Хозирги замон умуминсоний муаммолар - Manaviyat asoslari - Referatlar

Хозирги замон умуминсоний муаммолар

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

96 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Ҳозирги замон умуминсоний муаммолар Режа: 1. .Умуминсоний муаммоларнинг турлари ва уларнинг келиб чиқиш сабаблари. 2. Умумбашарий муаммоларини сиёсий жиҳатдан ҳал этиш.

www.arxiv.uz Умуминсоний муаммоларнинг турлари ва уларнинг келиб чиқиш сабаблари. Умумбашарий муаммолар ҳозирги куннинг энг жиддий ва кескин муаммоларидан бирига айланиб колмокда. Улар жуда хилма-хил бўлиб, ўзининг келиб чиқиш сабаблари ва оқибатларига кўра бир-биридан ажралиб туради. Умумбашарий муаммолар ўзининг дахшатли оқибатлари, жамиятга келтирадиган зарари билан бошқа ҳар кандай муаммолардан кескин фарқ қилади. Бу муаммоларни жамият ҳаётида рўй берадиган бирон-бир турдаги муаммога қиёслаб, бўлмайди. Улар ўзининг кулами ва микесларига кўра дунёнинг жуда катта қисмига ейилган бўлиб, кўпчилик мамлакатлар ва халқлар ҳаётига кучли салбий таъсир кўрсатмокда. Умумбашарий муаммоларни келтириб чикарган тарихий шароитлар, уларнинг кескинлашишига олиб келган сабаблар турлича бўлганлиги бу мумамоларни ўзаро фарқ қилиш зарурлигини такозо этади. Умумбашарий муаммолар бир вактда рўй бермагани сингари, айни пайтда улар бир хилдаги оқибатларни ҳам келтириб чикармайди. Бу муаммоларнинг оқибатлари қанчалик дахшатли бўлишига қарамай, улар ўзининг кўпгина хусусиятларига кўра бир-биридан ўзаро фарқ қилади. Умумбашарий муаммолар ўзининг фарқ қилувчи хусусиятларига кўра қуйидаги турларга бўлинади: Хавфсизлик муаммоси. Халқлар ва давлатлар тарихида бу муаммо ҳамиша муҳим аҳамият касб этиб келган. Аммо бу муаммо инсоният тарихининг ҳеч бир даврида ХХ асрдаги сингари маъно ва аҳамият касб этмаган. Асримизда рўй берган иккита дахшатли жаҳон уруши, унлаб маҳаллий урушлар инсоният бошига қанчадан-қанча кулфатлар келтирганлиги барчага маълум. Ядровий ва бошқа кирган куролларининг ишлаб чиқилганлиги ва улар захираларининг бехад кўпайиб кетганлиги ҳам ХХ асрнинг маҳсулидир. Бўларнинг барчаси хавфсизликни таъминлашни умумжаҳон муаммосига айлантиради.

