Нефть хом ашёсини тозалаш ва ажратиш технологияси ҳақида тушунча. Ёнилги ва сурков мойларини тозалаш жараёнларининг мақсади - Kimyo - Referatlar

Нефть хом ашёсини тозалаш ва ажратиш технологияси ҳақида тушунча. Ёнилги ва сурков мойларини тозалаш жараёнларининг мақсади

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

162 KB

Ko'chirib olish

Нефть ҳом ашёсини тозалаш ва ажратиш технологияси ҳақида тушунча. Ёнилғи ва сурков мойларини тозалаш жараёнларининг мақсади Режа: 1. Ёнилғи ва сурков мойларини тозалаш жараёнининг мақсади; 2. Нефт ёнилғиларининг асосий турлари ва сифати 3. Нефт мойлари, турлари, нефт фракцияларидан мойлар олиш усуллари, схемаси, мой фракцияларини тозалаш усуллари; 4. Мой фракцияларини ва қолдиқ қисмини танлаб олувчи эритувчилан билан тозалаш .

Нефтни бирламчи кайта ишлаш ва олинган махсулотларни кайта ишлаш натижасида олинган маҳсулотларни ёнилғи, сурков мойи ёки кимё саноатида ҳом ашё сифатида тўғридан тўғри ишлатиш мумкин эмас. Улардан сифатли махсулот олиш учун қўшимча равишда кераксиз, тайёр маҳсулотни сифатига салбий таъсир кўрсатувчи моддалардан тозалаш керак. Бунинг учун керак бўлмаган моддаларни баъзи бир реагентлар билан кимёвий бирикмалар шаклида чиқазиб ташланади / масалан кислоталар, j ишқорлар ва бошқалар ёрдамида/. Баъзан нефт маҳсулотларини физикавий усул билан углеводород таркибини ўзгартирмаган ҳолда маълум қисмларга ажратилади / танлаб таъсир этувчи эритувчилар, адсорбентлар ёрдамида, депарафинлаш ва бошкалар/. НЕФТ ЁНИЛҚИЛАРИНИНГ АСОСИЙ ТУРЛАРИ ВА СИФАТИ Нефт махсулотларидан олинадиган ёнилғилардан фойдаланиш нисбатан кулай бўлгани учун улар халқ хўжалигида кенг фойдаланилади. Нефт ёнилғиларини қуйидаги турлари бор: 1/ Поршенли двигателларда ишлатиладиган, ташқаридан таъсир кўрсатиб ўт олдириладиган / автомобил ва авиация бензинлари/. ( 2/ Поршенли двигателларда ишлатиладиган, сиқилиш натижасида аланга оладиган /дизел ёнилғилари/. 3/ Реактив двигателлар учун. 4/ Газ-турбиналари двигателлар ва установкалар учун. 5/ Буғ қозонлари учун. 29 Бензинлар учун уларнинг детоганацияга чидамлилиги асосий кўрсатгичлардан хисобланади. Двигатель цилиндларида бензин буғлари ва ҳаво аралашмаси ташқаридан ўт берилмагунча оксидланишга чидамли бўлиши зарур. Дизель двигателларида эса ёнилги сиқилган ҳавони қизиши ҳисобига ♦ аланга олади. Бу ёнилғилар қисқа вақтда аланга олиши керак. Қийинлик билан оксидланади ёнилғи ишлатилса алангаланиш даври чўзилиб кетади,

натижада ёниш камераларида кўп микдордаги ёнилғи аланга олиб камерада босим кўтарилиб кетади ва двигателларни иш қобилияти ёмонлашади. Газ — турбинали двигателлар, буғ қозонларида ишлатиладиган ёнилғиларга алоҳида қўйиладиган талаблар йўқ. Реактив двигателларда ишлатиладиган ёнилғилар маълум талабларга жавоб бериши зарур. Ёниш даврда форсункаларда қолдиқ қолиши ман этилади. қолдиқ борган сари кўпайиб, форсункага тиқилиб қолиши мумкин. Ёниш камераларида қурум ҳосил бўлиши маън этилади. Шу асосида реактив ёнилгиларда ароматик углеводородлар 14%дан ортмаслиги, смолани миқдори 5-6 мг/100 мл, олтингугуртнинг микдори | 0,1-0,25% масс.дан /шу жумладан меркаптанларни миқдори 0,005% мае/дан ошмаслиги лозим. Термодеструктив усуллар билан олинган маҳсулотларда тўйинмаган углеводоролар кўп миқдорда бўлиб, улар ҳаводаги кислород таъсирида оксидланади, полимерланади ва смоласомон моддалар ҳосил қилиб махсулотнинг сифатмини пасайтиради. Азот бирикмалари эса, двигателларда қурумлар хосил қилади. Катализаторларни зарарлантиради. Олтингугурт бирикмалари ёнилғиларни ишлатилган жараёнида оксид бирикмаларини ҳосил қилиб, бадбўй хид чиқаради, атроф муҳитни ифлослайди. Двигателларни ва ускуналарни коррозияга учратади, катализаторларни актив марказларини зарарлайди. Шу сабабларга биноан, бирламчи ва термодеструктив жараёнларда j олинган махсулотларни тозалаш лозим бўлади. НЕФТЬ ФРАКЦИЯЛАРИДАН МОЙЛАР ОЛИШ УСУЛЛАРИ Маълумки нефтнинг углеводород таркиби парафинлардан, нафтенлардан ва ароматик углеводородлардан иборатдир. Булар билан бирга ҳар хил чиқинди бирикмалар, смоласимон моддалар бор. Нефтдан олинадиган мой фракцияларини таркиби ҳам келтирилган бирикмалар дан ташкил топган.

