Туризмни ривожлантиришнинг иқтисодий, экологик ва ижтимоий-маданий жиҳатлари - Iqtisodiyot - Referatlar

Туризмни ривожлантиришнинг иқтисодий, экологик ва ижтимоий-маданий жиҳатлари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

98.5 KB

Ko'chirib olish

Т уризмни ривожлантиришнинг и қ тисодий, экологик ва ижтимоий-маданий жиҳатлари Режа: 1. Миллий, минтақавий ва маҳаллий даражалардаги туристик фаолият натижаларини иқтисодий баҳолаш . 2. Ривожлантириш ва туризм фаолиятининг иқтисодий фойдалилигини ошириш бўйича тадбирларни режалаштириш. 3.Туризмни ривожлантиришга экологик таъсирларнинг турлари ва режалаштиришда уларни ҳисобга олиш. 4. Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бўйича тадбирларни режалаштириш. 5. Туризм фаолияти ва уни ривожлантириш соҳасидаги ижтимоий-маданий оқибатлар.

1. Миллий, минтақавий ва маҳаллий даражалардаги туристик фаолият натижаларини иқтисодий баҳолаш. Туристик фаолиятнинг муҳим жиҳатларидан бири иқтисодий фойдаларни олтш ҳисобланади. Буни қуйидаги кўрсаткичлардан фойдаланган ҳолда баҳолайдилар. 1. Олинган даромад ва унинг ялпи миллий маҳсулот ёки ички ялпи маҳсулотдаги салмоғи – бу умуман мамлакат иқтисодиётига туризмнинг таъсирини акс эттиради. 2. Халқаро туризмда ишлаб топилган хорижий валюта улуши (хорижий туристларга қилинган умумий харажатлар миқдорини чегириб ташлаган ҳолда ялпи даромад ва соф фойда – чет эл валютаси чиқиб кетишини чегириб ташлагандан кейин мамлакатда қоладиган хорижий валюта). 3. Туризм туфайли яратилган ишчи ўринлари. Бандликнинг қуйидаги турлари фарқланади:  тўғридан-тўғри – бевосита туристик корхоналарда яратилган ишчи ўринлари (меҳмонхоналар, ресторанлар, туристлар учун магазинлар, туристик агентликлар, саёҳатлар бюролари ва ш.к.);  билвосита - туризм билан чегарадош соҳаларда (қишлоқ хўжалиги, балиқчилик, саноат корхоналари ва бошқалар)ги ишчи ўринлари;  ўзгартирилган – бевосита ва билвосита соҳалар ходимлари томонидан олинадиган даромадларни қўллаш ҳисобига яратиладиган қўшимча иш жойлари;  қурилиш ва туристик инфраструктура соҳасидаги бандлик. 4. Иқтисодиётга рағбатлантирувчи таъсир кўрсатадиган ташқи даромадлар манбаи. Бу маҳаллий иқтисодиётда дастлабки туристик харажатлар амалга оширадиган тўла циклларнинг сонидир. Бу кўрсаткич асосида иқтисод орқали ўта туриб дастлабки туристик харажатлар иқтисодий фаолиятнинг бошқа турларига қай даражада таъсир этиши аниқланади.

