Туризмда шартнома муносабатлари - Iqtisodiyot - Referatlar

Туризмда шартнома муносабатлари

Yuklangan vaqt:

03.10.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

31.361328125 KB

Ko'chirib olish

Туризмда шартнома муносабатлари Режа: 1.Туристик корхоналарнинг турмаҳсулотларни сотишдаги асосий ҳамкорлик муносабатлари. 2.Туризмда агентлик шартномаларини тузиш усуллари. 3.Туристик шартноманинг зарурий шартлари.

1.Туристик корхоналарнинг турмаҳсулотларни сотишдаги асосий ҳамкорлик муносабатлари Туристик корхона ташкил этилганидан кейин, бозор томон илк қадамини бошқа корхоналар билан ҳамкорлик қилишдан бошлайди. Бозорга кирувчи корхона стратегиясида ҳамкорларнинг ҳудудий жойлашувига эътибор бериши керак. Бу туристик маҳсулотнинг сотилишида муҳим ўрин эгаллайди. Маҳсулот ўтказиш бўйича ҳамкор танлашда 3 та шартга эътибор қаратиш зарур; фаолият юритиш ҳуқуқига эгалиги, тўлов қобилияти ва ҳамкорлик қилиш имконияти. Фаолият юритиш ҳуқуқига эгалиги – бу корхонанинг туристик хизмат кўрсатишга ҳуқуқий асоси борлиги демакдир. Бундай ҳуқуқ миллий қонунчиликка таянган ҳолда тегишли идоралар томонидан берилади. У кўпгина давлатларда турли юридик шакллар билан белгиланади (масалан, лицензия, патент, давлат рўйхатидан ўтиш). Бу каби ҳужжатга эга бўлмаган юридик шахс туристик корхона ҳисобланмайди. Корхонанинг ҳуқуқий ҳолати ҳақида, расмий ташкилотлар томонидан берилган лицензия, патент ва сертификатлар, шунингдек, унинг миллий ёки ташқи туристик ассоциация ёки ташкилотга аъзолиги гувоҳлик беради. Бу ассоциация ёки ташкилотларга фақат туристик фаолият юритиш ҳуқуқига эга бўлган корхоналар киради. Миллий туристик ассоциациялар ўз шартларига кўра ўз аъзолари устидан моддий ва маънавий масъулиятга эга. Шу сабабдан ҳам унга аъзо туристик корхоналарнинг қонунга риоя қилишлари жиддий назорат қилинади. Туристик корхонанинг ҳуқуқий жиҳатлари ўрганилаётганда, унинг транспорт компаниялари билан шартномага эгалигини ҳам назарда тутиш керак. Транспорт компанияларининг (авиацион, темир йўл, денгиз ва автотранспорт) туристик корхонани ҳамкор (агент) сифатида билиши ҳам

унинг транспорт компанияси томонидан ишончга эга эканлигини кўрсатади. Бундай ишонч фақатгина туркорхонанинг иш фаолияти чуқур ўрганилганда пайдо бўлади. Тўлов қобилияти – корхонанинг шартнома тузишга етарлича маблағга эга эканлигини билдиради. Кўпинча корхоналар ўз тўлов қобилияти етарли эканлигини исботлаш учун банкдан маблағнинг тахминий ҳисоби ҳақида ҳужжат олиб келишади. Лекин, бу ҳужжатлар шартнома тузишга асос бўла олмайди. Туристик корхонанинг тўлов қобилиятига банк кафолат бериши мумкин. Бироқ, банк корхонанинг махсус шартномасиз бундай кафолат беришига ҳақли эмас. Бу ҳолатда у корхонанинг молиявий ҳолати учун масъулиятни ўз зиммасига олган бўлади. Шу сабабдан, банк кафолат бўлганда, у корхона ҳисобидан керакли сўммани олади ва уни кафолат депозити сифатида сақлайди. Бу корхона учун аниқ мақсадга йўналтирилган маблағнинг мавжудлигини англатади. Туристик корхона аксарият ҳолларда турагентлар билан ҳамкорлик қилишади. Туристик корхона мумкин бўлган турагентни пухта танлаши, унинг ишончлилигини ва иш фаолиятини ўрганиши ва ундан кейингина у билан агентлик битимини тузиши керак. Туризмда туристик корхоналар ҳамкорларни маҳсулотга қўйилган сотиш масалалари ва хусусиятларидан келиб чиққан ҳолда танлайдилар, улар ҳамкорларни танлашда қуйидаги омилларни эътиборга олишлари лозим: • турларнинг амалий йўналиши (дам олиш, бизнес сафарлари, ов ва бошқалар); • ҳуқуқ ва бурч кўлами; • белгиланган ҳудуд, корхоналар гуруҳининг мавжудлиги; • потенциал туристлар гуруҳининг социал иқтисодий ва бошқа белгилари; • савдо усуллари ва технологиясининг тури;

