Allyuvial sochma konlar - Konchilik ishi - Referatlar

Allyuvial sochma konlar

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

113.5 KB

Ko'chirib olish

Allyuvial sochma konlar Reja: 1. Qumqirg‘oq (plaj), glyatsial va eol sochma konlari 2. Kimyoviy cho‘kindi konlar 3. Kolloid eritma cho‘kmalari

Allyuvial sochmalar daryo tubi cho‘kmalarining harakati natija sida hosil bo‘ladi. Daryo suvining oqish tezligi ham vaqt, ham fazo ichida o‘zgarib turadi. Tezlikning vaqt ichidagi o‘zgarishi ham asriy, ham fasliy xarakterga ega. Asriy o‘zgarish eroziya bazisining o‘zgarishiga bog‘liq bo‘lib, avval oqim juda tez bo‘ladi; keyinchalik, cho‘kindi ko‘paya borgan sari sekinlashadi. Fasliy o‘zgarish bahordagi toshqin va kuz dagi soqin suvlar tezligiga bog‘liq. Vaqtning qisqaligiga qaramasdan bo‘lakli jinslarning asosiy qismi toshqin paytida keltiriladi.Tezlikning fazoviy o‘zgarishi daryo o‘zanining turli qismidagi turli tezliklardan iborat bo‘lib, asosiy oqimning yo‘nalishiga bog‘liq. Bahor paytida daryoning botiq qirg‘og‘i tomonidan yotqiziqlar bo‘rtiq qirg‘oq tomoniga ko‘chirilsa, kuzga yaqin buning teskarisi bo‘ladi. Undan tashqari daryoning tor va sayoz qismlarida oqim tezlashadi.Umuman daryo o‘zanidagi har qanday o‘nqir-cho‘nqirliklar va to‘siqlar oqim tezligi va yo‘nalishining o‘zgarishiga olib keladi. Xuddi shu kabi suvlarning qo‘shilish joyi ham oqim tezligi va yo‘nalishini keskin o‘zgartiradi. Allyuvial sochmalar qatlamsimon, linzasimon, lentasimon, bog‘ichsimon va ba’zida uyasimon shaklda bo‘lib, odatda 3 km gacha,ba’zan 10 km va undan uzun ham bo‘lishi mumkin. Ular asosan nam gumid iqlim sharoitida gilli nurash qobig‘ining yuvilishi natijasida hosil bo‘ladi. Allyuvial sochmalar daryo cho‘kmalarining ma’lum fatsiyalari bilan bog‘liqdir. Toshqin suvlar hosil qilgan, yoz paytida o‘t bosib yotadigan adoqlar hamda qirg‘oq bo‘yidagi qiya qatlamlar hosil qiluvchi cho‘kmalar sochma hosil qilmaydigan fatsiyalar hisoblanadi.

Allyuvial cho‘kindilarning saralanish jarayonida faqat zarralarning kattakichikligi va solishtirma og‘irligi emas, ularning ishqalanishidagi mexanik chidamliligi ham katta ahamiyatga ega. Zarralarning yeyilish darajasi ularning qattiqligi, ishqalanish kuchi va harakat tezligiga bog‘liq bo‘lib, zarra diametrining kubiga, harakat tezligining kvadratiga, zarra moddasining zichligiga va yo‘lning uzunligiga to‘g‘ri proporsional, qattiqligiga esa teskari proporsional. Zarra hajmi yarmiga kamayishi uchun mergel bo‘laklari 30 km, ohaktosh 50 km, dolomit 60 km, granit 100–150 km, kvars 150 km yo‘l bosishi kerakligi aniqlangan. Mineral zarralarining yoyilishida ularning ho‘llanish xossalari ham muhim ahamiyatga ega. Masalan, monatsit, olmos, sulfidlar kabi suvni o‘ziga olmaydigan minerallar harakat paytida tezroq yemiriladi. Minerallarning ana shunday abraziv chidamliligi ularning tarqalish imkoniyatini belgilab beradi. Minerallarni ularning tarqalish imkoniyatiga qarab uch guruhga bo‘lish mumkin: 1) past darajada tarqalish imkoniyatiga ega bo‘lgan kinovar, volframit, sheelit, barit va boshqalar; 2) o‘rtacha tarqalish imkoniyatiga ega bo‘lgan magnetit, granat,monatsit, kassiterit, oltin va boshqalar; 3) yuqori darajada tarqalish imkoniyatiga ega bo‘lgan xromshpinelidlar, ilmenit, platina, rutil, sirkon, korund, olmos va boshqalar. Minerallarning bu xususiyati qidirish ishlarida katta ahamiyatga ega. Daryo yotqiziqlarining eng tagida yotuvchi xarsang va g‘o‘la toshlardan tuzilgan perlyuvial cho‘kmalar, botiq qirg‘oq yaqinidagi daryo tubi cho‘kmalari va daryoning o‘rta qismidagi yotqiziqlar sochma hosil qiluvchi asosiy fatsiyalardir.Daryo o‘zining rivojlanishi tarixida ma’lum bosqichlarni bosib o‘tadi. Bu bosqichlarning har biri sochma konlar hosil bo‘lishida turlicha ahamiyatga ega. Dastavval boshlang‘ich yoki yoshlik stadiyasi vaqtida daryo o‘zani vertikal yo‘nalishda chuqurlashadi. U zinapoya va shovvalardan tuzilgan tor va tik nishabli