5. Давлат даромадларига улуш қўшиш – туристик йиғимларнинг меҳмонхона, аэропорт ва бошқа турлари, туризм соҳасида фойдаланиладиган импорт ма ҳ сулотларига божхона тўловлари, туристик корхоналардан ва уларнинг ходимларидан олинадиган даромад солиғи, туристик объектларнинг кўчмас муокига соилнадиган солиқлар. 6. Транспорт объектлари ва хизматларини, утун жамоа (маҳаллий аҳоли) фойдаланадиган бошқа инфраструктура яратиш ва молиявий таъминлаш зарурлиги. Туризм иқтисодиётнинг бошқа соҳаларини ривожлантиришда фойдали катализатор ролини ўйайди. Лекин уни ривожлантириш режалаштирилмаса ва назорат қилинмаса, салбий иқтисодий муаммолар юзага келиши мумкин. Масалан, импорт ма ҳ сулотлари ва хизматлари улушининг кўпайиши ёки хорижликларнинг туристик объектлар ва хизматларнинг катта қисмини бошқариши натижасида иқтисодий фойданинг камайиши. Бундай бўлганда соф даромадлар ва валюта тушумлари камайиб кетади, бу эса тегишли туристик туман аҳолисида хорижликларга нисбатан ёқтирмаслик кайфияти уйғоиншига олиб келади. Шу билан бирга туризмни ривожлантиришнинг баъзи шакллари ва турлари хорижликлар эгалиги ёки бошқарувисиз фаолият кўрсатиши мумкин эмас. Айниқса бу ривожланишнинг дастлабки босқичларида кўп рўй беради. Бундай пайтлар одатда маҳаллий капитал ва бошқарув потенциали чекланган ёки маҳаллий маҳсулотлар ҳажми оз бўлиб уларни экспорт қилиш зарур бўлади. Лекин бу салбий омилларнинг ўрни қайсидир даражада маҳаллий аҳолининг бандлиги, маълум даромадлар олиши ҳисобига қопланиб кетади. Туризм объектлари мамлакатнинг фақат бир ёки бир нечта туманларида жамланганда ҳам иқтисодий бузилишлар юзага келиши мумкин. Бунда юқорироқ иш ҳақи ва яхши меҳнат шароитлари ҳисобига туризм иқтисодиётнинг бошқа секторларидан жуда кўп ходимларни жалб қиладиган бўлса, бандлик нуқтаи назаридан салбий муаммолар юзага келиши мумкин. Бундан ташқари, тез ривожланаётган туристик зоналарда инфляция ва ерга,

бошқа ма ҳ сулотлар ва хизматларга нарх ошиб кетиши мумкин. Шунинг учун бундай салбий ҳодисалар туристик фаолиятни режалаштириш ва унинг самарадорлигини баҳолашда ҳисобга олиниши керак. Туризмнинг иқтисодий самарадорлиги таҳлил этилаётган вақт давомида жонли ва буюмга айланган меҳнатни энг кам сарф қилган ва атроф-муҳитни оптимал даражада сақлаб қолган ҳолда мамлакат ва хорижий туристларнинг тегишли талабига мос келадиган ма ҳ сулотлар ва хизматларнинг энг катта ҳажмини яратиш ва реализация қилиш учун ишлаб чиқариш ва туристик ресурслардан фойдаланиш даражаси билан баҳоланади. Самаралилик мезони– бу шундай асосий кўрсаткичларки, улар асосида фаолиятнинг натижалари миқдорий баҳоланиши мумкин. Масалан, ички туризм самарадорлигининг мезонлари туристик корхонанинг рентабеллиги, меҳнатнинг бир штат бирлиги ҳажмида ифодаланиган ишлаб чиқариш маҳсулдорлиги, халқаро туризмда эса – энг кам меҳнат сарф қилган ҳолда энг кўп валюта тушуми олишга эришиш ҳисобланади. Режалаштириш жараёнида иқтисодий фойдани кўпайтириш мақсадида туризмнинг иқтисодий самарадорлигига бўладиган салбий таъсирларни бартараф этиш ёки иложи орича камайтиришга қаратилган чоарларни назарда тутиш лозим. 2. Ривожлантириш ва туризм фаолиятининг иқтисодий фойдалилигини ошириш бўйича тадбирларни режалаштириш. Иқтисодий фойдаларни оширишнинг энг муҳим омили туризм тузилмалари в иқтисодиётнинг бошқа тармоқлари ўртасидаги алоқаларни яратиш ва доимий мустаҳкамлаш ҳисобланади. Бу қуйидагиларга имкон беради:  туризмда импорт ҳажмини қисқартириш;  маҳаллий аҳолининг бандлиги ва туризмдан тушадиган даромадларни ошириш;  маҳаллий қишлиоқ хўжалиги ва озиқ-овқат маҳсулотларини ишлаб чиқаришни ошириш;

