Мирзо Улуғбек даври маданияти. Мирзо Улуғбек (1394-1449) - Madaniyatshunoslik - Referatlar

Мирзо Улуғбек даври маданияти. Мирзо Улуғбек (1394-1449)

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

35 KB

Ko'chirib olish

Мирзо Улуғбек даври маданияти. Мирзо Улуғбек (1394-1449). Моварауннахрда фан ва маданият тараққиётида Мирзо Улуғбекнинг қўшган хиссаси каттадир. Улуғбек мамлакат равнақ топишида илмий ва бадиий тафаккурини кучига қаттиқ ишонган эди. Улуғбек дунёвий ва диний маданият тараққиётида маънавий меросни ўзлаштиришни ахамиятини чуқур англаб етади. Шу сабабли Аҳмад Фарғоний, Мусо Ҳоразмий, Беруний, Фаробий, Ибн Сино меросини чуқур ўрганади. Қадимги юнон олимлари Афлотун, Арасту ва бошқаларни асарлари билан яқиндан танишади. Мадрасаларда нафақат Қуръони Карим, ҳадиси шариф, фикх, тавсир каби ислом манбалари, балки риёзиёт, хандаса, тиббиёт, география, араб филологияси каби дунёвий илмларни ўрганишга ҳам алоҳида эътибор берилади. Улуғбек илмгоҳларда ўша даврнинг йирик алломалари бўлган Шамсиддин Хафовий, Қозизода Румий, Ғиёсиддин Қоший, Али Қушчи кабиларни сабоқ беришлари учун етарли шарт-шароит ва имкониятлар яратади. Қозизода Румийни мадраса устозларининг раиси қилиб тайинлайди. Мадрасада толиби илмларга ўзи хам дарс беради. Мирзо Улуғбек XV-аср жаҳон астрономия фани соҳасида оламшумул тадқиқотлар олиб борган йирик алломадир. Самарқанд яқинида Обираҳмат деган жойда расадхона қурдиради, ўзининг астрономияга оид кузатишларини шу ерда олиб боради. Унинг 1437 йилда ёзиб тугатган “Зижи жадиди Кўрагоний“ жадвали янги астрономик кузатишлар ва хулосалар негизида дунёга келди. Улуғбек жадвали ўз даврининг энг мукаммал ютуғларидан хисобланади, чунончи Улуғбекнинг йил хисоби ҳозирги замон хисоб китобларига қиёс қилинганида бир минут икки секундга фарқ қилар экан. Мирзо Улуғбек табиий фанлар соҳасидагина эмас балки тарихшунослик, мусиқа илмида ҳам ажойиб асарлар яратган. Унинг “Тарих арба улус” (Тўрт улус тарихи) асарида туркий халқларнинг аждодлари, Чингизхон вафотидан

кейин ташкил топган улуғ салтанати тарихи хақида маълумот беради. Мусиқа соҳасида “Ўн икки мақом баёни” унинг “Рисола дар илми мусиқа” асарида ўз ифодасини топган. Бу асарда шундай фикрлар келтирилади: “Аввалда мақомлар еттита бўлғон “Мақоми рост”, “Мақоми ушшоқ”, “Мақоми наво”, “Мақоми рахоъ”, “Мақоми хижоз”, “Мақоми Ироқ”, “Мақоми Хусайний”. Яна шу рисолада Улуғбек бобомиз ўзи танбур ва ноғорани жуда яхши чалганлигини, “Булужий”, “Шодиёна”, “Ахлоқий”, “Табризий”, “Усули равон”, “Усули отлиғ” сингари куйларни ихтиро қилганлигини таъкидлаб ўтади. Темурийлар хукмронлиги шароитида тасвирий санъат турли йўналишлар бўйича ривож топади. Айниқса қулёзма адабиётини яратишда миниатюрачилик санъати, деворий суратлар санъати тикланади. Мутахассислар Самарқанддаги Ширинбек оқа, Бибихоним ва Туман оқа мақбараларидаги тасвирларда наққошлик ва хоттотлик санъати билан бир қаторда тасвирий лавхалар мавжудлиги хақида ёзадилар. Темурийлар тасвирий санъати хақида гап кетганда миниатюра рассомчилиги ривожланганлигини таъкидлаш керак. Малумки рассомчиликни бу соҳаси шарқ тасвирий санъатининг ўзига хос мактаби хисобланади. Ўрта аср достонлари, солномалари, достонларнинг мазмуни ва ўзига хос тузулиши санъатнинг ана шу жонли турида ифода этилади. Темурийлар даврида маданий юксалишни таъминлайдиган умумий омиллар бўлиб, улар сиёсий ижтимоий, иқтисодий, маънавий ва ғоявий соҳаларни ўз ичига олади. Ўша давр маданий ҳаёти ва унинг ривожланиши Марказий Осиё халқларининг кейинги даврларига ҳам ўз таъсирини ўтказди ва келгуси асрлар маданият ривожига пойдевор бўлиб хизмат қилди.

Фойдаланилган адабиётлар 1. И.Каримов “Ўзбекистон XXI-аср бўсағасида: хавфсизликка тахдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари” Тошкент 1997й. 2. “Миллий истиқлол ғояси: асосий тушунча ва тамойиллар” Тошкент «Ўзбекистон» 2000 й. 3. «Маънавият ва комиллик» Тошкент 1997 й. 4. И. Абдуллоҳ “Маънавият ва маърифат”, «Миллий тикланиш» газетасининг 1998 йил 12 ноябр сони.

O'xshashlar

Ўзбек халқининг мусиқа мероси тарихига назар

Туркистонда маърифатчилик маданияти

Шарқ уйғониш даври маданияти

Европа уйгониш даври маданияти

Европада уйгониш даври маданияти