o‘zan bo‘yicha tez oqadi va maydalangan jinslarni oqizib, pastga tushirish bo‘yicha katta ish bajaradi. O‘rta yoki yetuklik bosqichida daryo qirg‘oqni yuvib kengayadi; ilon izi holiga kelib, cho‘kmalarni saralaydi. Og‘ir minerallar cho‘kindining tagiga o‘tirib, foydali qazilma sochmalarini hosil qiladi. Kechki yoki qarilik bosqichida eroziya deyarli to‘xtaydi, faqat toshqin suvlarigina biroz cho‘kmalar keltiradi.

Daryo o‘zining turli joylarida bu bosqichlardan turli vaqtda o‘tadi. Bir siklli vodiylarda daryoning quyi oqimi qarilik, o‘rta oqimi yetuklik va yuqori qismi yoshlik bosqichiga to‘g‘ri keladi. Yaxshi taraqqiy etgan daryo vodiylarida yangidan eroziya boshlanib, yangi siklga yo‘l ochib beradi. Natijada terrasalar vujudga keladi. Har bir terrasa bir sikl tarixini aks ettiradi. Ular bilan bog‘liq bo‘lgan qadimgi vodiy yoki o‘zan sochmalari esa endi terrasa sochmalariga aylanadi.Shunday qilib katta daryolarda bir necha terrasa sochmalari hosil bo‘lishi mumkin. Eng pastki, daryoga yondoshgan terrasaning tagida vodiy sochmalari, daryo suvining tagida o‘zan sochmalari, qirg‘oq bo‘yida esa qirg‘oq bo‘yi sochmalari hosil bo‘lishi mumkin. Allyuvial sochmalar baland tog‘ va past tekislik sharoitlarida hosil bo‘lmaydi. Ular uchun qulay sharoit yassi tog‘lik va o‘rtacha tog‘lik (mutlaq balandlik 650–950 m) relyeflaridir. Ba’zi allyuvial sochmalarning hosil bo‘lishida tektonika ham katta ahamiyatga ega. Yer qobig‘i bo‘laklarining cho‘kishi yoki ko‘tarilishi natijasida eroziya bazisi o‘zgarib, sochma konlar hosil bo‘lishi uchun qulay sharoit tug‘iladi. Eski sochmalar esa yangidan yuvilib yana ham boyroq konlar hosil qilishi mumkin. Allyuvial sochmalar ichida o‘zan, vodiy, terrasa, qirg‘oq bo‘yi va delta sochmalari hosil bo‘lishi sharoitlari miqdor va sifat jixatidan bir-biridan ajralib turadi. O‘zan, vodiy va terrasa sochmalari allyuviyning tubiga intiladi va foydali mineral sochmasining bir necha qavatidan iborat bo‘ladi.Vodiy va terrasa sochmalari pastdan yuqoriga qarab:1) zamin, 2) shag‘al, 3) gil va 4) tuproq qatlamlaridan tuzilgan bo‘ladi. Zamin daryo o‘zanining tub jinslaridan iborat bo‘lib, tekis, qirrali va to‘lqinsimon bo‘lishi mumkin. Tekis zamin massiv jinslarining ustida hosil bo‘lib,sochma to‘planishi uchun noqulaydir. Qirrali zamin slanes kabi qavatqavat jinslarga xos va ayniqsa, qirrali suvning oqimiga ko‘ndalang bo‘lsa, uzun va boy sochmalar hosil qiladi. To‘lqinli yoki o‘nqircho‘nqir zamin karstlashgan karbonat jinslari va shu

