O‘ZDEUAVTO» qo‘shma korxonasi - Mashinasozlik - Referatlar

O‘ZDEUAVTO» qo‘shma korxonasi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3224.306640625 KB

Ko'chirib olish

O‘ZDEUAVTO» qo‘shma korxonasi Reja: 1. Zavod va avtomobillar haqida umumiy ma’lumotlar 2. Presslash sexi 3. Payvandlash sexi 4. Bo‘yash sexi 5. Yig‘uv sexi

K I R I SH O‘zbekiston avtomobilsozligi mustaqillikka erishilgandan keyin boshlandi. Prezidentimiz I.Karimovning Janubiy Koreyaga rasmiy tashrifi vaqtida ko‘pgina bitimlar qatorida ikki mamlakat o‘rtasidagi sanoat hamkorligi to‘g‘risidagi bitim ham imzolandi. Shu bitimga ko‘ra Farg‘ona vodiysining Asaka shahrida «O‘zDEUavto» qo‘shma korxonasi juda qisqa muddat — ikki yilda qurib bitkazildi. Zavod qurilishi boshlab yuborilishi bilanoq «o‘zbekistonlik mutaxassislar, ishchi-yoshlar avtomobilsozlik kasbini, ilmini o‘rganib kelish uchun Janubiy Koreyaga ketgan edilar, zavod qurilishi bitgach ular o‘z qo‘llari bilan tayyorlagan eng birinchi avtomobilni 1996-yilning mart oyida konveyerdan tushirdilar. Bu — O‘zbekiston tarixida muhim voqea. «O‘zDEUavto» zavodi yiliga 200 ming avtomobil chiqarishga mo‘ljallangan, zamonaviy texnika bilan jihozlangan korxona avtomobil ishlab chiqarib, ularning ma’lum qismini chet ellarga ham sotayapti. «O‘zDEUavto» korxonasining bunyod bo‘lishi xalq xo‘jaligida katta o‘zga rishlar yasadi. Korxonaga avtomobil uchun butlovchi qismlar yetkazib beradigan qator zavodlar — qo‘shma korxonalar barpo bo‘ldi va bo‘layapti. Bu jarayon uzoq kechadi va umuman, O‘zbekiston sanoatida chuqur ijobiy o‘zgarishlar yasaydi. Risolada zavoddagi texnologik hujjatlar, sexlarning sxemalari qanday bo‘lsa, shundayligicha keltirildi. Undagi yozuvlar ingliz tilida ekanligi, bundan buyon O‘zbekiston mutaxassislari ham bu tilni puxta o‘rganishlari zarurligini ko‘rsatib turibdi. 1. Zavod va avtomobillar haqida umumiy ma’lumotlar «O‘zDEUavto» qo‘shma korxonasi Asaka shahrida paxta tashiydigan tirkamalar ishlab chiqaradigan zavodning o‘rnida qurilgan. Avtozavod uch markada — «Neksiya», «Damas» va «Tiko» avtomobillarini jami 7 modifikatsiyada ishlab chiqar adi (1-jadval) . Loyiha quvvati — yiliga 200 ming avtomobil. Har qaysi markadagi avtomobilning ikki xili bor: standart va delyuks ; «Damas» — yo‘lovchilar (7 o‘rinli) va yuk (2 o‘rinli) tashish uchun

mo‘ljallangan. Bundan tashqari, ko‘plab shaxsiy talablarga, masalan, radioapparatlar, konditsioner o‘rnatish, turli rang berish, rang berish usuli, iqlim sharoitlariga moslashtirish (avtomobilning ostini polimer modda bilan qoplash) va hokazo talablarga binoan avtomobil turl icha jihozlanishi mumkin. Zavodda avtomobilning kuzovi boshdan oyoq tay yorlanadi. Dvi gatel va boshqa yirik agregatlar Ko reyad an keltirilayapti. Boshqa mayda-chuyda detallar va jihozlar quyidagi qo‘shma korx ona larda ishlab chiq arilib, avtozavod ga yetkazib berilayapti: 1. «O‘z-Tong Xong K o » QK, Andijon shahri — o‘rindiqlar. 2. «O‘z-Koram K o » QK, Andijon shahri — bamperlar, asboblar paneli. 3. «O‘z-Dongju Peint K o », Andijon shahri — bo‘yoq. 1 - r a s m. Ishlab chiqarish korpusi. 4. «O‘z Dong-Yang K o » QK, Andijon shahri — salonni pardozlash detallari. 5. «O‘zelektroapparat» HJ, Andijon shahri — shtamplangan mayda detallar, plastmassapastalari. 6. «AnZIS», Asaka shahri — shtamplangan mayda detallar, «Tez yordam» avtomobillariuchun detallar. 7. «Eljihoz» HJ, Qorasuv shahri — shtamplangan mayda detallar. 8. «O‘z Semyung K o » QK, Andijon shahri — benzobak. 9. «O‘z-Dong Von K o » QK, Andijon shahri — so‘ndirgich (ãëóøèòåëü), bamperlar. 10. «O‘zDEUelektronik», Toshkent shahri — radioapparatlar. Damas