 туризм корхон а ларининг маҳаллий маҳсулотлар ва қурилиш ҳамда таъмирлаш ишлари учун материаллардан кўпроқ фойдаланишини рағбатлантириш (ёки шарт қилиб қўйиш);  маҳаллий меҳмонхоналар ва бошқа инфраструктура объектларидан фойдаланиш. Туризмдан тушадиган фойдани кўпайтириш учун ўз объектлари ва хизматларидан фойдаланишни ҳар томонлама рағбатлантириш зарур. Бу масалани ҳал қилишнинг йўллари қуйидагилардир: инвестициявий рағбатлантириш; акциядорлик жамиятлари ва компанияларини, жумладан хорижий компанияларни жалб қилган ҳолда яратиш; туризмнинг энг устувор шакллари ва турларини ҳар томонлама қўллаб-қувватлаш; дастлаб чет элликлар эгалик қилаётган босқичда капитал тўплаб бўлганидан сўнг маҳаллий тадбиркорларнинг бу корхоналарни сотиб олиш шарти билан уларга хорижликлар эгалик қилишига йўл қўйиб бериш. Туризмнинг иқтисодий самарадорлигини ошириш мақсадида режалаштириш жараёнида йирик меҳмонхоналарни миллатлараро меҳмонхоналар компаниялари бошқарувига беришни назарда тутиш керак. Бу даромаднинг бир қисмидан воз кечишга олиб келиши мумкин, лекин юқори малакали бошқарув, халқаро маркетинг, жойларни бронлаштиришни таъминлайди. Ҳалқаро менежментга йўл қўйиш тўғрисидаги қарор мамлакат, минтақа зонанинг аниқ шарт-шароитларидан келиб чиқиб қабул қилинади. Бунда, албатта, маҳаллий фирмалар томонидан хорижий туристик гуруҳларни қабул қилиш, уларга чет эллик туристик операторлар томонидан хизмат кўрсатиш имкониятини чеклаш талаб қилинади. Муцассислари хорижий юридик ва жисмоний шахслар бўлган туристик фирмаларга, шунингдек чет эл инвестициялари иштирокида тузилган фирмаларга лицензиялар фақат «Ўзбектуризм» миллий компанияси томонидан берилади.

Туризм соҳасида маҳаллий бандликни рағбатлантириш зарур. Бунда маҳаллий аҳоли ўртасида туризм соҳасидаги фаолият ҳурматга сазовр эканлиги тўғрисида тушунтириш ишлари олиб бориш керак. Шунингдек маҳаллий аҳоли орасидан туристик корхоналарни бошқаришнинг ўрта ва катта бўғинлари раҳбарларини ҳам тайёрлаб бориш керак. Хорижий раҳбар ходимларни маҳаллий ходимлар билан алмаштиришни иложи борича босқичма-босқич, узоқроқ истиқболни кўзлаб режалаштирган маъқул. Туризмнинг иқтисодий самарадорлигини ошириш учун қуйидаги бошқа услублар ҳам қўлланилади: маҳалий санҳат намуналари ва халқ ҳунамрмандчилиги буюмларини сотиб олиш учун кенгроқ имкониятлар яратиш; кўнгилочар томошалар ва бошқа чатдбирлар тармоғини кенгайтириш (улар туфайли туристлар ушбу ерларда бўлишьмуддатини узайтиришни хоҳлаб қолишлари мумкин). Шундай қилиб, туристик соҳани ривожлантириш ва у фаолият кўрсатишининг иқтисодий фойдалилигини тижорат, бюджет ва халқ хўжалиги каби ўзаро боғланган кўрсаткичларнинг тизими билан тавсифлаш мумкин. 3.Туризмни ривожлантиришга экологик таъсирларнинг турлари ва режалаштиришда уларни ҳисобга олиш. Туризм ва атроф-муҳит ўзаро боғланган. Жисмоний муҳит (табиий ва инсон томонидан яратилган) кўплаб хушманзара элементларга эга. Лекин туристик фаолият бу муҳитга ҳам ижобий, ҳам салбий экологик таъсир кўрсатиши мумкин. Туризмни ривожлантириш ва уни бошқаришни шундай амалга ошириш керакки, токи ўтказилган жараёнлар атроф-муҳитни бузишга хизмат қилмасин, балки у билан уйғунлашиб кетсин. Агар туризм зарур даражада режалаштирилса, ривожланса ва бошқариб борилса, у катта экологик ижобий таъсирлар кўрсатиши мумкин. Улар жумласига қуйидагилар киради 1 . 1

