Kusak terish mashinalari - Mashinasozlik - Referatlar

Kusak terish mashinalari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

366.5 KB

Ko'chirib olish

Kusak terish mashinalari Reja: 1. Kusak terish mashinalari 2. Kusak terish mashinasining tuzilishi, ish jarayoni va sozlanishlari 3. Kusak chuvish va tozalash mashinalari

Kusak terish mashinalari Respublikamizda paxta hosilini yigib-terib olishda kullanilayotgan texnologiyalardan biri paxta terimida chanoklarda kolib ketgan 1... 2 chigitli paxta qoldiqlarini va pishmasdan kolgan kusaklarni ham terib olishdir. Bu ishni kusak terish mashinalari baja radi. Kusak terishda guza tupidan hamma kusak, chanok, barg qoldiqlari va boshkalar to’liq sidirib olinadi. Shu sababli terilgan kusak uta ifloslangan bo’ladi. Agar terilgan maxsulotning 10% qismigina paxtadan iborat bo’lsa, terilgan aralashma uta iflos, 20% gacha bo’lsa, urta, agar paxta 30...40% gacha bo’lsa, aralashma «boy» xisoblanadi. Ammo «boy» aralashmani yanada «boyitib», paxta miqdorini 60 – 70% gacha yetkazilsa, yanada maksadga muvofikrok bo’ladi. Shu sababli kusak terish mashinasiga „boyitish“ moslamasi o’rnatiladi. Guzapoyadagi kusakni to’liq sidirib olish uchun taroksimon, shneksimon yoki juvasimon terish apparatlaridan foydalaniladi. Taroksimon terish apparati passiv bo’lib, burchakka engashtirilgan ikkita kuzgalmas brusdan iboratdir (277- racm).

Mashina V m yunalishda harakatlansa, guzapoya tup yunaltirgich 1 yordamida ishchi tirkish 2 ga yunaltiriladi. Ishchi tirkish kengligi shox bilan birgalikda kusaklarni ham o’tkaz ib yubormaydigan kilib tanlanganligi sababli bruslar guza tupini pastdan yuqorigacha sidirib, kusaklarni uzib oladi (teradi). Bunda brusning pasti (uchi) yerga nisbatan h 1 q 10...12 sm, yuqorisi esa h 2 q70...80 sm balandlikda o’rnatiladi. Shneksimon terish apparati (278- rasm) kiya o’rnatilgan kobik 1 ichiga o’rnatilgan shnek 2 dan iboratdir. Kobikdagi uzun-past va ustki tirkishlarga kiritilgan guzapoyadagi kusaklar aylanayotgan shnek parraklari ta`sirida uzib olinadi va yuqori tomon chiqarib tashlanadi.

Amalda juvasimon kusak terish apparati keng tarkalgan (279-rasm). Apparat ikkita o’zaro deyarli parallel va kiya o’rnatilgan kovurgali juva 1 dan tashkil topgan. Ishchi tirkish 2 ga kirayotgan Kuza shoxlaridan aylanayotgan juvalar ta`sirida kusak uzib olinadi va shnek 3 ga tashlanadi. Shneklar kusaklarni tuplab, kerakli joyga yetkazib beradi. Shneklar o’rnatilgan nov 4 yirik kuzli galvirsimon kilib yasalganligi tufayli siljitilayotgan kusakdan mayda aralashmalar ajratib olinadi. Kusak terish mashinasining tuzilishi, ish jarayoni va sozlanishlari Kusak terish mashinasining umumiy tuzilishi 280- rasmda ko’rsatilgan. Uning asosiy qismlari terish apparati 1 , kundalang transportyor (shnek) 2 , tik transportyor 3 , boyitgich 7 , bunker 8 dan iborat. Mashina dala bo’ylab harakatlansa, shoxko’targich guza tuplarini ishchi tirkishiga yunaltiradi. U yerda aylanayotgan juvalar kirrasi ta`sirida kusak, chanok va qisman shoxlarning bulaklari uzib olinadi va apparat shneklariga tashlanadi. Kusak aralashmasini shnek galvirsimon kobiklari bo’ylab orqadagi kundalang shnek 2 ga surib beradi. Natijada aralashma mayda mineral va organik jismlardan tozalanadi. Kundalang shnek 2 hamma apparatlardan keltirilgan aralashmani bir tomonga yetkazib, uzining kurakchasi bilan uni tik transportyor 3 ga tashlaydi. Tik transportyor 3 esa aralashmani yunaltirgich 9 yordamida boyitgich 7 ga tashlab beradi. Boyitgichda qisman

