Diyen uglevodorodlari - Kimyo - Referatlar

Diyen uglevodorodlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

321.9794921875 KB

Ko'chirib olish

Diyen uglevodorodlar i Reja: 1. Sinflanishi 2. Oddiy bog’ bilan ajratilgan ikki qo’shbog’li (konyugatsion) diyenlar 3. Tabiiy va sintetik kauchuklar 4. Ayrim vakillari

Diyen uglevodorodlari Diyen uglevodorodlarining tuzilishida qo’shbog’ ishtirok etadi. Ularning umumiy formulalari C n H 2n-2 bilan ifodalanib, n  3 sharti qoniqtirilishi shart. Qo’shbog’larning o’zaro joylashuviga qarab diyen uglevodorodlari 3 guruhga bo’linadilar va quyidagicha nomalandilar: 1. Qo’shbog’lari ketma-ket keladigan (qo’shbog’lari yig’ilgan) diyenlar: CH 2 = C = CH 2 allen, propadiyen CH 3 – CH = C = CH 2 metilallen, 1,2-butadiyen 2. Tutash qo’shbog’li diyenlar: CH 2 = CH – CH = CH 2 divinil, 1,3-butadiyen CH 2 = C ( CH 3 ) – CH = CH 2 izopren, 2-metilbutadiyen-1,3 3. Ajratilgan qo’shbog’li diyenlar: CH 2 = CH – CH 2 – CH 2 – CH = CH 2 diallil, 1,5-geksadiyen Diyen uglevodorodlari orasida tutash qo’shbog’li diyenlarning ahamiyati katta. Ular sintetik kauchuk va boshqa qimmatli birikmalar olishda ishlatiladi. Quyida biz tutash qo’shbog’li diyenlarning olinish usullari, xossalari va ishlatilishi bilan tanishib chiqamiz. Olinish usullari. 1,3 – Butadien, ya`ni divinil CH 2 = CH – CH = CH 2 Divinil sanoatda sintetik kauchuk olish uchun muhim hom ash bo`lganligi sababli, uning turli xil olinish usullari ishlab chiqilgan. Neft mahsulotlari va toshkumir piroliz qilinganda ham oz miqdorda divinil hosil bo`ladi. 1,3-Alkadiyenlar sanoatda quyidagi usullar bilan olinadi. To’yingan uglevodorodlarni bosqichli degidrogenlash:CH 3– CH 2– CH 2– CH 3 CH 2= CH – CH 2– CH 3 + H 2 Cr 2O3 600 0C CH 2= CH – CH 2– CH 3 CH 2= CH – CH = CH 2 + H 2 Cr 2O3 600 0C CH 3– CH 2– CH 2– CH 3 CH 2= CH – CH 2– CH 3 + H 2 Cr 2O3 600 0C CH 3– CH 2– CH 2– CH 3 CH 2= CH – CH 2– CH 3 + H 2 Cr 2O3 600 0C CH 2= CH – CH 2– CH 3 CH 2= CH – CH = CH 2 + H 2 Cr 2O3 600 0C CH 2= CH – CH 2– CH 3 CH 2= CH – CH = CH 2 + H 2 Cr 2O3 600 0C Sanoat miqiyosida divinil olish usulini S.V. Lebedev (1927-1931 y) ishlab chiqqan bo`lib bu usulga ko`ra etil spirt yuqori temeraturada (400 – 500 0 ) bug`ga