1. Табиий ҳудудларни, ўсимликлар ва ҳайвонот оламини муҳофаза қилиш, миллий (минтақавий) парклар ва заповедникларни, бошқа туристик диққатга сазовор жойларни ривожлантиришни асослаш ва маблағ билан таъминлашга хизмат қилиш. Бу чора атроф-муҳитни муҳофаза қилиш учун чекланган маблағларга эга мамлакатлар ва минтақаларда айниқса самара беради. 2. Археологик ва тарихий объектларнисақлашни улар бузилиб кетмаслиги ёки умуман йўқолиб кетмаслиги учун асослаб бериш ва маблағ илан таъминлаш. 3. Туристлар келадиган жойларнининг жозибадорлиги, тозалиги ва ифлосланмаслигини таъминлай бориб атроф муҳитнинг сифатини яхшилаш. Муваффақиятли жойлашган туристик объектлар ҳам шаҳар, ҳам қишлоқ кўринишини безаши мумкин. Атроф-муҳитнинг сифатини яхшилаш, ўз навбатида, инфраструктуранинг (сув таъминоти, канализация, қаттиқ чиқитларни йўқ қилиш ва б.) такомиллашувига кўмаклашади. 4. Маҳаллий аҳоли, айниқса ёшларнинг экологик маърифати даражаси ошишига кўмаклашиш. Туризмнинг салбий таъсирларига қуйидаилар киради: 1. Канализация ва қаттиқ чиқиндиларни йўқ қилиш тизимининг нотўғри ривожланиши оқибатида сувларнинг ифлосланиши. 2. Нотўғри жойлашган туристик объектлар, уларнинг маҳаллий ландшафт ва чиройли кўринишлар билан уйғунлашмаганлиги, жуда катта ва ялтироқ реклама пешлавҳаларидан фойдаланиш ва ш.к.лар туфайли ландшафтлар эстетикасининг ёмонлашуви. 3. Туристик зоналарда ички ёниш двигателига эга транспорт воситаларидан ҳаддан ортиқ фойдаланиш, шунингдек шовқинларнинг кўплиги (самолётлар, катерлар сувда фойдаланиадиган қанотларга эга кемалар, туристлар, транспорт воситаларининг ҳаддан ортиқ кўп тўпланиши ва ш.к.).

