Бижғиган бўтқадан спиртни ажратиш ва уни тозалаш

Бижғиган бўтқадан спиртни ажратиш ва уни тозалаш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

125.5 KB

Ko'chirib olish

Бижғиган бўтқадан спиртни ажратиш ва уни тозалаш Режа : 1. Бижғиган бўтқанинг кимёвий таркиби. Спирт турлари. 2. Этанол-сув тизимидаги фазалар мувозанати. 3. Ректификация жараёнининг моҳияти.

Бижғиган бўтқа кимёвий таркиби. Спирт турлари Бижғиган бўтқа мураккаб компонентли система бўлиб, у асосан сув (82-90 % мас.), қуруқ моддалар (4-10 % мас.) ҳамда этил спирти ва у билан бирга учрайдиган учувчан қўшимчалардан (5-8 % мас. ёки 6-10 % ҳ.) иборат. Бижғиган бўтқада албатта у ёки бу миқдорда углерод ( IV )-оксиди мавжуд бўлади. Тўғридан тўғри бижғиш чанидан олинган 1 л бижғиган бўтқада 1,0- 1,5 г СО 2 бўлади. Бўтқани ректификация бўлимига насос орқали узатишда 35- 45 % СО 2 йўқотилади. Бижғиган бўтқанинг кислоталилиги 0,5 о , рН-и эса 4,9- 5,2 га тенг. Бижғиган бўтқа таркиби хом ашё тури ва уни қайта ишлаш технологик режимидан боғлиқ бўлади. Бижғиган бўтқа қуруқ моддалари муаллақ заррачалар (ачитқи замбуруғлари ҳужайраси, шелуха ва бошқалар) ҳамда сув-спирт эритмасида эрувчи органик ва анорганик моддалар (ўзлаштирилмайдиган қандлар, декстринлар, оқсиллар, минерал моддалар ва бошқалар)дан иборат. Дон табиатли бижғиган бўтқа меласса табиатли бижғиган бўтқага нисбатан юқорироқ қовушқоқликка эга. Бироқ меласса табиатли бижғиган бўтқаги қуруқ моддалар миқдори 8-10 % мас.га тенг бўлса, дон табиатли бижғиган бўтқада 5-7 % мас. га тенг. Спирт билан бирга учрайдиган (асосан, бижғишнинг иккиламчи маҳсулотларидан ҳосил бўладиган) моддалар турли туман бўлиши билан тавсифланади. ²озиргача уларнинг 70 тадан ортиғи идентификация қилинган. Бироқ уларнинг миқдори кам бўлиб, одатда, муҳитдаги этил спирти миқдоридан 0,5 % дан ошмайди. ²амма енгил учувчан моддаларни тўрт гуруҳга бўлиш мумкин. Улар спиртлар, альдегидлар, кислоталар ва эфирлар. Бундан ташқари учувчан азотли моддалар (аммиак, аминлар, аминокислоталар), олтингугурт сақловчи (водород сульфид, олтингугурт ( IV )-оксиди, меркаптанлар) ва бошқа моддалар ҳам мавжуд бўлади. Учувчан моддалар таркиби ва миқдори хом ашё тури ва сифатидан, уни қайта ишлашда қабул қилинган технологик режимлардан боғлиқ бўлади.