Нефт мойлари хар хил шаройитда ишлайди. Мойларнинг сифатига қўйиладиган талаблардан бири — мойлар иссиқ ва совуқ шаройитларда ўзларининг қовушқоқликларини кам ўзгаришлари керак. Парафин углеводородлари иссиқ шаройитда ўзларининг қовушқоқликини пасайтирадилар, совуқ шаройитда эса кристаллга тушадилар. Ароматик углеводородлар ҳам паст ҳароратда аморф холатга ўтадилар. Булар мойларнинг сифатини ёмонлашишига олиб келади. Нафтен углеводородлари эса ўз қовушқоқликларини кам ўзгартирадилар. Шу сабабли, нефт фракцияларидан сифатли мойлар олиш учун, фракцияларнинг таркибидаги юқори молекулали- қаттиқ ароматик ва парафин углеводородларидан тозаланади. Сурков мойларининг кимёвий таркиби асосан нафтенлардан. қисман парафин дан ва ароматик углеводородлардан иборатдир. НЕФТ ФРАКЦИЯЛАРИДАН МОЙЛАР ОЛИШ СХЕМАСИ ЁҚИЛҒИ ФРАКЦИЯЛАРИНИ ТОЗАЛАШ

Дастлаб керосинни сульфат кислотаси ва ишқор билан тозалаб унинг туташини камайтирилган. Крекинг бензиндаги тўйинмаган бирикмаларни 31 ҳам шу усул билан тозалашган. Бензинни таркибидаги меркаптандан /жуда паст кислота ҳоссасига эга/ ишқор ёрдамида тозалаш мумкин, ёки хиди айтарли сезилмас дисульфидларга айлантириш мумкин / мерокс жараёни/. Кейинчалик бензин ва дизель ёқилгиларини тозалашда гидроочистка жараёнлари кенг қўлланилмокда. НЕФТ МОЙЛАРИ I Нефт фракциялардан бир неча хил мойлар олиниб, улар халқ хўжалигининг хамма соҳаларида ишлатилади. Нефт мойлари асосан сурков мойлари сифатида ишлатилади. Бундан ташқари гидравлика системасида ишчи орган сифатида, трансформатор ва конденсаторларда изоляция хизматини бажаради, присадкалар тайёрлашда ва бошка соҳаларда кенг ишлатилади. НЕФТ МОЙЛАРИНИНГ ТУРЛАРИ Олиниш технологияси бўйича: дистиллат мойлари, қолдиқ мойлари. Уларни аралаштирилиб керакли сурков мойлари олинади. Мойларга j полимер бирикмалар қушиб қуюқ сурков мойи олинади. Истемол қилиш бўйича: сурков, консервация, электроизоляция, гидравлика, технологик, вакуум, медицина ва парфюмерия /оқ/ мойларига бўлинади. МОЙ ФРАКЦИЯЛАРИНИ ТОЗАЛАШ УСУЛЛАРИ Нефт мойларини олиш бундан 100 йил илгари, Д.И.Менделеевнинг раҳбарлигида амалга оширилди. Нефть дистиллятларини сульфат кислотаси билан ишланганда, унинг таркибидан смола ва ёнбошида калта парафин занжири бўлган ароматик углеводородлар чиқиб кетади. Кейин ишқор эритмаси ёки махсус турпоқлар ёрдами ишдов берилади. 1930-йиллардан бошлаб мой олиш технологияси такомиллаша бошлади.