kabilarga xos bo‘lib, sochma hosil bo‘lishi uchun eng qulay hisoblanadi. Sochmalar bir necha qavatdan iborat bo‘lgan murakkab konlarda yuqoridagi zaminlar soxta zamin deb ataladi. Shag‘al qatlami umuman xarsang, tosh, qum va qisman gil mahsulotlarining arashmasidan iborat bo‘lib, foydali qazilma qatlamini tashkil qiladi. Gil qatlami – gil, qisman qum va shag‘aldan iborat bo‘lgan ma’dansiz qatlamdir. Bu xildagi sochma oltin konlariga misol qilib G‘arbiy O‘zbekistondagi Ustuk, Otquloq va boshqa o‘zan sochmalarini, Temirqobiq, Keskansoy va boshqa vodiy sochmalarini, Kattaich, Oqcho‘p va boshqa terrasa sochmalarini keltirish mumkin.

Qirg‘oqbo‘yi sochmalari daryolarning burilish joyidagi suv o‘rab turadigan yassi qirg‘oqlarda, orolchalarda suvning yuqori qismi hisobiga hosil bo‘lib, kichik- kichik linzasimon to‘plamlardan iborat bo‘ladi. Ular mayda va yupqa minerallarning qum va shag‘al ustidagi sochmalari bo‘lib, bir mavsumning o‘zidan yo‘qdan bor va bordan yo‘q bo‘lishi mumkin. Amaliy ahamiyati kam.Delta sochmalari daryo deltasida minerallarning juda mayda zarralaridan hosil bo‘ladi. Allyuvial sochmalar mayda konlardan tortib katta va ulkan konlargacha hosil qiladi. Hozirgi zamon sochma konlaridagi oltin zaxiralari bir necha o‘n tonnagacha boradi. Ularda bir kub metr qumdagi oltin miqdori bir necha o‘n milligramdan bir necha grammgacha bo‘lish mumkin. JARdagi Vitvatersrand koni kubometriga taxminan o‘n grammdan oltin beradi. Hozirgacha bir necha o‘n ming tonna zaxirasi aniqlangan. Shuningdek platina, olmos, qalay va volframning ham ancha yirik sochmalari mavjud. Qumqirg‘oq (plaj), glyatsial va eol sochma konlari Qumqirg‘oq (plyaj) sochmalari ko‘l, dengiz va okean qirg‘oqbo‘yi oqimining harakati hisobiga hosil bo‘ladi. Bunda qirg‘oqqa yo‘nalgan to‘lqin kuchi ushatqi jinslar bilan og‘ir minerallar zarralarini ham surishga qodir; qayta oqib tushayotgan suv esa, faqat yengil zarralarnigina olib ketadi. Natijada plajda saralanish ro‘y beradi.Qirg‘oqbo‘yi sochmalari hosil bo‘lishining yana bir o‘ziga xos xususiyati shundaki, bunda to‘lqin kuchi kuchli bo‘lganidan bo‘lakchalar ularning solishtirma og‘irligiga qarab saralanadi. Dengiz va okean qirg‘oqbo‘yi sochmalari ko‘proq rutil, ilmenit, sirkon, ba’zida kassiterit, olmos, kamdan kam oltin va platina uchun xos bo‘lib, ular suvning ko‘tarilishi va pasayishi chiziqlari orasida, yopiq havzalarda esa plajning suv yuvib turadigan qismida joylashgan bo‘ladi. Qirg‘oqbo‘yi sochma konlari asosan lentasimon va bog‘ichsimon to‘plamlar hosil qilib, qalinligi 1 metrdan oshmaydi; uzunligi esa,

bir necha o‘n va yuz km ga (Braziliyadagi sochmalar Atlantika okeani bo‘ylab 200–300 km ga, Avstraliyadagi sochmalar esa 600 km ga cho‘zilgan) borishi mumkin. Foydali mineral zaxirasi bir necha million tonnaga yetadi. Ular ba’zida 0,5–1,25 m qalinlikda qum bilan ko‘milgan bo‘lishi mumkin. Sochmalarning ko‘ndalang kesimi qabariq linza ko‘rinishida bo‘ladi. Dengiz va okean plaj sochmalari yon atrofidagi daryolarning allyuviy cho‘kmalari hisobiga, juda kam hollarda esa qirg‘oq hisobiga hosil bo‘lishi mumkin.