aylantiriladi va qizdirilgan katalizator ustidan o`tkaziladi. Reaksiya natijasida divinil, suv va vodorod hosil bo`ladi: 2C 2H5OH CH 2= CH –CH = CH 2 + 2H 2O + H 2 400 0C Al 2O3 2C 2H5OH CH 2= CH –CH = CH 2 + 2H 2O + H 2 400 0C Al 2O3 Etil spirtdan S.V. Lebedev usuliga ko`ra divinil hosil qilish reaksiyasi mexanizmini M.Ya. Kagan va Yu.A. Gorinlar quyidagicha tushuntiradilar: 2СН 3 –СН 2 ОН  2СН 3 – СНО + 2Н 2 sirka aldegid СН 3 – СНО + СН 3 СНО  СН 3 – СН = СН – СНО + Н 2 О kraton aldegid СН 3 – СН = СН – СНО + Н 2  СН 2 – СН = СН – СН 2 ОН krotil spirt СН 3 – СН = СН – СН 2 ОН  СН 2 = СН – СН = СН 2 + Н 2 О Divinilni asetilendan ham olishi mumkin. Buning uchun asetilenga avvalo simob tuzi katalizatorligida suv biriktiriladi. Bu reaksiya Kucherov reaksiyasi deyiladi: СН  СН + Н 2 О  СН 3 – СН = О asetilen sirka alddegid Hosil bo`lgan sirka aldegid o`yuvchi ishqor ishtirokida aldol kondensatlanish reaksiyasiga uchratiladi: 2СН 3 – СН = О  СН 3 – СН(ОН) – СН 2 – СН = О aldol Aldol qaytarilganda ikki atomli spirt – 1,3 – butandiol hosil bo`ladi, so`ngra bu modda fosfat kislota katalizatorligida degidratlanadi va divinal olinadi: СН 3 –СН(ОН)–СН 2 –СНО + Н 2  СН 3 –СН(ОН)–СН 2 –СН 2 ОН СН 3 –СН(ОН)–СН 2 –СН 2 ОН  СН 2 =СН – СН=СН 2 + 2Н 2 О 1 , 3 – butandiol divinil Qiyinroq asetilendan divinil olishning boshqa usuli ham topildi. Bu usulga binoan asetilen formaldegid bilan kondensatlash reaksiyasiga uchratiladi. Hosil bo`lgan birikma (1,4 – butindiol) avval gidrogenlanadi va so`ngra degidratlanadi. СН  СН + 2СН 2 О  НО–СН 2 –С  С–СН 2 –ОН

1,4 – butindiol НО–СН 2 –С  С-СН 2 –ОН + 2Н 2  НО–СН 2 –СН 2 –СН 2 –СН 2 –ОН 1,4 – butandiol НО–СН 2 –СН 2 –СН 2 –СН 2 –ОН  СН 2 =СН–СН=СН 2 + 2Н 2 О A . E . Favorskiy kashf etgan usulga muvofiq aseton , asetilen va o ` yuvchi ishqor yoki natriy amid aralashmasi qizdirilib karbinol ( metil - butinol ) hosil qilinadi . So`ngra bu karbinolni degidratlash prosessiga uchratib, quyidagi reaksiyaga binoan izopren olinadi: CH CH + CH 3–C –CH 3 CH 3–C –C CH KOH O OH CH 3 KOH CH 3–C –C CH + H 2 OH CH 3 CH 3–C –CH = CH 2 OH CH 3 CH CH + CH 3–C –CH 3 CH 3–C –C CH KOH O OH CH 3 CH CH + CH 3–C –CH 3 CH 3–C –C CH KOH O OH CH 3 KOH CH 3–C –C CH + H 2 OH CH 3 CH 3–C –CH = CH 2 OH CH 3 KOH CH 3–C –C CH + H 2 OH CH 3 CH 3–C –C CH + H 2 OH CH 3 CH 3–C –CH = CH 2 OH CH 3 CH 3–C –CH = CH 2 OH CH 3 Laboratoriyada izopren skipidar(dipenten) bug`ini piroliz qilib oliniadi: CH3 CH2 CH3 C C CH CH2 CH2 CH CH3 C CH2 CH2 CH2 CH skipidar ( dipenten) izopren 2. Izopentan yoki izopentenga galogen (masalan, brom) ta`sir ettirib, 2,3–dibrom– 2–metilbutan hosil qilinadi. Undan bromid kislota ajratib olinadi va yana qaytadan biriktiriladi. Hosil bo`lgan dibrom– 2 – metilbutandan bariy xlorid vositasida yana bromid kislota ajratib olinsa izopren hosil bo`ladi. CH 3 – C – CH = CH 2 OHCH 3 CH 2 = C – CH = CH 2 + H 2 OCH 3 CH 3 – C – CH = CH 2 OHCH 3 CH 3 – C – CH = CH 2 OHCH 3 CH 2 = C – CH = CH 2 + H 2 OCH 3