I МОЙ ФРАКЦИЯЛАРИНИ ВА ҚОЛДИҚ ҚИСМИНИ ТАНЛАБ ЭРИТУВЧИЛАР БИЛАН ТОЗАЛАШ Нефт мойлар олиш учун унинг фракцияларини мойларнинг сифатини пасайтирувчи бирикмалардан эритувчилар билан танлаб тозалаш зарур. Бу жараён учун кўп эритувчилар синаб кўрилган. Уларни орасида энг яхшиси фенол ва фурфуроллардир. Уларнинг ёрдамида фракциялардан тўйинмаган, олтингугурт ва азот бирикмалари, кўпхалқали ароматик углеводородлари, ёнида қисқа занжири бўлган нафтен-ароматик бирикмалар ва смоласимон

моддалар эритиб олинади. Бунинг натижасида олинган мойларни сифати яхшиланади: оксидланишига карши турғунлиги кўтарилади, харорат кўтарилиши билан унинг қовушқоқлиги кам ўзгаради. Зичлиги камаяди, кокс ҳосил қилиш миқцори ҳам камаяди, қотиш ҳарорати кўтарилади, ранги яхшиланади. Фурфуролдан кўра фенол билан танлаб эритилганда керакмас бирикмалар кўпроқ чиқиб кетади, аммо пастроқ хароратда қайновчи мой дистиллятларини ва ароматик бирикмалари кўп бўлган фракцияларни фурфурол билан тозалаш мақсадга мувофиқдир. Фурфурол билан тозаланаётганда жараённинг харорати 93° га, фенол билан тозаланаётганда 65° га тенгдир. / схема/. СХЕМАНИНГ ИЗОҲИ ' Ҳом ашё-мой фракцияси 1-колоннада эритувчи /фенол/ билан аралашиб иккита қатламга ажралади. Колонна тепа қисмидан рафинат ўзи билан қисман эритувчини олиб чиқиб кетади ва 2-печда иситилиб 3-колоннага келади. Бу ерда сувсиз эритувчи колоннанинг тепа қисмидан чиқиб кетади. Аралашма 4-колоннага /пастки қисмига ўтади/. 4-колоннадан эритувчи билан сув аралашмаси хайдалади ва 8-колоннага боради. Рафинат эса колоннанинг пастки қисмидан олинади. Экстракт эритма 1-колоннанинг остки қисмидан чиқиб 5-печда иситилиб 6 ва 7 колонналарда экстрактдан эритувчи ҳайдаб олинади. Чиқиндилар 7 -колоннанинг пастки қисмидан олинади. Эритувчи эса, яна жараёнга қайтади. 4- ва 7- колонналардан эритувчи билан сув аралашмаси 8-колоннага келади, бу ерда эритувчидан сув ажралади. Эритувчи жараёнга I қайтади. Саноатимизда ротор-дискали экстракторлар ишлатилади. Олинган рафинатни депарафминлаш қурилмаларига берилади. қаттиқ парафин углеводородлар ажратиб олингандан кейин фракцияларни гидроочистка қурилмаларига берилади. Бу ер да юмшоқ шароитда катализаторлар ёрдамида фракциялар қўшимча равишда тозаланадилар. Шундан кейин улар мой компонентлари сифатида ишлатилади.

Чиқинди экстрактлар кокслаш жараёнига берилади.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI 1. N.S. Ах m е t о v О b ща ya i n ео rg а nich е sk а ya х imiya, Uch е bnik. 2- е izd., p е r е r а b. i d о p. M., Vissh а ya shk о l а 1988. 2. YA. А .Ug а y О b ща ya х imiya Uch е bnik. 2- е izd., p е r е r а b. i d о p. M., Vissh а ya shk о l а 1984. 3. Х .R.R ах im о v А n о rg а nik kimyo d а rslik 1984 y. 4. B.V.N е kr а s о v О sn о vi о b ще y х imii, V 2- х t M., Х imiya 1972-1973. T. 1-2. 5. S. А .B о l е zin. Pr а ktikum p о n ео rg а nich е sk о y х imii. 1978. 6. S. А .B о l е zin. А n о rg а nik х imiyad а n pr а ktikum. T. 1966. 7. L.N.M а rtin е nk о , V.I.Spistin Izbr а nni е gl а vi n ео rg а nich е ski х х imii. Uch е bn ое p о s о bi е . V 2- х M., Izd-v о MGU 1986-88.

O'xshashlar

Бижғиган бўтқадан спиртни ажратиш ва уни тозалаш

Зокиржон Салимов

Нефт мойларини танлаб эритадиган эритувчилар ёрдамида тозалаш жараёни. Фенол, фурфурол ва N–метилпироллидон эритувчилари

Коллоид эритмаларни тозалаш

Мотор ёқилғи турлари. Ёқилғининг умумий характерланиши, синфланиши ва таркиби. Ички ёниш двигателлари учун ишлатиладиган ёқилғи ва мойлар олишнинг умумий тушунчаси