www.arxiv.uz Тинчлик учун кураш муаммоси. Тинчлик учун кураш ҳар бир даврнинг уткир муаммоси бўлиб келган ва ҳозирги кунда ҳам у ўзининг долзарблигини йўқотгани йўқ. Тинчлик учун кураш барчи мамлакатлар ва халқлар учун баравар аҳамиятга эга бўлган муаммодир. Гарчи урушлар дунёнинг ҳар ерида рўй бериб турса-да, унинг оқибатлари кўпчилик мамлакатлар ва халқлар тақдирига у ёки бу даражада дахл қилади. Шунинг учун ҳам тинчлик учун кураш умумбашарий моҳият касб этади. Экологик муаммолар. Атроф мухитнинг ифлосланиши табиат учун ҳам, жамият учун ҳам энг зарарли ходисадир. Хаво, тупрок, сув, усимликлар ва хайвонот оламига эътиборсиз муносабатда бўлиш бу муаммонинг келиб чиқишига ва кескинлашиб кетишига сабаб бўлди. Фан-техника тараққиёти ва унинг ютукларидан самарасиз фойдаланиш сингари субъектив сабаблар ҳам экологик муаммоларнинг келиб чиқиши ва кескинлашишига олиб келди. Ҳозирги кунда экологик муаммолардан батамом холи бўлган биро-бир мамлакат йўқ. Шунга кўра бу муаммо ҳам умумбашарий муаммолардан бири ҳисобланади. Касалликлар муаммоси. Ҳар кандай касаллик ҳам умумбашарий муаммо ҳисобланмайди. Касалликларнинг умумбашарий моҳияти касб этиши, аввало, уларни даволаш имкониятларининг мураккабликларидан келиб чикади. Дунёда шундай касалликлар рўй берадики, улардан кутилиш учун кўпчилик давлатлар биргаликда кураш олиб боришга мажбурдирлар. Бу кураш давлатларнинг согликни сақлаш соҳасидаги сиёсатида етакчи ўринни эшгаллаши лозим. Ҳозирги кунда рак ва Спид касалликларига қарши кураш ана шундай умумбашарий муаммолардан ҳисобланади. Очарчилик муаммоси. Ер юзида инсоният пайдо бўлганидан буен очарчилик энг мураккаб муаммолардан бири бўлиб келган. Айрим мамлакатлар ва минтакаларда бу муаммони ҳал этиш учун бир неча юз йиллар талаб муаммосидан ҳамон кутилгани йўқ. Ҳозирги кунда дунёнинг кам тараккий этган айрим мамлакатларида очарчилик ва кашшокчиликдан

www.arxiv.uz кўплаб кишилар нобуд бўлмоқда. Бу хол шубҳасиз, жаҳондаги кўпчилик давлатларни очарчилик муаммосини ҳал этишга ундамокда. Гиехвандлик муаммоси. Инсоният тарихининг турли даврларида айрим халқлар ва мамлакатларнинг турли гуруҳлари орасида учраб турган гиехвандлик ходисаси асримизнинг сунгги йилларига келиб дунёнинг кўпчилик мамлакатларига кенг таркалди. Унинг дахшатли оқибатлари жамият учун жуда кимматга тушмокда. Ундан, айникса, аҳолининг еш қатламлари кўпрок зарар курмокда. Кейинги йилларда давлатлар ўртасидаги савдо-иқтисодий алоқаларнинг ҳамда тижорат ишларининг кенгаши гиехвандлик жаҳон муаммосига айланиб кетишига олиб келди. Натижада давлатлар ўзларининг ички ва ташқи сиёсатида бу муаммога қарши биргаликда кураш олиб боришга мажбур бўлмоқда. Терроризм муаммоси. Терроризм ўзининг барча кўринишлари билан ХХ асрнинг энг дахшатли ходисасига айланди. Эндиликда бу ходиса дунёнинг кўпчилик мамлакатлари ва минтакаларига таркалиб, жаҳон ахлини ғоят ташвишга солмокда. Унинг салбий оқибатлари халқаро муносабатларга, давлат бошликлари, айрим шахслар ва тинч аҳоли ҳаётига, турли хилдаги иқтисодий, ижтимоий-сиёсий ва маънавий тузилмалар ва фаолиятига тобора кучли салбий таъсир кўрсатмокда. Терроризмнинг бўзгунчилик ва кўпорувчилик ҳаракатлари жамият ва унинг ривожланиши учун жуда кимматга тушмокда. Шу сабабли ҳам давлатлар терроризмга қарши курашни кучайтиришга, унинг барча кўринишларига қарши биргаликда кураш олиб боришга ҳаракат қилмокда. Хайвонот ва усимликлар оламини асраш муаммоси. Атроф мухитнинг ифлосланиши ҳамда давлатлар олиб бораетган сиёсатдаги айрим хато ва янглишишлар хайвонот ва усимликлар оламини асраш ишига кучли салбий таъсир кўрсатмокда. Кейинги ун ва юз йилликлар давомида кўплаб хайвонлар ва усимлик турларининг йўқолиб кетаетганлиги ва бунинг олдини олиш йўлидаги сусткашликлар табиат ва у билан боғлиқ бўлган жамиятнинг