4. Табиий жойлар ва туристик объектлардан ахлатларни олиб чиқиб кетиш муаммоси. 5. Туристлар оқими фойда келтирмайдиган бўлгани, туристик объектларнинг асосланмаган ҳолда қурилиши оқибатида табиий зоналар экологиясининг бузилиши. Экологик жиҳатдан алоҳида заиф бўлган қирғоқбўйи, денгиз, тоғ ва саҳро экотизимлари. 6. Нотўғри фойдаланиш, туристлар оқимининг ҳаддан ортиқ кўпайиб кетиши ёки мақсадга мувофиқ бўлмаган қурилишлар туфайли археологик ва тарихий ёдгорликларга зарар етиши. 7. Ердан фойдаланиш билан боғлиқ бўлган ва туристик объектлар ва корхоналарни муваффақиятсиз режалаштириш, жойлаштириш, лойиҳалаш ва қуриш оқибатида юзага келадиган экологик таваккаллар ва муаммолар. Шундай қилиб, барча босқичларда туризмни ривожлантиришни режалаштира туриб, экологияга салбий таъсирларни камайтириш бўйича ҳар томонлама тадбирларни назарда тутиш, молиявий таъминлаш ва амалга ошириш зарур. 4. Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бўйича тадбирларни режалаштриш Режалаштириш жараёнининг ажралмас қисми атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бўйича тадбирлар ишлаб чиқиш ҳисобланади. Бунда туристик туманларнинг ўтказиш потенциалини ҳисобга олиш ва уни сақлаган ҳолда экологик барқарор ривожлантириш тамойил и муҳим роль ўйнайди. Атроф-муҳитни муҳофаза қилишни таъминлаш учун яхши ривожланган инфраструктурага эга маълум зоналарда туристик объектларнинг тўпланиши, экологик таъсирларни доимий назорат қилиб бориш ва туризмни ривожлантиришга ўз вақтида ўзгартиришлар киритиб бориш муҳим аҳамит касб этади. Бундан кўзланган мақсад – унинг салбий таъсирини йўқ қилиш ёки энг кам даражага туширишдир. Айниқса туристик мавсум авжига чиққан пайтларда экологик муаммолар кўпроқ вужудга келади. Айни шу пайтда

инфрастурктура зўриқиб ишлайди ва диққатга сазовор жойлар, объектлар ва хизматлардан ҳаддан ортиқ фойдаланиш юзага келади. Экологик салбий таъсирларни тўхтатиб қолиш учун режаларни ишлаб чиқаётганда махсус чораларни кўзда тутиш керак. Улар жумласига қуйидагилар киради: 1) туристик объектлар учун сув ва электр таъминоти, канализация, қаттиқ чиқиндиларни йўқ қилиш ва сув тарновлари тизимини қуришда лойиҳаларга қатъий амал қилиш, тўпланган сувларни тозалаш ва қайта ишлаш, иситиш учун қуёш батареяларидан фойдаланишни кенг жори қилиш ва ш.к. Режаларда бундан фойда олган ҳолда маҳаллий аҳолининг эҳтиёжлари учун фойдаланишни назарда тутиш; 2) экологик тоза транспот ва йўл тизимларидан (электр двигателли автобуслар) фойдаланиш. қурилиши тугалланмаган очиқ ҳудудлардан фойдаланиш, парклар яратиш, туристик зоналардаги ҳудудларни ободонлаштириш; 3) ердан фойдаланиш ва объектларни режалаштиришнинг мақсадга мувофиқ тамойилларини қўллаш, зоналаштириш қоидалари, қуриш ва архитектураавий лойиҳалаштириш меъёрларига риоя қилиш, реклама шитлари ва пешлавҳаларини ойлаштиришни тартибга солиш; 4) туристик диққатга сазовор жойлар зоналарида келувчилар оқимини бошқариш, келувчиларнинг сонини чеклаш ёки уларнинг келишини умуман тўхтатиб қўйиш. Унда моделлаштириш услубларидан, яъни объектнинг ўзига туристлар бормаган ҳолда тегишли диққатга сазовор жойнинг нусхасини монтаж қилиш ва кўрсатиш; 5) туристларга кемпинг зоналари ва пиёдалар сўқмоқларида дарахтларни кесишни, камёб ўсимликларни тўплашни, ёввойи ҳайвонларнинг табиий хулқатвор моделини бузишни ман қилиш; фақат назорат қилинадиган жойлардагина балиқ ови ва ов билан шуғулланишга рухсат этиш;