Neksiya Tiko Matiz 7 o‘rinli 2 o‘rinli GL GLE STD DLX S TD DL X ST D Kuzov: turi HATCH BACK, 5 ta eshik NO TCH BACK, 4 ta eshik HA TCH BAC K, 4 ta eshik konstru ksiya/ material yuk ko‘taradigan/po‘lat o‘rinlar soni 7 2 5 5 Dvigate l: turi benzinli, karbyuratorli benz inli, purk ash benz inli, karbyurato r ben zin joylashi shi oldinda, bo‘ylama oldinda, ko‘ndalang ish hajmi (sm 3 ) 796 1498 796 796 silindlar soni 3 4 3 3 Silindr diametri, porshen yo‘li (mm) 68,5x72,0 76,5 x81,5 68,5 x72,0 68, 5x72

siqish darajasi 9,3 9,0 9,0 9,3 quvvati (ot kuchi) 38 90 41 37, 5 moment (Nm) 64 (300 ayl/min) 139 (3400 ayl/ min) 60 (2500 ayl/ min) 68, 6 (4600 ayl/min) Transm issiya: yuritish orqa g‘ildirakdan oldingi g‘ildirakdan uzatmal ar qutisi (mexanik) 4 5 4 5 4 5 pog‘onali (Jadvalning davomi) O‘lchamlar, hajm, og‘irlik: g‘il diraklar bazasi (mm) 1840 2520 2335 234 0 uzu nligi, eni, balandligi (mm) 3230/14 00/ 1920 4482/16 63/ 1362 3340/ 1400/ 1395 349 7/1495/ 1485 g‘il diraklar orasi: oldi/ orqasi (mm) 1210/12 00 1400/14 06 1220/ 1200 131 5/1280 mas sa (kg) 7 90 81 0 75 0 960 6 20 640 778 yuk xona 530

hajmi ( l ) yoni lg‘i baki hajmi ( l ) 37 50 3 0 35 Osma: oldi ngi Makferson ustuni orqa ressor silindr prujina Rul boshqaruvi: turi: tishli g‘ildirak va reyka buri lishda eng kichik radius (m) 4,3 4,9 4,3 4,55 Tormozlar: oldi ngi Diskli Diskli Diskli orqa dagi barabanli G‘ildiraklar va shinalar: g‘il diraklar o‘lchami 4,00 V x 12 steel 5J x 13 steel 15,5Jx13 4,00B x12 steel 4,5j x13 shin alar: 155R 12steel (kamerasiz) 155R 13 steel 135 R 12 steel kamerasiz 145/ 70 R13 155/ 65R 13k ame- r asiz 1 75/7 0 R13 Dinamik tavsiflar: eng katta tezlik (km/ s) 1 00 11 4 10 0 170 143 144