• ўзаро ҳисоб китобларнинг тури; • туризм доирасидаги иш тажрибаси ва имиджи; • фаолиятнинг берилган туридаги лицензиянинг мавжудлиги. 2.Туризмда агентлик шартномаларини тузиш усуллари Қоида бўйича, агентлик шартномасида иккита қатнашувчи бўлади. Моҳияти ва ички табиатига кўра агентлик шартномаси аҳднома топшириғига яқин, ҳар қандай ҳолатда ҳам агентлик шартномаси – ишлаб чиқарувчи ва агент сотувчи орасидаги аҳднома бўлиб, агентлик рағбатлантириш шартлари бўйича турларни сотиш ва жўнатиш ишларини амалга оширади. Битим тузиш шартлари ҳар бир давлатнинг Фуқаролик кодексида белгилаб қўйилган. Агентлик шартномасида топшириқ ва комиссион ҳақ аҳдномалари ҳақидаги қоидалар кўрсатилади. Бунга мос равишда агентлик шартномасида қуйидагилар кўзда тутилади: • бир томон (турагент) ўз номидан ва бошқа томон ҳисобига (туроператор) белгиланган юридик кучга эга мажбуриятини ўз зиммасига олади; • бир томон (турагент) бошқа томон (туроператор) топшириғи бўйича юридик ва бошқа фаолиятларни ўз номидан туроператор ҳисобига юритиш мажбуриятларини олади. Агар турагент турист билан турни ўз номидан сотиш бўйича аҳднома тузса, у турист олдидаги ҳуқуқ ва мажбуриятларига (турист билан тузилган битимда туроператор кўрсатилган ёки кўрсатилмаганидан қатъи назар, туристга туроператор бевосита хизмат қилишидан қатъи назар) масъул бўлади. Агар турист билан аҳднома агентликдаги туроператор номидан тузилса, турист олдидаги ҳуқуқ ва мажбуриятлар бевосита туроператор томонидан амалга оширилади. Бундай ҳолатда турагент туроператор белгиси остида ҳаракат қилади ва ҳамма турист билан ўзаро муносабатлар туроператор билан ўзаро муносабатларга ўхшаб расмийлаш тирилади.

Ҳар қандай ҳолатда ҳам бундай битимда турагентга туроператор маҳсулотини сотиш бўйича иш бажарганлиги учун комиссия ҳаққи назарда тутилади. Агентлик шартномаси ўз қатнашувчиларининг ҳуқуқларини чеклаши мумкин. Ундаги қоидаларга кўра туроператорнинг белгиланган аҳднома доирасида ҳаракат қилувчи бошқа агентлар билан агентлик аҳдномаларини тузмаслик кўрсатилган бўлиши мумкин. Лекин бундай шарт камдан кам учрайди. Битимда турагентнинг бошқа туроператорлар билан ўхшаш агентлик аҳдномаларини тузмасликка мажбур қилувчи, турлар савдосини мўлжалловчи, аҳдномада кўрсатилган ҳудуд билан бутунлай ёки қисман (тўғри келувчи ҳудудда амалга оширилиши керак бўлган туристик хизматини) чеклаш ҳам назарда тутилиши мумкин. Битимда турагент томонидан ўтказиладиган савдолар бўйича, унинг туроператорга тақдим этадиган ҳисоботининг муддати ва шартлари белгиланади. Амалдаги қоидаларга биноан турагентга (туроператор олдидаги субагент ҳаракати учун жавобгар бўлган ҳолда) субагентлик аҳдномасини тузиш ҳуқуқи берилади. Туристик агентликлардан маҳсулот сотадиган туроператор юридик шахс бўлиб, баъзи хизматларни агентга бажаришни юклайди. Агент сифатида жисмоний шахс ҳам (чакана агент) бўлиши мумкин. Агентлар билан ишлаш усуллари туроператорнинг барқарор ижобий имиджини шакллантиришга ва агентлик тармоғининг қатнашувчилари билан фойдали муносабатлар ўрнатишга йўналтирилади. Агентлик битими ёзма расмийлаштирилган бўлиши керак, гарчи баъзи мамлакатларда, масалан, Америкада оғзаки шартномага рухсат этилса ҳам, Ўзбекистон қонунларига биноан аҳднома ва битим ёзма кўринишда, ундан ҳам яхшиси ёзув машинаси ёки компьютер принтерида қоғоз орқали босиб чиқарилган бўлиши керак.

