Teхnogen madaniyaт (XVI-XX asrlar) - Madaniyatshunoslik - Referatlar

Teхnogen madaniyaт (XVI-XX asrlar)

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

79 KB

Ko'chirib olish

Te х nogen madaniya т (XVI-XX asrlar) Reja: 1. Тexnogen madaniyatning shakllanishi 2. Zamonaviy madaniyatda texnikaning ahamiyati. 3. Ommaviy madaniyat

1. Тexnogen madaniyatning shakllanishi. Zamonaviy madaniyatni texnikaviy, texnika xukmdorligi, dunyoviy-elektron yoki axborot madaniyati deb ataydilar. Bunday munosabat hozirgi madaniyatda fan va texnikaning o’rni muhimligini ko’rsatadi. “Zamonaviy” yoki “Yangi” fan antik yoki o’rta asrdagi fandan tubdan farq qiladi. Agar, ilgarilari fan duyoni asl holda, unga dahlsiz o’rgangan bo’lsa, endi esa, fan bilish, yaratish, ixtiro, loyiha tu zish kabi jarayonlarni mujassamlashtirib “inson idroki yordamida hal bo’ladigan muammolarga e’tiborini jalb qilmoqda”. Hozirgi fanning jo’shqin qiyofasi mana shundan iborat. Haqiqatni anglashga urinish o’rniga insonning qiziqish va extiyojlari mos keluvchi aniq imkoniyatlarni hisobga olish harakati uchun bo’lmoqda. Fan va madaniyatdagi yangi yo’nalish shakllanishining boshlanishi Uyg’onish davri bilan bog’liq. (XIV-XVI) Uyg’onish-Yevropa madaniyati taraqqiyotidagi muhim davr bo’lib, davriy jihatdan o’rta asrlarga mansub. Biroq, bu davr mutlaqo yangi madaniyat bosqichini ochdi. Shaxarlar ko’payishi, Yevropada ichki va tashqi savdoning vujudga kelishi, hunarmandchilikning rivojlanishi Yevropa madaniyatida yangi yo’nalishlarni paydo bo’lishiga olib keldi. Antik davr merosini o’rganish yangi falsafiy yo’nalishlar paydo bo’lishiga turtki bo’lib inson va tabiatning o’zaro munosabatlarida mutlaqo o’zgacha andoza shaklandi. Jamiyatdagi shaharliklar orqasida “gumanizm” deb nomlanuvchi yangi g’oya shakllandi. Bu nom inson haqidagi yangi dunyoviy fandan kelib chiqqan bo’lib, ilgarigi “ilohiyat haqidagi fanni” asta sekin siqib chiqardi. Insonparvarlik g’oyasi quyidagi xususiyatlarga ega: 1. Т abiat qonunlarini -”tabiiy-muvofiq“ tamoyili asosda tushuntirishga asoslanish; 2. Insonni muammolar markazi qilib olish (antropotsentrizm) - insonga tabiatning toji sifatida qarash; 3. Aqliy tafakkur (Ratsionalizm)-inson idrok va zakovat orqali atrof muhitni, o’z-o’zini biladi deb xisoblash;