www.arxiv.uz ривожланишига катта хавф солмокда. Шу сабабли ҳам ҳар бир давлат ўзининг ички сиёсатида бу масалага жиддий эътибор бериши зарур. Бир давлатнинг бу соҳадаги амалий ҳаракатлари кўпчилик давлатларнинг шундай ҳаракатлари билан кушилиши зарур. Акс ҳолда умумбашарий моҳият касб этувчи бу муаммоларни ҳал этиш мумкин эмас. Умумбашарий муамолар кандай турда ёки кўринишда бўлишидан катъий назар, табиат ва жамият учун, мамлакатлар ва халқларнинг осойишта ҳаёт кечириши учун, давлатларнинг самарали ички ва ташқи сиёсат олиб боришлари учун энг хавфли ходисадир. Уларни ҳал этиш давлатларнинг биргаликда қиладиган ҳаракатларига, жаҳон жамоатчилигининг катъий ва изчил фаолият кўрсатишларига кўп жиҳатдан боғлиқдир. Умумбашарий муаммолар амалда жаҳон цивилизацияси тараққиёти билан чамбарчас боғлиқ бўлган муаммолардир. Дунёнинг барча китъалари, мамлакатлари ва минтакаларида яшаетган барча кишиларга дахлдор бўлган бундай муаммолар кундан-кунга ташвишли тус олиб бормокда. Бу муаммолар жамият ҳаётининг хилма-хил томонларини жаҳон сиёсати ва иқтисодиётини, давлатлараро ва миллатлараро муносабатларини, кишиларнинг яшаш ва турмуш шароитларини, оммавий онгни ўз ичига олади. Бу муаммолар қанчалик хилма-хил бўлмасин бир қатор умумий хусусиятларга эга бўлиб, бу хусусиятлар уларнинг ягона, бир бутун ҳолда номоен бўлишига сабаб бўлади. Улардан ҳар бири ва ҳаммаси биргаликда инсоният тақдири учун катта хавф тугдиради. Уларни ҳал этишга бефарқ муносабатда бўлиш эса, цивилизациянинг ҳалок бўлишига олиб келади. Кейинги ун йилликлар давомида ишлаб чиқариш ва техника тараққиётининг бёқиёс даражада усиши, атроф-мухитнинг ифлосланишини шу даражага олиб келдики, бунинг оқибатида мавжуд табиий тизимлар: океанлар, денгизлар, дарелар, урмонлар, атмосфера ва бошқалар бунга бардош беришга кодир бўлмай колди. Мутахассисларнинг ҳисоб китобларига кўра 2000 йилларнинг бошларига борганда атроф-мухитнинг ифлосланиши даражаси ҳозирги кунга нисбатан бир неча марта ортади. Табиатга

www.arxiv.uz қилинадиган бундай акс таъсир табиат мувозанатини бутунлай бўзиб юбориши мумкин. Маълумки табиатнинг имкониятлари, унинг моддий бойликлари чексиз бўлиши мумкин эмас. Агар табиатга вахшийларча муносабатда бўлинса, у маълум даврлардан сунг инсониятнинг талаб эхтиежларини кондиришга кодир бўлмай қолади. Шу сабабли ҳам экологик муаммоларнинг ҳозирги холати жамият билан табиат ўртасидаги ўзаро алоқаларнинг янги тарихий босқичи бошланганлигини кўрсатади. Ҳозирги даврда иссиклик қувватини хаддан ташқари кўп истеъмол қилувчи йирик корхоналар сонининг кўп сайин ортиб бориши натижасида атмосферанинг тобора иссиб бориши кўзатилмокда. Бунинг ижтимоий оқибати нихоятда мудхиш бўлиб, у ер шари атмосфераси кобигини кизиб кетишига олиб келади. Натижада шимолий мўз океанининг абадий мўзликларининг эриши ва ер шарининг маълум қисмини сув босиб кетиши хавфи тугилади. Инсониятнинг кўп минг йиллик тарихий тараққиёти кутилмаган муаммоларни юзага келтирмокда. Оммавий кирган куроллари, биринчи навбатда, ядровий куролларнинг вужудга келиши ва уларининг тобора такомиллашиб бориши инсоният ҳаёти ва жаҳон цивилизацияси учун ҳалоқатли бўлган термоядро хавфини келтириб чиқаради. Маълумки термоядро урушида голиблир ҳам, маглублар ҳам бўлмайди. У бутун жаҳон халқлари ва мамлакатларини ўз гирдобига тортиб кетади. Термоядро ва бошқа оммавий кирган куролларнинг амалда қўлланиши атмосфера, ер, сувнинг радиация билан заҳарланишини кучайтиради. Бу ходиса ўз навбатида инсониятнинг кирилиб кетишинигина эмас, балки хайвонот усимликлар дунёсининг ҳам бутунлай йўқ бўлиб кетишига олиб келиши мумкин. Шунинг учун ҳам дунёдаги кўпчилик халқлар ва мамлакатлар учун муҳим бўлган экологик демографик, озик-овкат муаммоларини ҳал этиш иқтисодий, ижтимоий-сиёсий колокликка бутунлай барҳам бериш, хавфли касалликлар ва гиехвандларнинг олдини олишнинг бирдан-бир йўли барча давлатларнинг биргаликда ва ҳамжиҳатликда иш