Битим матнининг ҳажми томонларнинг алоқаларига, мавзу мураккаблигига ва бу битим объектига боғлиқ. Шартнома шартлари қанчалик батафсил баён қилинса, шериклар билан ишлаш, пайдо бўлган муаммоларни жанжал ва тўқнашувларсиз ҳал этиш осон бўлади. Шартнома тексти ҳажмидан қатъи назар агентлик битими зарур атрибутларга эга бўлиши керак, уларсиз у маъносиз бўлади ёки бўлмаса ҳақиқий эмас деб ҳисобланади. 3.Туристик шартноманинг зарурий шартлари Туристик шартноманинг зарурий шартларига қуйидагилар киради: 1. Шартномавий иш юритишда ҳужжатларни алоҳида алоҳида тузиш (индивидуаллаштириш) қабул қилинган. Шунинг учун ҳар бир шартнома ўз номи ва рўйхат рақамига эга бўлиши керак. Рақамлашда томонлар иш тартиби бўйича келишади, масалан, иккиталик рақам берилади: биттаси бирор шерикнинг рўйхати бўйича, кейингиси бошқа шерик рўйхатининг чизиқ рақами орқали. 2. Шартноманинг ҳақиқийлигини баҳолаш масаласида қўлланиши мумкин бўлган ҳуқуқни аниқлаш учун, албатта, унинг имзоланиш жойини, шунингдек, санасини кўрсатиш керак бўлади (тузиш ва бажариш). 3. Шартнома иштирокчиларини таърифлаш ҳужжатнинг кириш қисмида жойлашади. Унда қуйидагилар кўрсатилади: • шартнома иштирокчиларининг юридик номлари; • шартнома матнида эслатиш учун қисқача номлаш; • рўйхатга олиш ҳақида гувоҳнома рақами, сана ва рўйхат рақами; • фаолиятнинг ушбу кўринишидаги лицензия рақами ва унинг берилган санаси; • ҳужжатни имзоловчи шахсларнинг лавозимлари ва фамилиялари, исмлари, шарифлари. Агар ҳужжатни имзоловчи шахслар топшириқ бўйича ҳаракат қилишса, шартномага бу шахсларнинг қонуний ҳуқуққа эга эканликларини