Insonparvar lik g’oyalarining rivojlanishi dunyo va insonning diniy konsepsiyasi buzilishiga va XVIII asrda inson shaxsining o’zini qadrlash haqidagi ta’limot paydo bo’lishiga olib keldi. Gumanistlar o’z ta’limotining ishonch mezoni deb empriktajriba va ratsionallikni xisobladi. Bu xulosa u larni cherkovni Reformatsiya qilish (M.Lyuter, J. Kalvin), utopik sotsializm Т . Mor, Т . Kampanella) va ijtimoiy progmatizm (N. Makkiavelli) kabi g’oyalarni nazariy asoslashga olib keldi. Uyg’onish davri gumanistlari dunyo va inson paydo bo’lishida ilohiy g’oyalarni butunlay inkor qilmadi, balki olam doimiy va qat’iy qonunlarga muvofiq ravishda bunyodga kelishini tasdiqladilar. Antropotsentrizm, ratsionalizm, ssiyentizm-Uyg’onish davri madaniyati yaratgan asosiy qadriyatlar keyingi asrlar Yevropa madaniyati asosini belgiladi. Uning kengrivojlanishi natijasida XVIII asrda “ilmiy inqilob”, XVIII asrda Marifatparvarlik g’oyalarining tarqalishi va sanoat inqilobi boshlanishiga, nihoyat, XIX-XX asrlar davomida madaniyatning klassik texnikaviy shaklidagi yutuqlarga olib keldi. XVII asrda fan Yevropaliklar hayotiga, jamiyat ishlab chiqirishining barcha tizimlarini rivojlantirish va me’yorida faoliyat ko’rsatishning tabiiy va zururiy shirti bo’lib mahsus ij timoiy institut sifatida jadal kirib keldi. Davlat bu turdagi faoliyatning barcha qiyinchiliklarini o’zining zimmasiga oldi.Fanning shakllanishi va sekin asta jamiyat hayotiga muhim asos bo’lib kirishi yangi davr kishisining turmush tarzi, fikr yo’sini, tafovutli qiyofasi sifatida ritsionalizmning paydo bo’lishiga sabab bo’ldi. Ratsionalizmning keng ko’lamda namoyon bo’lishi XVIII asrdagi ma’rifatparvarlik harakati bilan bog’liq. Ma’rifatparvarlarning ratsionalistik yo’nalishi XVIII asrdagi ishlab chiqarishni tashkil qilish, davlatning ichki va tashqi siyosati, huquqiy institutlari va siyosiy partiyalarning shakllanishi, san’at taraqqiyotida ko’plab tamoyillarni belgilab berdi. Ma’rifatparvarlar Buyuk Fransuz inqilobining ideologlari hisoblanib, o’yg’onish davri gumanistlari boshlab bergan madaniy qadriyatlarni ulug’lash jarayonini nihoyasiga yetkazdi. XVIII asrda ilmiy bilim jamiyat ongini

butunlay yangi sifat darajasiga ko’tardi. Fan insonning ma’naviy hayotiga, chuqur kirib borib uning madaniyatiga mazmun bag’ishladi. Kishilarning-tabaqaviy, milliy-irqiy yoki boshqa farqlaridan qat’iy nazar barcha uchun bir xil mohiyat kasb etdi. Yevropa va Shimoliy Amerikaning ko’plab mamlakatlarida XIX asrning o’rtalarida industrlashtirish yoki sanoat burilishi nihoyasiga yetdi. Ratsionalizm va utilitarizm (manfaatparastlik) ning madaniyatdagi belgilovchilik o’rni fan va texnika taraqqiyotiga yangi turtki berdi. Sivilizatsiya ning o’siishi dastlab makon va zamonga xo s kechdi: insonning ma’naviy dunyosi o’tmishning yangi xududi va yangi “qatlami”ni o’zlashtira boshladi. Bilishning maydoni chuqurlashdi va keng aydi. Biroq, shu bilan birga zamon va makonni yenguvchi yangi usullar ham paydo bo’ldi: inson yangi texn ika vositasida ulkan fazoviy vaqtni qisqa muddatda bosib o’tib, yer yuzining xoxlagan joyida bo’lishi mumkin. Dunyo yangi qiyofa kasb etdi. 2.Zamonaviy madaniyatda texnikaning ahamiyati. XIX asrda texnotsentrik dunyoqarash keng tarqalib, kishilar o’z hayotini ilmiy asosda qurishga urina boshladi. Injenerlik faoliyati tamoyillari tabiat va jamiyat hayotiga keng yoyildi. Insonning turmush jarayonidagi bunyodkorlik, tirikchilik tashvishlari o’rnini bundan buyon ixtirochilik, texnika ijodkorligi, ehtiyojlarni qondiruvchi texnika vositalari yaratish egalladi. Тabiat, inson, madaniyat kabi tushunchalar talqini sezilarli o’zgardi. Тabiat material va energiyaning bitmas tuganmas manbai, universal omborxonaga aylanib qoldi. Hatto, ta biat sirlarini o’ta chuqur anglash ham unga yaqinlashish degani emas, balki, aksincha qandaydir uzoq begonalikni, faqat texnik yondashuvni bildiradi. Insonning o’z tabiati sirlarini anglashga urinishi shunchalik qarama-qarshi natijalarga olib keladi. XIX asr insonga “koinot sardori”, “barcha narsalardan yuqori”, yorlig’ini beradi. Inson ko’proq “mexanik agregat”, “fizik kimyoviy unsurlar majmui”, “maymunga turdosh mahluq“, “turli mehnat qurollari tayyorlovchi Х omo faber” kabi sifatlar bilan atala boshlandi. Insonning o’z mexanizmi bo’lgani kabi, dunyo ham unga o’xshash ulkan mashina ishlab

