Kurash texnikasi va taktikasi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

286 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Kurash texnikasi va taktikasi Reja: 1. Kurash texnika 2. Kurash taktikasi 3. Kurashchining xarakatlari va aldamchi xarakatlari 4. Kurashda ta q i q langan (mumkin b o’ lmagan) ushlashlar va x arakatlar 5. O’z-o’zini ximoyalash 6. Ra q ibga ya q inlashish uslublari

www.arxiv.uz Kurash - sport yakka kurashining ma’lum bir turi bo’lib, raqib ustidan kozonadigan g’alaba, ma’lum bir xarakatlar va usullar kamrovi yordamida amalga oshiriladi. Kurashda barcha usullar 7 nom bilan aytiladi va bajariladi: su-purma, chil, kuglsha, yuk (yuklama), yelka, bardor, yonbosh. Budar esa bir necha yuzlab usullarga bulinadi. Kurash texnikasini (usullarini) tula-tukis tushunish, uni x,ar kanday xrlatda xam bajara olish, ya’ni to’liq, egallash uchun, uning usullari, ikki kurashchining olishuvi, usullarning qanday xolatda bajarilishi xaqida oldin tushunchaga ega bo’lishi kerak. Kurashchilar olishuvga chiqqan vaqtlarida, gilamning chekkasida bir-birlariga yuzlangan xolda tikka turadilar, ta’zimdan (1-rasm) sung xakamning ruxsati bilan belgilangan krida asosida kurashadilar. Kurashchilarni tazim berish xolati 1-ra s m. ELEMENTAR TEXNIK XARAKATLAR Kurashchining xolatlari Kurashchining turishi xujum qilishga, ya’ni usul qullashga, himo- yalanishga va qarshi usul qullashga ko’pay, osonlikcha og’irlik markazidan chiqib ketmaydigan, xar qanday,xarakatni tezlik bilan bajarishga imkonli bo’lishi kerak. Turishlar ung, chap va to’g’ri bo’ladi. Kurashchining xarakatlari va aldamchi xarakatlari Xarakatning asosiy yo’nalishlari: oldinga, orqaga, chapga, ungga, chap-oldinga, ung-oldinga, chap-orqaga yoki ung-orqaga bo’lishi mumkin. Xarakat davomida gilamdagi oyo q butun kaft yuzasi bilan ku yili shi shart. Xarakat jarayonida kurashchilarning butun gavda x olati muntazam nazorat ostida b o’ lishi lozim. Kurashchi q anchalik o’ ziga ishonch bilan turgan b o’ lmasin, ra q ib tomondan bajarilgan x ar q anday siltab itarish yoki tortish, uning o g’ irlik markazini yu q otib q uyish xavfini tu g’ diradi. SHuning uchun h am kurashchi doimo ra q ibning itargan yoki tortgan tomoniga ixtiyoriy xarakatda b o’ lishi kerakligini, xech q achon esdan chi q masligi kerakki, kurashchi q alam

