O'quv-sport ishlarini tashkil qilish - Jismoniy tarbiya - Referatlar

O'quv-sport ishlarini tashkil qilish

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

67 KB

Ko'chirib olish

O' quv-sport ishlarini tashkil qilish R E J A : 1. Rejalashtirish 2. Ukuv sport ishlarini xisobga olish 3. T abiy va suniy suv xavzalarining faoliyati 4. M usobakalar va xakamlik kilish

Suzish bo'yicha o'quv-sport ishlarini uyushtirish, rejalashtirish va hisobga olish o'quv-Mashg'ulot jarayonining muvaffaqiyatli o'tishini ta'minlaydi. O'qituvchilar va jamiyat aktivlari ish faoliyatining samaradorligi o'quv-sport ishlarining sifatli uyushtirilishiga va ularning muntazam hisobga olib borilishiga ko'p jihatdan bog'liq. O'quv-sport ishlarini uyushtirishga quyidagilar kiradi: Mashg'ulot o'tkazish uchun joy tayyorlash. Shug'ullanuvchilarni gruppalarga taqsimlash va uyushtirish. O'qituvchi-murabbiylar sostavini tuzish va ularning ishini tashkil qilish. Jamiyat aktivi bilan ishlash. Mashg'ulot o'tkazish uchun joy tayyorlash. Yozgi va qishki sun'iy basseynlar, shuningdek tabiiy suv havzalari qoshidagi basseynlar suzish bo'yicha o'quv- trenirovka mashg'ulotlarini uyushtirish va o'tkazish joyi hisoblanadi. Bunday sport inshootlarida odatda turli xarakterdagi mashg'ulotlar uchun maxsus xonalar bo'ladi. Jumladan, nazariy darslar uchun maxsus adabiyotlar, ko'rgazmali qurollar va maxsus kinokolsovka hamda kinofilmlarni namoyish qilish uchun kino apparatlar bilan jihozlangan uslubiya kabineti, amaliy mashg'ulotning quruqlikda o'tkaziladigan qismi uchun xona, suzish texnikasini o'rgatish va umumiy hamda maxsus jismoniy mashg'ulot o'tkazish uchun zarur bo'lgan jihozlar va inventarlarga ega maxsus zal, suzishni bilmaydiganlar bilan mashg'ulot o'tkazish uchun sayoz basseyn, shug'ullanuvchilarni sportcha suzishga o'rgatish va razryadli suzuvchilar bilan mashg'ulotlarini o'tkazish uchun Har jihatdan standart basseyn mavjud bulib talabga javob berishi kerak bo'ladi. Suzish uchun o'z inshootiga ega bo'lmagan sport jamiyatlari mashg'ulot o'tkazish uchun joyni kerakli vaqtga ijaraga olib, undan maqsadga muvofiq foydalanishlari lozim. Agar hovuz va yozgi suv bazasi bo'lmasa, o'quv-sport ishlarini tabiiy suv havzalarida o'tkazish mumkin. Umuman maxsus jismoniy tayyorgarlik bo'yicha o'tkaziladigan mashg'ulotlar shamoldan to'silgan, tozalanib, jihozlangan Har qanday suv havzasida o'tkazilishi mumkin. Suzishni bilmaydiganlar bilan bo'ladigan darslar toza, tobora chuqurlashib boradigan soy, havzalarda o'tkaziladi. Suvning dars o'tiladigan qismi shamoldan

to'silib, ustunlarga bog'langan arqon bilan chegaralangan bo'lishi kerak. Suzishni biladiganlar bilan Mashg'ulot mashg'ulotlarini o'tkazish uchun chuqurligi 1, 5-2 m keladigan joy tanlanadi va eng oddiy suv bazasi barpo qilinadi. Sportcha suzish usullarini o'rgatish uchun qirg'oq bo'ylab, suvdan 5-10 sm balandlikda reyka o'rnatiladi. Mashg'ulot mashg'ulotlari o'tkaziladigan joy ikki tomoniga, 25-50 m oraliqda, burilish uchun o'rnatilgan taxta shchit suv ostiga qoqilgan qoziqchalarga mahkamlanadi va shchitlar orasida, bir-biridan 2-2, 25 m uzoqlikda po'kak o'tqazilgan arqon bilan ajratilgan yo'laklar hosil qilinadi. Burilish shchitining ustida start olish uchun supachalar bo'ladi. Shug'ullanuvchilarni gruppalarga taqsimlash va uyushtirish asosan o'quv yilining boshlanishida yoki yozgi suzish mavsumida amalga oshiriladi. Bunda shug'ullanuvchilar yoshi, jinsi va suzish tayyorgarligiga qarab gruppalarga bo'linadi. Sportcha suzishni boshlovchilar uchun o'quv gruppalari, keksa yoshdagi kishilar uchun o'quv-sog'lomlashtirish gruppalari tashkil qilinadi. Keyinchalik sportda takomillashtirishga mo'ljallanganlar jinsi bo'yicha-erkaklar, ayollar va aralash; yoshi bo'yicha-bolalar (5-6, 7-8, 9-10 yosh), o'smirlar (11-12, 13-14 yosh), yoshlar (17-23 yosh), kattalar (23 yoshdan kattalar), o'rta yoshdagilar (40-50) va keksa yoshdagi (50-60 va hokazolar) gruppalar komplektlanadi. Tayergarligi bo'yicha-suzishni bilmaydiganlar, bo'sh suzadiganlar, o'zicha yaxshi suzadiganlar o'quv (o'rgatish); sport razryadiga ega bo'lmagan suzuvchilar (lekin sportcha suzish usullarini o'zlashtirgan) III va II razryadlilar; I razryadlilar va sport ustalari sportni takomillashtirish gruppalariga jalb qilinadi. Lekin amalda o'quv-sport ishlarini o'tkazishda shug'ullanuvchilar ko'pincha ikkita o'quv gruppalariga: suzishni bilmaydiganlar va bo'sh suzadiganlar; o'zicha (sportcha bo'lmagan) yaxshi suza oladiganlar; shuningdek ikkita sport: o'smirlar va III razryadlilar; II va I razryadli hamda sportni takomillashtirish gruppasiga biriktiriladilar. Ilg'or suzuvchilari uchun sportchi razryadlilar soni kam bo'lgan hollarda ular maxsus bir gruppaga uyushtiriladi. Bitta o'qituvchiga quyidagi miqdorda shogirdlar bilan shug'ullanish tavsiya qilinadi:

suzishni bilmaydiganlar, yomon biladiganlar va o'zicha suza oladiganlar o'quv va o'quv-sog'lomlashtirish gruppalarida 12-15 kishidan ko'p bo'lmasligi kerak, Mashg'ulotlar haftasiga 2-3 marta, suvda 30-45 minut davomida o'tkaziladi; sportcha suzish texnikasini o'zlashtirgailar, o'smirlar va III razryadlilardan iborat o'quv-Mashg'ulot gruppasi 8-10 kishidan ko'p bo'lmasligi kerak. Mashg'ulot bir haftada 3-4 marta, suvda darslar 45-60 mindavom etadi; II razryadli suzuvchilardan iborat o'quv-trenirovka gruppasi 6-7 kishidan ko'p bo'lmasligi kerak. Mashg'ulotlar bir haftada 4-5 marta o'tkazilib, ularning har biri 60-90 minut davom etadp; I razryad va sport masterlaridan iborat sporttakomillashtirish gruppasida 4-6 kishi shug'ullanadi. Mashg'ulotlar haftasiga 6, 9, 12 marta o'tkazilib, suvdagi darslarniig davom etishi 90-120 min ni tashkil etadi. Bolalar, o'smirlar, yoshlar va kattalar bilan suzish bo'yicha o'quv, o'quv- sog'lomlashtirish va sport trenirovkasi hunar-texnika, suvorovchi va naximovchi bilim yurtlari, o'rta va oliy o'quv yurtlari, kuyi jismoniy tarbiya kollektivlari, ommaviy sport tashkilotlari, Harbiy sport klublari, sun'iy hovuzlar va yozgi suv bazalar ma'muriyati, madaniyat va istirohat bog'lari direksiyasi, sport jamiyatlari Soyuzi va tashkilotlari kabi organlar tomonidan uyushtiriladi va o'tkaziladi. 2 yil, I razryadlilar va sport masterlari gruppalari 3-4 yil o'rgatiladi. Qishki hovuzlari bo'lmagan maktablarda III razryadlilar gruppasi 1-2 yil, II razryadlilar gruppasi 3-4 yil hamda I razryadlilar va sport masterlaridan iborat gruppalar mashg'ulotlarning keyingi yillarida o'sitiladi. O'quv-sport ishlariga o'rta maxsus yoki oliy ma'lumotli o'qituvchilar (murabbiylar) jalb qilinadi. Mashg'ulotlar jadvali tuzilgandan keyin ish kuni normasiga muvofiq o'qituvchilar gruppalarga biriktiriladi. O'quv-sport ishlari ustidan murabbiylar (pedagogik) soveti rahbarlik qiladi, u siyosiy-tarbiyaviy, o'kuv-uslubiy ishlarning saviyasini oshirish bilan shug'ullanadi. Murabbiylar nazariy va amaliy darslar, Mashg'ulotning yillik va perspektiv, ilg'or suzuvchilar uchun individual rejalar, sport tadbirlari va bu tadbirlarni uyushtirish rejalarini ishlab chiqadi va tasdiqlaydi.

Bundan tashqari o'qituvchilar sostavining ijtimoiy-siyosiy darajasini va malakasini oshirishga qaratilgan tadbirlar kompleksini ishlab chiqadi va o'tkazadi. Jamiyat aktivini tuzish (uyushtirish). Har bir gruppaga o'qituvchilar biriktirilgandan so'ng gruppa asta-rostasi va unga yordamchi saylanadi. Starostalar gruppani o'tiladigan darsga tayyorlashda va o'qituvchiga o'quv- tarbiyaviy hamda o'quv-sport ishlarini o'tkazishda ko'maklashishi kerak. Starostalar murabbiylar majlisida qatnashadi va unda ovoz berish huquqiga ega. Bolalar sport maktablarida ota-onalar komiteti tuziladi. Qomitet murabbiylar kengashining tashkiliy-tarbiyaviy ishlarida aktiv ishtirok etadi. Barcha o'quv va sport gruppalarida tashkiliy ishlar tugab, ular komplektlannb bo'lgandan kenin shug'ullanuvchilarning umumny majlisi chaqiriladi hamda komitetning seksiya byurosp saylanadi. Byuro seksiyashshg nsh rejasini tuzadi. Rejaga ko'ra: Siyosiy-tarbiyavnp va madaniy-ommashsh ishlar. Tashkiliy ishlar. O'quv-sport ishlari. Ommaviy sport ishlari. Targibot tashvikot ishlari. Tashkpliy xo'jalik shplari bo'limlari ish olib boradi. Seksiya rejaini tuznshda va amalga oshirishda barcha o'qituvchilar, murabbiylar kengashi va xammadan ko'ra ko'proq seksiya katta murabbiyining xizmati katta. Uz navbatida seksiya va uning Har bir a'zosi murabbiylar kengashi, o'qituvchilar (murabbiylar) sostavi (kollektiv) siyosiy-tarbiyaviy, tashkiliy va o'quv-sport ishlarida faol ishtirok etishi kerak. Boshqarma, shahar va boshqa tashkilotlar qoshidagi KSJ (ko'ngilli sport jamiyati) seksiyasining ishlarini uyushtirish va o'tkazish sport maktabi prinsipi asosida olib boriladi. Faqat seksiya plenumiga (byuro-siga) saylash quyi seksiyalardan konferensiyaga kelgan delegatlar tomonidan amalga oshiriladi. Plenumda seksiyalarning prezidiumi saylanadi. Konferensiyada hisobot davrida qilingan ishlar, aynan KSJ dagi suzishning ahvoli va rivojlanish istiqboli bo'yicha doklad muhokama qilingandan so'ng, amalda o'quv-sport ishlariga rahbarlik va