100 km/s gachashid datli yurish (s) 1 4,5 2 0,5 yoni lg‘i sarfi (o‘rt acha, l /100 km ) 6,48 6,9 4,5 Keyinchalik dvigatel, yirik agregatlar, rezina detallarni ham O‘zbekistonda ishlab chiqarish mo‘ljallangan. Zavodning ishlab chiqarish korpusida sexlarning joylashuvi 1-rasmda ko‘rsatilgan. 2. Presslash sexi Presslash sexiga temir yo‘l shaxobchasi o‘tkazilgan bo‘lib, vagonlar bino ichiga kiritiladi va chet ellar (Germaniya, Shvetsiya)dan keltirilgan 0,60—1,75 mm qalinlikdagi tunuka o‘ramlari (rulonlari) tushiriladi. Vagonlar qabul qilinadigan xonada osma kran o‘rnatilgan (2-rasm) . Rulonlarning asosiy qismi shu yerga terib chiqiladi, bir qismini elektrkarlar bilan qo‘shni xona — presslar o‘rnatilgan bo‘limning maxsus joylariga taxlanadi. Sexdagi presslarni Yaponiyaning «Kamatsu» firmasi o‘rnatgan. Ularning eng kichigi 100 tonnalik, kattasi 3500 tonnalik. DEU firmasining Koreyadagi zavodida ham bunday presslar yo‘q. Birinchi press (100 t ) shtamplarga texnik xizmat ko‘rsatib bo‘lgandan so‘ng tekshirib ko‘rish uchun ishlatiladi. Ikkinchi press (400 t) tunuka o‘ramlarini yoyib, kerakli o‘lchamda qirqib olish va taxlash uchun xizmat qiladi. Zagotovkalar shu uchastkaning ikki yonidagi ensizgina, lekin shiftgacha hamma tomoni plyonka bilan o‘ralgan, stellajlar qo‘yilgan omborda saqlanadi. Stellajlarga zagotovkalarni avtomat tarzda ishlaydigan mexanizm olib qo‘yadi. Istalgan paytda zagotovkalarni aravaga yuklab

2 - r a s m. Shtamplash (presslash) sexi. bera oladi. Zagotovkalarni keyingi presslarga olib borishda maxsus temir izlar ustida harakat qiladigan aravalar qo‘llanadi. Sexdagi 3—5- presslar kuzovning mayda detallari, ichki va tashqi yirik panellarini shtamplaydi. Tayyor detallar har qaysi detal uchun moslangan stellajlarga taxlanadi. Stellaj to‘lgach elektrkarlar uni shu sexdagi oraliq omborga eltib qo‘yadi. Sexning VIII qatorida oltita press o‘rnatilgan bo‘l ib, bular eng murakkab panellarni old inma-keyin presslashga mo‘ljallangan. Pres slardan birinchisi — eng kuchlisi — dastlab presslangan panel materiali qarshilik tufayli o‘z asliga qaytib qolmasligi uchun ikki tomonlama bosadi. Bu sexda «Neksiya» kuzovi uchun 39 ta, «Tiko» uchun — 32 ta, «Damas» uchun — 26 ta detal shtamplanadi. Ma’lumki, tunuka zagotovkalar presslanib, detal tayyorlangandan so‘ng, ko‘p rezgi chiqadi. Shuning uchun maxsus yer osti konveyeri o‘tkazilgan. U har bir pressdan pastga tushib ketadigan rezgini qabul qilib oladi va briketlash uchastkasiga eltadi. O‘lchamlari 50x50x50 sm bo‘lgan briketlar avtomobillarda olib ketiladi. Sexda presslab tayyorlangan detallardagi nuqsonlarni iloji boricha bartaraf etadigan, stellajlarni ta’mirlaydigan, yangi stellajlar, tagliklar ishlab chiqaradigan uchastkalar bor. Sex ma’muriyati, o‘quv mashg‘ulotlari va majlis uchun mo‘ljallangan xonalar metall konstruksiyalardan yer sathidan yuqorida qurilgan. Sexning mahsulotlari elektrkarlar bilan qo‘shni payvandlash sexiga olib chiqiladi.

Yuqoridagilardan ko‘rinib turibdiki, presslash sexidagi ishlar, presslarning o‘z konstruksiyasini hisobga olmaganda, avtomatlashtirilmagan. Presslash sexi sxemasidagi ifodalar: I — vagonlardan tunuka o‘ramlarini tushirish xonasi. II — shtamplarga texnik xizmat ko‘rsatish uchastkasi. III — tunuka o‘ramlaridan zagotovka tayyorlash uchastkasi. IV — zagotovkalar ombori (yelim plyonka bilan o‘ralgan stellajlar). V — kuzovning kichik detallarini shtamplash uchastkasi. VI — kuzovning tashqi katta panellarini shtamplash uchastkasi. VII — kuzovning ichki katta panellarini shtamplash uchastkasi. VIII — kuzovning murakkab panellarini ketma-ket shtamplash qatori. IX — metall chiqindilarini olib ketadigan yer osti konveyeri. X — nuqsonli mahsulotlarni ta’mirlash uchastkasi. XI — turli ta’mirlash ishlari uchastkasi. XII — tunuka o‘ramlarini saqlash joyi. XIII — shtamplangan mahsulotlarni saqlash joyi. XIV — temir izlar. XV — metall chiqindilarini briketlash uchastkasi. 1 — 100 tonnalik press. 2 — 400 tonnalik press. 3 — 1200 tonnalik press. 4 — 3500 tonnalik press. 5 — 2400 tonnalik press. 6 — 1000 va 600 tonnalik ikkita press. 7 — 800 tonnalik press. 8—11 —500 tonnalik presslar. 12 — shtamplar, zagotovkalarni tashish uchun arava. 13 — metall chiqindilarini briketlovchi uskuna (press). 14 — vagon yo‘nalishi. 15 — metall briketlarini olib ketish. 16 — kuzov detallarini elektrkarlar bilan payvandlash sexiga o‘tkazish.