tozalanib, ifloslanganlik darajasi 30–40% gacha kamayib “boyigan” ara lash ma ventilyator 10 orqali bunker 8 ga tashlanadi. Boyitgichning texnologik jarayoni kuyidagicha bajariladi. Tik transportyor 3 kusakni yunaltirgich 9 ning ustiga keltirib tashlaydi. Yunaltirgich 9 (281- rasmdagi 1) ning holati kusakni chakish barabani 13 yoki yuqorigi chutkali baraban 2 ustiga yuborishi mumkin. Agar yunaltirgich 1 uzining S holatida o’rnatilsa, boyitgich “tozalash” texnologik sxemasi buyicha ishlaydi. Bunday holatda kusak aralashmasi chakish barabani 13 ustiga yunaltiriladi. Bu baraban kusaklarni katta tezlikda tishli deka 12 usti bo’ylab sidirib utayotganida kusaklar maydalanadi, chakiladi. Chakilgan kusak tur tusik 11 ustidan olib utilayotganida, undan mayda aralashmalar elanib tashqariga chikib ketadi. Chuvilayotgan kusakni chakish barabani katta tezlikda katta arrali baraban ustiga tashlab beradi. Paxta tolasining ilinuvchanligi yuqori bo’lganligi sababli soat miliga qarshi aylanayotgan katta arrali barabanning mayda tishlariga ilinib koladi. Boshqa narsalar (chanok, barg, shox siniklari...) esa ilina olmasdan pastga, kichik arrali baraban 10 ustiga tushadi. Birok baraban 10 ustiga paxtaning ham bir oz qismi aralashib tushadi. Katta arrali barabanga ilashgan paxta kuzgalmas ilintiruvchi chutka 7 ostidan utayotib, uning tish larida yaxshirok urnashib oladi. Kichik arrali baraban 10 ham tolalarni uz tishiga ilashtirib ketadi, iflosliklarni esa chutka killari tashqariga irgitib yuboradi. Baraban 10 tishiga ilina olmagan paxta pastki kichik arrali barabanga yetib boradi va u yerda ajratib olinadi. Pastki chutkali baraban 8 chutkalari bir vaqtda kichik arrali barabanlarning ikkalasiga ham tegib turganligi va chutkalarining chizikli tezliklari arra tishlarinikidan katta bo’lganligi sababli, paxtani ulardan sidirib olib, arrali baraban 3 ning ustiga irgitadi. Irgitilgan paxta barabanga ilgari ilinganlariga kushilib ilintiruvchi chutka 7 ning ostidan utayotib arra tishlariga yanada yaxshirok ilinib oladi. 3 - baraban paxtani panjarasimon tusik ustidan olib utayotganida

mayda aralashmalar ajratiladi. Yuqorigi chutkali baraban 2 chutkalari katta arrali baraban 3 tishlarining orqasidan zarb berib, paxtani yuqorigi kichik arrali barabanga, keyin undan ham yechib olib, shnek 8 a ustiga tashlaydi. Chutkali baraban paxtani intensiv irgitishi xisobiga uning tolalariga ilashgan iflosliklar ajraladi. Shnek 8 a deyarli tozalangan, boyitilgan aralashmani bir chetga tuplab ventilyatorga uzatadi, u esa bunkerga tashlab beradi. Agar terim yogingarchilik boshlangandan sung bajarilsa, boyitgich qismlariga tola uralib kolmasligi uchun u „nam kusak tozalash“ sxemasiga sozlanadi: bunda tusikcha 7 a , panjarasimon tusik 6 , pastki chutka 7 olib tashlanadi. Kichik arrali barabanlardan yechib olingan paxta birdaniga shnek 8 a ustiga tashlanadi. Kusak kech kuzda, uzok yogingarchilikdan keyin terilsa, uni tozalashdan oldin xirmonda kuritish lozim bo’ladi, bunday paytda boyitgichni 3- sxema — „kusak terish“ ga sozlanadi. Bu maksadda yunaltirgich 1 ni a holatiga burib o’rnatish kifoya. Agar terim vaqtida xom kusaklar ko’p bo’lsa, boyitgich „kusaklarni chakish“ sxemasiga sozlanadi, chakilgan kusakni keyinchalik xirmonda kuritish yengillashadi. Bu sxemaga muvofik boyitgichni sozlash uchun yuqorigi arrali hamda chutkali barabanlar maksimal ko’tarilib, katta arrali baraban ilgarigiga nisbatan teskari tomonga aylanadigan kilib kuyiladi. Sozlanishlari. Hamma chutkali baraban chutkalari, ilintiruvchi chutkalar arrali baraban tishlariga 2 mm gacha botib turishi (kamida tegib turishi) lozim. Deka bilan chakish barabani orasidagi tirkish 8...10 mm, katta arrali baraban bilan panjarasimon tusik orasidagi tirkish esa 10...15 mm kilib o’rnatiladi. Kovurgali juvalar orasidagi ishchi tirkishi sharoitga qarab 18 – 32 mm o’rnatiladi. Agar ayrim kusaklar guzapoyada kolib ketsa, ishchi tirkishni kichraytirish lozim. Ammo ishchi tirkish me`yoridan kichik bo’lsa, guzapoya shoxlari ham sidirib olinadi, xatto guzapoya yerdan sugurilib chikishi ham mumkin.