www.arxiv.uz олиб боришига боғлиқдир, умумбашарий муаммолар турли хилдаги сабабларга кўра келиб чикади. Табиат ва жамиятда ҳеч кандай воқеа-ходиса ўз-ўзича рўй бермагани сингари умумбашарий муаммолар ҳам аниқ бир тарихий шароитда турли хилдаги сабабларга кўра рўй беради. Умумбашарий муаммоларнинг барча турлари ҳам айнан бир хилдаги сабабларга кўра рўй бермайди. Аммо бир хилдаги сабаблар уларнинг кўпчилиги учун шароит яратиб бериш мумкин. Масалан: давлатлар олиб борадиган ички ва ташқи сиёсатдаги миллий манфаатлар устунлиги кўп холларда бу муаммоларнинг келиб чиқиши ва кескинлашишига сабаб бўлади. Чунончи, ҳарбий курол-яроглар ишлаб чиқаришни кўпайтириш, ядровий куроллар ишлаб чиқаришни кўпайтириш, ҳарбий ҳаракатлар микдорини ошириб бориш йўлидаги ҳаракатлар жаҳонда хавфсизлик муаммосини келтириб чикарди. Орол денгизи муаммосининг келиб чиқиши ҳам собик СССР давлати олиб борган сиёсат натижасида рўй берган эди. Бу мамлакатда ишлаб чиқиладиган ва амалга ошириладиган сиёсий йўлнинг бошқа мамлакатларнинг манфаатларига зид келиши ҳам айрим турдаги умумбашарий муаммоларнинг келиб чиқишига сабаб бўлади. Бунга терроризм муаммоси аниқ мисол бўла олади. Масалан: АҚШнинг Яқин Шаркдаги баъзи мамлакатларга ва Кубага қаратилган ташқи сиёсатдаги манфаатлар қарама-қаршилиги шу мамлакатларда ва АҚШнинг ўзида турли хилдаги бўзгунчилик ва кўпорувчилик ҳаракатларнинг рўй беришига сабаб бўлмоқда 1966 йилда Саудия Арабистонда АҚШ элчихонасининг портлатилиши, Атлантика океани ва Кариб хавзаси районида АҚШ йўловчи ва ҳарбий самолетларнинг уриб тушурилиши терроризмнинг бундай кўринишларига аниқ мисолдир. Исроилнинг Бош вазири Исхок Рабин, Хиндистон хукуматининг бошлари Индира ва Раджив Гандиларга қилинган суюкасдлар ҳам терроризмнинг амалдаги кўринишларидан бўлган эди. Мамлакатларнинг колоклик даражаси ҳам баъзи турдаги умумбашарий муаммоларнинг келиб чиқишига сабаб бўлади. Очарчилик ва кашшоклик муаммоси бунга аниқ мисолдир. Очарчилик ва кошшокликнинг уммбашарий