3. Payvandlash sexi Payvandlash sexid a uchala markaning kuzov detallari va kuzovi yig‘iladigan uchastkalar bor. Uchastkalar boshqa sexdagi konveyerlarga o‘xshab cho‘zilib ketmagan, kalta-kalta. Bu yerda sexning ham uzunasiga, ham ko‘ndalangiga 3 - r a s m. Payvandlash sexi. 4 - r a s m. Mikroprotsessor. yo‘nal ishlar ko‘p takrorlanadi (3-rasm) . Birgina «Matiz» va «Neksiya»ni nazorat qilish qatori sexning boshidan oxirigacha yaxlit. Sexda Shvetsiya litsenziyasi bilan Ko reyada chiqarilgan 115 ta robot o‘rnatilgan bo‘lib, ular avtomat tarzda nuqtali payvand qiladi. Rob otlar bajarolmaydigan joylarni payvandlash, shun ingdek, payvand nuqtalari ko‘p bo‘lgan detallarni bir-biriga tutashtirib olish uchun ishchilarning qo‘l mehn ati talab etiladi.Damas unde body line Nexia/Matiz opening line Damas sidebody line Damas opening line Damas B.I.W.LineDamas front floor line Damas front pane Nexia mainbody No2 line Nexia mainbody No1 line Nexia under line Nexia rear floor Nexia floorass’y lineMatiz rear Floor line Matiz front Underbody line Nexia front Panel line Nexia sidebody lineMatiz sidebody line Matiz mainbody linyDamas floor line Damas mainbody line

Tayyor bo‘lgan kuzovning ostiga shu kuzov va bo‘lajak avtomobilga tegishli asosiy axborotlarni saqlaydigan

maxsus moslama ilib qo‘yiladi. Moslama kichkinagina ilgak va asos plastinadan iborat bo‘lib, unga axborot saqlovchi qism «TAG» («Tek») — radiochastotali identifikat siya tizimining bo‘lagi yopishtirilgan. «Tek»ning o‘lchamlari taxminan 15x50x10 mm bo‘lib, issiqlik, sovuqlik va kimyoviy moddalarga chidamli yengil materialdan tayyorlangan (4-rasm) . Bu material ichkaridagi bir dona mikroprotsessorni va unga tegishli mikrosxemani berkitib turadi. Konveyerlarda uzatilayotgan kuzovning «Tek»ida yozilgan axborotni «antenna»lar (RF-ID) o‘qiydi. U kich kinagina quticha ko‘rin ishida yasalgan. O‘qil gan axborotlar avtomobil (kuzov) ning turgan joyini, ular-ning miqdorini bilish, materiallar sarfini hisoblash uchun va robotlar bilan ula-nish uchun ishlatiladi. «Tek» Koreya orqali AQSHdan keltiriladi, 150 marta ishlatish uchun mo‘ljallangan, har bir marta ishlatilgani mikroprotsessorda yozilib qoladi va uni o‘chirib bo‘lmaydi. «Tek»ni kuzovga birinchi marta ilib qo‘yishdan oldin unga kuzov raqami, avtomobilning markasi, modifikatsiyasi, rangi va boshqa axborotlari har qaysi qatorga o‘rnatilgan maxsus qurilma (Test station) yordamida yozib qo‘yiladi va shu yerning o‘zida tekshiriladi. Hammasi bo‘lib 40 bayt axborot kiritiladi. 1. P.O.NO (PRODUCTION ORDER ¹) 6 bayt 2. MODEL 5 bayt 3. GRADE 3 bayt 4. DESTINATION 3 bayt 5. COLOR COMBINATION 3 bayt 6. AB – CODE 5 bayt 7. UNDER-COAT 1 bayt