Kusak chuvish va tozalash mashinalari Respublikamiz paxtani ekib yetishtiradigan davlatlarning shimolida joylashganligi sababli, kuzda hosilning ayrim qismi (10...15%) to’liq pishib ulgurmasdan kusak holida koladi. Bundan tashqari, ochilgan paxtani mashinalar yordamida terish jarayonida hosilning bir qismi (5...8%) yerga tukilib koladi. Kusaklarni va yerga tukilgan paxtani terib olib tozalash talab qilinadi. Dala sharoitida kusak hamda tukilgan paxtani tozalash uchun kusak chuvish mashinalaridan foydalaniladi. Kusak chuvish mashinalari namligi 20% gacha bo’lgan kusaklarga ishlov berib, xaschuplarning 85% gacha qismini tozalash imkoniyatiga egadir. Bunday mashinalarning soatiga 700 – 900 kg gacha kusakni, 500 kg gacha yerga tukilgan paxtani, 1500 kg gacha mashinada terilgan paxtani tozalaydigan turlari keng tarkalgan. Bu mashinalar xirmonda traktorning quvvat uzatish validan yoki maxsus elektr motorlardan harakatlantirilib, uzluksiz ishlatiladi. Mashinaning tuzilishi va as o siy qismlari . Kusak chuvish mashinasining tuzilish sxemasi 282- rasmda keltirilgan: u rama 32, kusak aralashmasini surgich 6 , havo separatori 3, ta`minlagich 5 , xas-chuplarni ajratkich 30 , chakish barabani 29 , asosiy separator 20 , chikindilar separatori 27, nazorat separatori 10 , barg ajratkich 16 va yuklagich 13 dan iborat. Mashinaning hamma qismlari uchta g’ildirakka tayangan yaxlit ramaga o’rnatilgan. Surgich 6 uz navbatida karnay 22 , ventilyator 1 va kengaytirgichlardan tashkil topgan. Hav o separat o riga tituvchi tishli baraban 3 , vakuum-tuskich 4 , mayda kuzli tur 2 kiradi. Ta`minlagich ikkita juva 5 va variat o rdan ib o ratdir. Xas-chup ajratish barabani 30 ning yarim sirti maxsus tur 31 bilan k o plangan, chakish barabani 29 esa tur bilan qisman uralgan. As o siy separat o r arrali baraban 22 va tursim o n tusik 28 dan, chikindilar separat o ri kichik arrali baraban 27 va sidirish chutkalari 25 dan tashkil t o pgan. Nazorat separatori katta arrali baraban 11 va kaytarish barabani 10 dan, barg ajratkich esa ikkita kozikchali barabanlar 18 va ularni deyarli to’liq urab turadigan

