Sakrash - Jismoniy tarbiya - Referatlar

Sakrash

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

237.5 KB

Ko'chirib olish

Sakrash Reja: 1. Sakrashlarning tasnifl 2. Texnika tuzilishi va asoslari 3. Badiiy gimnastikaga xos sakrashlar texnikasi

Sakrashlarning tasnifl Badiiy gimnastikada turli sakrashlarning extimolga yaqin soni asosan chegaralanmagan. Bu sakrash shaklini aniqlovchi omillar ancha ko'pligini izohlaydi, bir sakrashda birlashadigan bu omil laming turli kombinatsiya imkoniyatlari esa turli harakatlarni paydo bo'lishiga olib keladi. Shu sababli sakrashning mohiyatiga ko'ra qat'iy va to'liq tasniflab bo'lmaydi. Lekin, uslubiy va amaliy maqsad uchun sakrash to'g'risida ma'lum darajada tasawurga ega bo'lish mumkin bo'lgan qisqa va qoniqarli tasnifl paydo bo'ldi. 3 - jadvalda berilgan sxemada sakrashlarning eng harakterli turlari ko'rsatilgan. Siltanib baland sakrash yuqoridagi guruh elementlaridan farq qilib, unda faqatgina qo'lni emas, (lekin, shart emas) balki bo'sh oyoqni ham siltashdan foydalaniladi. Shunday qilib bunday sakrashlami aniqlovchi boshqa belgilar - bir oyoqda depsinishdir. Mazkur guruhga tegishli bo'lgan sakrashda, uchishdagi eng oddiy harakat, holatni saqlab qolish yoki «namoyish qilish» bilan bog'liq bo'lgan harakatdir. Qadamlab sakrash, keng sakrash va ularga o'xshash sakrashlar xarakterli birikmani aniqlovchi belgilarni o'z ichiga oladi. Bu sakrashni yurib, bir oyoqda depsinib, depsingan tomonga aniq harakatlanish va bir oyoqqa qo'nish bilan bajariladi. Bunday sakrashlar uchun uchish holatini saqlab qolish o'ziga hosdir. Qolgan belgilar uncha aniq ko'rinmasligi mumkin. Murakkab burilishlar bilan sakrash ikki oyoqda hamda bir oyoqda depsinib bajarilishi mumkin. Shunday qilib, bir oyoqda siltash bu yerda shart emas, lekin qo'l bilan siltash harakatlari har doim aniq ifoda etilgan, agar bu 320° dan kam bo'lmagan burilishli sakrashga tegishli bo'lsa. Mazkur sakrashda murakkab burilishni bajarish elementning tashqi ta'siri kabi real qiyinchiligihi aniqlovchi asosiy harakat vazifasi bo'ladi. Bu esa bunday sakrashlami alohida guruh qilishga sabab bo'ladi. Xatlab sakrash - murakkab sakrash turlarini o'z ichiga olgan o'ziga hos sakrash shaklidir (murakkab sakrash to'g'risida keyingi bo'limda). U quyidagi

belgilar orqali aniqlanadi: bir oyoqda depsinib, ikkinchi oyoq va qo'l bilan ifodali siltash bilan birga uchishda ozmi-ko'pmi murakkab burilishlar, oyoq holatlarini tez-tez almashtirish va bir oyoqqa qo'nish. Murakkab sakrashlar yuqoridagi sakrash turlaridan kamida ikki - uchta belgilarni o'zida mujassamlaydi (xatlab sakrashdan tashqari). Bitta sakrashda shunday belgilar bo'lishi mumkin: oyoqni siltab, uchishda tanani qo'shilishi, tayanchsiz holatda va burilishda holatni o'zgartirish va boshqalar. Bunday harakatlar texnikasi va o'rgatish uslubiyotini taxlil qila turib, ularning murakkabligi, qiyinligi, koordinatsiya xususiyatlari, harakatning ifodaliligiga bog'liq bo'lgan elementlar tuzilishini, shu bilan birga mashqlarni o'zlashtirish jarayonida kelib chiqishi mumkin bo'lgan qiyinchiliklarni hisobga olish muhimdir. Texnika tuzilishi va asoslari Har qanday sakrash, uning aniq shaklidan qat'iy nazar mazkur harakatni umumiy holatini ko'rishga yordam beradigan strukturali - texnik elementlarni o'z ichiga oladi. Jumladan, har bir sakrash bir qancha harakat bosqichiga bo'linishi mumkin. Sakrashning tayyorgarlik bosqichi sakrashning oldingi harakat-ga (depsinish) bog'liqdir. Bu bosqichdagi harakat butun bir sakrashning sifatiga ta'sir ko'rsatadi, shu bilan birga sakrashni oldingi harakat bilan o'zaro bog'liqligi xarakterini aniqlaydi. Tayyorgarlik bosqichi sakrash turiga qarab birmuncha murakkab bo'lishi mumkin. Joyida sakrashda tayyorlov bosqichi- ning harakat tuzilishi ancha oddiy. Bunday harakatni ikki fazaga bo'lish mumkin. Qo'llarni orqaga siltash fazasi. Joyida oyoqlarni kerib sakrashdagi qo'llarni orqaga siltash ko'rsatilgan. (1-2- kadr), gimnastikachi keyingi harakatni amalga oshirish uchun qo'llarini orqaga - yuqoriga ko'taradi. Bunda u ko'pincha, oyoq mushaklarini taranglashtirib va uni keyingi portlovchi ishga tayyorlagan holda oyoq uchiga ko'tariladi. Yelkadan oldingi mushaklari (yelkani bukuvchi) ham keyingi fazadagi harakatga tayyorlanib cho'ziladi.