Glyasial sochmalar materik va tog‘ muzliklarining siljishi hisobiga hosil bo‘ladi. Ammo bunda mahsulot maydalanmaganligi va saralanmaganligi uchun konlar haddan tashqari kam hosil bo‘ladi. Bunga Alyaskaning oltinli morenalari, AQSHdagi Viskonsiya va Michigan olmosli morenalarigina misol bo‘la oladi. Ba’zi hollarda erigan muz suvlari ularni qisman saralab, flyuvioglyatsial sochmalar hosil qiladi, ammo bularning amaliy ahamiyati juda kam. Glyatsial sochmalar tub konlarni qidirish ishlarida katta ahamiyatga ega.Eol sochmalarning hosil bo‘lishida shamolning bo‘laklarni yumalatishi, sakratib uchirish orqali saralashi eng asosiy omil hisoblanadi. Buning allyuvial saralanish jarayonidan farqi shundaki, bir xil tezlikdagi shamol suvga qaraganda bir necha yuz marta kichik bo‘lgan zarralarnigina uchira oladi. Shamolning ma’lum tezligida ma’lum kattalikdagi zarrachalargina uchiriladi. Shamolning o‘zgarmas yo‘nalishda esib, qayta-qayta sovurishi natijasida mayda va yengil zarrachalar chang holida uchib ketadi, yirik va og‘irroq zarrachalar esa dyuna, barxan va to‘lqinsimon tizmalarning orqa qismida to‘planib qoladi. Eol sochmalarning hosil bo‘lishi quruq arid iqlimga xos bo‘lib,ko‘pincha dengiz sohillaridagi qirg‘oqbo‘yi sochmalarini uchirib saralash yoki cho‘l va sahrolarda elyuvial, prolyuvial va eski allyuvial qoliqlarni saralash yo‘li bilan vujudga keladi. Ularning hosil bo‘lishida prolyuviy bilan doimo to‘lg‘izib turiladigan botiq relyeflar ancha qulaylik tug‘diradi.

4-jadval Shamol tezligining turli kattalikdagi kvars zarralarini siljitish darajasi (I.Tule, P.Fagler va boshqalar bo‘yicha)

Shamolning kuchi Kuchsiz Yengil O‘rtacha Kuchli Shamolning tezligi, m/sek 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 13 15 16 Zarrachalar diametri, mm 0,05 0,12 0,20 0,29 0,35 0,46 0,57 0,67 0,78 0,90 1,02 1,33 1,75 2,00

Eol sochmalari ayrim dyunalar va shunday lagansimon botiq- liklarda yupqa plashlar, oqimlar, kichik uyasimon to‘plamlar shaklida hosil bo‘lib, amaliy ahamiyati ayrim hollardan tashqari katta emas. Eol sochmalariga misol qilib janubi-g‘arbiy Afrikadagi taqir Namib cho‘lidagi olmos sochmalarini keltirish mumkin. Ular Qozo- g‘iston, Xitoy, Mo‘g‘iliston va boshqa joylarda ham tarqalgan. Kimyoviy cho‘kindi konlar Suv va shamol mahsulotlarini ko‘l, dengiz va okeanlarga kelti rilib, turli reaksiyalar natijasida keyinchalik cho‘kindi holiga o‘tish yo‘li bilan hosil bo‘ladigan konlar kimyoviy cho‘kindi turiga kiradi. Bunday konlar quyidagi yo‘llar bilan hosil bo‘ladigan cho‘kma lar hisobiga paydo bo‘ladi: 1) chin eritma cho‘kmalari; 2) kolloid eritma cho‘kmalari; 3) organizmlar ishtirokida hosil bo‘luvchi biokimyoviy cho‘k malar.