nazorat qilayotgan seksiya-prezidiumlari, federasiyasi saylanadi. Sport kollek- tivlari huzurida suzish sporti bo'yicha sudyalar kollegiyasi tuziladi. Unga rahbarlik qiluvchi sostav (prezidium) aynan shu kollektiv sudyalarining umumiy majlisida saylanadi. Shunga muvofiq xakamlar konferensiyasida shahar, viloyat o'lka, respublika xakamlar xay'ati prezidiumi saylanadi. REJALASHTIRISH Suznsh bo'nicha o'kuv-Mashg'ulot jarasshshi rejalashtirish deyilganda butui o'quv materiallarini izchil taqsimlash tushuniladi. Rejalashtirishda nazariy va amaliy darslar uchun zarur hujjatlar tuziladi. Quyi fizkultura kollektivlari va ko'ngilli sport jamiyatlari, bolalar va yoshlar sport maktablari, oliy o'quv yurtlari va hokazolar o'quv-Mashg'ulot jarayonini dast-labki rejalashtirish hujjatlari davlat dastursi va musobaqa tadbirlarining kalendaridan iborat bo'ladi. Dastur shug'ullanuvchilar ma'lum gruppasi uchun o'quv-Mashg'ulot darsini uyushtirish formasi, maqsadi, asosiy vazifalari, o'quv materialining hajmi va mazmunini belgilaydi. Dasturning tushuntirish qismida shug'ullanuvchilar miqdori (kontingent) va ularni o'qitish muddati belgilanadi: o'quv-Mashg'ulot jarayonining maqsadi va bo'limlarning vazifalari; o'quv-Mashg'ulot mashg'u-lotini uyushtirish formasi; dastlabki va yakuniy normativlar. Bundan tashqari tushuntirish qismida tashkiliy- uslubiy ko'rsatmalar beriladi. O'quv rejaiga ko'ra dastur nazariy va amaliy qismlarga bo'linadi, ularning hajmi va mazmuni bayon etiladi, material semestrlarga (chorak, kvartallarga) taqsimlanadi. Rejada nazariy temalar va asosiy mashqlar o'tiladigan gruppalar ko'rsatiladi. Ularni o'tish uchun zarur soatlar belgilanadi. Asosiy mashqlar gruppasi mashg'ulotlari qiyinligi ortib borishi hisobga olinib, mashg'ulotlar tartib bilan mukammal yoziladi, shuningdek Har bir mashqlar gruppasi bo'yicha norma talablari ko'rsatiladi.

Suzish bo'yicha o'quv-sport ishlarini rejalashtirishda joylarda konkret sharoitni hisobga olib, programmani biroz o'zgartirish mumkin. Lekin kiritilgan o'zgarishlar dastur mazmuniga salbiy ta'sir etmasligi kerak. Mashg'ulot yig'inlarini (sborlarni) o'tkazish va sport masterlari hamda I razryadln sportchilar bilan ishlash bo'yicha aniq davlat rejai yo'q. Shuning uchun ham bu ishlar sportchilarning shaxsiy xususiyatlarini hisobga olgan holda maxsus ishlab chiqilgan programma asosida olib boriladi. Yig'inlar (sborlar) programmasi konkret maqsad-vazifalar asosida, ularning murakkabligiga qarab tuziladi. Dasturning nazariy qismida sportcha suzish texnikasi, kuchli sovet hamda xorijiy suzuvchilarning sport Mashg'ulotsini tahlil qylishga alohida e'tibor beriladi. Amaliy qismnda esa suzish sportining tanlangan turi bo'yicha mashqlar va umumiy hamda maxsus tayyorgarlikni oshirishga yordam beradigan maxsus jismoniy mashqlar asosiy o'rinni egallaydi. Sport tadbirlarining kalendari yuqori sport tashkilotlarining tadbirlar kalendari asosida seksiyalar (federasiyalar) tomonidan tuziladi. Bunda o'quv-sport ishlarining vazifalari va mahalliy sharoit hisobga olinadi. Kalendar Mashg'ulot jarayonini rejalashtirish, uni davrlarga bo'lish va sportchilarni mas'uliyatli musobaqalarga tayyorlash muddatini belgilaydi. O'quv materialini o'tish grafigi dastur va sport tadbirlari kalendariga asosan tuziladi. Unda programma nazarda tutilgan hajmdagi nazariy va amaliy o'quv materialining o'tish izchilligi va muddati belgilab qo'yiladi. Shuningdek, grafikda o'quv-Mashg'ulot jarayoni davrlarining davom etish vaqti va muddati, sport tadbirlarini o'tkazish kunlari. Tematik ish rejai dastur va o'quv materialini o'tish grafigi asosida tuziladi. Dastur materiali darslarga taqsimlanadi, Har bir dars tematikasi konkretlashtiriladi, nazariy va amaliy darslarning mazmuni belgilanadi. Ish rejai bir oy, kvartal, chorak yoki ssmestrga mo'ljallanadi. Agar nazariy yoki amaliy tayyorgarlnk darslari hovuzdan tashqarida o'tkaziladigan bo'lsa, unda «Dars mazmuni» grafasiga darsni o'tish joyi (auditoriya,