6) денгиз зоналарида фаолиятнинг қуйидаги турларини назорат қилиш: кемаларнинг корпусларини тозалаш ва балласт (кеманинг мувозанатини сақлаш учун қўйилган юк) ташлаш билан боғлиқ операциялар; экологик заиф зоналарда моторли лодкалардан фойдаланиш; тирик чиғаноқлар, денгиз маржонлари ва йўқолиб бораётган денгиз ҳайвонларини тўплаш; денгиз милтиғи билан ов қилиш; қурилиш мақсадларида пляж қумини олиш ва ш.к.; 7) ҳам туристлар, ҳам маҳаллий аҳолининг фойдаси йўлида экологик соғломлик ва хавфсизлик меъёрларини сақлаб туриш. Агар туманда (зонада) экологик хавфсизлик ва атроф-муҳитни сақлаш бўйича тадбирлар ўтказилаётган бўлса, у ҳолда улар ҳақида ушбу чораларга риоя қилишлари мақсадидад туристлара бу ҳақда хабар қилиниши керак. Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш тадбирларини ҳисоба олган ҳолда экологик режалаштириш тамойилларини амалга ошириш кўплаб экологик муаммоларнинг олдини олишга хизмат қилади. Атроф-муҳитга таъсирни баҳолаш (АМТБ) туризмни ривожлантиришнинг ҳар бир аниқ лойиҳаси бўйича амалга ошириш зарур. Агар бирорта кўриб чиқилаётган лойиҳа экологияда салбий муаммолар келтириб чиқариши мумкинлиги аниқланса, уни тзарур тузатишлар киритмай туриб тасдиқлаш мумки эмас. Туризмни ривожлантиришнинг барча босқичларида АМТБ чораларини қўллаш тартиби мамлакат қонунлари томонидан белгиланади. АМТБ таъсирнинг барча турларини – экологик,иқтисодий ва ижтимоий- маданий таъсирларни қамраб олиши керак. 5. Туризм фаолияти ва уни ривожлантириш соҳасидаги ижтимоий- маданий оқибатлар. Туризм маҳаллий аҳоли ва унинг маданий моделларига ижобий таъсир кўрсатиш билан бирга, салбий таъсир ҳам кўрсатиши мумкин. Ҳар қандай босқичда туризмни ривожлантиришни режалаштиришда ижтимоий-маданий таъсирларнинг сабабларини албатта ҳисобга олиш зарур. Зарур даражада

режалаштирилган, ривожлантирилган ва бошқарилганда туризм қуйидаги ижтимоий-маданий фойдалар келтиради: 1) маҳаллий аҳолининг турмуш даражасини ошириш ва коммунал объектлар ва хизматларни яхшилаш учун қўшимча маблағлар ажратилишига кўмаклашади; 2) тегишли туристик туманнинг маданий меросини сақлаб қолиш, мусиқа, рақс, халқ оғзаки ижодиёти, санъат ва ҳунармандчилик, турмуш тарзи, иқтисоди фаолиятнинг анъанавий турлари ва архитектура усуллари билан бюоғлиқ маданий моделларнинг ривожланишига ёрамлашади; 3) туристик фаолоият маблағлари томнидан таъмиланадиган, лекин улардан маҳаллий аҳоли ҳам фойдаланиши мумкин бўлган музейлар, театрлар ва бошқа маданият объектларининг яратилиши ва қўллаб- қувватланишига хизмат қилади; 4) туристлар томонидан юқори баҳо берилиши туфайли маҳаллий аҳолининг ўз маданияти учун фахр туйғусини кучайтиради, баъзан қайта тиклайди ҳам; 5) туристлар ва маҳаллий аҳоли ўртасида маданият соҳсидаги алмашишаларни таъминлайди. Бунга кўпинча туризмнинг билиб олиш учун бориш, қишлоқ туризми ва маҳаллий аҳолининг хўжалигини бориб кўриш дастурлари каби турлари ёрдамлашади. Ижобийлари билан бирга ижтимоий-маданий тусдаги салбий таъсирлар ҳам юзага келиши мумкин. Масалан, айниқса мавсум авжига чиққан пайтида туристларнинг ҳ аддан ортиқ тўпланиши. Бундай пайтларда диққатга сазовор жойлар, хизмат кўрсатиш объектлари, ресторанлар, магазинлар, транспорт воситалари туристлар билан тўлиб-тошган бўлади ва бу маҳаллий аҳоли учун катта ўнғайсизликлар келтириб чиқаради. Туристлар о қ имининг ҳаддан ортиқлиги муҳим археологик ва тарихий ёдгорликлар ҳолатининг ёмонлашувига олиб келади. Масалан, ҳаддан ортиқ тижорат фаолияти маҳаллий одатлар, расм-русумлар, мусиқа, рақслар, ҳунармандчилик ва бошқа маданий моделларнинг ўзига хос хусусияти

