Muallaq holatda kislorod yordamida eritish - Konchilik ishi - Referatlar

Muallaq holatda kislorod yordamida eritish

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1046 KB

Ko'chirib olish

Muallaq holatda kislorod yordamida eritish Reja: 1. Metallurgiya hisobi 2. Kislorodli-mash’alli eritish pechidagi ashyolar tengligini hisoblash 3. Boyitmalarning ratsional tarkibini hisoblash 4. Chang chiqish miqdorini hisoblash 5. Gazlarni hisoblash 6. KME pechining issiqlik tengligini hisoblash

Kislorod bilan boyitilgan havoning pechga purkalishi natijasida jarayonda harorat ortib boradi. Buning natijasida birikma va mod dalarning oksidlanish reaksiyasining faollik energiyasi ko‘p hol larda 83,8 dan to 167,6 mJ/mol ga teng bo‘ladi. H arorat 500 dan 1000 K gacha k o‘ tarilishi natijasida reaksiya tezli gi taxminan 20000 mar t a o rt adi. Bu oltingugurt birikmalarining oksidla nishi quyidagi umumiy reaksiya orqali ifodalanishi mumkin : MeS+1,5O 2 =MeO+SO 2 (3.27) Xomashyoning tarkibida, asosan, shunday oltingugurtli birik ma lar uch ray diki, ularning ashyo tarkibida erishi quyidagi ayrim sulfit larning oksidlanishi orqali Gibbs energiyasining o‘zgarish kattaligi bilan aniq lanadi. 1 mol kislorod uchun Gibbs energiyasining o‘zgarishi Cu 2 S uchun 237,9 kJ; ZnS uchun 280,7 kJ; FeS uchun 313,4 kJ.

Purkalayotgan havoning tarkibida kislorod konsentratsiyasining ortishi oltingugurtning to‘liq va mukammal oksidlanishiga olib kela digan omillardan biridir. D.M.Chijikov o‘zining xodimlari bilan oltingugurtli metallar ning, havo tarkibidagi kislorodning konsentratsiyasiga bog‘liq holda, oksidlanish darajasini ( ν ) aniqladi (1073 K, 10 min.). U quyi dagi ko‘rinishga ega: O 2 , % ν , % 1 5 20 25 PbS 27 , 2 87,1 95,6 97,0 FeS 4,8 - 87,5 - Cu 2 S 24,3 59,0 97,2 - CdS 46,0 90,5 99,4 -

Mash’alli eritish jarayoni quyidagi tartibda boradi. O‘ ta mayda lan gan shixta qorishmasi (0,074 mm) maxsus quritkich quyunlari yorda mida namligi 1% dan past darajada quritilgach, ashyo gorelka (yondir gich) orqali havo bilan pechga purkaladi. Natijada pech ichida muallaq holat da kislorod va ashyo changidan iborat b o‘ lgan mash’ala alanga misoli hosil b o‘ ladi. Ashyo chang holatda, qisman gaz holatda b o‘ l gan ligi uchun ham gazsimon modda kislorod bilan tez reaksiyaga kirishib oksid lanadi. Natijada harorat k o‘ tarilib, shixta aralashmasi qisman eri gan holda tomchi sifatida pech vannasiga tushadi. H osil b o‘ lgan gazsi mon moddalar, oksidlar m o‘ ri orqali pechdan chiqib ketadi. Mash’al ning o‘ zida birikma - larning parchalanishi bilan birgalikda flus birik masi bilan o‘ zaro ta’siri natijasida hosil b o‘ lgan ikkilamchi oksidlar tosh qol hosil qilishi mumkin.

Ashyolarning o‘ta maydaligi ashyo sirtining gazsimon modda bilan o‘zaro ta’si ri va yaqinlashuvini faollashtiradi. Shuning uchun ham yallig‘ qayta ruvchi pech ga nisbatan mash’alli pechdagi ashyolar ancha mayda bo‘ladi. Eng mu himi, har tomonlama samara beruvchi omil lardan biri ham ana shun dadir. Yana bir asosiy afzalliklaridan biri shixta aralashmasini yoki oltin gugurtli birik malarni eritish uchun tashqaridan q o‘ shimcha issiqlik manbai berish shart emas. Shuning uchun ham ushbu jarayon yoqil g‘i sarf qilmaydigan avtogen jara yon deb ataladi. Kislorodli-mash’alli eritish pechidagi jarayonda, asosan, yallig‘ qayta ruvchi pechdagi yoki konvert o rlash jarayonidagi ko‘pgina kimyo viy reaksiyalar boradi. Shuning uchun ularning ba’zi birlarini ko‘rib o‘tamiz : 6FeS 2 +14O 2 → FeS+2FeO+Fe 3 O 4 +11SO 2 (3.28)