gimnastika zali, stadion, chang'i yoki eshkak eshish baza-si va boshqalar), dars turi va mazmuni yozib qo'yiladi. Darsning reja-konspekti nsh rejanga asosan, shug'ullanuvchilarning o'tilgan materiallarni o'zlashtirishiga qarab tuziladi. Dars reja-konspektida nazariy va amaliy darslar mazmuni konkretlashtiriladi, o'quv materialinn o'tish tartibi va mashqlar me'yori (dozasi) belgilanadi. Darsning reja-konspektini tuzishdan oldin shu darsda ko'riladngan kopkret vazifalar aniqlanishi kerak. Shundan so'ng asosiy qismi uchun mashqlar tanlanadi. Tayyorgarlik va yakuniy qismlarning mazmuni asosiy qismga muvofiq tuziladi. Mashqlar me'yori (dozasi) masofa uzunligi, mashq bajarish uchun sarflanadigan vaqt va sur'atga ko'ra apiqlanadi. Darsning vazifasi, mazmuni va mashqlar izchilligi aniqlangandan so'ng ayrim mashqlarni o'tkazish bo'yicha asosiy tashkiliy-uslubiy ko'rsatmalar shupga muvofiq grafaga yoziladi MASHG'ULOTNI REJALASHTIRISH Katta razryadli suzuvchilar sport Mashg'ulotsining bir necha yillik perspektiv- individual va bir yillik rejaiga ega bo'ladilar. Perspektiv-individual rejani 2-4 yilga tuzishda (tayyorlashda) suzuvchi qatnashadigan asosiy musobaqalar va ularga tayyorgarlik albatta hisobga olinadi. Suzuvchilar kichik gruppalarining sport tayyorgarlik darajasi va asosiy maqsadi bir bo'lsa, bundaylar uchun ham individual reja tuziladi. Sport Mashg'ulotsining ko'p yillik va yillik individual rejaida Trenirovka davrlarining davom etishi va muddati, tayyorgarlik turlari va Mashg'ulot xarakteri ko'zda tutiladi, albatta. Musobaqalar kalendari Mashg'ulotni rejalashtirishning dastlabki hujjatlaridan biri hisoblanadi. Shunga asosan Mashg'ulotga tayyorgarlik, musobaqa va o'tish davrining muddati hamda davom etishi, tayyorgarlik turlari va xarakteri belgilanadi. Individual rejaga asosan Har bir davr uchun trenirovka mashg'ulotlarining haftalik yoki ikki haftalik sxemasi tayyorlanadi. Mashg'ulot mashg'ulotlari sxemasi

aniq tartibda joylashtirilgan Mashg'ulot darslari seriyasidan iborat bo'ladi. Bir yoki ikki haftadan so'ng shu darslar seriyasi qaytariladi O'QUV-SPORT ISHLARINI HISOBGA OLISH Suzish bo'yicha o'quv-sport ishlarn o'quv-Mashg'ulot jarayoni va shug'ullanuvchilarning texnik tayyorgarligining hamma bo'limlari bo'yicha muntazam hisobga olib borilishi zarur. Hisobga olish sodda, ko'rgazmali va imkoni boricha qisqa yozilgan hujjatlarda aks etishi kerak. Hisobga olish dastlabki, kundalik va yillik bo'ladi. Dastlabki hisobga olish Har bir yangi o'quv yili boshlanishida, o'quv va sport gruppalariga qabul qilishda qo'llaniladi. Dastlabki hisobga olishga quyidagilar kiradi: Shug'ullanuvchilar haqida umumiy ma'lumot-ismi va familiyasi, jinsi, tug'ilgan yili va oyi, millati, ijtimoiy ahvoli, partiyaviyligi, ish yoki o'qish joyi, lavozimi, kasaba soyuzga a'zoligi, KSJ yoki biron-bir sport kollektiviga a'zoligi, fizkultura bilan shug'ullanish staji, suzish bilan shug'ullanish staji,Uy adresi va telefon nomeri. Shug'ullanuvchilarning suzishga bo'lgan tayyorgarligiga xarakteristika, sportcha suzish texnikasini egallash darajasi va sport razryadi, sportda qo'lga kyritgan shaxsiy yutuqlari va boshqalar. Shug'ullanuvchilarning jismoniy rivojlanishi va sog'lig'ining umumiy holati haqida xarakteristika-og'irligi, bo'yi, ko'krak qafasining kengligi, spirometriya, gavda kuchi, ko'l kuchi, qon bosimi, puls va boshqalar haqida vrach xulosasi. Dastlabki hisobga olingan ma'lumotlar, razryadchi-sportchining shaxsiy kartochkasi, mashg'ulot jurnali va medisina ko'rigi kartochkasiga yoziladi. Kundalik hisobga olish. Kundalik hisobga olishda o'quv rejaining bajarilishi, o'quv-Mashg'ulot jarayonining holati, shug'ullanuvchilar texnik mahoratining o'sishi, sog'lng'i va jismoniy rivojlanishi nazoratqilib boriladi. Kundalik hisobga olishga quyidagilar kiradi: shug'ullanuvchilarni yo'qlama qilish, o'sha kungi darsning qisqacha mazmunini yozish, dars sifatini oshirysh