chiqaruvchi fabrikadir.Insonning o’zi o’rtacha mehnat unumdorligi o’lchamidagi madaniyat ijodkori. Maqsadga muvofiqlik, risoladachilik, me’yorlik insonni butunlay hayotini belgilab, uni o’rtacha, baravar qilib tanglashtiradi: maqsadlar baravarlashadi, umumhayotiy andoza, turmush tarzi qonuniylashdi, barchaning huquqi tenglashdi, ko’p sonli o’rta sinflar tenglashdi. Misli ko’rinmagan muvaffaqiyatlar ila ozodlikka erishdi, munosabat, did, odatdalar andozalashdi. Ommaviy madaniyat, hissiz, shaxssiz madaniyatlar davri keldi. Т exnika so’zining o’zi mahorat, san’atni anglatib, ishlab chiqarishga bog’liq yoki bog’liq bo’lmagan faoliyatni amalga oshirish uchun kishilar yaratgan vositalar yig’indisi uni belgilaydi yoki anglatadi. Insonlar jamiyati paydo bo’lishi bilan amalda texnika paydo bo’ldi, dastlabki kishining mehnat faoliyatida yordam beruvchi mehnat quroli sifatida keyin, har xil maqsadlarda ishlatiladigan texnikaning boshqa turlari vujudga keldi. Т exnikaning xususiyatlari shundaki: 1. Т exnika sun’iy ravishda kishilar tomonidan tabiatning o’zgarishi natijasida yaratilib, oqibatda oldindan yaralgan ideal andozalar moddiylikdan mujassamlanadi; 2. Т exnikaning ommaviy xususiyati - u avvalo, kishilarning amaliy extiyojlari bilan bog’liq bo’lib, shu ehtiyojlarni qodirishga xizmat qiladi; 3. Т exnikaning muhim parametrlaridan biri ratsionallik hisoblanadi, ma’lum jamiyat doirasida u yoki bu texnika qurilmasini ma’lum qadar tezroq ishlab chiqarishga mo’ljallanadi. Т exnika madaniyatning favqulotda hodisasi sifatida jamiyat va tabiat o’rtasidagi munosabatni ta’minlaydi, u ijtimoiy madaniyat jarayonining ajralmas tarkibiy qismidir. Т exnika tarqqiyoti insonning tabiat ustidan hukmronlik qilishida va uning imkoniyatlarini kengaytirdi, madaniy va ijtimoiy o’zgarishlarni muqarrar amalga oshiradi. Madaniyatda texnikaning o’rni xususida turlicha qarashlar mavjud. Yevropada XVIII -asr oxirlaridanoq texnikaning halokatli ta’siri haqida xabarlar tarqala boshladi. Т urli falsafa maktabining vakillari texnika sivilizatsiyasi, uning qattiq, “temr sur’ati”, beshafqat va axloqsizligini ta’kidlab,