Chin eritma cho‘kmalari Chin (ya’ni molekular) eritmaga quruqlikdagi oson eruvchan tuzlar (NaCl, KCl, MgCl, MgSO 4 , CaSO 4 , CaCl 2 ), organik moddalar, CaCO 3 , MgCO 3 , NaCO 3 , va SiO 2 kabi qiyin eriydigan birikmalar to‘yinmagan yoki issiq iqlim sharoitidagi daryolarda to‘yingan eritma hamda qisman bo‘lakli jins holida suv havzalariga kelib tushadi.Natijada ko‘l, dengiz va okeanlar ma’lum miqdorda erigan tuzlar bilan boyigan kuchsiz elektrolit holida bo‘ladi. Okean suvidagi o‘rtacha tuz miqdori 3,5 %ga teng. Suv havzalariga sersuv daryolar quyilsa, undagi tuz miqdori kamroq bo‘ladi (Kaspiy dengizida 1,5 %, Fin qo‘ltig‘ida 0,35 %). Ko‘l va dengiz kabi berk havzalarda bug‘lanish tezligi tuzsiz suvlarning quyilish tezligidan yuqori bo‘lsa, tuz miqdori ko‘proq bo‘ladi (O‘rta Yer dengizida 3,9 %, Qizil dengizda 4,2 %). V.Vernadskiyning hisoblariga ko‘ra okean va dengizlarda 22 mln km 3 hajmda erigan tuz bor. Bu tuz butun Yer yuzini uzluksiz 42 m qalinlikda tuz qatlami bilan qoplashga yetadi. Shuning 3/4 qismi osh tuzidir. Dengiz suvlarida ishqoriy metallarning xlorid, sulfat va karbonatlari asosiy o‘rnini egallaydi, qolgan elementlar juda kam miqdorda bo‘ladi. Birikmalarning tuz holida ajralishi asosan to‘rt sababga, ya’ni haroratning pasayishi, erituvchining bug‘lanishi, turli tarkibli eritmalarning o‘zaro qo‘shilishi va vodorod ko‘rsatkichi (pH)ning o‘zgarishiga ko‘ra sodir bo‘ladi. Bunda tuzlarning eruvchanligi, konsentratsiyasi, suvning harorati, bosimi, pH miqdori kabi qator omillar katta ahamiyatga ega. Harorat va bosimning pasayishi eruvchanlikni pasaytiradi. Suvning bug‘lanishi natijasida tuzlarning konsentratsiyasi oshib, eritma to‘yingan holga keladi. Tarkibi har xil bo‘lgan eritmalar uchrashganda reaksiyalar ro‘y beradi. Muhit o‘ta ishqoriy bo‘lganda (pH >8) eritma ishqoriy metallar (Na, K, Mg, Ca) ga to‘yinadi. Ana shularning hammasi tuz eritmalarining cho‘kindiga

o‘tishiga imkoniyat yaratadi. Cho‘kindiga o‘tishga yana bir muhim sabab-tuzlarning eruvchanlik xossalaridir. Shunga ko‘ra qiyin eruvchan tuzlarga yuqoridagi omillar tezroq ta’sir qiladi, oson eruvchanlari esa bu omillarga keyinroq reaksiya beradi. Shu sababli umumiy holda tuzlar ma’lum tartibda cho‘kindiga aylanadi (5-jadval). Bu tartib tuz konlarida qiyin eruvchi tuzlarning pastdan yuqoriga qarab oson eruvchi tuzlar bilan almashinib, zonal joylashishiga olib keladi.

Tuz konlarida silvin (KSl), kainit (KCl, MgSO 4 , · 3H 2 O), sulfatlardan tenardit (Na 2 SO 4 ), mirabilit (Na 2 SO 4 · 1OH 2 O) va boshqa qator birikmalar, karbonatlardan soda (Na 2 CO 4 · 1OH 2 O) va boratlardan kaliborit KMg 2 B 11 O 19 · 9H 2 O) ko‘p uchraydi. Undan tashqari brom,yod, seziy, rubidiylarning tuzlari ham tuz konlaridan olinadi. Tuz konlari tabiatda uch xil ko‘rinishda uchraydi: 1) yerosti va ochiq suv havzalaridagi suyuq namakob holidagi tuzlar; 2)hozirgi zamon konlari; 3) qadimiy yerosti konlari. Suyuq namakob holidagi tuzlar odatda rapa deb ataluvchi suyuq va samosad deb ataluvchi qattiq cho‘kindi qismidan iborat bo‘lib,cho‘kindining qalinligi bir necha o‘n m gacha bo‘lishi mumkin.Rangi, asosan oq, donachali mayda va tuzlari eruvchan bo‘ladi. Hozirgi zamon konlari birinchidan dengiz suvining regressiyasi natijasida qirg‘oqbo‘yi chuqurliklarida qolgan ko‘llarda, vaqt o‘tishi bilan ularning yanada tuzga boyib qurishi bilan hosil bo‘ladi. Bunday konlar Azov (Sivash ko‘li), Kaspiy (Qora-Bo‘g‘oz), Orol (Jaqsiklich) va boshqa dengizlarning bo‘yida ko‘p tarqalgan. Ikkinchidan, ular kontinentdagi suvi chiqib ketmaydigan tekis pastliklarda yer usti va yerosti suvlarining to‘planib, quruq va issiq iqlim sharoitida tinmaybug‘lanib turishi natijasida hosil bo‘ladi. Bunday konlar Turkmaniston,Mo‘g‘iliston va boshqa ko‘pgina joylarda mavjud. 5-jadval Tuzlarning cho‘kindiga aylanishi tartibi