8. PRIMER-COAT 1 bayt 9. P.B.S. CONTROL DATA 2 bayt 10. CAK TYPE 2 bayt 11. TAG ¹ 4 bayt 12. USING COUNT 3 bayt 13. BLANK 2 bayt Jami: 4 0 bayt Robotlarni boshqaradigan kompyuterlarni hisobga olmaganda, sexda yana ikkita IBM-7546 markali kompyuter borki, biri «TTS» lar bilan, ikkinchisi sexning asosiy postlaridagi printerlar bilan ulangan. Agar «Tek» biror sabab bilan kuzovdan tushib qolsa, avtomobil haqidagi ma’lumotlarni ish postidagi printer manifest (telegramma)ga yozib bermaydi. Shunda ishchi «printerdan qog‘oz chiqmadi», — deb xabar yuboradi. Injener kompyuter orqali «Tek» berishi lozim bo‘lgan axborotni ish postidagi printerga uzatadi, keyin manifestga ma’lumot yozadi. «Tek» ishlamay qolsa, sensorlar avtomobilning turini, markasini aniqlab, signal beradi. Tayyor bo‘lgan kuzovlar so‘nggi bor nazoratdan o‘tkaziladi. «Matiz» va «Neksiya» avtomobillari bitta qatorda, «Damas» alohida qatorda tekshiriladi. Bitta kuzovda nuqson uchrab qolsa, nazoratdan o‘tib ketgan 50 kuzovning ayni o‘sha joyi yana tekshiriladi. Keyinda kelayotgan 50 ta kuzovning ham o‘sha joyiga e’tibor beriladi. Sexning oxiridagi shiftda joylashgan omborda 110 ta kuzov sig‘adigan ombor bor.

Kuzov payvandlash sexidan osma konveyer orqali bo‘yash sexiga o‘tib ketadigan joyda radiochastotali identifikatsiya tizimining boshqa bo‘lagi «Antenna RF-ID» o‘rnatilgan. Kuzovdagi «Tek» yaqinlashganda «Antenna» unda yozilgan axborotlarni o‘qiydi va payvandlash sexidagi kompyuter xotirasidagi shu kuzov haqidagi ma’lumotlarni o‘chirib tashlaydi. 4. Bo‘yash sexi Bo‘yash sexining binosi ikki qavatli bo‘lib, avtomat tarzda ishlaydigan konve yerlar o‘rnatilgan. Boshqa sexlar bilan 2-qavat orqali ulangan. Bir tomonda payvandlash sexining ombori, ikkinchi tomonda yig‘uv konveyerlari ombori o‘z konveyerlari bilan tutashgan. Bo‘yash sexi tashqi dunyodan nihoyatda muhofaza qilinadi, unga kiradigan odam maxsus tozalash kamerasiga kiritiladi. U yerda kuchli shamol vositasida ust- boshidagi changlar tortib olinadi va oq xalat bilan sexga kiritiladi. Bo‘yash texnologik jarayoni quyidagilardan iborat: 1. Kuzov metalini ichki va tashqi tomondan kimyoviy tozalash. 2. Kuzov metalini kimyoviy yo‘l bilan yaltiratish. 3. Kuzov metaliga kimyoviy yo‘l bilan fosfat qatlami qoplash. 4. Gruntovka solingan vannaga kuzovni tushirib, o‘zgarmas elektr toki yordamida qoplash yo‘li bilan bo‘yoq qoplash. Kuzov — manfiy qutb, bo‘yoq — musbat qutb vazifasini bajaradi. 5. Gruntovkadan so‘ng ultrafiltrlash sistemasi bilan bo‘yoq oqavalari yuvibtushiriladi. 6. Pechda quritiladi. Harorat 170°C, pech ichidagi harakat muddati 45 minut. 7. Gruntovkaning qalinligini nazorat qilish. Gruntovka qalinligi 20—25 mk bo‘lishi kerak. Qalinlikni vannadagi bo‘yoqning tarkibini va gruntovkalash rejimini o‘zgartirish yo‘li bilan boshqarish mumkin. 8. Vannadan 25 ta kuzov o‘tgach, avtomat mexanizmlar bo‘yoq sathinio‘lchab, tegishli ravishda smola, pasta, erituvchi qo‘shadi.