www.arxiv.uz tashlagan va q tda juda q is q a fursatda bir oyo qqa t ayanib q ol adi va o g’ irlik markazini yu q otib qo’yish xavfi kuchliroq bo’ladi. SHuning uchun ham kurashchi hamma vaqtda va xolatda ham to’g’ri xarakatlana olishi kerak. Kurashchi doimo bir xil xarakat qilmasligi kerak, aks xolda buni raqib payqab qolib muvaffaqiyatli foydalanishi mumkin. Xech qachon gilamda maqsadsiz xarakatlanmasligi kerak. Xar q anday xolatda h am gilamda tez yaxshi xarakatlana bilish kerak. Aldamchi xarakatlarga gavda, qo’ llar va oyok la r x arakatlarini tez-tez almashtirib, rejalashtirilgan xujumni sezdirmaslik, ra q ib di qqati ni bosh q a tomonga tortish kabilar kiradi. Bunday x arakatlar ra q ib kut-magan va q tda usul bajarish imkonini beradi. Xar bir n uxta uzlashti- rilgan usulni ani q bajarish uchun 3—4 ta aldovchi xarakatlarni reja- lashtirish kerak. Kurashda ta q i q langan (mumkin b o’ lmagan) ushlashlar va x arakatlar 1. Kurashda xech q achon belbo g’ dan pastdan ushlanmaydi, ya’ni oyo g’ idan, ishtonidan. 2. Kurashda ra q ib kallasidan yoki b o’ yidan ikkala qo’ l bilan ush lanmaydi yoki si q ilmaydi. 3. Kurashda x ech q achon ra q ib o ngini va yo q asini ichkariga burab yoki bosh barmo q ni yengini yoki yoka n i ichiga solib burib ushlanmaydi. 4. Kurashda usul o’ rganayotgan va q tda yoki musoba q a va q tida bellashuv jarayonida ra q ibning yuziga, kukragiga tirsak yoki tizza bilan yi q ilish man etiladi. 5. Olishuv va q tida ra q ibning bosh ig a yaktakni urash ta q i ql anadi. 6. Kurashda butit va ogritish usullarini q ullash ta q i ql anadi. 7. Ra q ib tizzalab q olgan va q tda, ya’ni bir yoki ikkala tizzasi gilamga tegib turgan b o’ lsa olishuv tuxtatiladi. 8. Ra q ibning barmo q laridan ushlash ta q i q lanadi. Olishuv davomida ra q ib bilan gaplashish mumkin emas, bunga zaruriyat tu g’ ilib qolsa g ilamdagi xakamdan ruxsat suraladi. Kurashchi gilamda x arakatlanayotganda yakka yoki sherik bilan oldinga, or q aga. yon tomonlarga xarakatlanadi, ammo xar q anday xarakatlanish va q tida h am oyo q ni gilamdan uzmasdan iloji boricha oyok l ar gilamda ishonch bilan erkin yursa yaxshi, aks x o lda xujum q ilib usul bajarish uchun ra q ibga q ulay imkoniyat yaratiladi. O’z-o’zini ximoyalash Kurashchi gilamda yiqilgan paytda o’z-o’zini ximoyalash, xech qan day shikoyat yetkazmay yiqilish muxim axamiyatga ega. Xar bir kurashchi xar qanday xolatda to’g’ri yiqila bilishi va yiqila turib o’zini hamda raqibini xar hil usullar orqali ximoya qila olishi shart, agar ximoyalash va ximoyalanishni bilmasa usul larni o’rganish vaqtida o’ziga yoki raqibiga shikoyat yetkazishi mum kin. Bularni osonroq kiyinroqga qarab mashqlar davomida o’rganilib, takomillashtirilib boriladi. SHu o’rinda kurashchi yiqilgan paytda, u tezkorlpk bilan o’rni dan turib, yana jangovar xolatda turishini birinchi mashg’ulotdanoq o’rgatish maksadga muvofiq bo’ladi. Tashlash, uloqtirish usul i bajarilganda xavfsiz yiqilish ximo-yadagi kurashchiga ham, xujumdagi kurashchiga ham muhim xisoblanadi. Yiqilish texnikasini yaxshi takomillashtirmagan kurashchining xara katlari qurquv aralash ziddiyotkorona bo’lib, uning yetuk kurashchi bo’lishiga tusqinlik qiladi. Kurashchilar birinchi navbatda o’zini. raqibini ham Umumiy Og’ir lik Markazini va kurashchi qanday xolatda bo’lmasin. uning tayanch maydoni anik bilishi shart (4^--4- 8-rasmlar). Kurashchining yiqilish yo’nalishlari quyida beriladi: a) orqa ga; b) yon tomonga: v) oldinga. Yiqilishning xar bir yunalishi puxta o’rganib chiqilishi shart. YUqori toifadagi tajribali kurashchilar ham xar bir mashg’ulotda. yiqilish texnikasiga doyir mashqlarini