www.arxiv.uz муаммосига айланиши бу муаммонинг кўпчилик мамлакатларда рўй бериши билан боғлиқдир. Кейинги ун йилликлар давомида Осиё, Африка ва Лотин Америкасининг айрим мамлакатларда очарчилик ва кашшоклик даражаси шу кадар кучайиб кетдики, бунинг натижасида шу мамлакатларда истеъкомат қилувчи миллионлаб кишилар ҳалок бўлди. Бу муаммо рўй берган мазкур мамлакатларининг ҳеч бири унга елгиз ўз кучи билан ҳал қилиш имкониятига эга эмас. Умумбашарий муаммоларнинг бари бошқасининг келиб чиқишига ҳам сабаб бўлади. Масалан, очарчилик ва кашшоклик муаммоси айрим турдаги касалликларнинг келиб чиқишига, терроризм, боскинчилик, угрилик ва уюшган жиноятчиликнинг авж олишга ҳам олиб келиши мумкин.. Боскинчилик урушлари ва уларнинг турли мамлакатларда рўй бериб туриши тинчлик ва тинч-тотув яшашни умумбашарий муаммога айланишига олиб келган асосий сабаблардан ҳисобланади. Бу муаммоларнинг келиб чиқиши ва кескинлашиб боришида давлатлар олиб борадиган ички ва ташқи сиёсатдаги янглишишлар хато ва камчиликлар асосий роль йунайди. Бундай салбий холатлар тинчлик ва тинч-тотув яшаш учун кураш муаммосининг умумбашарий муаммога айланишига сабаб бўлади. Инсоннинг табиатга нотўғри муносабатда бўлиши, кишилар томонидан табиат қонунларини ҳисобга олмаслик, табиат бойликларидан мақсадга мувофиқ равишда фойдаланмаслик сингари сабаблар ҳам айрим турдаги умумбашарий муаммоларнинг келиб чиқишига сабаб бўлади. Масалан, хайвонот ва усимликлар оламини асраш ана шундай сабабларга кўра келиб чиққан муаммолардан биридир. Умумбашарий муаммоларнинг келиб чиқиши ва кескинлашишига фан- техника ютукларидан самарасиз фойдаланиш ҳам сабаб бўлади. Фан- техника ютукларини ишлаб чиқаришга жорий қилишда технологик жараёнларни зарарсизлантиришга эътиборсизлик билан муносабатда бўлиш инсон ва табиат учун катта хавф тугдиради ва бундай хавф-хатарнинг

www.arxiv.uz кўпчилик мамлакатларда рўй бериши орқали инсониятни тахликага солган кескин муаммолар пайдо бўлади. 18.2. Умумбашарий муаммоларни сиёсий жиатдан ҳал этиш. ХХ аср бусагасида ижтимоий тараққиёт, айникса, ишлаб чиқариш ва техника тараққиёти хаддан ташқари илгарилаб кетди. Натижада ундан келиб чикадиган ва бошқа муаммолар шу даражага етдики, уларни ҳал этиш бутун дунё халқлари ва давлатлари олдида турган муҳим вазифалардан бирига айланди. Бу муаммолар сиёсий моҳиятга эга бўлиб уларни ҳал этишда давлатлар, сиёсий партиялар ва ҳаракатлар, халқаро ташкилотлар, ижтимоий ҳамда оммавий жамоат ташкилотларининг кенг жамоатчиликнинг маъсуллиги тобора ошиб бормокда. Умумбашарий муаммолар ҳозирги даврнинг энг долзарб сиёсий муаммоларидан биридир. Уларни ҳал этиш айрим мамлакатлар ёки халқларгагина тегишли бўлмай, балки бутун дунё мамлакатлари ва халқларига дахлдордир. Ҳозирги кунда жаҳон сиёсатида, халқаро муносабатлар жараёнида шундай объектив шарт-шароитлар вужудга келмокдаки, бу шароитлар умубашарий муаммоларни сиёсий йўл билан ҳал қилиш имкониятларини кенгайтирмокда. Инсоният кайси ижтимоий гуруҳга, иркка, миллатга, эътикодга мансублигидан катъий назар, яшаши, меҳнат қилиши, дам олиши, авлод кўпайтириш, тинч ва осойишта ҳаёт кечириши лозим. Бўларнинг барчаси инсониятни табиий-ижтимоий талаб эхтиежлар доирасидаги заруриятлар, бўлиб бу эхтиежларнинг кондирилиши умумбашарий муаммоларни самарали ҳал этишни тобора кўпрок талаб қилмокда. Умумбашарий муаммоларни ҳал этиш барча давлатларнинг биргаликда куч-гайрат сарфлашларига боғлиқдир. Улар биргаликда ҳаракат қилганларидагина ижобий натижаларга эришиш мумкин бўлади. Ҳозирги кунда бу соҳага эътиборсизлик қанчалик хавфли эканлигини кенг жамоатчилик тобора кўпрок тушуниб етмокда. Шунинг учун ҳам улар жаҳон