Yarim cho'qqayish fazasi. Bu faza itarilishdan keyingi hara katdir. Bunda qo'llar tezkor siltash harakati bilan yoysimon bo'lib pastga - oldinga, keyinchalik (asosiy harakat bosqichida) to'g'ri oldinga - yuqoriga harakatlanishga o'tadi (pastga qarang). Lekin bu fazada qo'llar bilan siltash harakati gimnastikachi tanasining og'irligini yuqoriga emas, pastga o'tishiga yordam beradiGimnastikachi qo'llarini siltash bilan bir vaqtda yarim cho'qqayishni ham ijro etadi: sportchi qo'llami siltash paytida oyoq tizzalarini va tos-son bo'g'imini sinxron bukib, oyoq kaftiga to'liq tushadi (10-rasm, 2-5- kadr). Juda baland sakrashga erishish uchun yarim cho'qqayish optimal darajada bo'lishi kerak. Bu va boshqa holatlarda depsinish paytida oyoq mushaklarini rivojlantiruvchi kuch pasaydi. Tizza bo'g'imi burchagi 135- 145° orasida o'zgarib turishi yaxshidir. Yarim cho'qqayishda mushak tonusining balandligi ham muhimdir. Ularning qo'llarini orqaga siltashdan keyin bo'shashishi depsinish kuchining pasayishiga olib keladi. Yarimcho'qqayish fazasi tizza va tos-son bo'g'imining buki-lishi maksimum darajaga yetib, qo'Uar esa eng pastki holatda bo'lganda tugashi kerak {10-rasm, 5- kadr). Sakrashning tayyorgarlik bosqichi dinamikasi o'ziga xosdir. Qo'llami orqaga siltash va ungacha bo'lgan (agar, gimnastikachi statik holatda bo'lsa) holatda oyoq bilan tayanchga beriladigan bosim sportchi tanasi og'irligi bilan teng bo'ladi (10- rasm, 1- kadr). Yarimcho'qqayish boshlanishida bosim pasayadi: bukilib qo'llami pastga yo'naltira turib, gimnastikachi tayanch a'zolarini yuqoriga harakatlantiradi va keskin harakatda bu hatto tayanchni qisqa muddatga yo'qolishiga olib kelishi mumkin. Lekin oyoqlami bukishning boshlang'ich impulsidan so'ng, darhol mushak apparati oyoqlar hali tizza va tos-son bo'g'imidan bukiladi, depsinishni ta'minlovchi yozuvchi mushaklar esa tezlik bilan ishga kirishib ketadi. Shuning uchun yarimcho'qqayishning ikkinchi qismida (3-5- kadr) tayanchga bo'lgan bosim yana kuchayib mazkur sakrash uchun yoki yarim cho'qqayishning oxirgi fazasida (joydan sakrashda), yoki ancha kechroq maksimum holatga yetadi.

Yarimcho'qqayish amortizatsiya vazifasini ham bajaradi: gimnastikachi oldingi harakat tezligini qisman kamaytira turib, kuchlanishni oyoq uchidan oyoq kaftiga (oyoq kaftlarini yozish) o'tkazish va oyoqning tizza hamda tosson bo'g'imini bukish hisobiga tayanchga kelishini engillashtiradi.

Yugurib kelib bajariladigan sakrashda tayyorgarlik bos - qichining fazaii tuzilishi , shubhasiz o ' zgaradi . Shartga ko'ra, buni 3 fazaga bo'lish raumkin. 13-rasm Tezlikni oshirish fazasi stilistik qadamlar va irg'ishlar bilan bajariladigan bir qancha yugurish qadamlarini o'z ichiga oladi. Gimnastikachining bu vaqtda olgan gorizontal tezligi keyinchalik (depsinishda va sakrashda) sakrash balandligini ko'tarilish uchun ishlatiladi (ll-rasm, 1- kadr). Undan keyin ikki oyoqda itarilib