$www.arxiv.uz ma’lum vaqt davomida takrorlab turishi shart. Bu mashqlar organizmni kuzatish. o’zidagi ishonchni oshirish uchun katta axamiyatga ega. Kurashchi gilamda iiqilayotgan paytda. gavdasidan oldin uning qo’li gilamga urilishi va gavdaga staligan zarbani ancha yengillashtirishi shart. Qo’lning gilamga urilgandagi zarbasi qanchalik tekis bo’lsa, gavdaga tegadigan zarba shuncha yengil bo’ladi. Orqaga yiqilish Oyoqlar va gavda egilgan xolda orqaga yiqilish. Bunday paytda bir-ikki kichik qalam orqaga qilinib, shu vaqtni o’zida oyoqcha egiladi. Bu mashqlar bajarilganda, orqaga umbaloq oshib o’tirgan xolarda muvozanat saqlanib oyoqqa uriladi. Orqaga yiqilishda qo’l qanday xolatda bo’lishni o’rganish: gilamga orqa bilan yotadi. oyoqlar juftlanib olinadi, iyak ko’krakka siqib olinadi. Qo’llarni yuqori ko’tarib gilamga uriladi. Qo’l - lar gilamga urilish paytida oldinga kulning kafti esa layegga qaratilgan. barmoqlar jilslash \ npiui an bo’ladi. Gavda va qo’l orayeilagi burchak 45—50 darajanl I H I I I K I U kiladi (-19-rasm). 2-rasm. YOn tomonga yiqilish Kurashda yon tomonga yiqilish tez-tez takrorlanib turadi, shu sababdan bu karakatlarga e’tiborni kuchaytirish lozim. Tikka turgan xolda, bir oyoqni oldinga quyib, tayanch oyoqni tizzadan egib, qo’l bilan gilamga urgan xolda yon tomonga yiqilishda qo’l gilamga gavdadan oldinroq urilishi shart. YOn tomonga yiqilishda oxirgi xolatni urganish: ung tomon bilan gilamga yotiladi. Tizza buklangan xolda ung oyoq ko’krak tomon tortiladi, chap oyoq tizzadan buklanib ung boldir oldidan gilamga qo’yiladi, iyak ko’krakka siqilib, gavda oldinga buklanadi. CHap tizza iloji boricha yuqori ko’tariladi va ung tizza gilamga qo’yiladi. O’ng qo’l buklanmagan xolda kaft gavdaga nisbatan 45—50 daraja pastga qaratib gilamga qo’yiladi va chap qo’l yuqori kutarilgan xolatda bo’ladi. Xuddi shunday ketma-ketlikda va x o latda chap yonga h am shu mash q bajariladi. Endi mana shu yon tomonlarga yi q ilishni xar h il x o latlarda h am bajarilib k o’ riladi va o’ rganib takomillashtiriladi. Tizzalari va qo’ llariga tayanib turgan sherik ustidan oshib yon tomonga yi q ilish: Tizza va qo’ llariga tayanib turgan ra q ibni ung tomoniga borib, unga nisbatan or q a tomon bilan turiladi. CHap qo’ l bilan ra q ib yaktagining yelka q ismidan ushlab, ung oyo q , oldinga uzatilgan xolda kutariladi, bu paytda ung q ul oldinga chuzilgan b o’ ladi.$

www.arxiv.uz Belni bukkancha orqaga yiqiladi, yiqilayotgan vaqtda, gavda gilamga yaqin borganda, o’ng qo’l yiqilayotgan gavdadan oldinga o’tib bilakning oxirgi qism va kaft gilamga qaratilgan xolda umga borib uriladi, gavdaning yerga (gilamga) urilish kuchini keskin kamaytiradi, yiqila - yotgan vaqtda qo’llardan keyin gavda va oxirida oyoqlar gilamga tushadi. Xuddi shunday xolatda va 3-rasm. Oldinga yi q ilish Bu yunalishdagi yiqilishning ikki hil kurinishi bo’lishi mumkin-a) Oldinga umbaloqoshish mashqini bajarish.(4- rasm) 4-rasm. b) Gavdani tikka saqlagan xolda, qo’llarga tayanib oldinga yiqi lish (5-rasm).

www.arxiv.uz 5-rasm. Ushlashlar Kurashda raqibni ushlashning xilma-hil turlari mavjud bo’lib, tajribali va yuqori toifadagi kurashchilar ushlashlar turini yaxshi o’zlashtirgan, xar biri qaysi bir usul qanchalik samarali ekanligini puxta o’rganib chiqgan. Kurashchi usul bajarish uchun qulay ushlashi: bu ushlash ayniqsa raqib o’z ushlashini amalga oshirish uchun xarakat qilganda bajariladi. Kurashchining raqib ushlashiga javob ushlashi: Raqib o’z qulayligini xisobga olib ushlaganda kelib chiqadigan qulay imkoniyatdan foydalanib ushlash, bunday ushlashda ham usul bajarish mum kin. Kurashchining ximoyalanish ushlashlari: Raqibni usul bajarishiga imkon bermaydigan, unga xalaqit beradigan noqulay ushlash. Ammo bunday ushlash h am ayrim xollarda usul bajarishga imkon beradi. Ushlashlar jarayonida qo’ yidagi q oidalarga q at’iy rioya q ilinishi shart: 1. Ushlash paytida q ullar erkinro q sa q lansa, ular tez toli q maydi va ra q ibga ta’sir k o’ rsatish cha qq onlik bilan amalga oshiriladi. 2. Ushlashni eng qulayini bajarib, texnik usulni tezkorlik bilan almashtirish kerak, aks xolda raqib o’zini himoyalashga ulguradi. 3. Kurashchi o’z arsenalida xar hil ushlashlarni puxta o’zlashtirgan va ular yordamida xar hil texnik usullar ko’rsata bilishi shart. Oralik masofalar Kurashchilarning orali q , masofalari 5 xil b o’ ladi: 1. Ushlashsiz masofa — kurashchilar bir- birlarini biron joyidan ushlamasdan, ammo ushlash uchun q ulay fursatni poylab xar h il xarakatdagi x o latlari ( 6 - rasm). 6-rasm. 2 . Kurashchilarning uzoq, masofa — kurashchilar bir- birlarining bir yoki ikkala yenglaridan ushlab turishlari (7- rasm )