2CuFeS 2 → Cu 2 S+2FeS+0,5S 2 (3.29) Cu 2 S+1,5O 2 → Cu 2 O+SO 2 ( 3.30) 3FeS+5O 2 → Fe 3 O 4 +3SO 2 (3.31) Demak, pechda alanga ichidagi mash’alli muhitda faqat birik malar oksidlanishi, ashyolarning erishi va qisman toshqolning hosil bo‘li shi ro‘y beradi. 3.4-rasmda KEM pechining qirqimi ko‘rsatilgan. Jarayon pech van na sida mash’aldan mayda zarralar va erigan moddalarning tomchila nishi hamda van na da kimyoviy birikmalarning zichligiga qarab toshqol va shteyn hosil bo‘lishi bilan tugaydi.

3.4-rasm. Kislorodli-mash’alli eritish pechi (KMEP) . Faqat texnologik kislorodning ishlatilishi oqova gaz tarkibi ning 80% gacha ortib borishiga olib keladi. Shuning uchun ham barcha oqo va texnologik gazlar sovutilib, elektr suzgichlarda changdan tozalanib, sulfat kislotasi olish sexiga jo‘natiladi. Kislorodli-mash’alli eri tish pechi alohida eritish dastgohi sifatida ishlay olmaydi. Uni alo hida kompleks deb atash mumkin. Shuning uchun ham kislorodli-mash’alli eritish maj mui (kompleksi)ni alohida o‘rganish o‘rinlidir. Quyidagi metallurgik jarayon ning aynan metallurgik hisobi ham KME pechining ashyo tengli gidan batafsil boshlanadi. Mash’alda hosil bo‘lgan magnetitning qay - tarilish reaksiyasi: 3(Fe 3 O 4 )+[FeS]→10(FeO)+SO 2 (3.32) Misning okidlanishi:

(Cu 2 S)+2[Cu 2 O]→6[Su]+SO 2 (3.33) (Cu 2 O)+[FeS]→[Cu 2 S]+(FeO) (3.34) Jarayonning tugashi toshqol hosil bo‘lish reaksiyasi bilan yakun lanadi. FeO(Fe 3 O 4 )+S i O 2 (CaO) → FeO(Fe 3 O 4 ) ∙ SiO 2 (CaO) (3.35) Hosil bo‘lgan toshqol tarkibida 0,7 – 0,9% mis, 32–36% SiO, 27–35 % FeO va boshqa oksidlardan iborat suyuq eritma 3.5-rasmda ko‘rsa til gan tuynuk orqali pechning orqa, ya’ni dum tomonidan suyuq holda to‘kiladi.

3.5 -r asm. Kislorodli - mash’alli eritish pechidan tayyor bo‘lgan suyuq toshqol 1250–1275 0 C ostida tashlanma joyga jo‘natish uchun temiryo‘l iziga o‘rnatilgan maxsus cho‘michga quyilmoqda. Metallurgiya hisobi Kislorodli-mash’alli eritish pechidagi ashyolar tengligini hisoblash

Kislorodli-mash’alli eritish pechida qaytarilish jarayonini hisob lash uchun quyidagi ma’lumotlar keltiriladi. Hozirgi kunda ko‘pgina misli boyitma va misli ashyolar aralash ma si chet ellardan ham keltirilmoqda. Asosan, M o‘ g‘uliston (Erdenet kom pa niyasi), Ispa niya, Bolgariya, Rossiya mis boyitmalari va ashyo aralash - malari shular jumlasi dandir. Shuning uchun ham ashyolar teng ligini hisob lash ushbu boyitmalarning alohida ratsional tarkibini aniq lash dan bosh la nadi . Chunki quyidagi kimyoviy tarkibning k o‘ rsat kich laridan ma’lumki, ularning miqdori va kimyoviy birik malari - ning tarkibi boyit malarda turlichadir. 1. Olmaliq tog‘-metallurgiya kombinati (OTMK) mis boyitish fabrikasi boyitmasining tarkibi: C u – 20%, S – 36%, Fe – 33%, S i O 2 – 6%, CaO – 0,5% va hokazolar. 2. Bolgariyadan keltirilayotgan mis boyitmasining tarkibi: C u – 17%, S – 26,5%, Fe – 28,2%, S i O 2 – 2,5%, CaO – 0,9% va hokazo . 3. M o‘ g‘ulistondan keltirilgan mis boyitmasining tarkibi: Cu – 18%, S – 29%, Fe – 28%, SiO 2 – 4%, CaO – 0,5% va h okazo .