sakrashda juda aniq ko'rinadigan depsinib sakrash fazasi keladi. Bir oyoqda depsinganda depsinib sakrash ifodasiz xarakterga ega bo'ladi va odatda yugurib kelishdagi qadamga nisbatan uzunroq bo'ladi (12-rasm, 1-3 kadr). Depsinib sakrash oxirida oldinda harakatlanayotgan oyoq (yoki depsinadigan oyoq) oldinga chiqadi va oyoq uchidan tayanchga qo'yiladi. Oyoqlarai gavdadan ilgari- latib sakraganda, sakraslmi baland ijro etishga imkon beradi. Qa- damlab sakrashda oyoqlarni oldinga tashlanishi kam ifoda etilgan. Sakrashda depsinib sakrash fazasining xususiyati shundaki, u joyidan sakrashda alohida fazani tashkil qiladigan qo'llarni orqaga siltash harakatini o'z ichiga oladi. Yugurib kelib halqa-qadam bilan sakrashda (13-rasm) qo'llar, depsinib sakrash oxirida siltash uchun dastlabki holatni qabul qiladi (3-kadr). Shunday qilib, joyidan sakrashning tayyorgarlik bosqichi ikki harakat fazasidan tashkil topadi: qo'llarni orqaga siltash va yarim cho'qqayish fazasi. Yugurib kelib sakrashning tayyorgarlik harakati uch harakat fazasidan tashkil topgan: tezlikni oshirish,qo'llarni orqaga siltab depsinib sakrash va yarimcho'qqayish (amortizatsiya) fazasi. Sakrashning asosiy bosqichi tayanchdan depsinish bilan bog'liq bo'lgan harakatlami o'z ichiga oladi. Oyoq bilan depsinish va unga bog'liq harama harakatlar sakrashning energiya hosil qiluvchi harakati hisoblanadi va bu gimnastikachi tanasining tayanchsiz holatidagi tananing gorizontal holatda harakatlanishi davomiyligiga yordam beradi. Asosiy bosqich harakati bevosita tayyorgarlik harakatini davom ettiradi va asosan ikki fazaga bo'linadi. Tezkor itarilish fazasi - gimnastikachining bu fazadagi ishlarni yengib o'tuvchi deyarli barcha mushak apparatlarining kuchli va portlovchi ishi bilan bog'liqdir. Aynan shu fazada gimnastikachi tanasiga tayanchdan yuqoriga harakat hamda oxiridagi sakrash balandligi va uning tayanchsiz holati davomiyligiga bog'liq bo'lgan jadalligi to'g'risida xabar beriladi. Jismoniy nuqtai nazardan bu ko'rsatkichlar gimnastikachi tanasi og'irligi markazi (t.o.m.) tayanchdan uzilgan paytda qanday tezlikda bo'lishiga bog'liqdir:

V 0 - uchishning boshlang ' ich tezligi g - erkin tushish tezlanishi h - sakrashning maksimal balandligi t - uchishning umumiy vaqti ehtimol , uchishning boshlang ' ich tezligi qancha yuqori bo ' lsa , sakrash yuqori bo ' lar va ko ' proq havoda ushlab turilar . Tezkor depsinish fazasida sakrash bu talabga javob bera olishi uchun T.O.M. ga imkoni boricha ko'proq tezkorlik kerakligi to'g'risida xabar berishi kerak. Bunga gimnastikachi tanasi a'zolarining barcha bo'g'imlari birdaniga rostlansa, tananing og'irligi tayanchdan uzoqlashadi. Bu nafaqat gimnastikachioyoqlari ishiga, balki siltanish harakatini bajara oladigan barcha tana a'zolariga ham tegishlidir. Depsinishda oyoq kaftidan oyoq uchiga ko'tarilishi (oyoq kaftining bukilishi) va oyoqlarni tizza hamda tos-son bo'g'imlari to'g'rilanishi yozilishi sodir bo'ladi. Shu bilan bir vaqtda bo'sh a'zolar sakrash kuchini ko'paytiruvchi omil sifatida muhim bo'lgan yuqoriga siltashni bajarish mumkin. Jumladan, sakrash balandligi siltash hisobiga deyarli 26% ga ko'tarilishi mumkin deb ko'rsatilgan. Badiiy gimnastikada gimnastikachi qoilar va bir oyoqda depsinib. ikkinchi oyoqda siltash harakatlarini bajarish mumkin. Odatda bu siltash harakatlari anatomik tomondan bukish hisoblanadi: yarim cho'qqayishdan keyin qo'llar kabi tayanmagan oyoq ham o'z harakat traektoriyasining pastki nuqtasidan o'tadi {10-rasm, 5- kadrga qarang), depsinishni boshlaganda esa yuqoriga intiladi. Oyoq bilan depsinish va tayanchsiz a'zolar bilan siltash harakatlari ko'pincha tananing umurtqa pog'onasi bo'limlari to'g'irlanishi uchun to'ldiriladi (masalan, ochiq va yopiq holatlarda sakrash). Ko'rsatib o'tilgan barcha harakatlar qancha tez va bir vaqtda bajarilsa, depsinish shuncha tez va yuqori samara beradi. Shunday qilib, gimnastikachining nafaqat «sakrovchanligi», tezkor-kuch sifati, balki depsinish texnikasini egallaganligi ham muhim hisoblanadi. Depsinishni tayanish fazasidagi samarasining integral mezoni dinamik ko'rsatkichlar, birinchi o'rinda tayanchga gimnastikachi tomonidan beriladigan faol ta'sir va tayanch reaksiyasi kuchi bo'lishi mumkin. Depsinishdagi barcha harakatlar qancha tez va muvofiq bo'lsa, oyoq va tayanchning o'zaro harakati shuncha kuchli va depsinishning kuchi shuncha yuqori bo'ladi. 13-15 rasmlarda joyidan, depsinib