hayot, tabiat, insonga xurmatsizligini qattiq tanqid qila boshladilar. ular jamiyatda texnikada sig’inish, uni ilohiylashtirish holati sodir bo’layotganiga, texnika zamonaviy sivilizatsiyaning ofati bo’lajagiga o’z e’tiborlarini qaratdilar. Т exnikaning nazoratsiz taraqqiy etishi ekologik muammolarni tug’dirdi, harbiy sanoat komplekslarining keng rivojlanishiga sabab bo’lib, oqibatda insonni texnikaning ijro qismiga aylantirib qo’yadi. Agar nazoratchilarning bir qismi texnikaga pessimistiknazar bilan qarab, an’anaviy jamiyatga qaytishni yagona yo’l deb qarashayotgan bo’lsalar, boshqalari esa texnikaning agressivligi va murosasizligini ta’kidlab inson bunday sharoitda faqat bitta iloji bo’lgan usul bilan qarshi turishi mumkin, ya’ni kuchi yetganicha texnomadaniyatning parchalanishiga yordam berishi kerak deb hisoblaydilar. Biroq, barcha muammo texnikaga emas, balki insonning o’ziga bog’liq. Т exnika ahloqiy jihatdan mustaqil olam emas, uning majmui xususiyatida jamiyatning qadriyat tuzilmasi namoyon bo’ladi. “ Т exnika inson” ziddiyatlarining bartaraf qilinishi yangi tipdagi insonning shakllanishiga bo’liq bo’lib, bu madaniyatdagi biosferik tamoyillarini xisobga oluvchi, tabiat va inson mun osabatlarini uyg’unlashtirishga harakat qiluvchi madaniyatning bosh muammolari oqilona hal qilishni ta’minlovchi sifatga ega bo’lgan yangi insondir. Insonning bu qadriyatlarga amal qilib, sifatli yangi iqtisodiy tip-”Hayot iqtisodini” yaratishga qodir bo’ladi. “Hayot iqtisodi” ilmiy-texnika taraqqiyoti yutuqlarini inkor etmagan holda na ishlab chiqarishda eng yuqori miqdoriy manfaatni, na biror kerakli joyda zarur miqdorlagi va zarur sifatdagi boylikni ko’zlab ish tutadi . L.Mamford yozishicha: “Bunday iqtisodiyot har qanda y tirik jon, har qanday jamoa uchun zarur bo’lgan xilma-xil boylik va kechinmaga ega bo’lishni taqozo qiladi, negaki tug’ilgandan to o’lgungacha uning individual hayoti shunday o’tsin”. Madaniyat dagi bosferik konsepsiya tarafdorlari insoniyat tarixida o’zlarining madaniyattasnifini tuzib, unda ta’kidlashlaricha insoniyatning ilk bosqichlarida madaniyatning turli hil biogelik ko’rinishlari mavjud bo’lgan, keyinchalik sun’iy ravishda “tabiat ustidan hukumronlik qilish” shioriga tayangan