Учувчан қўшимчалар оз миқдорда хом ашёдан, сувдан, ёрдамчи маҳсулотлардан ўтади. Бироқ уларнинг аксарият қисми оз миқдорда бўлсада, шарбат тайёрлашда бижғиш жараёнида ҳосил бўлади. Бундан ташқари ярим тайёр шароб маҳсулотларига иккиламчи ишловлар бериш - иссиқлик, совуқлик ишловлари, оклейка, иккиламчи микробиологик жараёнларда ҳам ҳосил бўлади. Қўшимча моддаларнинг асосий улушини (этил спирти миқдорига нисбатан 0,35-0,45 %) спиртлар ташкил қилиб улар метил, пропил, изобутил, изоамил спиртларидирлар. Охирги учта спирт сивуш мойларини ташкил қилади. Уларнинг массавий улуши бижғиётган бўтқадаги этил спирти миқдорига нисбтан 0,3-0,35 % ни ташкил этади. Метил спирти миқдори дон ёки мелассадан ҳосил қилинган бижғиётган бўтқада этил спирти миқдорига нисбатан 0,24 %-ни ҳосил қилади. Учувчан кислоталар миқдори спирт миқдорига нисбатан 0,005-0,1 % ни ташкил этиб, улар, асосан, сирка, мой, пропион, валериан ва бошқа карбон кислоталаридан ташкил топган бўлади. Альдегидларнинг асосий улуши сирка альдегидига тўғри келади. Мелассадан тайёрланган бижғиётган бўтқада альдегидлар массавий улуши спирт миқдорига нисбатан кўпи билан бор йўғи 0,05 %-ни ташкил қилсада, дон бўтқасидаги альдегидлар массавий улушидан 10-50 марта кўп бўлади. Ачитқи замбуруғларини еттиштириш жараёнида шарбатни аэрация қилиш (яъни шамоллатиш) муҳитда альдегидлар биосинтезининг жадаллашишига олиб келади. Бижғиган бўтқада эфирларнинг массавий улуши спирт миқдорига нисбатан 0,05 %-ни ташкил қилади. Бўтқада, асосан, сирка-этил, чумоли-этил, сирка-метил, изомой-бутил каби эфирлар мавжуд бўлади. Бижғиган бўтқадаги спирт махсус "хом ашё ускуналари"да ажратиб олинади. Қўшимчаларнинг аксарияти спир билан бирга буғланиб ускунада конденсацияланади. Олинган маҳсулот хом спирт дейилади. Ректификатланган спирт хом ашёда мавжуд бўлган учувчан қўшимчалардан ректификация йўли билан тозалаш орқали

брагоректификация ускуналарида олинади. Ректификатланган спиртнинг тўрт тури: люкс, экстра, олиф тоифада тозаланган ва I нав мавжуд. Спирт хом ашёси ва ректификаланган хом ашёдан ташқари саноат оз миқдорда абсолют спирт ҳам ишлаб чиқаради. Сувсиз (100 %-ли) ва абсолют спирт тушунчаларини бир-биридан фарқ қилиш лозим. Абсолют спиртда 0,2 % ҳ. гача сув мавжуд бўлишига рухсат берилади. Саноат томонидан сувсиз спирт ишлаб чиқарилмайди. Спирт хом ашёси олиш Этанол-сув тизимидаги фазалар мувозанати Аралашма компонентларининг учувчанлиги буғланиш коэффициенти билан тавсифланади. Буғланиш коэффициенти (К) деб фазалар мувозанат ҳолатида берилган модданинг бу фазадаги концентрацияси ( Y ) нинг суюқ фазадаги концнтрацияси ( X ) га нисбатига айтилади. Бижғиган бўтқанинг учувчан қисми асосан сув ва этил спиртидан иборат. Шунинг учун бижғиган бўтқадан спиртни ҳайдаш жараёнини этанол ва сувнинг бинар аралашмаси сифатида қаралади. Учувчан моддаларнинг буғ ва суюқ фазадги таркиби орасидаги боғланишни Д.П. Коновалов ва М.С. Вервскийлар қонуни билан аниқланилади. 6.1-расмнинг юқорисидаги (1) чизиқ атмосфера босимида буғ мувозанат таркиби ( Y ) нинг суюқлик таркиби (Х) дан боғлиқлигини ва этанол+сув аралашмасининг қайнаш ҳароратини тасвирлайди. Ушбу чизиқ сув-спирт аралашмасидан этил спирти буғланиш коэффициенти К эс = Y / X қийматининг геометрик ўрнини ифодалайди. Аралашмада спирт миқдори кам концентрацияда бўлганида К эс минимал (тахминан 1 атрофида) қийматни олади. Мувозанат таркибни ифодаловчи чизиқ А нуқтада диоганаль билан кесишади, яъни бу нуқтада буғ ва суюқ фаза таркиби бир хил бўлади. Ушбу нуқта азеотроп ёки ажралмас қайнаш нуқтаси дейилади. Бунда Y = X ёки К эс =1. Нормал босимда этанол ва сувдан ажралмас қайнайдиган аралашмада 97,2 % ҳ. (95,57 % мас.) этил спирти бўлиб, у 78,15 о С ҳароратда қайнайди.

