logo

В. Леонтьевнинг “ҳаражат – ишлаб чиқариш” модели ва уни тармоқлар ривожланишини прогнозлашга тадбиқи

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

58.5 KB
В. Леонтьевнинг “ҳаражат – ишлаб чиқариш” модели ва уни тармоқлар ривожланишини прогнозлашга тадбиқи Режа: 1. “ Харажат – ишлаб чиқариш” моделининг умумий тузилиши. 2. Ялпи ички маҳсулот ҳажми ва ўсиш суръатларини моделлаштириш ва прогнозлаш 3. Инфляция омиллари ва инфляция суръатларини прогнозлаш 4. Ижтимоий-иқтисодий ривожланиш кўрсаткичларининг моделлари ва қисқа муддатга эконометрик прогнозлаш k- тармоқнинг k-маҳсулоти учун i-тармоқда ишлаб чиқарувчи a ik ≥ 0 бирликдаги i-маҳсулот керак бўлади. Шунга мувофиқ ҳолда харажат жадвали қуйидагича бўлади : 1- маҳсулот … k- маҳсулот …. n- маҳсулот 1- тармоқ a n … a 1k … a 1n … … … … … … i- тармоқ a i1 … a ik … a in … … … … … … n- тармоқ a n 1 … a nk … a nn Ёки қисқароқ : Ҳосил бўлган A матрицаси моддий харажатлар матрицаси ёки техник матрица ҳисобланади. Илова. A матрицаси мавжуд бўлган тармоқлар аро алоқалар тизими, умумий ишлаб чиқариш технологияси ҳақида маълумот беради ва жорий ҳамда узоқ муддатли ривожлантиришда қўлланилади. Ялпи ички маҳсулот ҳажми ва ўсиш суръатларини моделлаштириш ва прогнозлаш Мамлакат миқёсида прогнозлаш обьектига қуйидагилар киради: 1. ЯИМ динамикаси ва ҳажми 2. Инфляция билан боғлиқ равишда нарз ўзгариши индекси 3. товар( ишлар, хизматларолди-сотди ҳажми) 4. молиялаштиришни ҳамма манбаси бўйича узоқ муддатли инвестициялаш ҳажми 5. Меҳнат хақига харажатлар 6. Фойда 7. Экспорт ва импорт кўрсаткичлари 8. Сўм курси 9. Марказий банк қайта молиялаштириш (рефинанслаштириш) ставкаси 10. Бирламчи молиявий баланс асосида характеристкаси, шунингдек, маҳалллий бюджет даромад ва харажатлари. Иқтисодий параметрларини реал ҳолатини прогноз кўрсаткичлари билан таққослаш сабабларини фарқларни баҳолаш имконини беради. Прогнозни иқтисодий таҳлили ўз ичига:  Эришилган потенциалини баҳолаш  Тенденцияни ва таьсир қилувчи омиллларни топиш  Жамиятни ривожлантириш мақсадига эришиш учун давлат фаолиятини тўғрилаш зарур бўлган векторни аниқлашни олади. Макроиқтисодий кўрсатгичларга таьсир кўрсатувчи асосий омилларга қуйидагилар киради: социал эҳтиёжлар, техник имкониятлар, сиёсий ҳолатлар, ресурс ҳолати/ иқтисодий мақсадга мувофиқлик. Макроиқтисодий прогнозлаш қуйидаги асосий вазифаларни бажаришга йўналтирилган: 1. Ривожланиш мақсадини белгилаш, озиқ-овқат муаммоларини ечиш ёки мамлакатни кризисдан чиқариш бўйича чора-тадбирлар 2. Мақсадга эришиш маблағлари ва оптимал йўлларини топиш. 3. Қўйилган мақсадга эришиш учун ресурсларга бўлган эҳтиёжни аниқлаш. Масалан, жамиятни социал вазифаларни ечиш учун мамлакат давлат бюджетини даромадлар қисмини аниқлаш;яқин 10 йилга талаб қилинган минтақага инвестиция суммасини аниқлаш. 