. SHunga asosan sovitish-moylash suyuqliklari muayyan chegaralarda davriy ravishda nazorat qilinib turilishi shart. Sovitish-moylash suyuqliklarini kesish muhitiga olib kirish usullari. Suv oqimi bilan sovitish. Sovitish-moylash suyuqliklarining samaradorligi katta o‘lchovda ularni kesish muhitiga olib kiritilgan miqdori va joyiga bo ь liq bo‘ladi. Avval birdan - bir usul suyuqlikni yuqoridan oqi ostida olib kelish hisoblangan (shakl-47). Bunda Sovitish-moylash suyuqliklarining miqdori toza ishlov berishda 35 – 50 sm 3 /sek dan, qora ishlov berishda 170-500 sm/sek (10 – 30 l/min) gacha tashqil etgan, kesish tezligi va ishlov berish usullariga ko‘ra po‘latlar uchun 35-40% ga cho‘yanni kesishda 12 – 16% ga oshgan. Toza kesishda tezlini orttirish 10-12% oshmaydi natijada kesuvchi asbobni ichki sovitish qo‘llanish maqsadga muvofiq bo‘ladi (48- shakl). Moylash – sovitish suyuqliklarining samaradorligi oshirish uchun, suyuqlik boshlan ь ich davrda + 2 0 S  + 4 0 S gacha sovitiladi. Buning uchun idishga sovituvchi qurilma kiritilishi kerak. Bu usul ayniqsa avtomat шакл. Кескични ички совитиш схемаси

dastgohlarda ishlov berish va murakkab, qimmat kesuvchi asboblarni qo‘llaganda maqsadga muvofiq bo‘ladi. Yuqori bosim ostida sovitish. So‘ngi yillarda yuqori bosimli oqim bilan sovitish usulini qo‘llashi o‘z o‘rnini topmoqda. Suyuqlik kesish zonasiga konus naychaning tor tirqishlari orqali keskichni orqa yuza tomonidan yo‘naltirilgan bo‘ladi (shakl – 49). Teshik diametri 0,25 – 0,4 mm/m ni tashqil etadi, suyuqlikning o‘tish tezligi taxminan 75 m/sek,bosim – 2 – 3 mm/muhiti suyuqlik sarfi esa 7 – 10 sm 3 /sek ( 0,4 – 0,6 l/min ). Oqimli sovitishda suyuqlik qisman parlanadi, kesish zonasiga singib kiradi va issiqlikni olib ketadi. Moy parlari moylovchi taosir o‘tkazadi. Tezkesar kesuvchi asboblarining turg‘unligi 6 – 12 marta, qattiq qotishmali kesuvchi asboblarining turg‘unligi esa 3 – 5 marta oshadi. Sovituvchi suyuqlik sifatida oquvchanligi yaxshi bo‘lgan moylarni qo‘llash maqsadga muvofiqdir. Moylarning parlarini ushlash uchun maxsus qurilmalarini o‘rnatish shart. SHuningdek past bosimli oqim bilan sovitish ham qo‘llaniladi, bunda oqim 0,05 – 0,20 mm bosim ostida diametri 2 – 3 mm bo‘lgan maxsus detal teshigi orqali beriladi. шакл. Юыори босимли совитиш схемаси

Tarqalib kyotgan suyuqlik bilan sovitish. Bunday usulda kesish muhiti qisilgan xavo bilan tarqatib yuboriluvchi suyuqlik bilan sovitiladi va moylanadi. Tarqalib ketuvchi suyuqlikni parlanishi va parlarni qisilgan xavo oqimi bilan kesuvchi asbobni jadal sovitish sodir bo‘ladi. Suyuqliklarini tarqatib yuborish qurilmalarining sxemasi 50-shaklda ko‘rsatilgan. I – xavo R – bosim ostida tsex tormo ь idan 1 – xavo tozalash orqali R-bosimni ushlab turuvchi 2-bosim regulyatoriga beriladi. 3 – aralashtirgichda xavo R-bosimga ega bo‘lgan II – suyuqliqligi (moy) bilan aralashtiriladi. Aralashtirma 4 – kran va 5 – konus naycha orqali kesish muhitiga beriladi. Suyuqlik aralashtirgichga kelishidan avval 6-filtr orqali mexanik aralashmalardan tozalanadi. Aralashtirgich suyuqlikni oqib o‘tishi uchun 7 – qarshilikdan va xavo uchun kanaldan tashqil topgan. Suyuqlik, qachonki R 2 bosim R 3 bosimdan katta bo‘lgan holdagina qarshilik orqali oqib o‘tishi mumkin. Tarkalib kyotgan suyuqlik 0,2- 0,5 mm/m bosim ostida berilganda kesuvchi asbobning turg‘unligi 1,5-4 marta oshadi. Ishchi joylarda sanitariya- gigiena shartlari muxim darajada yaxshilanadi. Gazlar bilan sovitish. Qiyin ishlov beriluvchi materiallarni kesishda kesuvchi asboblarni sovitish uchun gazlar, qisman qisilgan xavo azot va karbonat angdriddan foydalaniladi. шакл. Чангланган мой билан совитиш схемаси

Qisilgan xavo – 25-50 0 S gacha sovitishda qo‘llaniladi. Xavo bosimi 0,2 mm/m ( 2 atm ) ni tashqil etadi. Jixozlarning katta murakkablikka ega ekanligi sababli qisilgan xavoni xozirgi paytda qo‘llash maqsadga muvofiq emas. Karbonat angidriddan quyidagi materiallarga ishlov berishda qo‘llaniladi: nikelo, volofrom, nobalot, xrom va boshqalar. Bularni boshqa sovitish usulida kesib ishlash mumkin emas. Kesish muhitini sovitishda tarqalib ketgan gazlarni qo‘llash asosiy rolo o‘ynaydi. Azot va karbonat angidrid gazlar kesish muhitida kislorodni siqib chiqaradi va detal-kesuvchi asbob yuzalarini oksidlanishini oldini oladi. Karbrnat angidridni qo‘llashda tsex xonalarini shamollatish uchun qo‘shimcha choralarni ko‘rish lozim.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. Avagimov V.D. Mashinasozlik materiallarini kesib ishlash. «O‘qituvchi» nashriyoti, Toshkent, 1971. 2. Avakov A.A. Fizicheskie osnovq teorii stoykosti rejuo‘ix instrumentov. M. «Mashgiz», 1960. 3.Bobrov V.F.i dr. Razvitie nauki o rezanii metallov. Pod redaktsiey. Zoreva N.N. M. «Mashinostroenie», 1967. 4. Vul ь f A.M. Rezanie metallov. M. «Mashgiz», 1963. 5. Granovskiy G.I., Granovskiy V.G.Rezanie metallov. M. «Vqsshaya shkola», 1985. 6. Geller Yu.A. Instrumental ь nqe stali. M. «Metallurgiya», 1968. 7. Danilenko B.D., Fayzimatov.B.N, Irgashev O.S. Konspekt lektsiy po predmetam. «osnovq obrabotki materialov rezaniem», «proizvodstvennaya texnologiya». CHast ь I, II, III. Tip. FerPI, 2000. 8. Zorev N.N. Vopros ы mexaniki protsessa rezaniya metallov. M. «Mashgiz»,1956. 9. Klushin M.I. Rezanie metallov. M «Mashgiz», 1957

O'xshashlar

Qirindi hosil bo‘lish jarayoni

Metallarni kesishning optimal rejimlari

Qirindining hosil bo'lish jarayoni

Metallarni kesish va kavsharlash

Cho‘yan va rangi metallarni payvandlash