O‘ tkazilgan ilmiy tad q i q otlar va OTMK markaziy analitik ta h lil tajriba xonasining k o‘ rsatgan h isobotlari b o‘ yicha minerallar joyla shuvi q uyida gicha: x alkopirit (CuFeS 2 ), kovelin (CuS) va pirit (FeS 2 ) boyitmaning sulfidli minerallaridir. Minerallarda mis CuFeS 2 va CuS orasida 9 : 1 nisbatda ta q sim lanadi . 4. Aralash boyitma tarkibi : 20% – Bolgariyadan keltirilgan boyi tma , 20% – M o‘g‘ ulistondan keltirilgan boyitma : 60% – Olmali q to g‘ - me tal lurgiya kom - binatining mis boyitish fabrikasi boyitmasi . 5. Kvarsli flus tarkibi : SiO 2 – 73%, Fe 2 O 3 –14,3%, Al 2 O 3 – 6%, CaO – 1%, Fe ( gematit k o‘ rinishida ) – 10% va h okazo . 6. Purkash tarkibi: texnik kislorod (O 2 ) – 95% va h okazo ( h ajm o‘ lchamlarida). Boyitmalarning ratsional tarkibini hisoblash Olmaliq tog‘-metallurgiya kombinati mis eritish zavodida mis ish lab chiqarish uchun chet ellardan keltiriluvchi va o‘z boyitish fabrika sidan olingan boyitmalarni xomashyoning ratsional tarkibi 100 kg boyitma uchun hisoblanadi.

Olmaliq tog‘-metallurgiya kombinati mis boyitish fabrikasi kuy dirilmagan boyitmasining quruq massa uchun tarkibi: C u – 20%, S – 36%, Fe – 33%, SiO 2 – 6%, CaO – 0,5% va h okazo . Mis CuFeS 2 va CuS minerallarining ta q simlanishi, yu q orida keltirilgan birikmalarning molekular massasi q uyidagicha topiladi : Cu – 63,54; Fe – 55,85; S 2 – 32,06∙2=64,12. Unda xalkopirit mineralining molekular massasi 63 ,54+55,85+64,12 =183,51 kg bo‘ladi. Xalkopirit (CuFeS 2 ) miqdori quyidagichadir: CuFeS 2 tarkibida misning miqdori: 20 ∙ 0,9 = 18 kg. CuFeS 2 tarkibida temirning miqdori: kg. 9858, 51 9,0 54, 63 51, 183 20    8215, 15 54, 63 85, 55 18  

CuFeS 2 tarkibida oltingugurt miqdori : kg. Tekshirish: 18+15,8215+18,1643=51,9858 kg. Kovelin (CuS) miqdori quyidagicha: kg. CuS tarkibida misning miqdori: 20 ∙0,1=2,0 kg. CuS tarkibida oltingugurt miqdori : kg. Tekshirish: 2,0 +1,0091=3,0091 kg. Pirit (FeS 2 ) miqdori oltingugurt bo‘yicha topiladi: FeS 2 tarkibida oltingugurt miqdori: 36–(18,1643+1,0091)=16,8266 kg.1643, 18 54, 63 12, 64 18   0091,3 1,0 54, 63 6, 95 20    0091,1 54, 63 06, 32 2   4829, 31 12, 64 97, 119 8266, 16  

FeS 2 miqdori: kg. FeS 2 tarkibida temirning miqdori : kg. Tekshirish: 16,8266+14,6563=31,4829 kg. Gematit (Fe 2 O 3 ) miqdori temir bo‘yicha hisoblanadi. Fe 2 O 3 tarkibida temirning miqdori quyidagicha: 33–(15,8215+14,6563) = 2,5222 kg. Fe 2 O 3 miqdori: kg. Fe 2 O 3 tarkibida kislorodning miqdori 3,6061– 2,5222=1,0839 kg. Tekshirish: 2,5222+1,0839 = 3,6061 kg.6563, 14 12, 64 85, 55 8266, 16   6061,3 7, 111 7, 159 5222,2  