sakrash va yugurib kelib sakrashlarning o'ziga xos dinamogrammasi ko'rsatilgan. Sakrash turi va texnikasiga qarab tayanchga bo'lgan maksimum bosim vaqti har xil vaqtga to'g'ri keladi. Joyidan sakrashda (10-rasm) u yarimcho'qqayishning tugashiga to'g'ri keladi (5- kadr). Depsinib sakrashda (11-rasm) siltashning o'rtasida keladi (4- kadr). Maksimal kuchning absolyut ahamiyati turli sakrashlarda ma'lum doirada o'zgarib turadi. Odatda kuchli depsinishda eng ko'p ahamiyatga egaligi kuzatiladi, joyidan sakrashda depsinish kuchi 160-180kg ga, yugurib kelib sakraganda esa 235 kg dan ko'proqqa teng keladi. Tayanch bilan o'zaro faol bog'liqlik vaqti ham katta farq qiladi. Yugurib kelib kuch bilan baland sakrashda u 0,25 -0,26 s.ga teng. Joyidan sakrashda u ancha ko'proq, chuqur yarim cho'qqayish bilan depsinib sakrashda esa 0,5 - 0,7 s.gacha bo'lishi mumkin. Lekin, shuni hisobga olish kerakki, tayanch bilan oyoqning o'zaro ta'siri natijasida paydo bo'lgan katta kuch yaxshi itarilishga yordam beradi deb boimaydi. Qarshilik bilan depsinib sakrashda katta tezlik bilan tayanchga berilgan zarba balki ahamiyatiidir, lekin, keyingi depsinish sust va samarasi past bo'lishi mumkin. Tezkor itarilish fazasi odatda oyoqlar to'liq to'g'irlanganda yakunlanadi. Tezlikni qayta taqsimlash va tayanchdan uzilish fazasi bevosita tezkor itarilish fazasidan keyin keladi. Gimnastikachi depsinish va siltashni tugallagandan so'ng, tana a'zolari tezligini qayta taqsimlaydi. Bunga tana a'zolarini tabbiiy, faol va sust harakatchanligi bilan erishiladi. Oyoq bilan ishlaganda tabiiy chegaralanish aniq ko'rinib turadi. Oyoqlarning bo'g'imlari oxirigacha tekislangandan keyin tezligi to'xtaydi. Tana a'zolari harakatchanligining sun'iy chegaralanishi o'ziga xosdir. U qo'llar bilan harakatlanishda juda aniq ko'rinadi: qo'llar bilan siltash odatda mushaklar ishi o'zgarishi hisobiga faol «tormozlanadi». Agar siltashda qo'llar harakati yelkaning bukuvchi mushaklari kuchi bilan tezlashsa, unda tezlikni qayta taqsimlashda bu harakat yozuvchi mushaklar ishi bilan tormozlanadi. Yuqorida aytilganlar tayanchsiz oyoq bilan siltash harakatlariga o'xshashdir. Siltanuvchi a'zolar harakat tezligi pasayishi bilan tayanchga bo'lgan bosim kuchi ham pasaya boshlaydi. Siltanuvchi a'zolar tormozlanganda ularning