CH2 CH2 CH CH3 CH3 CH3 + C C CH2Br 2Br2 -HBr CHBr CBr CH3 CH3 CH3 -2HBr CH2 CBr CH3 CH3 CH2 CH3 CH3 +2HBr -2HBr C C CH2 CH3 izopren Sanoatda izopren, asosan, quyidagi usul bilan olinadi. 1. Izobutilen bilan formaldegid sulfat kislota katalizatorligida kondensatlanadi va hosil bo`lgan mahsulot degitratlanadi. Degidratlanish 200-220 0 da fosfat kislota hosilalari katalizatorligida sodir bo`ladi: CH2 C C CH2 CH2 CH2 CH2 CH3 CH3 C C CH2 CH3 + 2H O H qizdirish C CH3 CH3 O O 4,4-dimetil-1,3-dioksan Izobutilen C H O H + H2O + Reaksiyada suv va formaldegid ajralib chiqqanligi sababli kondensatsiya quyidagicha sodir bo`lishi ham mumkin: CH3 CH2 CH2 CH3 CH3 CH2 C CH2 CH3 C C C CH2 CH3 C H O H H2O + OH OH H2O izopren Yuqorida ko`rsatilgan ikki xil yo`nalishdagi reaksiya ham birdaniga sodir bo`ladi

Degidrogenlash prosessi bir yoki ikki bosqichda sodir bo ` lishi mumkin . Hozirgi vaqtda izopren sintez qilishning yana bir usuli ishlab chiqildi . Bu usul uch bosqichdan iboratdir . Birinchi bosqichda propilenning ikki molekulasi tripropilalyuminiy katalizatorligida , 200 0 temperatura va 200 atm basimda birikib dimer hosil qiladi : CH3 CH3 C + CH2 CH2 CH2 CH3 CH CH2 CH2 CH3 CH 2–metilpenten-1 (propilen dimeri) Ikkinchi bosqichda 2–metilpenten–1 kislota katalizatorligida 2–metilpenten–2 ga aylanadi: CH3 CH3 C CH2 CH CH2 CH2 CH3 CH3 C CH2 CH2 2,3– Dimetilbutadien –1,3 СН 2 = С ( СН 3 )– С ( СН 3 ) = СН 2 asosan asetondan olinadi . Buning uchun asetondan pinakon (ikki atomli spirt) hosil qilinadi va unga bromid kislota ta`sir ettiriladi. Hosil bo`lgan dibrom hosila degidrobromlanganda 2,3 – dimetilbutadien – 1,3 olinadi. C C C C CH 3 CH 3 CH 3 CH 3 CH 2 + CH 3 CH 3 CH3 CH 2 CH3 CH3 C OH CH 3 CH 3 CH 3 C CH 3 C CH 3 C KOH + + H 2 O O OH 2HBr 130 aseton aseton pinakon Br Br 2,3–dimetilbutadien–1,3 Fizikaviy hossalari. Divinil oddiy sharoitda gaz, qaynash temperaturasi-45 0 , suyuqlanish temperaturasi –108,9 0 . Izopren, dimetilbutadien, xloropren va boshqa dien uglevodorodlar normal sharoitda suyuqlik. Dien uglevodorodlarda ham fizik