tur 17 dan tuzilgan. Yuklagich ventilyator, vakuum-tuskich 16 va karnay 13 lardan iborat. Kusak chuvish mashinasining texnologik jarayoni kuyidagicha bajariladi: surgich 6 ning karnayi kusak aralashmasi yoki paxta uyumi ustiga keltiriladi va ventilyator 1 yordamida uni surib, yuqoriga yetkazib beradi. Karnayning yuqorigi qismi kundalang kesimi turtburchak shaklidagi kengaytirgich 6 ga aylantirilgan. Kengaytirgichning ustidagi sozlovchi teshik orqali qo’shimcha havo surib olinadi va ventilyator 1 tomoniga yunalayogan aralashmaning ensiz okimi ustidan utib, ularni mashina kengligiga teng kilib bir tekis sochib beradi. Tozalanayotgan kusak yoki paxta aralashmasining tarkibiga qarab, teshik kuzining kattaligi tajriba asosida o’rnatiladi. Teshik me`yoridan katta ochilsa, kusaklar urtadan ikki chetga kuprok surilib tushadi, ya`ni keyinchalik tozalovchi barabanlarning ikki chetiga qalinrok kusak okimi boradi. Natijada uzunligi buyicha bir tekis yuklanmagan barabanlarning t o zalash sifati pasayib ketadi. Kusaklarning kengaygan okimi havo separatorining tituvchi barabani tishlari ta`sirida titiladi va tur 2 ustidan sudrab o’tkaziladi. Tituvchi baraban joylashgan tomondan ventilyator 1 tur kuzlari orqali surib olinayotgan havo okimi chang-tuzonni va boshqa mayda aralashmalarni ajratib oladi. Tituvchi baraban kusakni katta tezlikda vakuum-tuskich 4 ga irgitib yuboradi. Vakuum-tuskich parraklari elastik materialdan yasalgan bo’lib, ularning kamida ikkitasi bir

vaqtning uzida tsilindrsimon uya devorlariga tegib turadi. Ventilyator vakuum- tuskich orqasidan havo surib ololmaydi. Natijada parraklar kusaklarni ta`minlash bunkeriga tashlab bera oladilar. Surgich karnayiga berilayotgan kusak aralashmasining miqdori shunday bo’lishi kerakki, bunkerdagi maxsulot satxi vakuum-tuskichning pastki parragigacha ko’tarilmasin. Bunkerdagi maxsulot aralashmasi bir-biriga teskari aylanadigan ta`minlovchi juvalar ustiga kelib tushadi. Zarur bo’lganda bu juvalarning aylanish tezligini o’zgartirib, toza lanib berilayotgan maxsulotning miqdorini oshirib yoki kamaytirib uzatish mumkin. Demak, chuvigichning ish unumdorligi juvalarning tezligiga bog’liq bo’lib, uni tayinlashda tozalanayotgan maxsulotning turi, namligi, begona aralashmalarning miqdori e`tiborga olinadi. Ta`minlovchi juvalar me`yoridan kuprok maxsulotni keyingi barabanlarga uzatib bersa, tozalash sifati pasayadi. Ta`minlovchi juvalar uzatayotgan maxsulot xas-chup ajratuvchi barabanga tushib, uning parraklari ta`sirida titiladi va tur tusik 31 ning sirti bo’ylab sudrab o’tkaziladi. Natijada turning kuzlari orqali xas-chuplar tashqariga ajralib chiqadi. Maxsulot okimi uz harakatini davom ettirib, chakish bara baniga utadi. Chakish barabani parraklari katta tezlikda kusaklarga zarb berib, ularni yoradi, chakadi yoki maydalaydi. Kusaklarni kuprok maydalash kerak bo’lsa, chakish barabanining ustiga tishli deka o’rnatish ham mumkin. Kovurgali kichik baraban 8 ga chakilgan kusaklar urilishi natijasida ularning tezligi birmuncha kamayadi. Shu sababli kovurgalarga ilinishi kiyinrok bo’lgan xas-chuplar ajralib pastga tushadi. qisman tozalangan paxta asosiy separatorining arrali barabani 20 ustiga tashlanadi. Tolalar baraban sirtidagi old tomonga engashgan arrasimon tishlarga ilinib, tursimon tusik 28 ning tagiga kiradi. Paxta tolasiga ilashgan chanok va boshqa ogir aralashmalar tursimon tusikning kirrasiga zarb bilan uriladi va ayrim tolalar bilan birga pastga tushadi. Arrali baraban tishlari tolalarni tursimon tusik ustidan sudrab utishi xisobiga ularni mayda aralash malardan tozalaydi. Shunday kilib, xas-chup kabi aralashmalarning deyarli hammasi asosiy separator ta`sirida paxtadan ajratiladi.