energiyasi a'zolarga o'tadi. Tayanchga bevosita yaqinlashgan a'zolar umumiy harakatga jalb qilinishi bilan tayanchga bo'lgan bosim nolga teng bo'ladi va sakrashning tayanchsiz fazasi boshlanadi {10-rasm, 6-7- kadr) Sakrashni amalga oshirish bosqichi harakatning tayanchsiz qismi bilan bog'liq. Bu bosqichda gimnastikachi harakati butun bir harakatning asosiy maqsadini namoyon etadi, uning texnik tomondan murakkabligi va tashqi samarasini aniqlaydi. Sakrash turlarida ko'rinib turibdiki, gimnastikachining uchishdagi harakati turli-tuman bo'lishi mumkin. Shuning uchun amalga oshirish bosqichining fazaviy tuzilishi tayyorgarlik va asosiy bosqich kabi unchalik aniq emas, uchishda bajariladigan o'ziga xos harakatlarga bog'liqdir. Sakrashni amalga oshirish bosqichi shartli ravishda quyidagi fazalarga bo'linadi: Harakatda holatni hosil qilish fazasi. Gimnastikachi tayanchsiz holatga o'ta turib, unga maqsad qilib qo'yilgan holatni qabul qilishga yordam beruvchi harakatni bajaradi. Qadamlab sakrab halqa hosil qilib sakrashda (13-rasm) gimnastikachi bukilgan oyoq bilan siltab va qo'lni oldinga qilib {6-kadr) depsinganda, siltanuvchi oyoqlarni oldinga to'g'irlab, undan keyin esa shu vaqtning o'zida depsinuvchi oyoqni orqaga harakatlantirib shpagatga yaqin bo'lgan holatga erishadi (8-9-kadr). So'ngra gimnastikachi orqaga egilib «halqa» holatiga o'tadi (9- kadr). Holatni hosil qilishga o'xshash harakatlar badiiy gimnastikada ko'pgina sakrashlarni ta'riflaydi va ularning asosiy xususiyatlarini tashkil qiladi. Maqsad qilib qo'yilgan holatni ushlab turish fiksatsiya fazasi faqat shartli ravishda ajratilishi mumkin. Uchishda 0,15-0,20 soniyali qandaydir holatni aniq ushlab turish - kamdan-kam uchraydigan hodisadir. Ko'pincha gimnastikacliining maksimal balandlikda uchayotganda, holatni sekin o'zgartirish fiksatsiya rolini o'ynaydi. 16- rasmdagi «halqa» ushlab turish holati to'liq hisoblanadi, lekin gimnastikachi tanani orqaga egib oyoqni maksimal darajada orqaga harakatlantirishga harakat qiladi. Uchishda holatni ushlab turish sakrash kuchi va

balandligiga bog'liq. Sakrash qancha baland bo'lsa, uchish qancha uzoq bo'lsa, uchishda chiroyli holatni samarali ushlab turish imkoniyati shimcha ko'p bo'ladi. Bu ma'noda sakrash sifati uning tayanchsiz fazasi davomiyligiga qarab baholanadi. Tadqiqollarning ko'rsatishicha, baland sakrashda uchishnirtg davomiyligi odatda taxminan 0,5 s.ga tengdir. Bu ko'rsatkich depsinib sakrashda ancha yuqori, joyida sakrashda balandligi bo'yicha o'rtacha, yugurib kelib sakrashda kamroq bo'ladi. Badiiy gininastikada yugurib kelib sakrash odatda «qarshilik bilaii» (uchishga maksimal balandlik va vaqt beradigan) emas, balki oldinga harakatlanib bajariladi (13-rasm). Bunday sharoitda uchish balandligi nisbatan kam bo'ladi. O'tish fazasi shartli ravishda ajratilishi mumkin. U o'zida uchish va (qo'ngandan keyin) tayanchdagi harakati orasidagi bog'lovchi qismni namoyon etadi. To'g'risini aytganda, u sakrash-ning yakunlovchi bosqichi birinchi fazasi bilan bir-biriga bog'lanib ketadi, chunki u holatni hosil qilish harakatini emas, balki qo'nish bilan bog'liq bo'lgan harakatlarni o'z ichiga oladi. Sakrashning yakunlovchi bosqichi sakragandan keyin aniq qo'nishni ta'minlaydigan harakatni taslikil qiladi, shu bilan birga mazkur birikmada holatni hosil qilish harakatda keyingi ifodali ' qismga chiroyli va mantiqiy o'tishga yordam beruvchi, bog'lovchi harakatdir. Sakrashning yakuniy bosqichini shartli ravishda quyi-dagi fazalarga bo'lish mumkin. Qo'nishga tayyorlash fazasi harakatning tayanchsiz davriga to'g'ri keladi. Gimnastikachi o'tish fazasini yakunlab yoki ulaming o'miga tayanchga oyog'ini olib keladi (yoki tayanch oyoqni) va agar zarur bo'lsa tayanchga kelish qulay bo'lishi uchun holatni o'zgartiradi. Bunda gimnastikachi bajarishi kerak bo'lgan konkret harakat amalga oshirish bosqichidagi holatni hosil qilish harakati va keyingi birikma elementi xarakteri bilan aniqlashadi. 13-rasmda gimnastikachi tayanchga siltanuvchi oyoqni qo'yib, tayanch oyoqni orqada qoldiradi. Uchib «shpagat» holatida oyoqlarni kerib sakra-gandan tayanchga qo'nganda oyoqlarini siljib ketmaydigan qilib qo'yishi kerak (10-rasm).