9. Payvand choklariga pasta surib, ehtimol bo‘lgan teshikchalarni suvabketish. 10. Kuzov poliga ovoz so‘ndiruvchi maxsus materialdan ishlangan plitaqo‘yish. Shunday plitalarni yopishqoq tasma bilan eshiklarga ilintirish. 11. Kuzovning ostiga korroziyabardosh polivinilxlorid eritmasidan sepish.«Matiz» va «Damas» avtomobillarining g‘ildirak qanotlari ostiga 2 ta robot sepadi. «Neksiya»ning ostki qismining hammasiga sepiladi. 12. Pechda quritish. Harorat 140°C. Pech ichidagi harakat muddati 20 minut. Avvalgi va bu quritish bitta pechda bajariladi. 10-punktda aytilgan plitalar issiqda erib, kuzov poliga va eshiklariga yopishib qoladi. 13. Kuzov osti qoplamasining qalinligini nazorat qilish. Bu qalinlik 500 mk bo‘lishi kerak. 14. Kuchli yorug‘lik (1000 lk ) ostida ko‘zdan kechirish. Nuqsonlar bo‘lsa, kuzov oraliq qatlam uchastkasiga o‘tkazilib, suvda ivitilgan «800» markali jilvir qog‘ozlar bilan silliqlanadi, latta bilan artib, havo bilan puflanadi. Nuqsonlar ko‘p bo‘lsa konveyer to‘xtatiladi. 15. Oraliq qatlam bo‘yoq berish — sarg‘ish gruntovka faqat «metalliks»turdagi bo‘yoqlar bilan qoplanadigan kuzovlarga beriladi. Qalinligi 30 mk . Kuzovning tashqarisiga beriladi, ichkarisiga berilmaydi. 16. Kuzovlarni ko‘zdan kechirish, artish, tozalash. 17. Pechda quritish. Harorat 130°C, harakat muddati 30 minut. 18. Ko‘zdan kechirish. Nuqsonlarni silliqlash yo‘li bilan yo‘qotish. 19. Yakuniy rang berish. Kamerada avtomat tarzda bajariladi. 20. Kuchli yorug‘lik (1000 lk ) ostida ko‘zdan kechirish. 21. Mayda nuqsonlar shu yerning o‘zida bartaraf etiladi. Katta nuqsonlarbo‘lsa, sexning pastki qavatiga tushiriladi. 5. Yig‘uv sexi Avtomobillarni yig‘ish sexi eng katta sex bo‘lib, jihozlanishi jihatidan ham boshqalariga qaraganda ancha murakkab. Bu sexning shift tomoni bir necha qavat

qilib o‘tkazilgan osma konveyerlar va omborlar bilan to‘lib ketgan, yer ustida 8 ta katta va kichik konveyerlar bor (5- rasm) : avtomobil eshiklarini yig‘ish, avtomobilning boshqaruv asboblari panelini yig‘ish, shinalarni yig‘ish 10 — 3137 Damas Matiz Sinash qatorlari 5 - r a s m. Yig‘uv sexi. (2 ta), dvigatellarni yig‘ish (2 ta), «Neksiya», «Damas» va «Matiz» avtomobillarini yig‘ish. Jami konveyerlarning uzunligi 3 km . Sexning shiftidan ko‘ndalangiga o‘tgan 5 ta osma konveyer dvigatellar, shinalar, asboblar paneli, o‘rindiqlar, eshiklarni avtomobillar yig‘iladigan ikkita konveyerga alohida-alohida, o‘zining yo‘li bilan eltib beradi. Shulardan bittasi — o‘rindiqlar konveyeri sexning tashqarisidagi liftdan boshlanadi. Andijon shahridagi zavodda tayyorlangan o‘rindiqlar avtomobillarda keltirilib, liftga tushiriladi va yig‘uv jarayoniga qo‘shilib ketadi. Avtomobillardan o‘rindiqlarni qaysi tartibda tushirish kerakligini bildirish uchun liftda xizmat qilay otganlarga kompyuter telegramma chiqarib beradi. Shunda o‘rindiqlarni ortuvchi ishchilar yig‘uv dasturiga mos ravishda o‘rindiqlarni konveyerga beradilar. Avtomobilning ichidagi o‘rindiqlarni ham shu dasturga moslab o‘rnatish maqsadida o‘rindiqlar zavodiga telefon orqali telegramma beriladi. Shiftning eng yuqorisidagi kuzovlar ombori osma konveyerlarning eng murakkabi hisoblanadi. Shu sexning bir tomonida boshidan oxirigacha avtomobil sifatini nazorat qilish postlari joylashgan. Quyida aytib o‘tilgan konveyerlar haqida batafsil to‘xtalamiz. Yig‘uv konveyerlari A B D E Yig‘uv konveyerlari Nexia