4. Ривожланиш мақсадига эришиш учун турли органлар фаолиятни ишлаб чиқиш, масалан, мамлакат ҳукумати, Иқтисод Вазирлиги ва Молия Вазирлиги, Марказий банк (Ўзбекистон Республикаси) ва зарарига ишлайдиган тармоқларни соғломлаштириш бўйича таьсисчи Прогнозлашда принципиал бўлиб қуйидаги схема ҳисобланади: - мақсадларни назарий эришса бўладиган; - эриши йўллари ва маблағларини имкон даражада - ресурсларни эҳтимол Планлаштиришда принципиал схема қуйидаги кўринишда бўлади: - мақсадларни тавсия қилинган ёки мажбурий - эришиш йўллар ва маблағлари- аниқ белгиланган - ресурслар- чегараланган Макро режалаштириш –макро прогноз билан ўзаро боғлиқ бўлиб, ўз ичига бюджет ва солиқ режалаштиришни давлат дастурларнини за ва бозорларни олади. Иқтисодий режалаштириш ва прогнозлаштириш мамлакат миқёсда асосий йўналишлари: 1. Ижтимоий эҳтиёжлар ва уларни қондирувчи зарур бўлган моддий, меғнат ва молиявий ресурс 2. бу ресурслар рационал фойдаланиш 3. мамлакат минтақалари ва тармоқлар ўртасида ривожланишни баланслаштиришни таьминлаш. Инфляция омиллари ва инфляция суръатларини прогнозлаш Ижтимоий-иқтисодий ривожланиш кўрсаткичларининг моделлари ва қисқа муддатга эконометрик прогнозлаш Моделлаштириш прогнозлашнинг ва иқтисодиётни режалаштиришнинг усули сифатида. Моделлаштириш объектни ёки жараёнин олдиндан ўрганиш асосида моделни лойиҳалаштиришни, унинг аҳамиятга молик тавсифларини ёки аломатларини ажратиб олишни назарда тутади. Прогнозлашда марицали моделлар, оптимал режалаштириш моделлари ва омилли моделлар кенг тарқалган. Матрицали моделлар қаторига тармоқлараро баланс моделини киритиш мумкин. Балансли таҳлилнинг мақсади қуйидаги саволга жавоб беришдир: Хар бир тармоқ бир томондан маълум бир миқдордаги маҳсулотни ишлаб чиқарувчиси сифатида юзага чиқадиган бир шароитда маҳсулотларга бўлган барча эҳтиёжларни қондириш учун хар бир тармоқнинг ишлаб чиқариш ҳажмлари қандай бўлиши керак? Меъёрий усул. Усулнинг моҳияти меъёр ва номартивлардан фойдаланган ҳолда прогнозлар, режалар, дастурларни техник-иқтисодий асослашдан иборат бўлади. Меъёрлар ва нормативлар ресурсларга бўлган эҳтиёжлар ва улардан фойдаланишдаги кўрсаткичларни ҳисоб-китоб қилиш учун қўлланилади. Меъёр – бу қабул қилинган ўлчов бирликларида маҳсулот бирлигига сарф бўладиган ресурснинг асосланган ўлчовидир. Норматив – бу нисбий кўрсаткич бўлиб ресурсдан фойдаланиш даражасини тавсифлаб беради. Баланс усули. Усулнинг моҳияти мамлакатнинг маҳсулот ишлаб чиқариш имкониятлари ва уни ресурслари манбаи билан турли хил маҳсулотлар, материаллар, меҳнат ва молиявий ресурсларга бўлган эҳтиёжи даражасини аниқлашдан иборат бўлади. Дастурий-мақсадли усул. Дастурли-мақсадли усул – меъёрий баланс усули ва моделлаштириш усуллари билан узвий боғланган. Унинг моҳияти ижтимоий-иқтисодий ва илмий-техникавий ривожланишнинг асосий мақсадларини танлаб олишдан, ресурслардан самарали фойдаланишни ҳисобга олган ҳолда улар билан баланслашган ҳолда таъминлашда белгиланган муддатларда уларга эришиш бўйича ўзаро боғланган чора- тадбирларни ишлаб чиқишдан иборат бўлади.