Yorug‘likning qo‘sh sinishi - Kimyo - Referatlar

Yorug‘likning qo‘sh sinishi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

186.5 KB

Ko'chirib olish

Yorug‘likning qo‘sh sinishi Reja: 1. G‘ayri oddiy nur 2. Oddiy nur 3. Anizotrop kristallar 4. Kerr effekti 5. Kotton-Muton hodisasi 6. Xulosa

XVII asrning oxirlaridayoq Island shpati (СаСО 3 ) kristalli nurni ikkiga ajratib sindirishi ma’lum bo‘lgan edi. Bu hodisa yorug‘likni ikkiga ajralib sinishi deb nom oldi ( 1 -rasm). Agar kristall tushuvchi nurga nisbatan aylantirilsa, kristalldan o‘tuvchi ikki nur ham aylanadi. Fizik xususiyatlari yo‘nalishlariga bog‘liq bo‘lmagan muhit izotrop muhit deb, aksincha yo‘nalishlarga bog‘liq bo‘lgan muhit anizatrop muhit deb ataladi. Izotrop muhitda (masalan, shisha plastinkada) yorug‘likning sinishi Snellius qonuni deb ataluvchi sinish qonuniga bo‘ysunadi, ya’ni  singan nur, tushuvchi nur va tushish nuqtasiga o‘tkazilgan perpendikulyar bir tekislikda yotadi.  tushish burchagi sinusining sinish burchagi sinusiga nisbati ikkala muhit uchun o‘zgarmas kattalik. Bu nisbat shu muhitning sindirish ko‘rsatkichiga teng. Anizatrop muhitda, ya’ni anizatrop kristallarda (masalan, Island shpatida ) yorug‘lik singanda manzara o‘zgacha bo‘ladi. Tabiiy nur K kristallning A nuqtasiga tushgach ikki nur AB va AC larga ajraladi. Bu nurlar kristalldan chiqqach tabiiy nurga parallel yo‘nalishda (BD va CE) davom etadilar. Kristallda nurlarning sinishi tekshirilganda quyidagilar aniqlandi.  Singan nurlardan biri AB Snellius qonuniga to‘la bo‘ysunadi:  Ikkinchi nur esa AC Snellius qonuniga bo‘ysunmaydi. 1-rasm. Yorug‘likning qo‘sh sinishi

Shuning uchun AB oddiy nur deb, AC esa g‘ayrioddiy nur deb nom olgan. Tekshirishlarning ko‘rsatishiga bu nurlar yassi qutblangan ekan. Lekin ularning tebranishlari o‘zaro perpendikulyar tekisliklarda sodir bo‘ladi. Bundan tashqari island shpatining sindirish ko‘rsatkichi oddiy nur uchun 1,658 ga g‘ayrioddiy nur esa n nurning yo‘nalishiga bog‘liq bo‘lib kristallning optik o‘qi (00) yo‘nalishida 1,658 ga kristallning optik o‘qiga perpendikulyar yo‘nalishda 1,486 ga tengligi aniqlangan. Oddiy va g‘ayrioddiy nurlarning sindirish ko‘rsatkichlari bir-biridan farqlanganligi uchun bu nurlarning kristalldagi sinish burchaklari ham farqlanadi. Natijada oddiy va g‘ayrioddiy nurlar bir-biridan ajralib davom etadi. Umuman olganda Е  vektorni har bir vaqt momenti bo‘yicha perpendikulyar o‘qlar bo‘yicha proyeksiyalash mumkin (2 -rasm). 2-rasm. Vektorni Е  o‘qlar bo‘yicha taqsimlanishi. Bu shuni anglatadiki, har qanday to‘lqinni ikkita o‘zaro perpendikulyar chiziqli qutblangan to‘lqinlar superpozitsiyasidan iborat deb tasavvur qilish mumkin,  t E E t Е y x     ) ( . Qutblangan yorug‘likning E x (t) va E y (t) tashkil etuvchilari kogerent, qutblanmagan nurniki kogerent bo‘lmaydi. Birinchi holda E x (t) va E y (t) tashkil etuvchilar fazalar farqi doimiy, ikkinchi holda doimiy bo‘lmaydi. Nurlarni ikkiga ajralib sinish hodisasi ko‘pgina kristallarda ikkita o‘zaro perpendikulyar qutblangan nur uchun sindirish ko‘rsatkichi har xil bo‘lishi bilan tushuntiriladi. Shuning uchun ham kristall o‘zidan o‘tadigan nurni ikkiga ajratib