xossalar to`yingan va to`yinmagan uglevodorodlarning gomologik qatoridagi kabi ma`lum tartibda o`zgaradi. Izopren suyuqlik, qaynash temperaturasi 34,1 0 , suyuqlanish temperaturasi esa -146,0 0 . Dimetilbutadien ham suyuqlik, qaynash temperaturasi 68,8 0 , suyuqlanish temperaturasi – 76 0 . K imyoviy xossalari. Bularning tuzilishida ikkita qo’shbog’ bo’lganligi uchun ular birikish jarayonlariga etilen ugevodorodlariga qaraganda oson kirishadilar. Turli molekulalar 1,2-uglerod atomlariga (bunda qo’shbog’lardan biri uzulmaydi) yoki 1,4-uglerod atomlariga (bunda qo’shbog’lardan biri o’rtaga siljiydi) birikishi mumkin. Vodorodning birikishi. Galogenlarning birikishi . Etilen ugevodorodlarining galogenlash reaksiyasiga o’xshash bunda ham reaksiya ionli yoki radikal zanjirli mexanizm bilan borishi mumkin. Ionli mexanizm bilan borganda birinchi bosqich  -kompleksni hosil bo’lishi hisoblanadi:CH 2= CH – CH = CH 2 CH 2= CH – CH = CH 2 Cl 2 Cl 2 CH 2= CH – CH = CH 2 CH 2= CH – CH = CH 2 Cl 2 Cl 2 Bu kompleks tezda karbokationni hosil qiladi. Karbokation quyidagi tuzilishlarga ega bo’lishi mumkin: a bCH 2 = CH – CH = CH 2 + H 2 1 ,2 - бирикиш 1 ,4 - бирикиш CH 3 – CH 2 – CH = CH 2 CH 3 – CH = CH – CH 3CH 2 = CH – CH = CH 2 + H 2 1 ,2 - бирикиш 1 ,4 - бирикиш CH 3 – CH 2 – CH = CH 2 CH 3 – CH = CH – CH 3 [CH 2Cl –C+H –CH = CH 2] CH 2Cl –CH = CH –C+H2 ёки [CH 2Cl –C+H –CH = CH 2] CH 2Cl –CH = CH –C+H2 ёки

(a) va (b) karbokationlar quyidagi oraliq holatlarda bo’lishi mumkin. Xlor anioni bu oraliq holatdagi karbokationga birikkanda quyidagi mahsulotlar hosil bo’ladi:CH 2Cl –CH CH CH 2 1,2-бирикиш 1,4-бирикиш CH 2Cl –CHCl –CH = CH 2 CH 2Cl –CH =CH –CH 2Cl + Cl 2 HCl CH 2Cl –CH CH CH 2 1,2-бирикиш 1,4-бирикиш CH 2Cl –CHCl –CH = CH 2 CH 2Cl –CH =CH –CH 2Cl + Cl 2 HCl Gipogalogenid kislotalar va ularning efirlari, asosan, 1,2 holatdagi uglerod atomlariga birikadi. H OH O CH2 Br CH2 CH2 CH CH + CH2 CH CH Br Konyugirlangan qo ` sh bog ` li uglevodorodlarga boshqa o ` rinbosarlarning birikishi hozirgi vaqtda elektron nazariya asosida tushuntiriladi . Ma ` lumki , konyugirlangan qo ` sh bog ` lar  (С  С ) va  (С=С) bog ’ lar bilan bog ` langan bo ` lib , ular atrofida s hamda p elektronlar aylanib yuradi . Ammo, s elektron bulutlar qo`sh bog` atrofida ko`proq va oddiy bog` atrofida kamroq to`planadi. C Н 2 = СН – СН = СН 2 Bu hol esa, birikish reaksiyalari, asosan, 1 va 4- uglerod atomlarida sodir bo`lishini ko`rsatadi, chunki, 1 va 4- uglerodlar reaksiyaga qobiliyatli bo`lib qoladi. Gidrogalogenlash. Diyen uglevodorodlariga gidrogalogenlarning birikishi ham yuqorida eslatib o’tilgan qonuniyatlarga muvofiq boradi: CH 2 = CH –CH = CH 2 1,2-бирикиш 1,4-бирикиш CH 3 –CHCl –CH = CH 2 CH 3 –CH =CH –CH 2 Cl HCl CH2 = CH –CH = CH 2 1,2-бирикиш 1,4-бирикиш CH 3 –CHCl –CH = CH 2 CH 3 –CH =CH –CH 2 Cl HCl Diyen sintezi. Diyenlar tuzilishida kamida bitta qo’shbog’ tutgan birikmalar (diyenofillar) bilan o’zaro birikib, yopiq zanjirli birikmalarni hosil qiladilar. Bu reaksiyani Dils va Alder reaksiyasi deyiladi. Bu reaksiyaning ahamiyati katta