www.arxiv.uz ахлини бундай муаммоларнинг дахшатли оқибатларидан сақлаб колиш учун биргаликда ҳаракат қилишга зур бериб ҳаракат қилмокдалар. Уларнинг бу саъи-ҳаракатлари давлатлар сиёсатига таъсир этиб, уларни умумбашарий муаммоларни сиёсий йўл билан ҳал қилиш ишига тобора кўпрок ундамокда. Сиёсий нуктаи назардан умумбашарий муаммоларни ҳал қилиш далатлар, сиёсий партиялар, халқарор ташкилотлар, ижтимоий ҳамда оммавий жамоат ташкилотлари олиб бораетган назарий ва амалий ҳаракатларининг таркибий қисми ҳисобланади. Аммо бу ташкилотларнинг ҳаммаси ҳам бу муаммоларни ҳал қилиш ишига бирдек муносабатда бўлаетганлари йўқ. Айрим давлатлар ёки сиёсий партиялар ва ҳаракатлар бу муаммоларнинг оқибатларини тўла тушуниб етиб, уларни ҳал этишга чуқур маъсулият асосида ендошаетган бир пайтда, баъзилар унга ута эътиборсизлик билан муносабатда бўлмоқда. Масалан: кўпчилик мамлакатларда хавфсизлик масаласига катта эътибор билан қаралаетганда, баъзиларида эса, асосий эътибор иқтисодий колокликдан чиқиш, мамлакатда ички тартибларни мустахкамлаш сингари миллий хусусиятларга эга бўлган масалаларга қаратилмокда. Жумладан, Бразилия хукумати ўз хўжалигини ривожлантириш мақсадида Амазонка водийсида тропик урмонларни ўзлаштириш, бунинг учун дарахтларни кесиб, уларнинг ўрнига экин майдонларига айлантиришга ўринмокда. Бу хол мазкур минтакада кислород етишмаслигига ва бунинг оқибатида экологик муаммонинг кескинлашишига сабаб бўлмоқда. Дунёдаги кўпчилик сиёсий партиялар ва ҳаракатларининг сиёсий дастурларида умумбашарий муаммоларни ҳал қилишнинг зарурлиги ва аҳамиятга эътибор берилмай келинмокда. Масалан: Исроилдаги “Исроил Меҳнат партияси”, Эрондаги “Ислом Республикачилар партияси”, Бразилиядаги “Либерал фронт партияси” сингари кўплаб сиёсий партияларнинг фаолиятида умумбашарий муаммоларни ҳал қилиш масаласига икиинчи, учинчи даражали аҳамият берилмокда. Бундай турдаги партиялар фаолиятида сиёсий хокимиятга интилиш, айрим сиёсий кучларнинг манфаатларини ҳимоя қилиш асосий ўринни эгаллаган бир