yuboradi ( 2 -rasm). Kristalldan chiqqandan so‘ng ikkita nur o‘zaro perpendikulyar yo‘nalishda chiziqli qutblangan bo‘ladi. Nurlarni ikkiga ajratib sindiradigan kristallar anizotrop kristallar deb yuritiladi. Optik anizotropiyani sun’iy ravishda hosil qilish Yuqorida qaralgan yorug‘likning ikkiga ajralib sinishi tabiiy holda ya’ni tabiy anizotrop kristallarda yuz beradi. Anizotropiyani suniy ravishda tashqi ta’sir yordamida izotrop muhitlarda ham hosil qilish mumkin (3-rasm). Shaffof jismni siqish (yoki cho‘zish) natijasida o‘ziga xos shunday xususiyat yuzaga keladiki, u optik o‘qi siqilishi (yoki chuzilishi) yo‘nalishida bo‘lgan anizatrop kristallni eslatadi. 3 -rasm Bunday vaqtda jism mexanik deformatsiya natijasida kvazikristalga aylanadi deyish ham mumkin. T.Zeebek va D.Bryuster mexanik deformatsiya ta’siri tufayli izotrop materiallarda yorug‘likning ikkiga ajralib sinishini kuzatdilar. Tajribalardan aniqlanishicha optik o‘qqa perpendikulyar yo‘nalishlardagi oddiy va g‘ayrioddiy nurlarning sindirish ko‘rsatkichlarining farqi jismga ta’sir etayotgan kuchlanish kattaligiga, ya’ni yuza birligiga to‘g‘ri kelgan kuch kattaliga proporsionaldir: P k n n e   0 , bu yerda

h F S F Р   , k - shu jismlarning xususiyatlariga bog‘liq bo‘lgan koeffitsiyent. Kerr effekti. Suyuq yoki gazsimon izotrop dielektrik elektr maydoniga joylashtirilganda su’niy anizotropiya vujudga kelishini J.Kerr aniqlagan. Shuning uchun bu hodisa Kerr effekti deb nom olgan. Bu hodisani o‘rganish uchun qo‘llaniladigan chizma quyidagicha ( 4 -rasm) 4- rasm N 1 polyarizator va N 2 analizator oralig‘iga biron idishga solingan suyuqlik (masalan, nitrobenzol) joylashtiriladi. Suyuqlikka joylashtirilgan metall plastinkalarga potensiallar farqi berilsa suyuqlik yorug‘likni ikkiga ajratib sindirish xususiyatiga ega bo‘ladi. Kerr effekti dielektrik qutblanishining samarasidir. Tashqi elektr maydoni ta’sirida dielektrik molekulalari elektr maydon yo‘nalishiga nisbatan ma’lum yo‘nalishda oriyentatsiyalanadi. Bu esa dielektrikni anizotropik xususiyatiga xususan optik anizotropiyaga erishishiga sabab bo‘ladi. Tajribalarning ko‘rsatishicha,  to‘lqin uzunligi tayinli bo‘lgan monoxromatik yorug‘likda sindirish ko‘rsatkichlarining n e - n 0 ayirmasi Е maydon kuchlanganligining kvadratiga proporsional bo‘ladi: 2 0 kE n ne   (1) demak, nurlarning l yo‘lda ega bo‘ladigan yo‘l farqi quyidagiga teng bo‘ladi:   2 0 klE n nl e     ( 2 )