uchun ko'rsatma va takliflar yozish, texnikani o'rganish va takomillashtirganligi uchun baho qo'yish. Kundalik hisobga olingan ma'lumotlar mashg'ulotlarni hisobga olish jurnaliga, razryadchi-sportchining shaxsiy kartochkasiga va medisina ko'rigi kartochkasiga yozib boriladi. Individual Mashg'ulot o'tkazishda kundalik hisobga olish, individual topshiriqlar va ularni bajarishdan olingan natijalar, shuningdek, o'z-o'zini nazorat qilish bo'yicha olingan ma'lumotlar ham kundalik hisobga olishga kiritiladi. Bu qo'shimcha ma'lumotlar ham shug'ullanuvchi va murabbiy kundaligiga yoziladi. Yakuniy hisobga olish aniq muddatda (oy, kvartal, yarim yil, bir yilda) bajarilgan ishlar natijasini ko'rsatadi, qo'llanilayotgan vositalar, o'rgatish metodlari va sport Mashg'ulotsining to'g'riligi qayd etiladi. Utkazilgan o'quv-Mashg'ulot mashg'ulotlarining soni va sifati, suzish texnikasini o'zlashtirish sifati, sport-texnika natijalarining o'sishi, razryad normalari, sport musobaqalarida seksiyaning (gruppa va hokazolarning) qatnashish natijasi, jismoniy rivojlanish va shug'ullanuvchilarning sog'lig'i yakuniy hisobga olishda ro'yxatdan o'tkaziladi. Bu ko'rsatkichlar hisobga olish hujjatlarida aks etadi va undan keyingi yilda Mashg'ulot jarayonini rejalashtirishda hamda umumiy yakuniy hisobotni yozishda foydalaniladi. Hisobga olishning asosiy hujjatlari. Suzish bo'yicha o'quv-sport ishlarini hisobga olishning asosiy hujjatlari quyidagilar: shug'ullanuvchilarning arizasi va anketasi, razryadchi-sportchyning shaxsiy hisobga olish kartochkasi, mashrulotni hisobga olish jurnaly va medisina ko'rigi kartochkasi. Hisobga olish hujjatlarini aniq, to'lik va o'z vaqtida to'ldirib borish zarur. Faqat shunday qilingandagina hisobga olingan ma'lumotlarni to'g'ri tahlil qilish va keyingi o'quv-Mashg'ulot jarayonini tashkil qilish mumkin bo'ladi. Ariza-anketa gruppaga qabul qilish uchun iltimosnomadan tashqari shug'ullanuvchi to'g'risida umumiy ma'lumotlar beradi (dastlabki hisobga olish bo'limiga qaralsin). U shu sport turi bo'yicha shug'ullanuvchi tayyorgarligiga

xarakteristika (buni o'qituvchi kontrol-tekshirish yoki oldingi yil ma'Lumotlariga asoslanib beradi), jismoniy rivojlanish va shug'ullanuvchi sog'lig'ining umumiy holatiga xarakteristika (to'liq medisina spravkasiga asoslanadi) bo'lib xizmat qiladi. Sportchining shaxsiy hisobga olish kartochkasi hujjat hisoblanadi. Shunga asosan klassifikasiya bileti va razryadchi nishoni beriladi. U suzuvchi sport-texnik natijalarining o'sib borishini hisobga olib borishga xizmat qiladi. Kartochkaning bir nusxasi sport razryadi beradigan komitetda, boshqasi shunga muvofiq fizkultura kollektivida yoki KSJ da saqlanadi. Mashg'ulotni hisobga olish jurnali asosiy hujjat bo'lib, unda o'quv-sport ishlari o'z vaqtida muntazam hisobga olib boriladi (ma'lum shug'ullanuvchilar gruppasida). Medisina ko'rigi kartochkasini joriy qilingan formada vrach to'ldiradi va o'z kabinetida saqlaydi. Ayrim ma'lumotlar dars jurnaliga ham ko'chiriladi va vrachdan tasdiqlatiladi. Individual Mashg'ulot mashg'ulotlarini hisobga olish Har kungi, Har bir o'quv-Mashg'ulot mashg'ulotining mazmuni va natijalarini murabbiy jurnali va shug'ullanuvchi kundaligiga yozib borish bilan amalga oshiriladi. Murabbiy jurnali-oddiy umumiy daftar yoki idora kitobi. Jurnaldan Har bir suzuvchiga (o'quv yili uchun) yil davomidagi mashqlar kuzatuvini yozib borish uchun zarur miqdorda vao'rtlar ajratiladi. Uning birinchi betida shug'ullanuvchining dastlabki hisobga olish ma'lumotlari aks etadi. Ikkinchi betiga sportchining musobaqalarda qatnashish reja-kalendari yoziladi: sportning nomi, musobaqa o'tkazish kuni va joyi, shuningdek suzish masofalari ko'rsatilgan natija va egallangan o'rni belgilanadi. Individual Mashg'ulot rejai va Mashg'ulot mashg'ulotlari davrining sxemasi, yeportchining shaxsiy rekordlari va o'quv yili davomida o'sib boruvchi natijalarini hisobga olish, Mashg'ulot vazifalarining bajarilishi, pedagogik kuzatishlar, murabbiyning fikr-mulohazalari qolgan betlardan o'rin oladi. Sportchi kundaligi murabbiyga mashg'ulot samarasini tekshirishga yordam beradi, shug'ullanuvchini trenirovkani to'g'ri tashkil etishga o'rgatadi. Murabbiy