Ajratish barabani 23 chutkalarining tezligi paxtani ilintirib ketayotgan arracha tishlari tezligidan birmuncha katta bo’lishi sababli, chutkalar tishlarga karaganda ilgarilab, sidirib tushiradi. Maxsulotning asosiy separatordan pastga tushayotgan qismining tozalanishi, chikindilar separatorining kichik arrali barabani 27 da ham davom etadi. Bu barabanga tegib turadigan chutkalar 25 tozalanayotgan maxsulotni baraban sirtiga sikib, tolalarni tishlarga ilintiradi. Xas-chuplar esa tishga ilina olmasdan (barabanga ilashmasdan) pastga, chikindilar tuplamiga tushadi. Ajratish barabani 23 bir vaqtning uzida as o siy va chikindi separat o rlarining arrali barabanlariga tegib turadi. Shu sababli ikkala arrali barabandagi tolalarni uning chutkalari ajratib oladi va katta tezlikda ularni nazorat separatorining katta arrali barabaniga tashlab beradi. Bu yerda ham t o lalar tishlarga ilinib yuq o riga, navbatdagi tursim o n tusik o stiga utib ketadi. Xas-chuplar ham baraban tishlariga ilina o lmasdan pastga, ayrim t o lalar bilan birgalikda tishli kichik baraban 19 ning ustiga tushadi. Baraban ularni tur ustidan sudrab utishi xisobiga tozalaydi, tolalarni chutkali ajratish barabaniga uzatadi, shundan sung tolalar tozalanayotgan maxsulotning asosiy okimiga kushilib ketadi. Katta arrali baraban tishlariga ilingan t o lalarga ilashgan xas-chuplar markazdan k o chirma kuch ta`sirida ustki qatlamga j o ylashadi. Shu sababli ular kaytargich baraban 10 ning tagidagi ensiz tir kishdan utib ketayotib, teskari harakatlanayotgan plankalar (parrak lar) ta`sirida orqaga, asosiy separatorga takroran tozalanishga tushiriladi. Arrali katta barabanga ilashib ketayotgan tolalar ajratish barabani 12 ta`sirida tishlardan ajratib olinadi va barg tozalagichning kozikchali barabanlariga o’tkaz iladi. Bu baraban kozikchalari paxtani titkilab, mayda aralashmalarni tursimon giloflaridagi teshiklardan chikib ketishiga yordam beradi. Ikkala kozikchali barabanlarda sunggi marta tozalangan paxtani ajratish barabani 12 yuklash moslamasiga uzatadi. Shunday kilib, kusakdan tolani ajratib olish uchun chuvish mashinasining ishchi qismlari avvaliga kusaklarni ezib chiqadi. Keyin bu aralashmani bir necha marta arrali barabanlar ustiga tashlab beradi. Bu jarayonda t o la arracha tishlariga ilinib

k o lishi xis o biga xas-chupdan ajratiladi. Demak, arracha tishlari chirk bosib yoki utmas bo’lib kolsa, ularning ilintirish yoki tozalash imkoniyati pasayib ketadi. Ajratish barabanlarining chutkalari yoki tasmasimon parraklari arracha tishlariga tegmay kolsa, tishlarga ilingan tolalarni to’liq ajratib ololmaydi. Natijada tolalardan to’liq tozalanmagan tishlar navbatdagi tolalarni ilintirib olishi kiyinlashadi. Chuvish mashinasining barabanlari tozalanayotgan maxsulotga ma`lum kuch bilan zarb berishi, muayyan masofaga irgitib yuborishi, titishi, tursimon sirt bo’ylab sudrab utishi xisobiga tolani xas-chuplardan ajratib beradi. Demak, k o nstrukt o r mo’ljallagan ta`sir kuchini pasaytirmaslik uchun barabanlarni n o minal tezlikda aylantirib ishlatish kerak. T o zalanayotgan maxsul o t namligi me`yoridan o rtiq bo’lsa, barabanlar tez chirklanib, t o la bilan uralib k o lishini d o im o esda tutish kerak.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. A. Xamidov. Qishloq xo’jalik mashinalarini loyixalash. Toshkent, 1994 2. M.Shoumarova, T. Abdillaev. Qishloq xo’jaligi mashinalari. Toshkent, O’qituvchi, 2002. 3. M.Sh o umar o va, T. Abdillaev. G’alla k o mbayni va paxta terish mashinalari. Toshkent, 2000 4. Listopad G.E. Sel skoxozyaystvenno’e i meliorativno’e mashino’. Moskva, 1989 5. Shoumarova M, Abdillaev T. Qishloq xo’jalik mashinalari. Toshkent, O’qituvchi, 2000 6. Klenin N.I. Sel skoxozyaystvenno’e i meliorativno’e mashino’. Moskva, 1980

O'xshashlar

Paxta hosilini yig’ish mashinasi

Gorizontal shpindelli paxta terish mashinasining tuzilishi va ishlashi

O’g’itlash mashinalari

Melioratsiya mashinalari

O’simliklarni himoyalash mashinalari