Нормал босимда этил спиртининг қайнаш ҳарорати 78,3 о С га, сувники эса 100 о С га тенг. М.С. Вервский қонунинига кўра босим орттирилганда таркибида тахминан 30-40 % мас. спирт сақловчи аралашма таркибида спирт улуши кўп бўлган буғ ҳосил қилса, спирт концентрацияси юқори бўлган суюқлик, аксинча, камроқ спирт сақловчи (албатта, суюқ фазага нисбатан кўпроқ) буғ ҳосил қлади. Ушбу айтилганлар 6.1-расмдаги пунктир чизиқдан ҳам кўриниб турибди. Бундан ташқари босим қийматини ўзгартириб азеотроп нуқта ҳолатининг силжишига олиб келиши ҳам кўриниб турибди. Чунончи, 93 гПа босимда (қайнаш ҳарорати 27 о С) ажралмас қайнайдиган нуқта ўнгга силжиб Х=100 қийматни олади, яъни ушбу босимда буғ бирламчи суюқликка нисбатан каттароқ концентрациядаги спиртни сақлайди. Фазалар мувозанати чизиғини таҳлил қилиб атмосфера босимида су.қлик устидаги буғлар этил спирти билан фақат азеотроп нуқтагача бойишини кўриш мумкин. Яъни атмосфера босими остида ректификацмя йўли билан (бир неча марта буғлатиш ва конденсациялаш) спиртнинг максимал қувватини 97,2 % ҳ. гача етказиш мумкин. Қуввати катта бўлган спирт олиш учун босимни камайтириш лозим. Яъни бунда азеотроп нуқта ўнгга силжийди. Айрим вақтларда амалиётда ушбу усулдан абсолют спирт олишда фойдаланилади.Бујдаги спирт концентрация си, % і Šайнаш іарорати, t Буј босими, Р

Этил спирти-сув бинар аралашмасида атмосфера босими остидаги фазалар мувозанати В.Н. Стабников ва О.Г. Муравскаялар томонидан ўрганилган. Уларнинг натижалари асосида фазалар мувозанати графиги қурилади. Ушбу график ректификация жараёни ва ректификация колонналари ишини таҳлил қилишда қўлланилади. Айрим пайтларда юқорида айтилган мувозанат ҳолатини аналитик усулда ифодалашга эҳтиёж ҳосил бўлади. Ушбу боғлиқлик П.С. Циганков томонидан топилган (9- жадвал). Концентрациялар интервали, % моль. Y учун тенглама, % моль. 0-23 Х/0,01495+0,0773 23-55 0,395Х+45,52 55-66,5 0,5087Х+39,27 66,5-82 0,6548Х+29,56 82-89,4 0,8113Х+15,08 Сув-спирт аралашмаларида қуруқ моддалар мавжудлиги буғда спирт концентрациясини бир оз оширади. Бироқ амалий ҳисоблашларда тоза сув- этил спирт аралашмасидаги фазалар мувозанати чизиғидан фойдаланилади. Ректификация жараёни моҳияти Ректификация деб бир-биридан учувчанликлари билан фарқ қилувчи суюқликлар аралашмасини компонентларга ёки фракцияларга ажратишга айтилади. Ректификация бир-бирига қарама-қарши оқимда ҳаракатланувчи буғ ва суюқлик оқими – флегма – орасида икки томонлама борадиган масса- ва иссиқлик алмашинуви билан амалга оширилади. Ректификация жараёнида фазаларнинг ўзаро таъмсири натижасида енгил учувчан компонент (е.у.к.) суюқликдан буғга, қийин учувчан компонент (қ.у.к.) эса, аксинча, буғдан суюқликка ўтади. Оқимларнинг таъсир усули босқичли (тарелкали колонналарда) ва узлуксиз (насадкали колонналарда) бўлиши мумкин. Контакт қурилмалар (тарелка, насадка) буғ ва суюқликдан иборат оқимларнинг максимал даражада таъсирлашуви учун шароит яратиб беради.