shug'ullanuvchilarga kundalikni muntazam to'ldirib borishning ahamiyatini tushuntirishi kerak. U haftada bir marta kundalik to'g'ri to'ldirilayotganligi hamda mashg'ulotlar o'z vaqtida yozib borilayotganini tekshirib turishi kerak. Murabbiy mashg'ulotlarni tuzish paytida kundalikdan foydalanishi mumkin. Sportchi kundaligining formasi murabbiy jurnaliga o'xshash bo'ladi. Birinchi betga murabbiy va sportchining familiyasi, shu yilning yanvarigacha, ya'ni o'tgan yilda erishilgan yutuqlari yoziladi. Ikkinchi va beshinchi betlar murabbiy jurnalidek to'ldiriladi. Qeyingi betlarga Mashg'ulot mashg'ulotlarining mazmuni, o'z-o'zini nazorat qilish, Mashg'ulot jarayonidagi sportchining shaxsiy kayfiyati, kontrol suzish va musobaqalar haqidagi ma'lumotlar yozib boriladi. Kundalikning oxirgi betidan sportchi shu yilda erishgan natijalarning tahlili va tegishli xulosalar o'rin oladi. BASSEYNLAR VA SUV BAZALARI FAOLIYATI Basseyn va suv bazalarining faoliyati sport inshooti qaysi tashkilotga qarashliligiga qarab uyushtiriladi. Jumladan, suv bazasi (basseyn) biror tashkilot qaramog'ida bo'lsa va shu tashkilot undan foydalansa, o'quv-sport ishlarini rejalashtirish va hisobga olish shu tashkilot tomonidan amalga oshiriladi. Agar suv bazasi ijaraga berilsa, unda o'quv-sport ishlarini uyushtirish, rejalashtirish va hisobga olish kabi butun jarayon ijaraga olgan tashkilot tomonidan bajariladi. Suv bazasi yoki basseynda tashkil qilingan gruppalar uchun dastur va mashg'ulot rejai tuziladi. Suv bazasida (basseynda) o'quv bo'limi tuziladi va uning ishiga bo'lim mudiri rahbarlnk qiladi. O'quv bo'limi umumiy ish rejai va rejalashtirish oldiga qo'ygan talablarga muvofiq zarur hujjatlarni, bazada shug'ullanuvchi barcha gruppalarning dars jadvalini tuzadi. Bundan tashqari o'quv bo'limi baza ishiga rahbarlik qiladi, ijarachi tashkilot ishini nazorat qiladi, mashg'ulotlar hisobini olib boradi, turli ommaviy-sport tadbirlarini uyushtiradi va o'tkazadi. O'quv bo'limi huzurida uning ishiga ko'mak beradigan turli jamoat tashkilotlari (murabbiylar soveti, devoriy gazeta redkollegiyasi va boshqalar)

tuzilishi mumkin. Suv bazasi (basseyn) ning butun faoliyatini nazorat qilish va ichki qonun-qoidalarga amal qilinishi gruppalardagi mashg'ulotlarning boshlanishi va tugallanishini o'z vaqtida ta'minlash maqsadida o'quv bo'limi shtatida o'qituvchi-instruktorlar ishlaydi. Shunga asosan bazada navbatchilik jadvali tuziladi. O'quv bo'limi shug'ullanuvchilarning basseynga o'z vaqtida kelishi va propuskalarning to'g'ri rasmiylashtirilishi ustidan ham nazorat qiladi. MUSOBAQALAR VA XAKAMLIK QILISH Sport musobaqalari-Mashg'ulot jarayonining ajralmas bir qismidir. Ular mashg'ulotlar sifatini yaxshilashga, Mashg'ulotni muntazam va maqsadga muvofiq yo'nalishda o'tkazishga yordam beradi. Yaxshi tashkil qilingan musobaqa-muhim tashvikot vositasi bo'la oladi. U suv sportining suzish, suv to'pi va suvga sak rash kabi turlariga yoshlarni keng ko'lamda jalb qilishga xizmat qiladi. Musobaqalarda Har bir sportchi va sport kollektivining mahorati aniqlanadi. Musobaqalar, shuningdek suzish sportining rivojlanish dara-jasini ham belgilaydi. Sport musobaqalari ilg'or tajribani ommalashtirishning eng yaxshi formasi hisoblanadi. U zamonaviy suzish sporti texnikasini keng yoyishda ko'rgazmali vosita bo'lib xizmat qiladi. Musobaqalarning tarbiyaviy ahamiyati nihoyatda katta. Shug'ullanuvchilarda ma'naviy va iroda sifatlari, intizom va uyushqoqlik, vatanparvarlik tuyg'ulari kamol topadi, kollektivchilik va o'rtoqlik muhiti vujudga keladi. Musobaqalarni uyushtirish sifati, uni o'z vaqtida, puxta tayyorlash hamda o'tkazishga ko'p jihatdan bog'liq. Kalendar yili boshlanishiga 1, 5-2 oy qolganda quyndagilar tuziladi va tasdiqlanadi: Sport tadbirlari kalendar-reja. Musobaqalar nizomi. Musobaqao'tkazish bo'yicha sarf-Harajat smetasi. Sport tadbirlari kalendar-rejasi mamlakatimizda fizkultura va sportga rahbarlik qiluvchi tashkilotlar tomonidan tuziladi. Sportchilarining xalqaro musobaqalardagi ishtiroki kalendar rejasi ko'zda tutiladi.