holda texnologik madaniyat yaratildi zamonaviy odamlar yerdagi ekologik qonunlarga asoslanib turmushi taqozo qiluvchi noogenik madaniyatga o’tadi. Ekologik madaniyat hozirgi zamon sivilizatsiyasining ahamiyatga molik belgilaridan biriga aylanib bormoqda. 1980 yilarda e’tiboran zamonamiz ilm-fani tobora ekologiyalashmoqda. Dastlabki paytlarda ekologiya hayvonot va o’simlik dunyosi ning atrof muhit bilan bog’liqlik aloqalarini tadqiq etgan bo’lsa, so’ngiroq bir butun tarzda Yerning ekotizmi, biotsenzi, biosferani o’rgana boshladi. 1970 yillardan ekologiya jamiyat hayotidagi jarayonlarni o’rganishga kirishdi. Insoniyat jamiyati bilan uni o’rab turgan tabiiy iqlimiy, sotsial-madaniy muhitning aloqadorligi muammolarini o’rganuvchi sotsial ekologiya shakllandi. Ekologiyaning tabiiy va sotsial muhiti inson uning genofondi, odamni bugungi olamga moslashish jarayoni xususiyatlarini tadqiq etuvchi mustaqil tarmog’i “inson ekologiyasi” vujudga keldi. Т abiiy va sotsial, tabiiy va sun’iy jarayonlarning o’zaro ta’sir aloqadorligini optimallashuvini ekologik madaniyatni boshlanishi” deb hisoblash mumkin. Bu insoniyat tomonidan tabiiy va sun’iy ikki tizimning teng huquqligini tan olishi demakdir. Ayniqsa bu qishloq ho’jalik sohasi uchun o’ta ahamiyat kasb etadi. Hozirgi zamon qishloq ho’jaligi uchun mahsuldorlik va tovar ishlab chiqarish hajmi asosiy trategik maqsad emas, gap ekologiya qonuniyatlariga muvofiq tabiiy resurslardan oqilona foydalanish, atrof muhitni asrashdan iborat. Sanoat ishlab chiqarish uchun ekologik qonunlar tabiat resurslariga tejamkorlik asosida yondashish imkoniyatini beruvchi texnika-texnologiyani yaratishdangina iborat bo’lmay, ayni paytda, insonning mavjudligi va yashash muhiti biosferani asrash, qayta tiklashdan iboratdir. 3. Ommaviy madaniyat. XX asr o’rtalaridan fan va texnika taraqqiyoti kuchli axborotlar yig’imini paydo qildi. Ommoviy axborot vositalari (OAV)-matbuo, kino, radio, televideniye, kompyuter aloqasi zamonaviy sotsmadaniyat jarayonida salmoqli o’rinni egallay boshladi.

Haqiqatdan ham zamonaviy madaniyatning holisona tahlili shuni ko’rsatmoqdaki, ma’naviy madaniyat ko’proq ommaviylik kasb etib bormoqda. Ommaviy madaniyatning qiyofasi quyidagicha: 1. U millati, yoshi, joyi, ijtimoiy hususiyatlarga bog’liq bo’lmagan ommvaiy iste’molchilarga ega bo’ladi; 2. Bu madaniyatdagi namunalarni yaratgan jarayonning o’zi ommaviy xususiyat kasb etib, industriyaning mahsus ko’rinishini o’zida namoyon qiladi, ya’ni unda yuz minglab kishilar band bo’lib, ularning “matbuot qiroli”, “Buyuk shou tomoshachilari”, “kino, ТV, estrada yulduzlari” bo’ladi. Uning fikricha bu vosita insonlarning axborot olishdagi raqobat kurashida qudratli kuchga aylandi. OAV elektron texnika va yo’ldosh aloqalardan foydalanib, kishilarni ijtimoiy hodisalar va madaniy boyliklarni bir vaqtda idrok qilishga undaydi. G.E. Makmoen ta’kidlaganidek «hammobop va omma yoqtiradigan yangi dunyoviy elektron madaniyati» shakllanmoqda. Haqiqatdan ham zamonaviy madaniyatning holisona tahlili shuni ko’rsatmoqdaki, ma’naviy madaniyat ko’proq ommaviylik kasb etib bormoqda. Ommaviy madaniyatning qiyofasi quyidagicha: 1.U millat, yoshi, joyi, ijtimoiy hususiyatlarga bog’liq bo’lmagan ommaviy iste’molchilarga ega bo’ladi; 2.Bu madaniyatdagi namunalarni yaratgan jarayonning o’zi ommaviy hususiyat kasb etib, industriyaning mahsus ko’rinishini o’zida mamoyon qiladi, ya’ni unda yuz minglab kishilar band bo’lib, ularning «matbuot qiroli», «Buyuk shou tomoshabinga», «kino, Т V, estrada yulduzlari» bo’ladi. Ommaviy madaniyat kishilarni hayotni befar kuzatuvchi tomoshabinga aylantiradi. O’zlari ham mavjud hayotni guyo sarob kabi tasavvur qiladilar. Ommaviy madaniyat umumiy iste’molchilik ehtiyoji bilan bog’liq. Buning asosida iste’mol talab tovar sifatida xaridorgir bo’lish ma’anviy ehtiyoji yotadi. Oqibatda hozirgi zamon madaniyatidagi ma’naviy qadriyatlar tor doiradagi ehtiyojlarni qondirish vositasiga aylanadi. Madaniyatning chuqur ma’no-mohiyati,