йўқолишига олиб келиши мумки. Маҳаллий аҳолида, айниқса ёшларда бундай вақтларда туристларнинг хулқ-атвори ва кийинишига тақлид қилишга қизиқиш уйғонади. Бундан ташқари, туристлар ва маҳаллий аҳоли ўртасида кўпинча тил ва хатти-ҳаракат ўртасидаги фарқлар туфайли тушунмовчиликлар ва низолар келиб чиқиши мумкин; туризм гиёҳвандлик, алкоголизм, жиноятчилик ва фоиҳшабозлик билан боғлиқ ижтимоий муаммоларни чуқурлаштиришга хизмат қилиши ҳам мумкин. Маданиятни сақлаб қолишнинг услубларидан бири сифатида туризмдан мақвадга мувофиқ фойдаланишунинг мазкур соҳадаги салбий таъсирларини сезиларли даражада камайтиришга хизмат қилади. Лекин туризмни ривожлантириши впринатларини танлаб олишда бунинг учун қандай ёндашув энг мос тушишини аниқ белгилаб олиш зарур. Режалаштиришда қуйидаги аниқ чоралар назарда тутилади. 1. Маҳаллий рақслар, мусиқа, фольклор, санъат, ҳунармандчилик ва кийим кечакнинг ўзига хослигини, ҳатто улар баъзан туристларни янада кўпроқ жалб этиш учун замонавийлаштириладиган бўлса ҳам, сақлаб қолиш. Расм-русмлар ва марсоимларнинг баъзи турларини, масалан, динийларини, туристлар учн деб ўзгартирмаслик керак ва бундай маросимларга туристларнин қўйилиши қатъий назорат қилиниши зарур. 2. Туристик объектларни қуришда алоҳида архитектура усулларини сақлаб қолиш ва маҳаллий архитектура анъаналиридан фойдаланиш. 3. Маҳаллий аҳолининг туристик диққатга сазовор жойлар, хизмат кўрсатиш элементлари ва бошқа объектларга етишиши қулай бўлишини таъминлаш, туристлар оқимини тартибга солиш. 4. Агар маҳаллий аҳоли мавжуд тижорат туристик объектлардан бемалаол фойдалан олмаса, уларга ушбу объектларга бориш учун имтиёзли нархлар белгилаш ёки қиммат бўлмаган ёхуд субсидия берилган объектларни тақдим қилиш. 5. Маҳаллий аҳолининг туризм борасидаги маърифий билимларини ошириш: туризмнинг фойдалари, уни ривожлантириш сиёсати ва дастури,