Kuydirilmagan “bulg‘or” boyitmasining quruq massa tarkibi quyidagicha: Cu –17%, S – 26,5%, Fe –28,2%, SiO 2 –2,5%, CaO – 0,9 % va hokazo. Xalkopirit (CuFeS 2 ) miqdori: kg. CuFeS 2 tarkibida misning miqdori: 17∙0,9 =15,3 kg . CuFeS 2 tarkibida temirning miqdori: kg. CuFeS 2 tarkibida oltingugurtning miqdori: kg. 1879, 44 9,0 54, 63 51, 183 17   4483,13 54,63 85,553,15  4396,15 54,63 12,643,15 

Tekshirish:15,3+15,4396+13,4483=44,1879 kg. 3.1-jadvalda OTMK mis boyitish fabrikasi quruq boyitmasining ra ts onal tarkibi keltirilgan. 3.1-jadval OTMK mis boyitish fabrikasi quruq boyitmasining ratsional tarkibi

Birik - mala r Miqd ori Cu Fe S O 2 Si O 2 Ca O H ok azo CuFe S 2 51,98 58 18 15,8 21 18,1 64 CuS 3,009 1 2,0 1,00 91 FeS 2 31,48 29 14,6 56 16,8 26 Fe 2 O 3 3,606 1 2,52 22 1,08 39 SiO 2 6,0 6,0 CaO 0,5 0,5 Hoka zo 3,416 1 3,41 61 Jami 100 20 33 36 1,08 39 6,0 0,5 3,41 61

Kovellin (CuS) miqdori: CuS tarkibida misning miqdori: 17 ∙ 0,1 = 1,7 kg . CuS tarkibida oltingugurtning miqdori: Tekshirish: 1,7+0,8577=2,5577 kg . Pirit (FeS 2 ) miqdori undagi oltingugurt bo‘yicha topiladi. FeS 2 tarkibida oltingugurtning miqdori: 26,5–(15,4396+0,8577)=10,2027 kg . FeS 2 miqdori: . 5577,2 54, 63 6, 95 1,0 17 kg    . 8577,0 54, 63 06, 32 17 kg   . 0895, 19 12, 64 97, 119 2027, 10 kg   . 8868,8 12, 64 85, 55 2027, 10 kg  

FeS 2 tarkibida temirning miqdori : Tekshirish:10,2027+8,8868=19,0895 kg. Gematit (Fe 2 O 3 ) miqdori undagi temir bo‘yicha hisoblanadi. Fe 2 O 3 tarkibida temirning miqdori: 28,2 – (8,8868+13,4483)=5,8649 kg. Fe 2 O 3 miqdori quy i dagicha: Fe 2 O 3 tarkibida kislorodning miqdori: Tekshirish: 5,8649+2,5203=8,3852 kg. 3.2-jadvalda Bolgar iyadan keltirilgan quruq mis boyitmasining ratsional tarkibi keltirilgan. 3.2-jadval Bulg‘or mis boyitmasining ratsional tarkibi. 3852,8 7, 111 7, 159 8649,5 kg   . 5203,2 7, 111 48 8649,5 kg  

Birik - mala r Miq - dori C u Fe S O 2 Si O 2 Ca O H ok azo CuFe S 2 44 ,1 879 5, 3 1 3,4 48 1 5,4 396 CuS 2,55 77 1, 7 0,85 77 FeS 2 19,0 895 8,88 68 10,2 027 Fe 2 O 3 8,38 52 5,86 49 2 ,520 3 SiO 2 2,5 2,5 CaO 0,9 0,9 Hoka zo 2,37 97 2,37 9 Jami 100, 0 1 7 28,2 26,5 2 ,52 03 2,5 0,9 22,3 79