Ушбу икки оқим модда ва энергия алмашинуви учун улар миқдор қийматлари бир-бирига тенг бўлмаслиги лозим. Буғ ва суюқлик оқимларининг таъсирлашуви туфайли борадиган масса- ва иссиқлик алмашинуви натижасида миқдорий тенгсизлик камаяди. Сўнгра оқимлар бир- биридан ажралади ва жараён ушбу икки оқимнинг қўшни босқичида бошқа суюқлик ва мов равишда бошқа буғ оқими билан таъсирлашуви билан давом этади. Кўп сонли тарелкаларда (босқичларда) борадиган ва қайта-қайта такрорланадиган буғ ва суюқлик таъсирлашуви натижасида колонна баландлиги бўйлаб таъсирлашувчи фазалар таркиби кескин ўзгаради: буғ оқими баландга кўтарилиши давомида е.у.к. билан бойийди, суюқ оқим эса пастга қараб ҳаракатланиши давомида таркибидаги е.у.к. ни йўқотиб қ.у.к. билан бойийди. Бир-бирига қарама-қарши ҳаракатланувчи икки оқимнинг таъсирлашув йўлини узайтириш билан колонна юқорисидан у ёки бу даражада бўлган (яъни е.у.к. концентрацияси юқори бўлган) е.у.к. буғини ҳосил қилиш мумкин. Ушбу буғни конденсатлаб дистилят ҳосил қилинади. Колоннанинг пастки қисмидан эса деярли тоза қ.у.к. олиниб, у куб қолдиғи дейилади. Колонна юқори қисмидан чиқадиган буғни махсус иссиқлик алмашиниш ускунаси – дефлегматорда қисман конденсацияланишидан ҳосил бўлган флегма колоннага спирт концентрациясини ошириб берувчи суюқлик сифатида қайтарилади. Колоннада буғ оқимини ҳосил қилиш учун унинг остки қисмидан ёки тўғридан-тўғри буғ киритилади (колоннани очиқ иситиш усули) ёки махсус иссиқлик алмашинуви ускунасига буғ берилиб иссиқлик алмашинув сиртидан энергия кубдаги қолдиққа берилади (колоннани ёпиқ иситиш усули). Кўпинча ажратиладиган аралашма суюқ, буғ ёки иккаласанинг қўшилмаси сифатида колоннанинг ўротасидан берилади. Ажратилиши лозим аралашма киритиладиган жойдан колонна икки қисмга: юқориси концентрацияловчи (ёки қувват оширувчи, ёки бойитиш) ва пасти ҳайдаш бўлинади.

Ҳам бойитувчи ҳам ҳайдаш қисмларига эга бўлган колонна тўла қонли ректификация колоннаси (6.2-расм) дейилади. Бундай колоннада бинар аралашмалардаги компонентларни деярли тоза ҳолда олиш учун энг қулай шароит яратилади. Эътироф этиш лозимки колоннанинг бойитувчи ва ҳайдаш қисмлари алоҳида-алоҳида ишларлари ҳам мумкин. Бундай колонналар тўла қонли бўлмаган колонналар дейилади. Тўла қонли бўлмаган ҳайдаш колоннасининг остидан суюқ ҳолатдаги қ.у.к. (6.2-расм, б), юқори тарелкадан эса у ёки бу даражада е.у.к. билан бойиган буғ олинади. Айрим тўла қонли бўлмаган колонналарга (6.2-расм, в) ажратилувчи суюқлик буғ ҳолатда энг пастки тарелкага берилади. Бойитувчи колоннанинг юқори қисмидан деярли тоза е.у.к., пастки тарелкадан эса қ.у.к. билан бойиган флегма олинади. Тўла қонли ректификация колоннасидан фарқли ўлароқ тўла қонли бўлмаган колонналар бойитувчи қисмидан олинган е.у.к. ёки бойитувчи қисмидаги қолдиқни қ.у.к. билан бойитиш учун қўшимча равишда ректификациялаш зарурияти туғилади. 6.2-расм. Ректификация колонналари схемаси. 1-дефлегматор, 2- колонна, А-ажратилувчи суюқлик, С-сув, Д-дистиллят, Б-буғ, Қ-қолдиқ. Ҳайдовчи колонналарда ректификация жараёнини амалга ошириш учун зарур бўлган флегма билан суғориш бирламчи хом ашёни суюқ ҳолатда юқоридаги тарелкага бериш билан амалга оширилади. Тўла қонли ва бойитувчи колонналарда суғориш колонна юқорисидан чиқадиган буғни С С