A. Kuzovlar ombori Avtomobillarni yig‘ish konveyerlari ishlab turishi uchun kuzovlar omborida kamida 99 ta kuzov bo‘lishi kerak. Buning sababi shundaki, bo‘yash sexidan lift orqali ko‘tarilgan kuzovlar 11 tadan bo‘lib 9 ta qatorda joylashadi. O‘ninchi zaxira qator ham bor, odatda u bo‘sh turadi (6-rasm) . Bo‘yash sexidagi osmalarga ilingan kuzov 1-lift orqali pastdan tepaga chiqib keladi. Liftdan dastlabki «Antenna» — TZ-01 gacha 23 ta kuzov sig‘adi. Rasmdagi vaziyatda 12 ta kuzov bor ekan. Antenna kuzovga tegishli axborotlarni o‘qib omborga o‘tkazadi. Tasodifiy hol bilan kuzovda «Tek» bo‘lmasa (yo‘lda singan, tushib qolgan yoinki eskirib, ishga yaroqsiz holga kelgan), «Antenna» osma konveyerni to‘xtatib qo‘yadi, kuzovlarni omborga o‘tkazmaydi. Kuzovlar omborga bo‘lajak avtomobillarning markasi, turi, rangi va boshqa belgilariga qarab ishlab chiqarish dasturi asosida joylashtiriladi. Omborning ishida birorta odam ishtirok etmaydi, hammasi sexni boshqaruv pultidagi kompyuter yordamida bajariladi. Agar «Antenna» kuzovni omborga o‘tkazmay qo‘ysa, kompyuter orqali «Tek» berishi lozim bo‘lgan ma’lumotlar uzatiladi, keyin yo‘l ochiladi. Omborda 11-, 12- va 13- qatorlar ham bor. O‘n birinchi qator ombordan ke rakli kuzovni chaqirib olayotganda yo‘lni to‘sib turgan, lekin hozircha yig‘uvga tushirilmaydigan kuzovlarni kirgizib qo‘yish uchun kerak. Keyin ular yana asosiy qatorlarga kelib qo‘shiladi. Bu safar ular ikkinchi «qorovul» — TZ02 ga axborot berib kiradilar. Yig‘uv konveyeriga chaqirib olingan kuzovlar o‘n ikkinchi va o‘n uchinchi qatorga o‘tib turadilar. «Matiz» va «Damas» qatoriga 3-liftga qadar 50 ta kuzov sig‘adi (rasmdagi holatda 28 ta bor), «Neksiya»ning qatoriga 2-liftga qadar 43 ta kuzov sig‘adi (rasmdagi holatda 28 ta bor). Ikkinchi va uchinchi liftlar kuzovlarni pastga, yig‘uv konveyerlarining birinchi postiga tushirib beradi. 17. 6-rasmdagi sxema shundayligicha kompyuter ekraniga chiqariladi. Har bir kuzov uchun ajratilgan yacheykaga ko‘pi bilan 6 razryadli axborot sig‘adi.

Avtomobilga tegishli qanday axborot bo‘lsa, galma-galdan shu yacheykada aks ettirish mumkin. Hatto kuzov omborda qancha vaqt turganini ham bilsa bo‘ladi. Omborda kuzov bo‘lmasa 8-rasmdagi har bir osmani bildiradigan yacheykada «VACANT» so‘zi yoziladi. Operator tezda unga kuzovni kiritib qo‘yishi kerak. 6 - r a s m. Kuzovlar ombori sxemasi. B. Yig‘uv konveyerlari «Neksiya» avtomobillari birinchi qatorda (konveyerda) yig‘iladi. Ikkinchi qatorda «Damas» va «Matiz» aralashiga yig‘ilaveradi (5-rasm) . Bu uch avtomobil ko‘p jihatdan o‘xshash, balandligini hisobga olmaganda qolgan o‘lchamlari bir- biriga teng. Ular qanday nisbatda aralash borishi ishlab chiqarish dasturiga qarab tanlanadi. Ikkala konveyerning ish postlari soni 79 tadan. Konveyer avvaliga yer sathi bo‘ylab yuradi (TRIM LINE). Keyin birinchisi 32-postdan keyin yuqorilab (A pozitsiya) » 4 metrgacha ko‘tariladi (GHASSIS LINE boshlanadi). Bundan maqsad — konveyerlar oralig‘idagi masofadan unumli foydalanish. U yerda odamlar ham, xizmat ko‘rsatib yurgan elektrkarlar ham bemalol yuraveradi. Kuzovlar ko‘tarilgancha osma yo‘lning burilgan joyidan aylanib o‘tgach, 56-postda (G pozitsiya) yana yer sathiga tushadi (FINAL LINE boshlanadi). Bundan bir necha post ilgarida dvigatelning komplekti shiftdan tushib keladi va kuzovga ostki tomondan kiygiziladi. Ikkinchi konveyer 29-postdan keyin ko‘tarilib, 55-postda (V pozitsiya) yerga tushadi (FINAL L.). Konveyerlarning tezligini boshqaruv pultidan turib o‘zgartirish mumkin. Tezlik ishlab chiqarish dasturi ishchilarning imkoniyatiga qarab onda-sonda