маҳаллий аҳолининг туризмни ривожлантиришдаги шахсий иштироки, ушбу туманга келувчи туристлар тоифаларининг хусусиятлари ҳақида. Бунинг учун маҳаллий радио, телевидение, матбуот ва бошқа имкониятлардан фойдаланиш лозим. Туризм билан танишишни мактаблар ва бошқа ўқув юртларининг ўқув дастурларига киритиш зарур. 6. Туристларни маҳаллий жамоа ҳақида хабардор қилиш: унинг одатлари, кийниш хусусиятлари, маданий, диний ва бошқа жойларда хулқ- атвор қоидалари, суратга тушишда ўзини тутиши, «чойчақа» қолдириб кетиш амалиёти, бошқа маҳаллий муаммолар (жиноятчилик ва ш.к.) ҳақида. Туристлар маҳаллий хулқ-атвор қоидаларини билишлари ва уларга риоя қилишлари керак. 7. Туризм соҳаида, жумладан тиллар ва хулқ-атвор қоидаларини ўргатиш борасида ҳам кадрларни тегишлича тайёрлаш. Бу туритслар ва хизмат кўрсатувчи ходимлар ўртасида келиб чиқиши мумкин бўлган низоларни бартараф этишга хизмат қилади. 8. Гиёҳвандлик, жиноятчилик ва фоҳишабозликка қарши кураш тадбирларини ўтказиш. Туризмни унинг барча босқичларида ривожлантиришни режалаштириш иқтисодий, экологик ва ижтимоий-маданий жиҳатлар ва муаммоларни ҳар томонлама ҳисобга олиш ҳал қилишга асосланиши керак.

Хулоса Туризмнинг иқтисодий самарадорлиги таҳлил этилаётган вақт давомида жонли ва буюмга айланган меҳнатни энг кам сарф қилган ва атроф-муҳитни оптимал даражада сақлаб қолган ҳолда мамлакат ва хорижий туристларнинг тегишли талабига мос келадиган ма ҳ сулотлар ва хизматларнинг энг катта ҳажмини яратиш ва реализация қилиш учун ишлаб чиқариш ва туристик ресурслардан фойдаланиш даражаси билан баҳоланади. Туризм объектлари мамлакатнинг фақат бир ёки бир нечта туманларида жамланганда ҳам иқтисодий бузилишлар юзага келиши мумкин. Бунда юқорироқ иш ҳақи ва яхши меҳнат шароитлари ҳисобига туризм иқтисодиётнинг бошқа секторларидан жуда кўп ходимларни жалб қиладиган бўлса, бандлик нуқтаи назаридан салбий муаммолар юзага келиши мумкин. Бундан ташқари, тез ривожланаётган туристик зоналарда инфляция ва ерга, бошқа ма ҳ сулотлар ва хизматларга нарх ошиб кетиши мумкин. Шунинг учун бундай салбий ҳодисалар туристик фаолиятни режалаштириш ва унинг самарадорлигини баҳолашда ҳисобга олиниши керак.

Адаби ё тлар: 1. Шматько Л.П. Туризм и гостиничное хозяйство. Учебное пособие, (ГРИФ) 352стр. 2004г. 2. Зайцева Н.А Менеджмент в социально-культурном сервисе и туризме. Учебник., 224 стр, 2003 г. 3. Гулаяев В.Г Туризм экономика и сациальное развитие: - М ФиС 2003 4. Жукова М.А. Менеджмент в туристическом бизнесе: учеб. пособ. – М:2005 5. Запесоцкий А.С. Стратеческий маркетинг в туризме: Теория и практика. – Спб.: СПбГУП, 2003. -352с. 6. Котлер Ф., Боуэн Дж., Мейкенз Дж. Маркетинг. Гостеприимство. Туризм: учебник. 2-е изд., перараб. и доп. – М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2002. 7. Сенин В.С. Организация международного туризма: Учебник. 2-е изд., перераб. и доп. –М.: ФиС, 2004. 8. Управление индустрией туризма: Учебное пособ. / Чудновский А.Д., Жукова М.А., Сенин В.С. –М.: КНОРУС, 2004. -448с.

O'xshashlar

Туризмни режалаштиришнинг стратегик жиҳатлари

Туризмни ривожлантиришнинг назарий ва амалий асослари

Туризмни режалаштиришнинг ташкилий механизми

Иқтисодий ривожланишнинг асосий омиллари ва жиҳатлари

Туризмни ривожлантириш режаларини техник-иқтисодий ва ҳуқуқий асослаш