тасдиқловчи ҳужжатлар (масалан, нотарусда тегишлича расмийлаштирилган ишонч қоғози) қўшиб қўйилади. Бу ишонч қоғози шартноманинг ажралмас қисми ҳисобланади. Ишонч қоғозининг асл нусхаси шерик шартномасининг бошқа намуналарига кўчирма шаклида қўшиб қўйилади. Иловада шартноманинг қайси нусхасига ишонч қоғозининг асл нусхаси қўшиб қўйилгани ва у шерикларнинг қайси бирида жойлашганлиги кўрсатилади. Матнда эслатилган томонларни номлаш ҳар доим бир хил бўлади. 4. Шартнома матнида қўлланувчи тушунчалар, таърифлар ва ўзига хос (специфик) атамалар. Агар шартнома жуда жиддий бўлса, преамбулада томонлар иштирокчиларининг таърифига шартнома матнида томонлар қабул қилган белгилашлар кўрсатилади. Агар музокара пайти ишлатилган атамаларнинг ҳар хил ўқилиши ёки турлича баён этилиши мавжуд бўлса бу жуда муҳимдир. Шунингдек, бундан кейинги матнда эслатиладиган ҳужжатлар кўрсатмаларига ёки айтилмай ўтилганлар бўйича қўлланилаётганларга ҳам тегишлидир (масалан, ―Турларни сотишнинг умумий қоидалари ва бошқалар). Атама ва тушунчаларни изоҳлаш икки тилдаги шартномаларда жуда муҳим. Одатда шериклар ёки учинчи бир шахслар томонидан изоҳланиши қийин бўлган 10 15 та атама ва тушунчалар танлаб олинади. Амалиётда битим иштирокчилари камдан кам бу шартларга риоя қилишади ва уларнинг кўпчилиги ўша ва бошқа тушунча ёки атамани тушунмасликларидан зарар кўришади ҳамда иқтисодий жарима (санкция)ларнинг аччиқ зарбаларига дуч келади. Шунинг учун шартномавий ҳужжатларни мукаммал тайёрлаш зарур. 5. Шартнома мавзуси ва объектини таърифлаш. Шартнома мавзуси ва объекти ҳар доим биринчи бандда ёки бобда келтирилади. Шартнома мавзуси деганда, фаолият тасвири (топшириш, узатиш, харид, савдо, воситачилик хизматлари ва бошқалар) тушунилади. Сотувлар ва

чегирмаларни белгилаш нуқтаи назаридан, жавобгарликларни туроператор ва турагент орасидаги муносабатларни 3 хил вариантга ажратиш мумкин. Бу ―тамойилни очиш деб номланади. Тамойилни очиш мазмуни ва унинг моҳиятидан келиб чиққан ҳолда турларни сотишнинг қуйидаги вариантлари пайдо бўлади: А. Турагент туристик маҳсулотини туроператор номидан ва топшириғига биноан сотади – бу ―номланган тамойилдир. Маҳсулотларнинг асосий қисми туристик йўлланмалар дўконида сотилади. Дўконда агент сотувчи туристга ҳар хил туроператор ларнинг кўплаб турларини таклиф қилади (асосий каталогга амал қилган ҳолда) ва тур савдосини тасдиқлаш учун амалий воситалардан фойдаланиб, туроператорларнинг корхона ваучер ларини сотади. Бу ҳолатда ҳамма ҳужжатлар туроператор номидан тўлдирилади. Турист йўлланма (путёвка) учун мустақил ўзи банк ёки алоқа бўлими орқали пулни туроператорга ўтказади. Шундан кейин агентга даллоллик ҳақи тўланади. Ушбу ҳолатда туристик маҳсулот учун масъулият туроператорда бўлади ва турагент турист олдида расман ҳеч қандай масъулиятни ўз зиммасига олмайди; Б. Турагент туристик маҳсулотини туроператор топшириғи бўйича, ўз номидан сотади. Бунда туристик маҳсулот ―номланмаган тамойил асосида сотилган ҳисобланади. Туристик агентлик мустақил ўзи турист билан аҳднома тузади ҳамда туристик сафар ва унинг ташкилотчисининг маълумотлари аниқ кўрсатилган корхона бланкасида исми ёзилган ваучерни беради. Агент турист билан барча ҳисобларни олиб боради, ҳатто унга алоҳида хизматлар кўрсатади. Турагент шартнома шартларидан келиб чиққан ҳолда туристдан олинган маблағларнинг ҳаммасини туристик корхонага ўтказади ва кейинчалик туроператордан даллоллик ҳақини олади. Туроператор турист билан ҳужжатларга асосланган ҳолда алоқада бўлмаса, туристик маҳсулот бўйича ҳамма даъволар (агар шунақалар пайдо