bo’lganligi uchun reaksiyani kashf etgan va o’rgangan olimlar ikki martta Nobel mukofoti olishga sazovor bo’lganlar. Dimerlanish. Diyen uglevodorodlarini qizdirganda o’zaro birikish reaksiyalariga kirisha oladilar. Bunda bir molekula 1,2-birikish, ikkinchi molekula 1,4-birikish bo’yicha ta’sir etadi. Qisman har ikki molekulani 1,4-birikishi bo’yicha ta’sir etishi ham mumkin:CH 2 CH CH CH 2 + CH 2 CH –CH = CH 2 CH = CH 2 1,2 -1,4 - бирикиш 1,4-1,4 - бирикиш CH 2 CH CH CH 2 + CH 2 CH –CH = CH 2 CH = CH 2 1,2 -1,4 - бирикиш 1,4-1,4 - бирикиш Polimerlanish. Diyen uglevodorodlari ishqoriy metallar metalloorganik birikmalar ishtirokida polimerlanib yuqori molekulali birikmalar – kauchuk hosil qiladilar. Polimerlanish ham 1,2-1,4 va 1,4-1,4-ko’rinishlarda borishi mumkin: K a u ch u k. Diyen uglevodorodlarining polimerlanishi natijasida hosil bo’ladigan birikmalar kauchuk deyiladi. Kauchuklar 2 turga – tabiiy va sintetik kauchuklarga bo’linadilar. Kauchuk xalq xo’jaligining turli-tuman sohalarida ishlatiladi, u rezinaning asosiy tarkibiy qismini tashkil qiladi. Kauchukdan rezina tayyorlash uchun unga ma`lum miqdorda oltingugurt qo`shib ishlanadi. Bundan tashqari to`ldirgichlar, stabilizatorlar, aktivatorlar, qotiruvchilar, ba`zan bo`yoqlar ham qo`shiladi. CH 2 CH CH CH 2 CH –C  N + C  N CH 2 CH 2 CH CH CH 2 CH –C  N CH 2 CH –C  N + C  N C  N CH 2 n CH 2 = CH – CH = CH 2 1,2 - 1,4 - бирикиш 1,2 - 1,4 - бирикиш [ - CH 2 – CH - ]nCH 2 CH [ - CH 2 – CH = CH – CH 2 - ] nn CH 2 = CH – CH = CH 2 1,2 - 1,4 - бирикиш 1,2 - 1,4 - бирикиш [ - CH 2 – CH - ]nCH 2 CH [ - CH 2 – CH - ]nCH 2 CH [ - CH 2 – CH = CH – CH 2 - ] n