Musobaqalar nizomi sport tadbirlarining kalendar-rejaga asosan tuziladi va tasdiqlanadi. U musobaqalarni uyushtirishda va Mashg'ulot jarayonini rejalashtirishda muhim hujjat hisoblanadi. Musobaqa o'tkazish bo'yicha xarajat smetasi aynan shu musobaqaning tasdiqlangan nizomiga asosan tuziladi. U kalendar yili boshlanmasdan oldin tasdiqdan o'tadi. Smetada har bir musobaqa xarajati nazarda tutiladi. Bellashuv boshlanishidan 1-1, 5 oy oldin ajratiladigan bu xarajatga binoan boshqa shaharlardan kelgan qatnashuvchilar va sudyalarga joy tayyorlanadi, ular ovqatlanadigan va medisina ko'rigidan o'tadigan punktlar shaylanadi. Musobaqaga tayyorlanishning bu davri hal qiluvchi palla hisoblanadi. Shuning uchun barcha tayyorgarlik tadbirlari musobaqaga mas'ul vakilning nazorati ostida o'tkaziladi. Bosh xakam tayyorgarlikni musobaqa boshlanishidan 3-7 kun oldin ko'zdan kechirib chiqadi va mavjud kamchiliklarga tuzatishlar kiritadi. Spartakiada o'tkazishda musobaqani puxta tayyorlash uchun tashkiliy komitet tuziladi, musobaqa o'tkazayotgan mahalliy tashkilot vakillari jalb qilinadi. Tashkiliy komitet xo'jalik, madaniy-maishiy, medisina va mandat komissiyalarini tuzadi. Bu komissiyalarga tashkiliy komitet a'zolari boshchilik qiladilar. XAKAMLIKNI TASHKIL ETISH Musobaqani xakamlar xay'ati boshqaradi. Uning ish faoliyatiga bosh xakam rahbarlik qiladi. Xakamlar xay'atiga bosh sudyadan tashqari uning 2-3 yordamchisi, o'rinbosari, bosh sekretar va sekretarlar, katta va kichik sudyalar kiradi. Uni mahalliy xakamlar xay'ati prezidiumi musobaqa boshlanmasdan 10-30 kun oldin tayinlaydi. Kalendar yilining boshida xakamlar xay'ati prezidiumi tomonidan Respublika miqyosidagi musobaqalarning sudyalar kollegiyasi komplektlanadi (tayinlanadi). Bosh xakamlar xay'ati sostaviga bosh sudya, uning yordamchilari va bosh sekretar kiradi. Bosh sudyalar kollegiyasini prezidium tasdiqlatish uchun tegishli sport jamiyati va tashkiloti kengashiga qo'yadi.

Respublika miqyosidagi musobaqalarning xakamlar xay'atining to'liq sostavi musobaqadan 1-2 oy oldin tasdiqdan o'tadi. Sudyalar kollegiyasi komplektlangach, musobaqaga xakamlik qilish ishlarini tashkil qilish boshlanadi. Xakamlik sifatini oshirish va qoidani izohlashda umumiy yakdillikka erishish maqsadida musobaqa boshlanishidan 2-3 kun oldin barcha xakamlar xay'atiga seminarlar va instruktaj o'tkazish (yo'l-yo'riq ko'rsatish) tavsiya qilinadi. Mashg'ulotlarda xakamlik qilish texnikasi va uslubiyasi, musobaqa qoidasiga qo'shimchalar kiritish va musobaqa nizomi o'rganiladi. Shu davrda bosh sudya va uning yordamchisi sport inshootining musobaqaga tayyorligini tekshiradi, tantanali ochilish tartibi va musobasaning yakunlovchi qismi-komanda va shaxsiy birinchilik g'oliblarini mukofotlash rejalarini ishlab chiqadi. XAKAMLIK QILISH Suzish bo'yicha musobaqalarga xakamlik qilish sport jamiyatlari tasdiqlagan amaldagi qoidaga asosan o'tkaziladi. Xakamlar xay'ati musobaqa boshlanishiga bir necha kun qolganda bir qator tayyorgarlik tadbirlarini o'tkazadi. Jumladan, sudyalar kollegiyasining kengashi tayinlanadi va u qatnashuvchi komandalar vakillarining ishtirokida o'tkaziladi. Kengashda musobaqani o'tkazish masalalari ko'rib chiqiladi, shuningdek, xakamlar xay'atining sostavi e'lon qilinadi, bellashuvda qatnashuvchi tashkilotlar vakillari xakamlar xay'atiga musobaqa o'tkazishdagi asosiy hujjat talabnoma (zayavka) va yozma talabnomalarni topshiradi. Kengashning kun tartibiga mandat komissiyasi raisining musobaqaga qo'yilgan komanda sostavi a'zolari haqidagi axboroti kiritiladi. Musobaqada qatnashuvchilar uchun qur'a tashlash komissiyasi tuziladi. Komissiyaga bosh xakam yordamchilaridan biri, bosh sekretar va katta sudyalardan biri kiritiladi. Komissiya kengashdan so'ng musobaqada qatnashuvchi komanda vakillari yoki murabbiylar ishtirokida qur'a tashlashni o'tkazadi. Qur'a tashlash natijalari ko'p nusxada ko'paytirilib, ishtirok etuvchi komanda vakillariga tarqatiladi. Musobaqa nizomga binoan, belgilangan vaqtda boshlanadi. Parad xakamlar xay'ati va qatnashuvchi komandalarnint avvalgi yil yakunlovchi musobaqalarda