www.arxiv.uz 7-rasm. 3. Kurashchilarning o’rta masofa - kurashchilar bir-birlarining yakgagini bir qo’llari bilan yaktakning gavda qismidan, ikkinchi qo’l bilan yengidan ushlab turishlari (8-rasm). 8- rasm 4.Kurashchilarning yaqin masofasi - kurashchilar bir qo’l bilan gavdani yoka yoki yeng qismidan, ikkinchi qo’l bilan belbog’ning old yoki yon tomondan ushlab turgan xolatlari (9- rasm).

www.arxiv.uz 9- rasm 5. Kurashchilarning o’ta yaqin masofasi - kurashchilar bir-birini quchoqlab olib, gavda bilan bir-birlariga qisilib yoki oyoq. bilan ich-karidan chil solib turgan xolatlari (10-rasm) Muvozanatdan chiqarish Raqibni muvozanatdan chiqarish usulning asosiy qismi xisoblanadi. Muvozanatdan chiqarishning qo’yidagi asosiy yunalishlari mavjud : 1. Oldinga — ikki qo’l xarakati bilan raqib oldinga tortiladi, gavdasi oldinga bukilib, oyoqlar poshnasi gilamdan uziladi va ra qibning umumiy og’irlik markazi (URM) oldinga intiladi (11- rasm),

www.arxiv.uz 11- rasm Orqaga — ikki qul xarakati bilan raqib orqaga siltanadi, gavdasi orqaga bukilib, oyok, uchlari gilamdan uziladi va URMning vertikal chizig’i orqaga siljiydi (12-rasm). 12-rasm 3. Ungga — chap qo’lning xarakati o’ngga-pastga, o’ng qo’l xarakati ungga-yuqoriga, raqibining ung oyog’ining tashqi tomoniga, chap oyoq. bilan ta’sir ko’rsatiladi. URMning vertikal chizigi ung oyoqda utadi. 4. CHata — ung tomonga qilingan xarakatlar simmetrik ravishda amalga oshiriladi, faqat URMning vertikal chizig’ chap oyoqqa o’tadi (14-rasm). 5. Ungga-oldinga — chap qo’l bilan o’zidan yuqoriga, o’ng qo’l yorda mida yuqori-ungga xarakat bajarilib, raqibning ung oyog’iga ta’sir ko’rsatiladi