Kauchukka 32 prosentga qadar oltingugurt qo`shilganda qattiq modda hosil bo`ladi va u ebonit deb ataladi. Ebonit elektrotehnikada izolyator sifatida ishlatiladi. Kauchuk benzinda, benzolda, uglerod sulfidda yaxshi eriydi, past temperaturada mo`rt bo`lib qoladi, qizdirilganda esa yopishqoq holga keladi. Uning organik erituvchilarda eruvchanligi chiziqsimon tuzilgan yuqori molekulyar birikma ekanligidan dalolat beradi. Kauchukka qotiruvchi (oltingugurt) qo`shilganda qattiq holga o`tishi, ya`ni vulkanizasiyalanishi chizmqsimon tuzilishdagi polimerning to`rsimon tuzilishiga aylanganligini ko`rsatadi. To`rsimon tuzilishili polimerlar erituvchilarda erimaydi, qizdirilganda suyuqlanmaydi. Tabiiy kauchuk. Tabiiy kauchuk tropik mamlakatlarda o`sadigan ba`zi darahtlarning sutsimon shirasidan olinadi. Masalan, Janubiy Amerikada o`sadigan gveya, gvayulla daraxtlari va O`rta Osiyoda o`sadigan ko’k sagiz, tog’ sagiz o’simliklar ana shunday daraxtlar jumlasiga kiradi. Janubiy Amerikaliklar gveya daraxtining shirasini «kaocho» - daraxtining «ko`z yoshi» deganlar, shu sababli kauchuk nomi saqlanib qolgan. Tabiiy kauchukning kimyoviy tuzilishini asosan Garries o`rgangan bo`lib, izopren molekulalaridan tashkil topganligi aniqlangan. Buning uchun kauchuk ozonlash reaksiyasiga uchratilgan, so`ngra hosil bo`lgan modda parchalanganda izopren oksidlanishi natijasida hosil bo`ladigan levulin aldegid olingan C CH 2 CH 2 CH2 CH 2 CH 2 CH CH 3 C C CH 3 CH CH 3 C +nO 3 O H + H C CH CH 2 CH 2 CH 2 CH 2 CH 2 CH 2 CH2 CH C C CH 3 CH 3 O O CH 3 C O CH CH 2 CH 2 O O CH 3 C O CH CH 2 CH 2 O O +nH 2 O -nH2 O 2 O O O C CH 3 H C CH 2 CH 2 O O + kauchuk ozonid livulin aldegid kauchuk

Tabiiy kauchukning molekulyar og`irligini Shtaudinger tekshirgan va 200,000 bilan 400,000 orasida bo`lishini aniqlagan. Keyingi tekshirishlarga ko`ra, tabiiy kauchuk izoprenning (2-Metil butadien-1,3) ikki xil fazoviy izomer polimeridan tashkil topganligi aniqlandi. Fazoviy izomerning birinchisi sis-polizopren bo`lsa, ikkinchisi trans-polizoprendir. C CH2 C C CH3 CH3 C H H C CH2 CH2 CH2 CH3 H C CH2 CH2 trans-polizopren Trans-polizoprendan iborat tabiiy kauchuk guttapercha deyiladi. Guttapercha sof holda elektr simlarini qoplashda, elim tayyorlashda va hokazolarda ishlatiladi. Hozirgi vaqtda tabiiy kauchuklar o`rnida ishlatsa bo`ladigan sintetik kauchuklar ishlab chiqildi. Masalan, guttapercha o`rnida sintetik kauchuk – nayrit NT, sis- polizopren kauchuk o`rnida ishlatiladigan sintetik izopren kauchuk va hokazolar olinadi. Ammo, shunday bo`lsa ham hanuzgacha tabiiy kauchuk tehnikada o`z qimmatini yo`qotgani yo`q. Sintetik kauchuklar. Sintetik kauchuklarning kimyoviy tarkibi, tuzilishi, fizik-kimyoviy xossalari tabiiy kauchuknikidan tubdan farqlanishi mumkin. Shuning uchun ham ba`zi sintetik kauchuklarning xossalari tabiiy kauchuknikidan afzaldir. Masalan, kauchuk sintez qilinganda uni sovuqqa chidamli, gaz o`tkazmaydigan, benzin hamda yog` ta`siriga chidamli qilish mumkin. Quyida ba`zi sintetik kauchuklar bilan qisqacha tanishib o`tiladi. Natriybutadien kauchuk . Birinchi marta akademik S.V. Lebedev 1,3- butadienni polimerlanish reaksiyasiga uchratib sintetik kauchuk hosil qildi va u butadien sintetik kauchugi deb ataladi. Keyingi yillarda butadiendan stereogulyar tuzilishga ega bo`lgan va sovuqqa chidamli, cho`ziluvchan, mustahkam, kam emiriluvchan xossalarga ega kauchuklar olindi. Bunday kauchuk avtomashina pokrishkalari olishda ishlatiladi. Undan tashqari kauchuk tarkibiga karboksil gruppalar kiritilib, uning metallga yopishqoqlik xususiyatlari birmuncha oshirildi.