xotira cheksizligi «odatli», «umumiy» qimmatlar bilan, haqiqiy ijod avvaldan ma’lum, mavjud namuna asosidagi «asarlar» yaratish va ishlab chiqish (kinoseriallar, sayez Т V va adabiy asarlar) bilan almashinadi. Shaxs o’zining ijodiy qobiliyati milliyatidan ayrilib, tayyor «madaniy mahsulotlar» iste’molchisiga aylanib qoladi. Hususan yoshlar uchun ommaviy madaniyatning xatarli oqibatlarini Prezidentimiz bir necha bor qayd etgan edilar. Har bir inson ikki yo’ldan birni tanlamog’i yo iste’molchi tarzda oqib bilan suzmog’i, yohud o’ziga, o’zligiga nisbatan talabchan bo’lib girdobdan chiqmog’i lozim. Insoniyat tobora texnika taraqqiyoti va ommaviy kommunikatsiyaning sotsial va ekologik jihatdan nazoratga olish, bugungi odam ma’naviy qiyofasini birhillashtirish (standartlash) ga qarshi jiddiy to’siq qo’yish zaruriyatini anglamoqda. Ushbu masalani o’ta kechkinligiga e’tibor qaratish, mavjud muammolarning yechim yo’llarini belgilashda 1990 yillarda BM Т -Bosh Assambleyasi e’lon qilgan Madaniyatning umumjahon o’n yilligi muhim bosqich bo’ldi. «O’n yillik»ning asosiy maqsadi-iqtisod va texnika tezkor rivojlanayotgan hozirga davrda umuminsoniy madaniy qadriyatlarning birinchi darajali ahamiyatini tiklashdan iborat bo’lib, bunda quyidagi vazifalarni hal etish masalasi amaliy qo’yildi: barcha tomonidan taraqqiyotni madaniyat yuksalish muhimligini tan olish, moddiy ishlab chiqarish bilan ijodkorlarning aloqadorlik yo’llarini belgilash, madaniy o’ziga hoslik va madaniyatlar muloqotini tan olish, individual va jamoa timsolida ijodiy potensial va tashabbuskorlikni qo’llab-quvvatlash, halqaro madaniy hamkorlikni rivojlantirish va boshqalar. Mustaqillik tufayli O’zbekistonning asosiy maqsadi madaniyatlarni yanada rivojlantirish va bir-birini boytishga yo’naltirilgan BM Т boshchiligida o’tkazilgan qator xalqaro dasturlarda jumladan, «Umumjahon manadiy merosi», «Buyuk ipak yo’li» dasturlarida bevosita va faol ishtirok etdi. Bugungi kunda Respublikada umumjahon ahamiyatiga molik mahomidagi Samarqand, Buxoro, Х iva va Shahrisabz yodgorliklari mavjud, shulardan keyingi uchtasi mavzku maqomga 1991 yildan so’ng erishdi.