(bu yerda maydon bir jinsli deb, nur esa maydon yo‘nalishiga perpendikulyar yo‘naladi deb faraz etiladi). Bu ayirmani to‘lqin uzunliklari orqali ifodalab, faza siljishini topamiz:2 2 / 2 BlE      , (3) bu yerda   /k В Kerr doimiysi.  ning Е ga kvadratik bog‘liq bo‘lishidan faza siljishi maydon yo‘nalishiga bog‘liq emasligi ko‘rinadi. Ko‘pchilik suyuqliklarda n e > n 0 , ya’ni В > 0: ularning anizotropiyasi musbat kristallning anizotropiyasiga mos keladi. Biroq B doimiyning qiymati manfiy bo‘lgan (B<0) suyuqliklar ham bor (masalan, etil efiri, ko‘p moylar va spirtlar). Kerr doimiysining son qiymatlari turli xil moddalar uchun juda xilma- xildir. B - Kerr doimiysi bu jismning tabiatiga va to‘lqin uzunligiga, temperaturaga bog‘liq. Temperatura oshgan sari V kamayadi, chunki yuqori temperaturada dezoriyentatsiya ham kuchayadi. Kerr effektida jismlarning anizotropik xususiyati keskin namoyon bo‘ladi. Masalan maydon ta’sir etgan zamonoq (10 -9 s vaqt ichida) jism anizotropik xususiyatiga erishadi. Maydon yo‘qotilganda ham jism shunday tezlik bilan izotrop holatini tiklaydi. Bu ajoyib xususiyati tufayli yorug‘lik intensivligini tez o‘zgartirish lozim bo‘lgan texnikaning sohalarida keng qo‘llaniladi. Masalan tez kinoga olishda (optik zotvor). Kuchli magnit maydon (H) ta’sirida ba’zi izotrop jismlarda (suyuqlik, shisha va kalloidlarda) optik anizatropiya vujudga keladi. Bu hodisani E.Kotton va X. Mutonlar tekshirgani uchun ularning nomi bilan Kotton-Muton hodisasi deb yuritiladi. Ta’sirlovchi magnit maydon yo‘nalishiga perpendikulyar ravishda tarqalayotgan g‘ayrioddiy va oddiy nurlar uchun tekshirilayotgan jism sindirish ko‘rsatkichlarining formulasi quyidagiga teng: 2 2 0 , H c DH n ne     yoki   2 0 ClH n nl e       Н - magnit maydonining kuchlanganligi. C = D/  Kotton va Muton doimiysi bo‘lib, u jismning tabiatiga,  va temperaturaga bog‘liq buladi. Bu hodisaning qonuniyatlari Kerr hodisasining qonuniyatlariga butunlay o‘xshaydi

A D A B I Y O T L A R 1. О тах ў жаев А . К ., Ж ў раев Б . С. Молекуляр оптика . Самар қанд, Университет. 1992. 2. Волькенштейн М.В. Молекулярная оптика. М., Наука. 1958. 3. Фабелинский И.Л. , Молекулярн ое рассеяни е света. М. Наука. 1982. 4. Вебер А. , Спектроскопия КРС в газах и жидкостях . М. Наука.1982. 5. Атахаджаев А.К. , Тухватуллин Ф.Х. Спектралыное распределение интасивности в крыле линии рассеяния жидкостей и растворов. Ташкент, Фан. 1981 . 6. Вкус М.Ф. Электрические и оптические свойства молекул и конденсированнх сред. Л.,1984. 7. Отажонов Ш. Молекуляр оптика . Т о шкент, Университет. 1994. 8. Волькенштейн М.В. , Строение и физические свойство молекул. М., Л., 1955.

O'xshashlar

Yorug‘likning kombinatsion sochilishi

Polimer tuzilishi morfologiyasi va maxsus xossalari

Yorug‘likning kombinatsion sochilish spektri. Molekula tо‘liq energiyasining tashkil etuvchilari Born -Opengeymer prinsipi

Diyen uglevodorodlar

Alkenlar izomerlanishi nomlanishi olish usullari