C H2C H 2 C H 2C HC H C H C O O H karboksilat kauchuk Butadien-stirol kauchugi. Bunday kauchuklar butadien bilan stirolning sopolimerlanish hosil bo`ladi: C H 2 C H 2C H C H 2C H + C H 2 C H C H 2 C H 2 C HC H C H C 6 H 5 C 6 H 5 stirol Kauchukning xossasi reaksiyaga kirishuvchi komponentlarning nisbatiga va temperaturasiga bog`liq. Masalan, 10 qism butadien, 90 qism stirol bilan reaksiyaga kiritilsa va reaksiya 50 0 da olib borilsa vazni engil kauchuk olinadi. Reaksiya +50 da olib borilganda esa emirilishga chidamli kauchuk hosil bo`ladi. Izopren kauchuk. Bu kauchuk izoprenni maxsus katalizator ishtirokida polimerlab olinadi. Katalizatorning xiliga qarab poliizoprenning tuzilishi ham o`zgaradi; sis yoki trans-izomer holidagi poliizopren hosil bo`ladi. Butil kauchuklar izobutilen bilan izoprenning sopolimerlanishidan hosil bo`ladi: C C CH3 CH CH3 * CH3 CH3 CH3 * C CH2 CH2 CH2 CH2 C C CH3 CH3 * CH3 CH3 * CH2 CH2 n Bunday kauchuklar issiqqa chidamli, gaz o`tkazmaydi, oksidlanmaydi va yuqori dielektrik xossaga egadir. Ammo, metallarga yopishqoqligi kam bo`lganligidan ularning ishlatilishi sohasi cheklangan. Sanoatda butilkauchukning modifikasiyalangan xili, ya`ni xlorbutil, brombutilkauchuklar ishlatiladi. Ulardan, ko`pincha, kamerasiz yuradigan avtomashina pokrishkalari tayyorlanadi.

Xloropren kauchuk . Bu kauchuk 2-xlor-1,3-butadien (xloropren)–ning polimerlanishi natijasida hosil bo`ladi:CH2 CH2 CH C C CH2 CH CH2 Cl Cl CH2 CH2 CH C Cl Xloropren past temperaturada polimerlanganda nairit deyiladigan kauchuk hosil bo`ladi. Xloropren stirol bilan sopolimerlanganda – nairit C kauchuk olinadi. Bunday kauchuklar benzin va yog` ta`siriga, oksidlanishga, issiqqa chidamli bo`ladi. Shuning uchun ulardan turli xil sanoat buyumlari, transportyorlar, elimlar tayyorlanadi.

Adabiyot lar : 1. O.YA.Neyland Organicheskaya ximiya. M.: «Viysshaya shkola», 1990. S.166- 172, 658-681. 2. A.N.Nesmeyanov, N.A.Nesmeyanov Nachala organicheskoy ximii. M.: «Ximiya». 1970. Kniga 2. S.288-376. 3. A.E.Agronomov Izbranno‘e glavo‘ organicheskoy ximii. M.: «Ximiya». 1990. S.474-589. 4. K.N.Axmedov, H.Y.Yo‘ldoshev Organik kimyo usullari. 2 qism. T.: «Universitet». 1993. 80-136 b.

O'xshashlar

Diyen uglevodorodlar

Arenlar va neftning gibrid uglevodorodlari

Etilen xossalari va gomologik qatori

Neft uglevodorodlari va tabiiy gazning termokatalitik o`zgarishlari

Sikloalkanlar