«Buyuk ipak yo’li»-bu nafaqat tarix, u bugungi kun hamdir. 1993 yilning mayida Yevropa komissiyasi Bryusselda Markaziy Osiyo, Kavkaz hamda Yevropa ittifoqi davlatlari vakillarini to’pladi. Maqsad-ajdodlardan qolgan qadim yo’llarni tiklash orqali Markaziy Osiyo va Kavkaz mintaqasidagi mustaqil davlatlarni jahon iqtisodiyotiga integratsiyasini ta’lim etish; Uchrashuvda Yevropa-Kavkaz-Osiyo transport yo’lagini tashkil etish to’g’risida deklaratsiya qabullandi. I.A.Karimov ta’kidlaganlaridek, Т RASEK (transport yo’lagi) loyihasini amalga oshirish-Buyuk ipak yo’lini qayta tiklash ayrim shaxslar faoliyatining mahsuli emas, u zamon, jahon taraqqiyotining ob’ektiv zaruriyatidir. YuNESKOning amaliy qadamlaridan biri-«Ipak yli-muloqot yli dasturi asosida Samarqandda Markaziy Osiyo sivilizatsiyalari tarixini o’rganishga qaratilgan xalqaro Markaziy Osiyo tadqiqotlari institutining tashkil etilishi bo’ldi. Mustaqil davlatimizning milliy madaniyatini tiklash, rivojlantirish va umuminsoniy qadriyatlar asosida boyitishyo’lidagi yutuqlari tufayli 1997 yili O’zbekiston YuNESKO Ijroiy Kengashining a’zosi etib qo’llandi, Prezidentimiz I.A.Karimov «Ibn Sino» medali bilan taqdirlandi. Yurtimizda jisman va ma’nan sog’lom avlodni tarbiyalash, ta’lim tizimini takomillashtirish yoshlarda tarixiy ong va mustaqil tafakkurni shallantirishga katta e’tibor qaratmoqda. 2000 yil O’zbekistonda «Sog’lom avlod yili» deb belgilandi. Buni mohiyati shundaki, kechayotgan islohotlarning mohiyati insonga qaratilgan va u inson uchun amalga oshirilmoqda. Binobarin sog’lom avlod-millat, yurt kelajagi demak. Yurtimizda birinchi ordeni ham «Sog’lom avlod uchun» deb nomlangani bejiz emas. Bu buyuk kelajak yo’lidagi umidli qadam timsolidir.

Adabiyotlar ro’yxati 1. O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. Т .: «O’zbekiston», 2009 y. 2. Karimov I. A. O’zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. Т.1. Т.: «O’zbekiston», 1996 y. 3. Karimov I.A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin. Т.2. Т.: «O’zbekiston», 1996 y. 4. Karimov I.A. Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir. Т.3. Т.: «O’zbekiston», 1996 y. 5. Karimov I.A. Bunyodkorlik yo’lidan. Т.4. Т.: «O’zbekiston», 1996 y. 6. Karimov I.A. Yangicha fikrlash va ishlash davr talabi. Т.5. Т.: «O’zbekiston», 1997y. 7. Karimov I.A. Хavfsizlik va barqaror taraqqiyot yo’lidan. Т.6. Т.: «O’zbekiston», 1998 y. 8. Karimov I.A. Biz kelajagimizni o’z qo’limiz bilan quramiz. Т.7. Т.: «O’zbekiston», 1999 y. 9. Karimov I.A. Ozod va obod Vatan, erkin farovon turmush-pirovard maqsadimiz. Т.8. Т.: «O’zbekiston», 2000 y. 10. Karimov I.A. Vatan ravnaqi uchun har birimiz mas’ulmiz. Т.9. Т.: «O’zbekiston», 2001 y. 11. Karimov I.A. Хavfsizlik va tinchlik uchun kurashmoq kerak. Т.10. Т.: «O’zbekiston», 2002 y. 12. Karimov I.A. Biz tanlagan yo’l- demokratik taraqqiyot va ma’rifiy dunyo bilan hamkorlik yo’li. Т.11. Т.: “O’zbekiston”, 2003 y.

O'xshashlar

Texnogen madaniyat (XVI-XX asrlar)

XVI-XIX Asrlar madaniyati

Техноген маданият (xvi-xx асрлар)

Diniy dunyoviy texnogen va mоdеrnizm va pоstmоdеrnizmi madaniyati XVI - XXI asrlar

Ilk o`rta asrlar davri madaniyati va san’ati