www.arxiv.uz пайтда инсоният тахликага солиб турган умумбашарий муаммоларни ҳал қилишдан четда туриш холлари учраб турибди. Лекин шунга қарамай жаҳондаги жуда кўплаб сиёсий партияларнинг дастурларида умумбашарий муаммоларни ҳал қилиш ишига катта эътибор билан қараб келинмокда. Масалан:Ўзбекистондаги барча сиёсий партиялар, АҚШ, Англия, Германия, Хитой, Япония ва бошқа кўплаб мамлакатлардаги унлаб-юзлаб сиёсий партиялар ўзларининг назарий ва амалий фаолиятларида умумбашарий муаммоларни сиёсий йўл билан ҳал қилиш мақсадларида тўзилган. Жумладан, Германиядаги “Кукатпарварлар партияси” атроф- мухитни мухофаза қилиш мақсадида, Португалиядаги “Демократик янгиланиш партияси” мамлакатдаги тинчликсевар кучлар сафини жипслаштириш мақсадида тўзилган. Австралиядаги “Ядровий куролсизланиш партияси”нинг дастурида Австралиядаги барча турдаги ядро куролларининг жойлаштирилиши ва Австралия худудий сувларига ядро куроли ёки ятом зарядлари курилмалари бўлган кемаларнинг кириши, ядро куроли бўлган самолетларнинг учиб ўтишини такиклаш билан боғлиқ масалалар асосий ўринни эгаллайди. Бундай мисолларни жаҳондаги бошқа кўплаб сиёсий партиялар ҳаётидан ҳам келтириш мумкин. Умумбашарий муаммоларни сиёсий жиҳатдан ҳам ҳал қилишда халқаро ташкилотлар ва уюшмалар муҳим роль ўйнайди. Уларнинг ҳар бири ўзининг мақсад вазифаларига кўра атроф-мухитни мухофаза қилиш, очарчиликка қарши кураш, тинчлик ва хавфсизликни таъминлаш, ядро урушининг олдини олиш сингари умумбашарий муаммоларни ҳал қилишда катта ишларни амалга оширмокдалар. Бу ишда, айникса, Бирлашган Миллатлар Ташкилоти ҳамда унинг ЮНЕСКО, ЮНЭП сингари ихтисослашган ташкилотлари амалга ошираетган ишлар эътиборга лойикдир. Улар уруш ва тинчлик, хавфсизлик, экологик, кашшоклик ва очарчилик касалликлар билан боғлиқ муаммоларни ҳал этишда етакчилик ролини ўйнамокда.

www.arxiv.uz Умумбашарий муаммолар бир-бири билан ўзвий равишда боғлиқ бўлган муаммолардир. Шунга кўра улар олдинма-кекйин ҳал қилинмайди. Аксинча уларнинг барчаси бир вактда ҳал қилиб борилади. Чунончи, хавфсизлик муаммосини ҳал қилиш жараёнида экологик муаммолар, тинчлик, тинч-тотув яшаш ва бошқа муаммолар ҳал этиб борилади. Хатто бу муаммолардан бирининг ҳал этилиши бошқа муаммоларни ҳал қилиш ишини тезлаштиришга ёрдам беради. Умумбашарий муаммоларни ҳал қилишда сиёсат субъектлари ўртасидаги ўзаро ишонч ва ҳамкорлик муҳим аҳамиятга эгадир. Давлатлараро, сиёсий партиялараро муносабатларда ўзаро ишонч қанчалик кучли бўлса, умумбашарий муаммоларни ҳал қилиш иши шунчалик осонлашади. қарама-қарши туришдан кенг ҳамкорлик йўлига ўтиш, ўзаро ишончни мустахкамланиб бориши умумбашарий муаммолар ечимида соглом мухитни вужудга келтиради. Умумбашарий муаммоларни ҳал қилишда бундай ҳамкорликнинг аҳамиятиниЎзбекистон Республикасининг Президенти И.А.Каримов қуйидагича таърифлаган эди: “Ўзбекистонбарча манфаатдор мамлакатлар ва ташкилотлар билан умумбашарий муаммоларни ҳал этиш базасида ҳамкорлик қилишга тайер, Умумбашарий муаммоларга қарши курашда биргаликдаги куч гайратларни мувофиқлаштириш учун Марказий Осиёда БМТнинг минтакавий комиссиясини тузилишини биз кутлаган бўлур эдик”. Умумбашарий муаммоларни ҳал қилишдаЎзбекистон Республикасининг ўрни ва роли тобора ошиб бормокда. “Ўзбекистон Республикасининг давлат мустақилллиги тўғрисида”ги Баёнотда унинг умумбашарий муаммоларни ҳал этиш соҳасида мақсадлари аниқ кўрсатиб берилган бўлиб, унда тинчлик ва тинч-тотув яшаш сиёсатини изчиллик билан олиб бориш, куролсизланиш, мамлакатларнинг ўз худудини курол- яроглардан холи қилиш, ядровий куролларни тугатиш, суверен давлатлар ўртасида низо, ва келишмовчиликларни ҳал этишда куч ишлатмаслик каби муҳим умуминсоний тамойиллар ўзининг чуқур ифодасини