Har qanday sakrashning yakunlovchi bosqichida amorti-zatsiya fazasi bo'lishi muqarrardir. Gimnastikachi tayanchga yumshoq qo'nishi kerak. Buning uchun u oyoq uchiga qo'nib, darhol kuch bilan butun oyoq kaftiga tushadi, bundan keyin esa tizza va tos-son bo'g'imidan oyoqlarni bukadi. Qoidaga ko'ra, amortizatsiya qo'llarni pastga harakat qilishi bilan uyg'unlashadi (13-rasm, 11-12-kadrlar). Bu harakatlaming jismoniy mazmuni tananing tayanchda ketma-ket, yumshoq bukilishi tayanchga kelgan paytdagi kelib chiqadigan qarshi tezkorlikni pasaytiradi va shu bilan birga zarba keskin susayadi. Shuni inobatga olish kerakki, amortizatsiya fazasining bo'lmasligi (masalan, oyoqlarni bukmasdan qo'nishda) jiddiy tan jaroxatiga olib kelishi mumkin, chunki tayanch bilan o'zaro harakat kuchi keskin (birqancha yuz kg.ga) ko'tarilib ketishi mumkin. Harakatni bog'lovchi va to'g'irlovchi faza gimnastikachi amortizatsiyasidan so'ng keyingi harakat elementini bajarishga o'tadi. Bunda sakrash harakatining oxirgi fazasi ko'pincha keyingi harakatning tayyorgarlik fazasi bo'ladi. Gimnastikachi amortiza- tsiyadan keyingi holatdan yana siltash, sakrashni bajarishi, harakatni oldinga davom ettirishi mumkin (13-rasm, 12-kadr). Ta'riflangan faza davomida gimnastikachi ko'pincha o'z harakatiga, sakrashning noaniq bajarilishini oldini olish uchun zarur bo'lgan tuzatishlar kiritishi kerak. Bunday hollarda tuzatishlar stilistika talablariga mos keladigan bo'lishi kerak. Ya'ni, kerakli tuzatish harakatini «niqoblash» kerak (masalan, oldinga qadam qo'yish turg'unligi yo'qotilganda o'rniga majburan yonga qadam qo'yishni ifodali «ijro etish» kerak). Shunday qilib badiiy gimnastikada sakrashning asosli tuzilishi quyidagi harakat fazalari mavjudligi bilan aniqlanadi (yugurib kelib sakrash uchun eng to'liq sxema beriladi): Tayyorgarlik bosqichi: 1- Faza - «Tezlikni oshirish» (bu joyidan sakrash bo'lmaydi); 2- Faza - «Depsinib sakrash bilan qo'llarni orqaga siltash» (joyida sakrashda - «qo'llarni orqaga siltash»);

cho'qqayish»). Asosiy bosqich: 4- Faza - «Itarilish»; 5- Faza - «Tayanchdan uzilish» . Amalga oshirish bosqichi: 6- Faza - «Harakatda holatni hosil qilish»; 7- Faza - «Holatni ushlab turish» (shart emas). Yakunlovchi bosqich: 8-. Faza - «Qo'nishga tayyorlash»; 9- Faza - «Amortizatsiya»; 10-Faza - «Bog'lovchi va to'g'irlovchi harakat». Badiiy gimnastikaga xos sakrashlar texnikasi Quyida asosiy badiiy gimnastikaga xos sakrash texnikasining qisqacha ta'rifi keltirilgan. Ikki oyoqda depsinib baland sakrash, o'zining uchishda holatni hosil qilish harakati bo'yicha turlichadir. Chunki qo'llarni faol siltab ikki oyoqda kuchli depsinish, maksimal balandlik va uchish vaqti bilan ta'minlashga yordam beradi. Ikki oyoqda depsinib sakrash texnikasini qisqacha ko'rib chiqamiz. Oyoqlarni orqaga bukib sakrash (14-rasm) joyidan hamda harakatda bajarilishi mumkin (bunday sakrashdagi tayyorgarlik bos-qichidagi farqni 23-rasmda ko'rish mumkin). Sakrashning asosiy bosqichida gimnastikachi qo'llarini oldinga-yuqoriga kuchli siltaydi. Qo'l harakati taxminan bosh balandligida tormozlanadi, lekin, qo'lni ko'tarish sekin davom etadi. Tayanchdan uzilish to'g'ri holatda sodir bo'ladi, undan keyin gimnastikachi tananing orqaga butunlay bukishini davom ettirib kerishadi va oyoqlarini orqaga bukadi. Sakrashning eng qiyin turlaridan biri - halqa sakrash. Bukilib sakrash texnikasi bo'yicha yuqoridagilarga o'xshash-dir. Bu oyoqlaming juft holati va orasini ochgan holatda bajariladi. Bunday sakrash