www.arxiv.uz 13-rasm. 6. CHapga-oldinga — ungga-oldinga usuldagi barcha xarakatlar sim metrik ravishda bajarilishi shart. 7. Ungga-orqaga — chap oyoq, bilan raqibga yaqinlashadi, chap qo’l xarakati o’zidan ungga- pastga yunalgan, o’ng qo’l esa o’zidan o’ngga va raqibning o’ng oyog’iga ta’sir ko’rsatiladi (15- rasm). 8. CHapga-orqaga — ungga-orqaga usulidagi barcha xarakatlar sim metrik ravishda amalga oshiriladi. Faqat raqibning URMning ver tikal chizig’i chap oyog’iga o’tadi. Kurashchi raqibini muvozanatdan chiqarar ekan, o’zi mustaxkam turgan bo’lishi va texnik usullar ko’rsatishga shay bo’lishi shart. Kurashchi gilamda xarakatda bo’lgan paytda uning og’irligi chap yoki o’ng oyog’iga o’tadi va o’z mustaxkamligini yuqotib turadi. Olishuv paytida bun day xarakatlar yashin tezligida bajarilishi shart. Muvozanatdan chiqarish, raqib xarakati qaysi tomonga yunaltirilgan bo’lsa yoki yuzi yunaltirilgan tomonga bajarilsa qulayrok, xisoblanadi. Muvozanatdan chi q arish texnikasini bir joyda mustaxkam tuxtagan xolda o’ rganishni boshlash kerak. Bular asta-sekinlik bilan yaxshi o’ zlashtirgandan keyin, xarakat paytida muvozanatdan chi q arish usullarini o’ rganish lozim. Bunday ma qs adlarga fa q at tinimsiz va muntazam mash ql ar va me h nat or q ali erishish mumkin. Ra q ibga ya q inlashish uslublari Kurashda usullar bajarilishi uchun gavdani tez va yengil xar tomonga burilshiga katta a h amiyat beriladi. Bu xujumda h am, ximoyada h am juda zarur. Burilishning bir nechta asosiy shakllari mavjud: Ungga: a) Kurashchi ra q ibining oldida t o’g’ ri turgan x o lat (33-rasm). Ungga burilish uchun kurashchi o’ ng oyo g’ ini oldinga q u y ishi zarur, ra q ibning ung oyo g’ i oldida, bosh barmo g’ i uchida, keyin yelkani ra q ibga o’ girib, chap oyo g’ gini ra q ibning chap oyo g’ i oldiga qo’ yib, sung 180° burilib, ung oyo q ni uchida burib, q ulay xolatni egallashi lozim.

www.arxiv.uz b) Kurashchi ra q ib oldida t o’g’ ri turgan x o lat ( 17 -rasm). Ung tomonga burilish uchun u chap oyog’ining uchini raqibning chap oyog’i oldiga quyishi lozim, keyin raqibga yelkalarini bura turib, bir siltash bilan ung oyogini o’zining chap oyog’i va raqibning chap oyog’i o’rtasiga quyishi zarur. 17 -rasm CHapga: a) Kurashchi ra q ib ruparasida tu pp a-t o’g’ ri turgan x o lat. U cha p oyo g’ ining uchini ra q ibning chap oyo g’ i oldiga qo’y ishi lozim, unga perpendikulyar x o latda ichta q arab qo’ yiladi. Keyin uni oldinga xolatidan 180° burib, ra q ibga yelkalar bilan buriladi, bir va q tning o’ zida chap oyo q uchida burilib, kurashchi uchun q ulay x o latni egallashi shart, oyo q uchini yon tomoniga q aratgan b o’ lishi kerak; b) Kurashchi ra q ib q arshisida tikka turgan xolat. CHapga burilish uchun kurashchi ung oyo g’ ining uchini ra q ibning ung oyo g’ i oldiga q uyadi — yon tomonga q aratilgan x o lda. Unga yelkasi bilan burilar ekan, bir siltab o’ zining chap oyo g’ ini, o’ zining va ra q ibning ung oyo ql ari o’ rtasiga qo’y ishi shart. Foydalangan adabiyotlar ro`yxati 1. Kerimov F.A.” Kurash tushaman” Toshkent Ibn Sino 1990yil 2. Kerimov F.A.” Sport kurashi nazariyasi va usuliyati” Toshkent 2007yil 3. Kerimov F.A , A.K.Nurullayev “ Volnoya borba ”Toshkent 2007

www.arxiv.uz 4. YUnusova YU.M.” Sport faoliyatining nazorat asoslari ” Toshkent 1994yil 5. I.A.Karimov “ Kuchli davlatdan kuchli jamiyat sari ”Toshkent 1998yil 6. R.S.Salomov “ Sport mashg`ulotining nazariy asoslari ”Toshkent 2005 7. Ashmarin B.A. “ Teoriya i metodika pedagogicheskix issledovaniy v fizicheskom vospitanii” .Moskva Fizkultura i sport 1978 god 8. Nurshin J.M.,Salomov R.S.,Kerimov F.A. “ Uzbekcha milliy sport kurashi ” Toshkent 1993 yil 9. Atayev A.K. “ Kurash ” Toshkent 1987 yil 10. Tumanyana G.S. “ Sportivnaya borba ”Moskva 1985god 11. Atayev A.K. “ Buxoro polvonlari ” Toshkent 2000 yil 12. Platonov V.N “ Obshaya teoriya podgotovki sportsenov v olimpiyskom sporte ” Kiyev 1997god

O'xshashlar

Oʻyin taktikasi

O'yin taktikasi va uning tasnifi (voleybol)

Kurash

Oʻyin texnikasi