egallag'an o'rinlari tartibida chiqish bilan boshlanadi. Agar musobaqa birinchi marta o'tkazilayotgan bo'lsa, unda qatnashuvchi komandalar tashkilot nomi bo'yicha alfavit tartibida saflanib chiqadi. Saflangandan so'ng parad komandiri raport beradi. Raportni qabul qiluvchi qisqa tabrik nutqi so'zlaydi. So'ngra musobaqa bayrog'i ko'tariladi. Musobaqaning keyingi kunlari yeudyalar kollegiyasining uyushgan holda chiqib saflanishi musobaqaning navbatdagi kuni ochilganini bildiradi. Musobaqalarga xakamlik qilish. Sudyalar kollegiyasi barcha masofalarga yozilgan talabnomalarga, zayavkalarga asosan to'ldirilgan kartochkalar bo'yicha suzishlarga qur'a tashlaydi: ayollar (qizlar) uchun alohida, erkaklar (bolalar va o'smirlar) uchun alohida. Kartochkaga masofa va usul nomi, qatnashuvchining ismi, familiyasi, tug'ilgan yili va uning qaysi sport tashkilotiga mansubligi yoziladi. Buning uchun joriy qilingan formada kartochka, bo'lmasa, 15x8 sm kattalikdagi qog'ozdan foydalanish mumkin Suzishlarga qur'a tashlash ikki usulda o'tkaziladi. Birinchi usul-nizom bo'yicha musobaqada qatnashuvchilarning o'rni birinchi suzishdan so'ng aniqlanishi nazarda tutilgan holda qo'llaniladi. Shu maqsadda Har bir masofaga suzish natijalari taxminan bir xil bo'lgan suzuvchilar tanlab olinadi. Sekretarlar kartochk» to'ldirishda suzuvchilarning familiyasi tagiga shu asofada u erishgan so'nggi natija yoki kutiladigak natijani yozib qo'yadi. Bu natijalarni komanda vakillari yozma talabnomalarga xakamlar xay'atiga topshirishdan oldin yozib qo'yadilar. Suzishlar soni aynan shu masofaga berilgan talabnomalardagi qatnashuvchilar sonini sport inshootining (basseynning) yo'laklari soniga taqsimlash orqali aniqlanadi. Masalan, ellikta qatnashuvchiga talabnoma berilgan deylik. Basseyk esa to'rt yo'lakli. Demak, 50: 4-12 suzish va ikkn qoldiq chiqadi. Qolgan ikki sportchi 12-suzishda uch kishidan suzishga qo'yiladi. Birinchi masofaga suzishlarga qur'a tashlangandan keyin, navbatdagi masofaga qur'a tashlanadi. Musobaqaning keyingi kuilarida suzishlar 1 dan boshlab nomerlanadi.

Ikkinchi usul nizomda musobaqa dastlabki suzish, yarim final va final suzishlar bilan o'tkazilishi nazarda tutilganda qo'llaniladi. Bunda qur'a tashlash faqat dastlabki suzishlar uchun o'tkaziladi. Qur'a tashlashda musobaqa qatnashchilarining sport tayyorgarligi hisobga olinmaydi. Yarim final va final chiqishlari oldingi natijalar asosida musobaqa qoidasiga muvofiq tuziladi. Sud'yalar kollegiyasi ishtirok etuvchilarni startga chaqiradi, yo'laklar bo'yicha suzuvchilar familiyalarisi e'lon qiladi, start olish uchun komanda beradi, masofaning to'g'ri suzilishi va burilishlarning to'g'ri bajarilishini kuzatadi, suzuvchilarning finishga kelish tartibini belgilaydi, sekundomer ko'rsatkichiga muvofiq suzuvchilar natijasini chiqaradi va qatnashayotgan tashkilotlar komandalarining natijalarini hisoblaydi. Xakamlar xay'atida eng katta vazifani sekretariat bajaradi. Sekretariatning ishni tez, aniq va puxta bajarishi musobaqaning samarali o'tishini ta'minlaydi. Sekretariat xakamlar xay'ati majlislarinin grotokolini olib boradi. Ayrim masofalarbo'yicha protokollar tuzadi. Nizomga binoan komanda birinchiligini joriy qilingan hisob (zachyot) sistemasiga muvofiq aniqlaydi. Komanda va shaxsiy birinchilik g'oliblarini mukofotlash uchun hujjatlar hamda musobaqaning hisobotini tayyorlaydi. Suzish bo'yicha o'tkazilgan komanda birinchiligi musobaqalarida turli zachyot sistemalari qo'llaniladi.

ADABIYOTLAR: 1. I.KARIMOV. BARKAMOL AVLOD O'ZBEKISTONNING TARAQQIYOTINING POYDEVORI. SHARQ NASHR. TOSHKENT. 1998. 2. I.KARIMOV. MILLIY ISTIQLOL G'OYASI: ASOSIY TUSHUNCHA VA TAMOYILLAR. QO'LLANMA. TOSHKENT. 2001. 3. I.KARIMOV. BARKAMOL AVLOD –O'ZBEKISTON TARAQQIYOTINING POYDEVORIDIR. O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY MAJLISI IX SESSIYASIDA SO'ZLAGAN NUTQI. TOSHKENT. 1997 YIL 29 AVGUST. 4. O.A.SOBIROVA. BOLALARGA SUZISHNI O'RGATISH. TOSHKENT. «MEDISINA» NASHRIYOTI. 5. O.A.SOBIROVA. «SOG'LOM BO'LAY DESANG». TOSHKENT. «MEDISINA» NASHRIYOTI. 6. O.A.SOBIROVA. «SUZISH SAN'ATINI O'RGANING». TOSHKENT. «MEDISINA» NASHRIYOTI. 7. I. TANGIROV, A.A.LEPISKIY. «SUZISH». TOSHKENT. «MEDISINA» NASHRIYOTI. 8. V.Z.AFANASOVA, A.R.VORONSOVA, A.J.BULGAKOVA. «TEORIYA I METODIKA PLAVANIYA». MOSKVA.

O'xshashlar

Jismoniy madaniyat va sport bo`yicha mustaqil mashg`ulotlarni tashkil qilish

Sport tibbiyoti fani, vazifalari va uni tashkil etish

Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarini tashkil qilish shakllari

Musobaqalarni tashkil qilish va o`tkazish

Sport tibbiyoti fanining ahamiyati, vazifalari, tashkil etilishi. Jismoniy tarbiya va sport bilan shug’ullanuvchilarni tibbiy nazoratdan o’tkazish