texnikasining xarakterli xususiyat-laridan biri qo'lni orqaga qaytarib harakatlantirish hisoblanadi: qo'l bilan siltash keng harakat bilan bajariladi va bundan keyin qo'llar bosh balandligiga kelganda (ilgariroq emas) ularning harakati keskin tormozlanadi. Aynan shu paytda gimnasti- kachining gavdasi qo'l va oyoqlariga yetgunicha egiladi. Bu bilan bog'liq oddiy xato - qo'llar bilan siltashni yelka balandligida, oldindan to'xtatib, keyin oyoqlarni unga olib borish. Bunda oyoqlar pastda qoladi, gavda esa ortiqcha egilib, gorizontal joylashgan oyoq va qo'llar bilan bukilishi zarur. Oyoqlar orasini ochib sakrash koordinatsiyasi bo'yicha yuqorida keltirilgan ikki sakrashga yaqindir. Shuni esda tutish kerakki, mazkur holatda siltash holatni hosil qilish harakatiga tegishli bo'ladi va siltanib sakrashdagi kabi energiya hosil qiluvchi harakatlar tarkibiga kirmaydi (pastga qarang). Sakrab shpagat - sakrashning o'ziga xos turi bo'lib, ikki oyoqda depsinib, ham siltab bajariladi. Mazkur holatni amalga oshirish bosqichida oyoqlar bilan qarama- qarshi tomonga sinxron-li siltash bajariladi. Sakrash oddiydagi singari ko'ndalangiga ham shunday bajariladi (11-rasmga qarang). Aytib o'tilganlardan tashqari bu harakatlarning yana ikki xil varianti mavjud. Oyoqni siltab baland sakrash bir oyoqda depsinish va energiya hosil qilish kabi holatni hosil qiluvchi ikkinchi oyoqning foal harakati bilan bajariladi. Oldinga va yonga siltab sakrash to'g'ri yoki bukilgan oyoqni siltab, bir yoki ikkala oyoqda qo'nish bilan bajarilishi mumkin 14-rasm

Bunga xos turlari: oyoqni almashtirish va siltanuvchi oyoqqa qo'nish bilan sakrash (to'g'ri yoki bukib siltash bilan), oldinga siltanib sakrash (15-rasm), oyoqni bukib siltash bilan yopiq sakrash, oyoqni yonga siltab sakrash, vertikal shpagat va boshqalar. 15-rasm Orqaga siltab sakrash yuqoridagilarga o ' xshash , lekin yozuvchi harakatlar bilan bog ' liqdir . Odatdagi turlari : depsinuvchi oyoqqa qo ' nish bilan ochiq sakrash {16- rasm ), oyoqlarni almashtirib sakrash va siltanuvchi oyoqqa qo ' nish , muvozanatda sakrash (17- rasm ). 16-rasm Siltab burilib sakrash - oyoq bilan siltab bajariladigan sakrashlarning murakkab turlaridandir. Gimnastikachi e'tibor bilan oyoqni siltaydi, masalan oldinga; siltash jarayonidayoq (tayanchdan uzilish fazasida, qo'l va oyoq bilan

siltash harakati tormozlangan-da) depsinuvchi oyoq bilan yonga burilish boshlanadi. Chap oyoqda oldinga siltanganda gimnastikachi siltash oxirida yelkalari bilan ozgina orqaga egiladi va siltanuvchi oyoq uchini nazorat qila turib o'ngga burilishni boshlaydi. Tayanchdan uzilgan zahoti gimnastikachi yelkasi va boshini birdan o'ngga buradi va aylanib burilishga yakun yasaydi. Siltab burilib sakrash oyoq bilan yonga va orqaga siltanib bajarilishi ham mumkin. 17- rasm Xatlab sakrash - siltanib sakrab ortga burilish va uchishda oyoq holatlarini almashtirishdir. Depsinuvchi oyoqni yonga burib bajariladigan oyoq va qo ' llarni bir - biriga nisbatan teskari harakatlantirish bilan xatlab sakrash ancha oddiy . Oyoq bilan siltash yuqoriga uchish hisobiga sodir bo'ladi (yuqoiiga - oldinga emas). Buning uchun itarilishda (shu bilan birga yugurib 58 kelishdagi eng oxirgi qadamda, agar sakrash yugurish davomida bajarilsa) yelkalar biroz orqaga ketadi (burilib oddiy sakrashlar bilan solishtirish mumkin). Qadam oyoq uchidan biroz harakatlantirib, oyoq va qo'llar bilan siltashdan keyin qo'llar orqaga harakatlanib yarim cho'qqayish yuzaga keladi. Itarilish paytida oyoq bilan 1- pozitsiya orqali yuqoriga o'tkir, o'ziga hos siltash bajariladi. Burilib sakrash singari, oyoqni ortga burish, siltash oxiridan boshlanadi {19-rasm, 1-3- kadr). Gimnastikachi 180° ga burilishni yakunlayotganida depsi-nuvchi oyoqni silta-nuvchi oyoq tomonga tortadi (3-5 kadr). Oyoqlar bir - birlariga tegmasdan o'tadi. Depsinuvchi oyoq orqaga ketadi, siltanuvchi oyoq tayanishga tushadi (5-7). Sakrash shpagat va boshqa harakatlar orqali murakkablashtirilishi mumkin (5-6).