бўлса) турагентга билдирилади, турагент эса мижознинг даъво арзини туроператорга етказади. В. Турагент бошқа ҳудудда ўзига туроператорлик вазифаларининг бир қисмини олиши ва туристик маҳсулотни сотиши мумкин. Бунда туроператор кўрсатилмайди, бу ―очилмаган тамойил дейилади. Туристик агент − ҳужжатларни расмийлаштириш, туристларни турга жўнатиш, уларни ташиш ва меҳмонхонага жойлаштириш, экскурсияларни ташкил этиш каби хизматларни ўз ичига олувчи туристик маҳсулотини (турни) сотади. Чет эл сайёҳлиги катта занжирдаги ҳалқалардан бири ҳисобланади. Бунда бир нечта бажарувчилар иштирок этади. Барча алоқалар ва ўзаро жавобгарликлар келишувда кўрсатилади. Туристик шартномаларнинг зарурий шартлари қуйидагилар ҳисобланади: 1. Турларнинг нархи (алоҳида ҳужжат сифатида тақдим этилиши мумкин). 2. Саёҳат ва чегирманинг ўлчамлари (турнинг стандарт нархига биноан). 4. Валюта қиймати. 5. Мижознинг турни сотиб олиш шакли. 6. Қўшимча тўлов (инфилация ёки бошқа сабаб натижасида нархларнинг кўтарилиши, масалан, авиа билетларга). 7. Ўзаро ҳисоб китоб ва бошқалар. Таянч иборалар: ҳуқуқ имконияти, кредит компанияси, туризмда агентлик шартномаси, туристик шартнома. Такрорлаш учун саволлар: 1. Туризмда агентлик битимлари деганда нима тушунилади? 2. Туристик корхоналар шартнома тузишда шерик корхоналарининг шартлари деганда нима тушунилади?

3. Туризмда асосий ҳамкорлик муносабатлари деганда нимани тушунасиз? 4. Туристик корхоналарнинг турмаҳсулотларини сотиш қандай амалга оширилади? 5. Туристик корхонада шартномалар қандай амалга оширилади? 9 боб. Мехмондорчилик хизматларини кўрсатувчи меҳмонхона хўжалиги ташкилий тизими Режа: 9.1. Жойлаштириш воситалари ва уларнинг таснифи. Туристик меҳмонхона, унинг белгиланиши ва хусусиятлари. 9.2.Туристларга меҳмонхона хизматини кўрсатиш технологияси. 9.3.Меҳмонхоналар ва номерлар таснифи. Меҳмонхона хизматларини тақдим қилиш қоидалари. 9.1.Жойлаштириш воситалари ва уларнинг таснифи. Туристик меҳмонхона, унинг белгиланиши ва хусусиятлари Туристик фаолият технологиялари – блокларидан муҳим бир қисми бўлиб, туристларни жойлаштириш воситалари ҳисобланади. Бундай воситаларга қуйидагиларни киритиш мумкин: • меҳмонхона; • мотель; • кемпинг; • туристик база; • пансионат; • туристик ётоқхона; • ротель;  ботель;  флотель ва бошқалар. Туристларни жойлаштириш воситалари халқаро таснифларга кўра тўрт гуруҳга бўлинади: 1. Меҳмонхоналар ва ўхшаш корхоналар: • меҳмонхоналар; • мотеллар; • пансионатлар;

• пляж меҳмонхоналари; • номерли клублар; • меҳмон уйлари;  қолганлар. 2. Тижорат ва ижтимоий жойлаштириш воситалари: • туристик базалар; • кам пуллик меҳмонхоналар; • туристик кемпинглар; • туристик қишлоқ (уйлар гуруҳи); • бунгало; • социал туризм корхоналари; • жойлаштиришнинг бошқа воситалари. 3. Ихтисослаштирилган жойлаштириш воситалари: • даволаш меҳмонхоналари; • меҳнат ва дам олиш лагерлари;  жойлаштиришнинг транспорт воситалари; • бошпаналар, кулбалар. 4. Хусусий жойлаштириш воситалари: • хусусий уйлар; • хусусий агентликлардан ижарага олинган бинолар; • аҳоли ичидаги қариндошларникига жойлаштириш;  қолганлар. Келтирилган жойлаштириш воситаларининг намунавий таснифи Халқаро туристик ташкилот томонидан таклиф қилинди. У барча давлатлар учун бир хил меҳмонхона таснифи бўлиб ҳисобланмайди. Меҳмонхона кенг маънода – бу қисқа муддатли яшаш учун мебель билан жиҳозланган хонали уйдир. Туристик меҳмонхона – бу сайёҳатлар билан боғлиқ бўлган туристларга комплекс хизмат кўрсатишга мўлжалланган меҳмон хонанинг махсус типидир.