Mo‘g‘ulistondan keltirilgan kuydirilmagan mis boyitmasining quruq massa tarkibi: Cu – 18%; Fe – 28%; S – 29%; SiO 2 – 4%; Ca0 –0,5% va hokazo. Xalkopirit(CuFeS 2 ) miqdo ri : kg. CuFeS 2 tarkibida misning miqdori: 18 ∙ 0,9 =16,2 kg. CuFeS 2 tarkibida temirning miqdori: kg. SuFeS 2 tarkibida oltingugurt miqdori : kg. Tekshirish: 16,2+14,2394+16,3478=46,7872 kg. Kovelin (CuS) miqdori: kg.7082,2 54,63 6,95 9,018  3478 ,16 54 ,63 12 ,64 2 ,16  2394 ,14 54 ,63 85 ,55 2 ,16  7872,46 54,63 51,183 9,018 

CuS tarkibida misning miqdori: 18 ∙ 0,1=1,8 kg. CuS tarkibida oltingugurtning miqdori: kg. Tekshirish: 1,8+0,9082=2,7082 kg. Pirit miqdori undagi oltingugurt bo‘yicha topiladi. FeS 2 29–(16,3478+0,9082) =11,744 kg. FeS 2 miqdori: tarkibidagi oltingugurtning miqdori: kg. FeS 2 tarkibida temirning miqdori: kg. Tekshirish: 10,2293 + 11,744 = 21,9733 kg. 9082,0 54,63 06,32 18  9733,21 12,64 97,119 744,11  2293,10 12,64 85,55 744,11 

Gematit (Fe 2 O 3 ) miqdori undagi temir bo‘yicha hisoblanadi. F e 2 O 3 tarkibida temirning miqdori: 28– (10,2293+14,2394)=3,5313 kg. Fe 2 O 3 miqdori: kg. Fe 2 O 3 tarkibida kislorodning miqdori: kg. Tekshirish: 3,5313+1,5175=5,0488 kg. 3.3-jadvalda Mo‘g‘uliston quruq mis boyitmasining ratsional tarkibi keltiriladi. 3.3-jadval Mo‘g‘uliston quruq mis boyitmasining ratsional tarkibi 0488,5 85,552 7,1595313,3    5175,1 85,552 485313,3   

Birik - mala r Miqd o - ri C u Fe S O 2 Si O 2 Ca O H oka zo CuFe S 2 46,7 872 1 6, 2 14,23 94 16, 347 CuS 2,70 82 1, 8 0,9 082 FeS 2 21,9 733 10,22 93 11, 744 Fe 2 O 3 5,04 88 3,531 3 1,5 17 SiO 2 4 4 CaO 0,5 0,5 Hoka zo 18,9 825 18,9 9 Jami 100, 0 1 8 28 29 1,5 17 4 0,5 18,9 9

Aralash boyitma tarkibida 60% Olmaliq tog‘- metallurgiya kombinati mis boyitish fabrikasi va 20 %dan ham mo‘g‘ul, ham bulg‘or boyit malaridan bo‘lish sharti bilan bunday aralash boyitma tarkibi hisoblanadi. Xalkopirit (CuFeS 2 ) miqdori: 0,6∙51,9858+0,2∙44,1879 + 0,2∙ 46,7872 = 49,3865 kg. CuFeS 2 tarkibida misning miqdori: kg. CuFeS 2 tarkibida temirning miqdori: k g . CuFeS 2 tarkibida misning miqdori: kg. 1,17 51,183 54,63 3865,49  0304,15 51,183 85,55 3865,49  1,17 51,183 54,63 3865,49 

CuFeS 2 tarkibida temirning miqdori: kg. CuFeS 2 tarkibida oltingugurtning miqdori: kg. Tekshirish: 17,1+15,0304+17,2561=49,3865 kg. Kovelin (CuS) miqdori: 0,6∙ 3,0091+0,2∙ 2,5577+0,2∙ 2,7082=2,8586 kg. CuS tarkibida misning miqdori: kg. CuS tarkibida oltingugurtning miqdori: kg.0304,15 51,183 85,55 3865,49  2561,17 51,183 12,64 3865,49  90,1 6,95 54,63 8586,2  90,1 6,95 54,63 8586,2 

Tekshirish: 1,90+0,9586=2,8586 kg. Pirit (FeS 2 ) miqdori: 0,6∙ 31,4829+0,2∙ 19,0895+0,2∙ 21,9733=27,1023 kg. FeS 2 tarkibida temirning miqdori: kg. FeS 2 tarkibida oltingugurtning miqdori: kg. Tekshirish: 12,6170+14,4853=27,1023 kg. Gematit (Fe 2 O 3 ) miqdori: 0,6 ∙ 3,6061 + 0,2 ∙ 8,3852 + 0,2 ∙ 5,0488 = 4,8505 kg . Fe 2 O 3 tarkibida temirning miqdori: kg. 6170,12 97,119 85,55 1023,27  4853,14 97,119 12,64 1023,27  3926,3 7,159 7,111 05,485 