конденсатлаш ва конденсат бир қисмини колоннага қайтариш билан амалга оширилади. Қолган буғ эса колонна юқорисидан олинадиган маҳсулотни атшкил этади. Яъни суғориш ва дистиллят олиш бир-бири билан миқдоран боғлиқликда бўлади. Флегма (L)нинг дистиллят миқдори ( D )га нисбати флегма сони ( R ) дейилади:D D G D L R    ; (6.1.) бу ерда: G – колоннадан чиқаётган буғ миқдори. Флегма сони 0 дан  гача ўзгариши мумкин. R =0 бўлганда масса алмашинув юз бермайди ва буғ е.у.к. билан бойимайди. R =  бўлганда колоннадан чиқаётган буғ суғориш учун (флегма) қайтарилади, яъни дистиллят олиш нолга тенг бўлади. Бунда колонна «ўзига-ўзи» ишлайди ва ушбу қарор топган режимда колонна пастидан чиқаётган маҳсулот бирламчи хом ашё билан бир хил таркибга эга бўлади. Амалиётда колонналар 0< R <  оралиғида ишлайди. Дистиллят олиш буғни қисман ёки тўлиқ конденсациялаш билан амалга оширилиши мумкин. I вариантда буғни қисман конденсациялаш ҳамда флегма ва буғнинг дефлегматорда қарама-қарши ҳаракатланиши туфайли юзага келадиган масса алмашинуви дистиллятни қўшимча равишда е.у.к. билан бойитиш имконини туғдиради. II вариантда колоннадан чиқаётган буғ, дистиллят ва флегма бир хил таркибга эга бўлади, яъни дефлегматор ҳеч қандай қувват оширувчилик самарасини бермайди. Спирт саноатида, одатда, биринчи вариантдаги колонналар қўлланилади. Колонналарни тўғридан-тўғри буғ билан қиздириш фақатгина буғ тайёр маҳсулот сифатига таъсир этмаганида, ректификация маҳсулотлари билан ўзаро таъсирлашмаганидагина қўлланилади. Тўғридан-тўғри буғ билан қиздиришда конденсат куб қолдиғи билан чиқарилади. Ёпиқ усулда қиздириш юқори параметрли буғни талаб қилади.

Колонна контакт қурилмаларида буғ ва суюқлик оқимлари ўртасида борадиган масса алмашиниш жараёни фазалар контакти юзаси ( F , м 2 ), концентрациялар ўртача фарқи (ёки жараённинг ўртача ҳаракатлантирувчи кучи) (  С, кг/кг) ва фазалар контакти 1 м 2 юзасига нисбатан масса алмашиниш коэффициенти (К, кг/м 2 ·соат) билан аниқланади. Масса алмашиниш коэффициенти модда табиати ва контактлашувчи фазалар гидродинамик режимидан боғлиқ. Бир фазадан иккинчисига ўтадиган модда миқдори (кг/соат да) қуйидаги тенглама билан ифодаланади: М= K · F ·  С (6.2.) Контакт қурилманинг конструкцияси масса алмашинув жараёнини иложи борича катта қийматда боришига имкон туғдириши лозим. Бунга биринчи навбатда фазалар контакти юзасини мукамаллаштириш билан эришилади. Ректификация колонналари тарелкалари қалпоқли (бир ёки бир нечтали), панжарасимон, клапанли, тангачасимон ва бошқа турда бўлиши мумкин. Насадкали колонналар цилиндр шаклида бўлиб, насадкалар – тармоқланган юзали жисм (халқа, шар, эгар, сетка, блок, рейка)лар билан тўлдирилган бўлади. Буғ ва суюқлик насадка сиртида қарама-қарши ҳаракатланиб контактлашади. Контакт қурилмалари самарадорлиги буғ ва суюқликни ўтказиш, ишчи аралашмани ажратиш қобиляти, барқарорлик чегараси, гидравлик қаршилиги ва бошқалар билан баҳоланади. Буғ ва суюқликни ўтказиш қобиляти колоннанинг ишлаб чиқариш қувватини ёки колонна кўндаланг юзасидан тайёр маҳсулот нисбий чиқишини белгилайди. Ректификацияланаётган аралашмани ажратиш қобиляти контакт қурилманинг ёки бутун колоннанинг самарадорлиги дейилади ва, одатда, назарий тарелкалар сони (конценгтрация ўзгариши босқичлари) ёки модда кўчириш бирлиги сони билан баҳоланади. Тарелкали колонналар самарадордиги, одатда, назарий тарелкалар сони (н.т.) билан баҳоланади.