1. Kalsit Nomi CaCO 3 Formulasi 2. Dolomit 3. Gips 4. Angidrit 5. Galit 6. Galit va poligalit 7. Galit va karnallit 8. Galit va bishofit Ca, Mg(CO 3 ) CaSO 4 ·2H 2 O CaSO 4 NaCI 2CaSO 4, MgSO 4 , K 2 SO 4 , 2H 2 O KCI, MgCI 2 , 6H 2 O MgCI 6, 6H 2 O

Qadimgi yerosti konlari hozirgi zamon konlaridan tuz uyumlarining bir necha yuz m qalinroqligi (Solikamskda 500 m, Strassufurt konida 800 m) bilan farq qiladi. Qadimgi tuz konlarining alomatlaridan biri – shaklining qatlamdan tashqari yana qubbasimon, burilmalar va do‘ngliklar ko‘rinishida bo‘lishidir. Buni ko‘proq «tektonik jarayonlar oqibati» deb hisoblash o‘rinlidir. Tuz yumshoq bo‘lgani uchun tektonik harakatlar jarayonida oqish xususiyatiga ega. Qadimgi tuz konlarining tashqi ko‘rinishi rangdorligi (kulrang va boshqa to‘q ranglar), kristallarining yirikligi va qiyin eruvchanligi bilan ajralib turadi. Kolloid eritma cho‘kmalari Kolloid eritma cho‘kmalari ko‘rinishida asosan metall element lar konlari vujudga keladi. Ulardan temir, marganets, aluminiy, uran,xrom, nikel, kobalt, mis va boshqalarning birikmalari daryo suvlarida gi organik gumus kislotalari himoyasida suv havzalariga kolloid erit ma (zol) va changsimon zarralar holida yig‘iladi. Ko‘l va botqoqlarning gumus kislotasiga boy sharoitida ular cho‘kindiga aylanib,temir, marganets, aluminiy va boshqa elementlarning oolit (no‘xatsimon) teksturali ma’danlarini hosil qiladi. Oolitlar juda maydadan tortib to 3–4 sm kattalikkacha bo‘lishi mumkin. Ularning yadrosi qum zarrasi yoki boshqa qattiq zarracha bo‘lib, cho‘kindi minerallar bir necha qavat qobiq sifatida yadroni o‘rab olgan holda uchraydi. Agar kolloid eritmalar dengiz va okeanlarning chin (molekular) eritmalariga daryo suvlari yordamida qo‘shilsa, zol holidagi kolloidlar

koagulyatsiyalanib (ivib) ipir-ipir modda – gelga aylanadi va dengiz hamda okeanlarning qirg‘oqlari yaqinida cho‘kmalar hosil qiladi. Kolloid eritmalarning cho‘kindiga o‘tishida bakteriyalar ham ma’lum ahamiyatga ega. Jelvak (shishsimon) va tarqoq donachalar shaklida uchraydigan pirit «oltingugurt bakteriyasi» deb ataluvchi ma’lum bakteriyalarning mahsulotidir.

Adabiyotlar: 1. Karimov I.A. O‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida: xavfsizlikka taxdid, barqarorlik shartlari va kafolatlari. T. 1997. 2. O‘zbekiston respublikasining yer to‘g‘risidagi qonuni. 3. Betextin A.G. Mineralogiya kursi. T. «O‘qituvchi», 1969. 4. Qo‘shmurodov O., Qodirov M.H. Petrografiya. T. «Universitet», 1994. 5. Qo‘shmurodov O., Umarov A.Z., Ishbayev X.D. Kristallografiya. T. «Universitet», 2004. 6. Qo‘shmurodov O., Koneyev R.I., Umarov A.Z. Mineralogiya. T. «Universitet», 2005. 7. Qodirov M.H., Shorahmedov Sh.Sh. Geologiyadan amaliy mashg‘ulotlar. Toshkent, «O‘zbekiston», 1994. 8. Qo‘shmurodov O. Foydali qazilmalar (ma’ruzalar matni). «Universitet», 2002. 9. Tursunov M.X. Foydali qazilmalar. TDTU, 2000.

O'xshashlar

Ekzogen konlar

Metall foydali qazilmalar

Asl metallar

Nodir metallar

Yer po‘stining tuzilishi va tarkibi