www.arxiv.uz топган.Ўзбекистон хукумати ана шу тамойилларга огишмай амал қилган ҳолда жаҳон майдонида, хусусан, Марказий Осиёда рўй бераетган кескин муаммоларни ҳал этишда ўзинингЎзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов БМТ Бош Ассамблеясининг 48 сессиясида қилган маърузасида қуйидагича асослаб берган эди: “Ўзбекистонбарча минтакаларда ва аввало Марказий Осиёда хавфсизлик ва барқарорликни таъминлаш учун катъий ва изчиллик билан ҳаракат қилиб келаяпти. …. Минтака хавфсизлигини бутун жаҳон хавфсизлиги муаммоларидан ажралган ҳолда куриб бўлмайди. Шунга асослниб,Ўзбекистон ядро куролининг батамом тугатилиши учун Ядро куролини таркатмаслик тўғрисидаги Шартномаларнинг самарали ҳаракат қилиши ва унинг ҳеч бир муддатсиз ўзайтирилиши учун ҳаракат қилади. Бизнинг республикамиз ана шу Шартноманинг ҳаракат қилиш муддатини ўзайтиришга оид Конференцияга тайергарлик мўзоқараларида фаол катнашадиЎзбекистон Марказий Осиё Минтакасининг ядросиз зона деб эълон қилинишининг катъий тарафдоридир”. Қисқача хулосалар. 1. Умумбашарий муаммолар дунёнинг жуда катта қисмига ёйилган бўлиб, у кўпчилик мамлакатлар ва халқлар ҳаётига кучли салбий таъсир кўрсатмоқда. 2. Умумбашарий муаммолар ҳозирги даврнинг энг долзарб сиёсий муаммоларидан бири сифатида бутун дунё мамлакатлари вахалқларига даҳлдордир. Бу муаммолар қандай турда ёки кўринишда бўлишидан қатъий назар табиат ва жамият учун, мамлакат ва халқларнинг осойишта ҳаёт кечириши учун, давлатларнинг самарали ички ваташқи сиёсат олиб бориши учун энг хавфли ҳодисадир уларни ҳал этиш давлатларнинг биргаликда қиладиган ҳаракатларига, жаҳон жамоатчилигининг қатъий ва изчил фаолият кўрсатишларига кўп жиҳатдан боғлиқдир. 3. Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов бир қанча халқаро анжуманларда ва учрашувларда қилган маърузаларида умумбашарий муаммоларни тинч, ўзаро келишув йўли билан ҳал қилишни

www.arxiv.uz ҳамда айрим муаммоларни халқаро ҳамжамиятнинг ҳамкорлиги асосида бартараф этишни тақлиф қилиб келмоқда.

www.arxiv.uz ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР 1. ЎзбекистонРеспубликасининг Конституцияси. Т.: 1992 2. Каримов И.А. “Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли2. Т.: 1992 3. Каримов И.А. “Ўзбекистон буюк келажак сари”. Т.: “Ўзбекистон”. 1998 4. Каримов И.А. Ватан озодлиги – олий саодат.Ўзбекистон Олий Мажлисининг Х V сессиясидаги маъруза. 20 август 1999 йил. 5. Рафиков Г.А. Хошимов Т.Р., Тураев А. “Сиёсатшунослик асослари”. Ўқув қўлланма. Термиз.: 1997 10-Мавзу:

O'xshashlar

Ислом ва ҳозирги замон

Миллий ва умуминсоний маънавият хамда уларнинг узаро муносабати

Маънавият ва маънавий мерос. Уларнинг кадимийлиги ва узаро муносабати, маънавият ва маданият

Эркин фукаро, озод шахс маънавиятини шакллантиришда умуминсоний кадриятлар ва миллий узига хосликнинг уйғунлигини таъминлаш

Маънавий-маърифий ишлар жараёнида олий ўқув юрти талабаларида мустақиллик тафаккурини шакллантириш хусусиятлари