Badiiy gimnastikada murakkab burilish bilan sakrashlar nis- batan kam uchraydi, chunki lining ifodalitygi hisobiga harakatni gimnastikada muvofiqlashtirishni talab qiladi. Badiiy gim nastikada murakkab burilishli sakrashlar ikki oyoqda va bir oyoqni siltab itarilish bilan bajariladi. Birinchi holatda burilish - ning murakkab bo ' lishi va jadallashishi uchun yaxshi sharoit yaratiladi , chunki itarilish jarayonida va undan keyin tana to ' g ' irlangan bo ' ladi va inertsiya holatida gamnastikachining tanasi ko'ndalang o'qqa nis-batan minimal bo'ladi. Siltab sakrashda tez burilish faqatgina gimnastikachi siltangandan so ' ng oyoqlarni birlashtirganda vujudga kelishi mumkin . Yuqoriga - uzoqqa sakrash , yugurib kelayotganda bajariladi va uchishda oldinga tez harakatlanish bilan xarakterlanadi . Bunday sakrashlarda tayanch oyoq bilan itarilish qarshiliksiz bajarilishi bilan o ' ziga xos bo ' lib harakterga ega bo ' lmaydi ( siltanib sakrash bilan solishtiring ), polga tayanch oyoq uchi bilan tushib keyin oxista oyoq kaftiga tushiladi . Itarilishning boshida yelkalar orqaga ketmasdan oldinga intiladi. Qo'l bilan siltash harakatlari ham vertikal bo'yiab yuqoriga emas, balki uchish tomoniga qaratiladi. Siltash esa siltanib sakrashdagi bilan solishtirganda alohida e'tiborga ega emas. Qadamlab sakrash - yuqoriga uzoqqa sakrashga xos turdir. Ular oldinga, yonga va orqaga bajarilishi mumkin. Oldinga qadamlab sakraganda gimnastikachi qisqa «portlovchi» yugurib kelishdan bir oyoqda itarilib, to'siqlardan oshib sakrash kabi tayanchsiz oyoqni oldinga - yuqoriga yo'naltiradi. Qo'llar bilan siltash harakatlari nisbatan erkin harakterga ega va sakrashning tashqi bezatilishiga 19- rasm

bog'liq. Gimnastikachi uchish paytida oyoq-larini keng ochadi va imkoni boricha uchish holatini ushlab turishga harakat qiladi. Qo'nish siltanuvchi oyoqqa, ifodali amortizatsiya va oldinga harakatlanishni saqlagan holda bo'ladi. Oddiy sakragandan oyoqlarni maksimal darajada ochish bilan bajariladigan shpagat sakrash eng samaralichidir. Qadamlab sakrash juda ko'p modellariga ega: attityude sakrash, oyoqqa tepib, bukib va yozib sakrash. Shpagat bilan halqa sakrash xarakterlidir. (20-rastri). Bunday harakt nafaqat sakrash tayyorgar-ligini a'lo darajada bo'lishini, balki yaxshi rivojlangan faol egiluv-chanlikni talab qiladi. 20-rasm Murakkab sakrashlar yuqorida ko'rilgan sakrash turlarining ba'zi bir belgilarini o'z ichiga oladi. To'g'risini aytganda murakkab sakrashga yugurib kelish, oyoq bilan siltash, oyoqlarni almashtirish, uchishda burilish va boshqa belgilarni o'z ichiga olgan xatlab sakrashni misol qilish mumkin. Murakkab sakrash darajasiga oyoq holatini almashtirish, burilish yoki boshqa murakkablashgan harakatlarni o'z ichiga oladigan qadamlab sakrashni kiritish mumkin.

Foydalanilgan adabiyotlar 1. Achilov A . Badiiy gimnastika .: Т., G ' ofur G ' ulom nomidagi nashriyot - matbaa ijodiy uyi , 2010 2. Бирюкова Л. Хореографическая подготовка в спорте. Киев: КГИФК, 1990. 3. Бирюк Э.В., Ovchinnikova N . A . Хореографическая подготовка в спорте. Киев: КГИФК, 1990. 4. Борбова Г.А. Художественная гимнастика в школе.- М.: FIS , 1984. 5. Венгерова П.Н. Федорова О.С. Средства классического экзерсиса на уроках хореографической подготовки в сложно- координационных видах спорта. O'quv-uslubiy qo'llanma -SPb.:SPbGAFK,2000. 6. Вербова З.Д. искусство произвольных упражнений. -М.: FIS , 1967. 7. Гавердовский Ю. Техника гимнастических упраж нений- М: Terra - sport , 2002. 8. Karimov М.К. Xoreografiya mashqlari va badiiy gimnastika . O'quv qo'llanma. T.:2003. 9. Каримов М.К. Упражнения хореографии, художествен ной гимнастики и народные игры. O'quv qo'llanma. Т.:2005.

O'xshashlar

Balandlikka sakrash texnikasi referat

1-9 sinflarda yengil atletika mashqlarini о‘rgatish metodikasi

Gimnastika terminologiyasi ( terminalogiya, akrobatik mashqlarning terminlari, badiy gimnastika )

Yengil atletika

IAAFning bolalar yengil atletikasi dasturi