Fe 2 O 3 tarkibida kislorodning miqdori: 4,8505–3,3926 = 1,4579 kg . SaO miqdori 0,58 kg . SiO 2 miqdori 0,6∙ 6+0,2∙ 2,5+0,2∙ 4=4,9 kg . Hokazolar: 0,6 ∙ 3,4161+0,2 ∙ 22,3797+0,2∙ 18,9825=10,3221 kg . 3.4-jadvalda aralash quruq mis boyitmasining ratsional tarki bi keltiriladi. 3.4-jadval Aralash q uru q mis boyitmasining ratsional tarkibi

Birik - malar Miqdor i Cu Fe S O 2 Si O 2 Ca O H oka zo CuFe S 2 49,386 5 17 ,1 15,0 30 17,2 56 CuS 2,8586 1, 9 0,95 86 FeS 2 27,102 3 12,6 17 14,4 85 Fe 2 O 3 4,8505 3,39 26 1,45 79 SiO 2 4,9 4,9 CaO 0,58 0,5 8 Hoka zo 10,322 1 10,3 22 Jami 100,0 19 31,0 4 32,7 1,45 79 4,9 0,5 8 10,3 22

Chang chiqish miqdorini hisoblash Zavod ma’lumotlariga ko‘ra, muallaq eritish amaliyotida misning changga o‘tish foizi 0,8–1,0% ni tashkil etadi. U 1,0 % ga ten g deb qabul qil inadi . Shuningdek, changga boshqa elementlarning olib ketilishi 1% deb qabul qil inadi . 3. 5 -jadvalda chiqib ketuvchi gazlar bilan chiqib ketayotgan changning ratsional tarkibi keltirilgan. Changning foizlik tarkibi quruq tarkibiga mos tushadi. Jarayonga keltiriluvchi boyitmaning foizlik tarkibi eritishgacha bo‘lgan boyitmaning foizlik tarkibiga teng (3.6-jadval). Boyitmaning har bir birikma miqdoridan shu komponentning changga olib ketilgan miqdorini ayirib, jarayonda ishtirok etuvchi tarkibi va miqdori olinadi.

Shteyn tarkibini aniqlash Zavod ma’lumotlaridan kelib chiqib, eritishda misning shteynga ajralish darajasi 97% deb qabul qilinadi. Ajralish darajasining ko‘rsatkichini U bilan belgilab, pro fes sor V.I.Smirnov taklif qilgan quyidagi formula orqali hisoblab topish mumkin: U=(a–b∙sh)/a∙100–y B unda: a – ruda, boyitma, xomashyo tarkibida misning tarkibi, % ; b – 1 t ashyoni qayta ishlashda ajralib chiqadigan toshqol miq dori. Amaliyotda bu son 0,5 – 0,8 tonnani tashkil etadi;

sh – misning toshqoldagi tarkibi. Bunda shteyn tarkibidagi mis ning foiziga nisbatan 0,01 ga teng b o‘ ladi, ya’ni 30 foizli misning shteynini olsak, 30 ∙ 0,01=0,3 %; y – kuyindi, ya’ni eritish paytida ushlab bo‘lmaydigan qaytmas chang. Professor V. I. Smirnovning fikricha, bu u = 0,5%dan o rt masligi kerak. H isoblash tarkibida C u – 40%li misi bo‘lgan shteyn olishga qaratilgan. Unda shteyn tarkibida mis miqdori 100 kg boyitmadan 19 ∙ 0,97=18,43 kg. 100 kg quruq boyitmaga mos keluvchi shteyn miqdori: kg.075,46 40100 43,18 

Zavoddan olingan ma’lumotlarga ko‘ra, shteyn tarkibi quyidagicha: Cu - 40%; S – 25%; Fe – 29% va hokazo. Shteynning tarkibida mis xalkozin (Cu 2 S) ko‘rinishda mavjud bo‘ladi.