Табийки, турист оддий (коммунал) меҳмонхоналардан фойдаланиши мумкин, лекин унда туристик меҳмонхонада мавжуд қатор ихтисослашган хизматлар кўзда тутилмаган. Барча туристик меҳмонхоналарда хизматларнинг тўрт асосий тури кўзда тутилган: • жойлаштириш; • овқатлантириш; • дам олиш; • маиший хизмат кўрсатиш. Ҳозирги даврдаги сайёҳатчилар, айниқса тўлов қобилиятига эга бўлганлари комфортга (қулайликларга) ўрганишган.Агарда чет элдан Ўзбекистонга келган тоғ дарёсида байдаркада сузиш учун келган бўлса, унинг ушбу дарё қирғоғида гулхан ёнида ётади деган маънони ҳечам англатмайди. Ўзбекистоннинг диққатга сазовор жойларини, тарихий ва маданий обидалари билан танишмоқчи бўлганлар ёки маҳаллий тадбиркорлар билан алоқаларини ўрнатмоқчи бўлганлар учун комфорт зарур. Ривожланаётган немис туристик фирмаларидан бирининг вакили шундай таъкидлаган: «ғарбдаги туристлар бегона одатий бўлмаган ҳаётни кўришга жуда қизиқишади, лекин ўзлари яшаётган ҳаётни авзал кўришадилар». Шундай экан, замонавий меҳмонхона индустриясини ривожлантириш муҳим аҳамият касб этади. 9.2.Туристларга меҳмонхона хизматини кўрсатиш технологияси Меҳмонхонада туристларга хизмат кўрсатишнинг ёпиқ технологик циклида қуйидаги асосий хизматлар кўзда тутилган:  қабул қилиш ва фойдалантириш хизмати; • номер фондини эксплутация қилиш хизмати; • тижорат хизмати; • техник хизмат; • маъмурий хизмат. Бу асосий хизматларни тақдим этишни таъминловчи хизматларнинг минимал тўпламидир.

Қабул қилиш ва жойлаштириш хизмати қабул қилиш, рўйхатдан ўтказиш, туристларни номерларга жойлаштириш, ҳисоб китоблар, жойларни бронлаштириш ва туристларни сайёҳатнинг келгуси пунктига ёки уйларига жўнатишни таъминлайди. Одатда хизматни жойлаштириш бўйича менежер бошқаради. Унга қуйидагилар бўйсунади: регестрация бюроси, маъмурлар, хизмат кўрсатиш бюроси, швейцарлар, гардиробщиклар, бронлаштириш хизматлари, сақлаш камералари тахловчилари. Номер фондини эксплутация қилиш хизмати турар жой ва ёрдамчи биноларга техник хизмат кўрсатиш ва таъмирланишини, уларни жойлаштиришга тайёрлашни таъминлайди. Ушбу хизматнинг менежери номер фондига хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш гуруҳига, фаррошларга раҳбарлик қилади. Бронлаштириш тизими ўз ичига дунёнинг барча шаҳарлари билан алоқага эга бўлган тизимга бирлаштирилган ЭҲМ комплексини ўз ичига олади. Комплекснинг асосий вазифалари бўлиб қуйидагилар ҳисобланади: • ушбу меҳмонхонанинг буюртмасига кўра номерларни бронлаштириш; • бошқа меҳмонхоналар буюртмасига кўра номерларни бронлаштириш; • турли транспорт турлари учун чипталарни бронлаштириш; • қолган вазифалар. Кўпчилик ҳолатларда тизим асосий меҳмонхонадаги локал вазифаларни ҳал этади. Улар жумласига қуйидагилар киради: • мижозлар билан автоматлаштирилган ҳисоб китоблар; • номер фондини режалаштириш; • ходимлар иш ҳаққининг ҳисоб китоблари; • моддий бойликлар ҳисоби, бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботлар. Халқаро тизимга қўшилган йирик меҳмонхона комплекслари САБРЕ, Голилео, Амадеус ва бошқа ягона бронлаштириш тизимларига эгадир.