Айтайлик, тарелкага келиб тушаётган суюқлик Х i +1 , уни тарк этаётгани эса Х*i миқдорда е.у.к. га эга бўлсин. Тарелкадан ўтадиган буғ мос равишда Y i ва Y *1i миқдорда е.у.к.га эга бўлсин. Агар буғ ва суюқлик контакти туфайли тарелкани тарк этаётган буғ Y *1i ва суюқлик Y *1i концентрацияга эга бўлса, бундай тарелка битта назарий тарелка самарадорлигига эга бўлиб ҳисобланади. Амалиётда бундай тенгликка ҳеч қачон эришиб бўлмайди. Назарий тарелка идеаль тарелка бўлиб ҳисобланади ва реаль тарелкалар самарадорлигини баҳолаш учун хизмат қилади.

6.3-расм. Тарелкалар турлари: а-тўрсимон (тангачасимон): 1- тўкиш қурилмали; 2-тўкиш қурилмасиз (панджарасимон); б-қалпоқли: 1- бирқалпоқли; 2-кўп қалпоқли ва клапанли тарелкалар клапани; в: 1- айланасимон; 2-тўрт бурчакли. 6.4-расм. X - Y диаграммасида назарий тарелкалар сони Реаль ёки ҳақиқий тарелка самарадорлиги ўлчами бўлиб унинг фойдали иш коэффициенти (ф.и.к.) ҳисобланади. Амалиётда алоҳида тарелканинг ф.и.к.-ни эмас, балки бутун колонна ёки унинг қисмининг ўртача ф.и.к. аниқланади. ўз навбатида ўртача ф.и.к. аралашмани маълум бир концентрациягача ажратиш учун лозим бўлган тарелкалар сони ( n )нинг реаль тарелкалар сони ( N )га нисбати билан аниқланади:N n η . (6.3.) Тарелканинг ф.и.к. унинг конструкцияси, колонна диаметри, тарелкалар орасидаги масофа, буғ тезлиги, колонна юкланганлиги, компонентларга ажратилаётган аралашманинг физик хусусиятлари ва бошқа кўпгина факторлардан боғлиқ. Шунинг учун тарелка ф.и.к.-и тажриба йўли билан аниқланади. Насадкали колонналар ишининг самарадорлиги кўчириш бирлиги (единица переноса) сони билан баҳоланади. Кўчириш бирлиги сони колоннада концентрация ўзгаришининг ҳаракатлантирувчи куч бирлигига нисбатини билдиради. Одатда, бир бирлик кўчиришга эквивалент бўлган насадка баландлигидан фойдаланилади (БКЭБНБ). Ушбу катталик насадка конструкцияси ва ўлчамидан ҳамда колонна ишлашининг гидродинамик