3.5-jadval 100 kg boyitmani qayta ishlashda hosil bo’lgan changning ratsional tarkibi H okazo 0,1032221 CaO 0,0058 0,0058 SiO 2 0,049 0,049 O 2 0,014579 0,014579 S 0,172561 0,009561 0,144853 0,327 Fe 0,150304 0,12617 0,03926 0,3104 Cu 0,171 0,019 0,19

3.6-jadval Changning chiqishi hisobga olingan holdagi jarayonga keltiriluvchi boyitma miqdori M iqdori 0,493865 0,028586 0,271023 0,08505 0,049 0,0058 0,103221 1,00 Birikm a- lar CuFeS2 CuS FeS2 Fe2O 3 SiO 2 CaO H okazo Jam i H okazo 10,219 10,219 CaO 0,5742 0,5742 SiO 2 4,851 4,851 O 2 1,4433 1,4433 S 17,0835 0,949 14,3404 32,3729

Fe 14,8801 12,4908 3,3587 30,7296 Cu 16,929 1,881 18,81 M iqdori 48,8926 2,830 26,8312 4,8020 4,851 0,5742 10,219 99,9 Birikm a- lar CuFeS2 CuS FeS2 Fe2O 3 SiO 2 CaO H okazo Jam i

Cu 2 S miqdori: kg yoki 50,0913%. Su 2 S tarkibida oltingugurt miqdori: kg yoki 0,0897%. Pirrotin (FeS) miqdori undagi oltingugurt bo‘yicha aniqlanadi. FeS tarkibida oltingugurt miqdori: 25–10,0897%=14,9103%. kg. FeS miqdori: kg yoki 40,8846 %. FeS tarkibida temirning miqdori: kg yoki 25,9744 %. Magnetit (Fe 3 O 4 ) miqdori undagi temir bo‘yicha topiladi. Fe 3 O 4 tarkibida temirning miqdori: 29–25,9744=3,0256 %. kg.6495,4 14,159 06,32 0795,23  8699,6 100 9103,14 075,46  8376,18 06,32 91,87 8699,6  9677,11 91,87 85,55 8376,18  3940,1 100 075,46 0256,3  9264,1 55,167 55,231 3940,1  0795,23 08,127 14,159 43,18 

Fe 3 O 4 miqdori: kg yoki 4,1811 %. Fe 3 O 4 tarkibida kislorodning miqdori: kg yoki 1,1555%. 3.7-jadvalda shteynning ratsional tarkibi va miqdori keltirilgan. ,0 55,231 64 9264,  5324 1

Foydalanilgan adabiyotlar ro ‘ yxati: 1. Каримов И.А. Ўзбекистон ХXI аср бўсағасида: xавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари. Тошкент: Ўзбекистон, 1998. 2. Хасанов А.С.,Топилов Т.Т., Асқаров М.А, Атаханов А.С. Кўҳна ва навқирон Олмалиқ. Тошкент, 2001 й, –185 б. 3. Хасанов А.С. История металлургии Узбекистана // Горный вестник Узбекистана. Навоий, 2004. № 3/18. С. 101–104. 4. Khasanov A.S., A.S.Atakhanov, F.R. Ismailova. The history of Uzbekistan’s metallurgy and new technologic processes // Shanghai University of China Nation Republic. Papers of scientific seminar meeting or winner of “Istedod”, 2005, December. R. 30–32. 5. Буряков И.Ф.,Косимов М.Р.,Ростовцев О.М. Тошкент вилоя тининг археологик ёдгорликлари. Тошкент: Фан, 1975. 6. Массон М.Е. Ахангаран: археолого-топографический очерк. Ташкент, 1953. 7. Буряков И.Ф. и др. Древня и средневековская культура Чача. Ташкент: Фан, 1979. 8. Хасанов А.С. Физическая химия медного производства Под ред. Санакулова К.С. Навоий, 2003. – 176 с. 9. Сигедин В.Н. Алмал ы кская жемчужина. Ташкент: Шарқ, 1995. 10. Хасанов А.С. Развитие производства меди // Вестник ТашГТУ. Ташкент, 2004. №3. С.168 – 173 .

O'xshashlar

Avtogen jarayon haqida umumiy tushuncha

Suyuq vannada eritish jarayoni

Texnologik jarayondagi fazalar o‘rni va ularning matematik ko‘rinishlari

Temir va boshqa birikmalar haqida

Qora metall rudalariga ishlov berish