Бронлаштиришнинг (резервлаштиришнинг) ушбу тизимлари ўз ичига икки асосий функцияни олади: • меҳмонхоналардаги номерларни резервлаштириш; • поезд, теплоходлар баҳосига чипталарни бронлаштириш. Қўшимча ва йўлдош хизматлар хизмати кўпчилик ҳолатларда ўзларининг хусусий экскурсия бюроларига, шахсий хўжаликларга (ёки ижарага олинган транспортга), иш, конгресс ва бизнес турларни таъминлаш бўйича махсус бюроларга эга бўлишади. Улар ўз штатларига секретар референтлар, гид – таржимонларни, шунинг дек, жиҳозланган конференция заллар, кабинетлар, маиший техника ларни олади. Ушбу хизмат таркибида қуйидагилар мавжуд : • сартарошхоналар, косметик салонлар; • кир ювиш хоналари; • ателье, тикувчилик ва этикдўстлик устахоналари; • маиший хизмат кўрсатиш устахоналари; • болаларга қараш хизмати; • тиббий хизматлар хизмати; • кимиёвий тозалаш; • ижара хизмати; • қолган хизматлар. 9.3..Меҳмонхоналар ва номерлар таснифи. Меҳмонхона хизматларини тақдим қилиш қоидалари Меҳмонхоналарнинг таснифлаштирилиши – бу аниқ меҳмон хоналар ва номерларнинг хизмат кўрсатиш меъзонлари ва стандартларига мос келишни аниқлаш ҳисобланади. Ҳар бир давлатда қабул қилинган таснифлаштириш, разрядлилик категориясидан иборат бўлиб, стандартнинг сифат параметри ҳисобланади. Меҳмонхона разрядлилиги унинг обрўйига, мижозларнинг шаклланишига, меҳмонхона хизматлари баҳосига ва бошқаларга таъсир кўрсатади.

Меҳмонхоналар таснифлаштирилиши халқаро ва миллий даражаларда регламентлаштирилади, шунингдек меҳмонхона занжирлари, ассоциациялари, иттифоқлари доирасида ҳам. Ҳозирги кунда 30 дан зиёд таснифлаштиришлар мавжуд. Улар ичида кенг тарқалганлари қуйидагилар ҳисобланади: • юлдузлар системасидаги (бирдан бешгача) таснифлаштирилиш: • харфлар системаси (А,В,С,Д); • ―кроналар ёки калитлар системаси; • баллар системаси; • разрядлар системаси ва бошқалар. Дунё бўйича меҳмонхоналарни ягона таснифлаштирилишига мавжуд миллий анъаналар, давлатларнинг маданий – тарихий фарқлари, сифат мезонлари ва бошқалар тўсқинлик қилмоқда. Ҳар бир категория (юлдуз) маълум стандарт талаблар тўпламига жавоб бериши лозим, яъни • бинолар ва қурилмаларга; • меҳмонхона номерларига; • компорт даражаларига; • асосий, қўшимча ва йўлдош хизматларга; • ходимлар малакасига ва бошқаларга. Меҳмонхона категорияси – бу маълум талаблар комплексини тавсифловчи система таснифидир; • моддий техника таъминотига; • тақдим этилаётган хизматлар сифати; • хизмат кўрсатиш даражасига. Ушбу талабларнинг бажарилиши аттестация жараёни билан тартибга солинади ва келгусида маълум категорияни бериш билан. Меҳмонхоналарни таснифлаштириш бўйича меъёрлаш ҳужжатларда категорияга ўтказиш бўйича минимал талаблар киритилади. Категориядан қатъи назар – барча меҳмонхоналар қуйидаги талабларни қондиришлари лозим бўлади:

• ҳар қандай категориядаги меҳмонхона қулай келиш йўлларига, шинам ва ёритилган майдонга, автотранспортни вақтинчалик қўйиш учун майдончага эга бўлиши; • меҳмонхонанинг меъморий режалаштирилиши ва қурилиш элементлари, фойдаланиладиган асбоб ускуналар қурилиш меъёрлари ва қоидаларига мос келиши; • меҳмонхона қулай экологик шароитларда жойлашиши; • меҳмонхонада яшашда туристлар хаётининг соғлиғи ва мулкининг хавфсизлиги таъминланиши лозим. Бинода авария ҳолатида чиқиш, зиналар, фавқулодда ҳолатларда чиқиш учун кўрсаткич белгилар қўйилиши; • меҳмонхона ёнғиндан ҳимоя воситалари билан жиҳозланиши; • меҳмонхонада санитария – назорат органлари томонидан ўрнатилган санитария – гигиеник меъёрлар ва қоидаларга риоя қилиниши; • меҳмонхона қуйидагиларни таъминловчи муҳандис тизим лари ва асбоб ускуналар билан жиҳозланиши (иссиқ ва совуқ сув таъминоти (сутка давомида тўхтовсиз), ҳавонинг меъёрл айланишини таъминловчи винтиляцияни, радио ва телевидение, телефон алоқаси). Янги меҳмонхоналарни лойиҳалаштиришда ва эскиларини таъмирлашда кресло ва коляскалардан фойдаланадиган ногиронларни қабул қилиш ва уларга хизмат кўрсатиш учун шароитлар кўзда тутилиши лозим бўлади. 9.3.1 жадвал Ўзбекистондаги олий классдаги меҳмонхоналар тавсифи. Меҳмонхона (шаҳар) Класс Номерл ар сони Номер баҳоси (оқшом «Interkontinenta l» (Тошкент) ***** 246 Стандарт бир жойли 255 долл. Стандарт икки жойли 275 долл.

Люкс 350 долл. Президентский 1550 «Sheraton» (Тошкент) ***** 251 Стандарт номер 271 долл.Люкс 340 долл. Президентский 1400 долл «Афросиёб» (Самарқанд) *** 278 Сатандарт 1 жойлик 90 долл. Стандарт 2 жойли 140 долл. Люкс 230 долл. Аппартаментлар 350 долл. «Shodlik Palace» (Тошкент) **** 107 Стандарт 1 жойли 160 долл. Стандарт 2 ўринли 220 долл. King size: 1 киши учун 200 долл . 2 киши учун 220 долл. Люкс 350 долл. «Bumi international» (Тошкент) **** 190 Сатандарт 1 жойлик 140 долл. Стандарт 2 жойли 155 долл. Люкс 236 долл. «Новая Бухара» (Бухара) * * * 223 Сатандарт 1 жойлик 90 долл. Стандарт 2 жойли 123 долл. Люкс 240 долл. «Ўзбекистон» (Тошкент) **** 123 (203) Сатандарт 1 жойлик 110 долл. Бир жойли люкс 130 долл. King size:

1киши учун 130 долл. 2 киши учун 180 долл.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР Ўзбекистон Республикасининг Қонуни: Хусусий корхоналар тўғрисида, 2003 йил 11 декабрь.  Ўзбекистон Республикаси Солиқ кодекси, 2007 йил 25 декабрь.  Болтабаев М.Р., Тухлиев И.С., Сафаров Б.Ш., Абдухамидов С.А.  Turizm: nazariya va amaliyot. Darslik. O‗zbekiston Respublikasi Oliy va O‗rta Maxsus Ta‘lim Vazirligi.–Toshkent: Fan va texnologiya, 2018.  Budgets of National Tourism Organizations, 2008 – 2009. World Tourism Organization, Madrid, Spain, 2010.  Здоров А. Б. Экономика туризма. М., Финансы и статистика. 2007.  Макконнелл К.Р, БРЮ С.Л. Экономикс: Принципы, проблемы и политика. В 2 Т.: Пер. С анг. Т. 2. − Таллин, 1993.  Moliya: Korxonalar moliyasi. Darslik / J.R.Zaynalov, S.S.Aliyeva, Z.O.Axrorov va boshqalar. ‒T.: Iqtisod moliya‖, 2018.  Морозов М. А. Экономика и предпринимательство в социально культурном сервисе и туризме. – М.: Академия, 5 е изд., 2009.

O'xshashlar

Туризмда шартнома муносабатлари ва туристик расмийлик

Ҳиссадорлик жамиятида шартнома муносабатлари

Туризмда маркетинг концепцияси

Ҳамкорлар билан шартнома муносабатлари ва уларни такомиллаштириш йўллари. Ўзбекистонда хусусий ва кичик бизнесни ривожланиши

Шартнома томонларининг моддий жавобгарлиги