o‘zgartiriladi. Tezlik diapazoni katta: soatiga bittadan qirq to‘rttagacha avtomobil chiqaradigan qilib yurgizish mumkin. Har qaysi postda bajariladigan ishlarning texnologik xaritasi bir varaq qog‘ozda rasm va sxemalar bilan ko‘rsatilgan va ishchiga qulay yerga ilib qo‘yilgan. 7- va 8-rasmlarda shunday texnologik xaritalardan namuna keltirilgan. Birinchi konveyerning 5-postida «Neksiya»ning eshiklari yechib olinadi va osmaga o‘rnatiladi. Lift osmani ko‘tarib, shiftdagi yo‘llardan o‘tib, shu konveyerga parallel joylashgan yer ustida harakatlanuvchi konveyerga tushadi. Uning postlarida eshik detallari yig‘ilib, tayyor mahsulot shiftga qarab yo‘naladi va 65- postga borib tushadi. Ikkala konveyerning 72—79-postlari nazorat postlaridir. Bu yerda avtomobil ikki tomondan kuchli yoritilib, ko‘zdan kechiriladi. Shundan so‘ng avtomobillar chuqurroq nazorat qilish qatoriga o‘z oyog‘i bilan yurib boradi. Ikkala yig‘uv qatorida bittadan robot o‘rnatilgan bo‘lib, ular oynalarga rezinka yopishtirib beradi va kuzovga o‘rnatadi. Yig‘uv konveyerlarining ma’lum postlarida printerlar o‘rnatilgan bo‘lib, ular manifest (telegramma) chiqarib beradi. Quyidagi jadvalda shunday manifestning bir parchasi berilgan. Birinchi ikki qator «Matiz» va «Damas»ni bildiradi. Uchinchi qator — «Neksiya» uchun. Undagi raqamlar bunday o‘qiladi: 0001 — yig‘ilayotgan birinchi mashina. N 10206 — avtomobilning identifikatsiya raqami (zavoddagi raqami). V3L31BDC — «Neksiya», standart, 5 ta eshikli, 5 ta uzatmali, saloni lyuks. 03.08:40 — oyning 3-kuni, soat 8 dan 40 minut o‘tganda yig‘uv konve- ye riga tushgan.

Foydalanilgan adabiyotlar : 1. S.M. Q odirov, O.V.Lebedev, A.M.Xakimov «Mashina detallarini tiklash texnologiyasi» Toshkent-2001 y. 284 bet. 2. S.M.Babusenko « Traktor va avtomobillar remonti» Toshkent-« О ‘qituvchi» 1990 y. 366 bet. 3. J.R. Q ulmuxamedov, E.Karimov, H.H.Muxamedov, A.A.Oxunov , T.A.Toshkentov «Avtomobil va dvigatellarni ta’mirlash» Toshkent-«FAN»-2003 y. 536 bet. 4. Y.I.Borisevskix, Y.V.Buralev, K.A.Morozov, V.M.Nikiforov, A.I.Fetsenko «Avtomobillarning tuzilishi, texnik xizmat k о ‘rsatish va ta’mirlash» Toshkent-«Mehnat»-2001 y. 574 bet. 5. S.I.Rumyansev «Remont avtomobiley» Moskva «Transport» 1981 g. 462 bet. 6. L.V. Dexiterinskiy «Remont avtomobiley» Moskva «Transport» 1992 y. 296 bet.

O'xshashlar

Paxta tozalash sanoati mashinalari detallariga termik ishlov berish

Paxtani tozalash mashinalari ishchi qismlarini tayyorlash texnologiyasi

Умумий вазифали ва ихтисослаштирилган тиркамалар

Автомобил ва автопоезд-фургонлар

Цистернали автомобиллар