режимидан боғлиқ. Кичик ўлчамли насадка учун БКЭБНБ бир неча миллиметрни, буғ ва суюқликки нисбатан юқори ўтказувчанлик хусусиятига эга бўлган катта ўлчамлилари учун 1,0-1,5 м ни ташкил этади. Спирт саноатида қалпоқли тарелкалар энг кўп тарқалган. Муаллақ заррачалари бўлмаган суюқликларни ажратишда бир қалпоқли тарелка қўлланилади. Айрим вақтларда тешигининг диаметри 2,5-3,5 мм (муалақ заррачаси бўлмаган суюқликлар) ва 8-12 мм (муаллақ заррачали суюқликлар) бўлган тўрли тарелка қўлланилади. Кейинги вақтларда спирт саноатида янги турдаги: тўкиш қурилмаси бўлмаган панжарасимон (решетчатые провальные), тангачасимон (чешуйчатые) ва клапанли тарелкалар қўлланилмоқда. Улар буғ ва суюқликка нисбатан катта ўтказувчанлик хусусиятига эга. Тарелка турини танлашда унинг нисбий ишлаб чиқариш қуввати, самарадорлиги, конструкциянинг тежамкорлиги ва берилган технологик режимда колонна ишлаши учун оптимал шароитларни ярата олиш қобиляти кабилар ҳисобга олинади. Тарелканинг барқарор ишлаши буғ ва суюқлик шундай юкланишга тўғри келиши лозимки, бунда улар энг жадал контактда бўлиши ва юқори самарадорликка эришиши керак. Колоннага буғ кўп миқдорда берилганда тарелкадан тарелкага кўп миқдорда суюқлик олиб кетилиши ва натижада тарелкада рухсат берилган миқдордан кўпроқ суюқлик тўпланиб қолиши мумкин. Колоннага бериладиган буғнинг юқори миқдори тарелкаларнинг «бўкиб қолиши» билан тавсифланади. Бўкиб қолиш қуйидаги ташқи белгилар билан аниқланилади: колоннанинг остки қисмида босимнинг кескин ошиши, юқори қисмида эса босимнинг камайиши. Колоннага буғ минамал миқдорда берилганда эса бир тарелкадан иккинчи тарелкага ўтаётган суюқлик буғ билан контактда бўлмаслиги мумкин. Колоннага ўта кўп миқдорда суюқлик берилиши ҳам бўкишга олиб келиши мумкин. Суюқлик бўйича рухсат берилган максимал

юкланиш модда алмашинуви борадиган муҳитларнинг фаол контактда бўлиши ҳисобидан аниқланилади. Тарелкаларнинг ишлашига тарелкалар орасидаги масофа ҳам катта таъсир кўрсатади. Тарелкалдар орасидаги масофа барботаж, кўпик ва томчи олиб кетиш зоналарида борадиган буғ ва суюқликнинг контактда бўлиши учун етарли шароит яратиб бериш шарти билан аниқланилади. Ушбу зоналар бирин кетин икки тарелка орасида жойлашиши лозим. Чар бир зонанинг баландлиги ҳайдаланаётган суюқликнинг физик хусусиятлари, тарелка конструкцияси, буғ бўйича юкланиш каби катталиклар ёрдамида аниқланилади. Одатда, зона баландлиги тажриба йўли билан топилади. Ғовак кўпик берувчи суюқликларни ҳайдаганда суюқликни олиб кетиш юқори учувчанликка эга бўлган кўпик пағалари ҳисобидан юзага келади. Кўпик ҳосил қилмайдиган ва таркибида муаллақ заррачалари бўлмаган суюқликни қайта ишлашда тарелка орасидаги масова 170-230 мм, муаллақ заррачали суюқликни қайта ишлашда эса 280-500 мм га тенг бўлади. Тарелкаларнинг ф.и.к. эксплуатация қилиш ашроитидан боғлиқ бўлиб, 0,35-0,65 га тенг бўлиши мумкин.

Адабиётлар рўйхати 1. Под редакцией доктора технических наук профессора В.А. Смирнова. Технология спирта. Москва: «Легкая и пищевая промышленность». 1981 год.416 стр. 2. А.А. Фукс. Технология спиртового приизводства. Москва: «Пищепромиздат», 1954 год. 650 стр. 3. П.М. Мальцев. Технология бродильных производств. Москва: «Пищевая промышленность», 1980 год. 560 стр. 4. Цыганков П.М., Цыганков М.П. Руководство по ректификации спирта. Москва: «Пищепромиздат», 2001 год. 450 стр. 5. В.А. Анистратенко. Прямоточные контактные устройства брагоректификационных установок. Москва: «Легкая и пищевая промышленность», 1983 год, 158 стр. 6. Г.Д. Кавецкий, Б.Е. Васильев. Процессы аппараты пищевой технологии. Москва: «Колос», 1999 год, 552 стр.

O'xshashlar

Нефть хом ашёсини тозалаш ва ажратиш технологияси ҳақида тушунча. Ёнилги ва сурков мойларини тозалаш жараёнларининг мақсади

Коллоид эритмаларни тозалаш

Ишлаб чиқариш чиқиндиларини тозалаш

Саноатдаги газларни фракцияларга ажратиш установкалари

Газлар аралашмасини физикавий усул билан ажратиш