Turizm sohasida transport xizmatlari - Iqtisodiyot - Referatlar

Turizm sohasida transport xizmatlari

Yuklangan vaqt:

31.01.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3588.75 KB

Ko'chirib olish

Turizm sohasida transport xizmatlari Reja: 1. Turizm sohasida transport xizmatlari. 2. Turizm sohasida transport vositalari.

1. Turizm sohasida transport xizmatlari Mustaqillik yillarida zamonaviy yo’l-transport infratuzilmasini shakllantirish, dunyo bozorlariga yangi yo’llarni ochish, chet mamlakatlar bilan bog’laydigan ilg’or transport-kommunikatsiya tarmoqlarini yaratish bo’yicha ulkan ishlar qilindi. Turizm industriyasi ishlab chiqadigan turistik mahsulot, xizmatlar va tovarlarning tarkibi ancha katta va rang-barang majmuani o’z ichiga qamrab oladi. Bu mahsulotdan kishilar sayohat qilishda, shuningdek, turizm doirasida dam olish, hordiq chiqarish, davolanish, o’z bilim va kasbiy darajasini oshirishda foydalanadi. Bunda turistik mahsulotning asosiy tarkibiy qismiga kiruvchi transport xizmatlari jami xizmatlarning 27 % ini tashkil qiladi. Yo’lovchilarni, shu jumladan, turistlarni tashish har xil transport turlarida, chunonchi: havo, yer usti, suv transportida amalga oshiriladi. Turistik tashuvlar uchun transport turlarining ommaviyligi yoki talab etilish darajasi mamlakatning jo’g’rofiy o’rni va iqlim sharoitlariga, iqtisodiy rivojlanish darajasiga, milliy an’analariga, odamlarning ijtimoiy holati va turmush darajasiga hamda boshqa omillarga bog’liq bo’ladi. ―O’zbekiston havo yo’llari» – xalq xo’jaligi va aholini aviatsiya xizmati (yuk, yo’lovchi tashuvlari, maxsus aviatashishlar) bilan ta’minlovchi O’zbekiston Respublikasi Milliy aviakompaniyasidir. Aviakompaniya 1992-yil 28-yanvarda O’zbekiston Respublikasi Prezidenti farmoniga binoan tashkil etilgan. Ana shu vaqtdan boshlab samolyot parkini zamonaviylashtirish, yangi aeroportlar qurish, havodagi harakatni boshqarish tizimini tubdan o’zgartirish, aerodromlarni yangi zamonaviy texnika bilan ta’minlash, yuqori malakali mutaxassislarni tayyorlovchi baza hamda boshqaruv tizimini takomillashtirishga yo’naltirilgan ―Respublika Fuqaro aviatsiyasini rivojlantirish‖ davlat dasturi amalga kirdi. O’tkazilgan islohotlar O’zbekiston aviatsiya transportining xalqaro, iqtisodiy, diplomatik va madaniy aloqalarini rivojlantirishda yetakchi sohalardan biriga aylanishiga omil yaratdi.

«O’zbekiston havo yo’llari» Milliy aviakomapniyasi xalqaro aviatashuvlar bozorida o’zining munosib o’rniga ega. U o’z faoliyati davomida bir necha marotaba nufuzli mukofotlar: faol ishlari uchun «Yevromarket – 2000» sovrini, Xalqaro aviatsiya xavfsizligi jamg’armasi diplomi, Xalqaro aeroportlar birlashmasi mukofotlariga sazovor bo’ldi. Aviakompaniya Amerika, Yevropa, Yaqin va O’rta Sharq davlatlari, Janubi-sharqiy va Markaziy Osiyo hamda MDHning 40 ortiq shaharlariga muntazam qatnovlarni amalga oshiradi. Hozirgi kunda milliy aviakompaniyamiz tasarrufida 11 ta xalqaro aeroport mavjud bo’lib, ular quyidagilardan iborat: Islom Karimov nomidagi ―Toshkent‖ xalqaro aeroporti, ―Samarqand‖ xalqaro aeroporti, ―Buxoro‖ xalqaro aeroporti, ―Urganch‖ xalqaro aeroporti, ―Navoiy‖ xalqaro aeroporti, ―Namangan‖ xalqaro aeroporti, ―Nukus‖ xalqaro aeroporti, ―Termiz‖ xalqaro aeroporti, ―Andijon‖ xalqaro aeroporti, ―Farg’ona‖ xalqaro aeroporti va ―Qarshi‖ xalqaro aeroporti. "O’zbekiston havo yo’llari" Milliy aviakompaniyasi aviayo’lovchilarga 2018- yilning 1-yanvaridan barcha xalqaro aeroportlarda O’zbekiston Respublikasi bojxona chegarasidan o’tish joylarida ikkita yo’lak tizimini ("yashil" va "qizil") ishga tushirganligi ham mamlakatimizga xorijiy turistlarning oqimini oshirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Bunda, bojxona chegarasi orqali o’tadigan aviayo’lovchilar notijorat maqsadlar uchun tovarlarni deklaratsiya qilish shakli sifatida "yashil" yo’lakni, bojxona amaliyotlarini o’tkazish uchun esa "qizil" yo’lakni tanlashlari mumkin. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 3-fevral, PF5326-sonli "O’zbekiston Respublikasi turizm salohiyatini rivojlantirish uchun qulay sharoitlar yaratish bo’yicha qo’shimcha tashkiliy chora-tadbirlar to’g’risida"gi Farmoni asosida xorijiy fuqarolarning O’zbekiston Respublikasiga tashrifi uchun qulay shart-sharoitlar yaratish va viza tartib-taomillarini soddalashtirish maqsadida 2018yil 10-fevraldan boshlab Isroil davlati, Indoneziya Respublikasi, Koreya Respublikasi, Malayziya, Singapur Respublikasi, Turkiya Respublikasi va Yaponiya fuqarolari, shuningdek, O’zbekiston Respublikasiga muntazam aviaqatnovlarni amalga oshiruvchi xorijiy aviakompaniyalar havo kemalari

ekipajining a’zolari uchun O’zbekiston Respublikasi hududiga kirgan kundan e’tiboran 30 kunlik muddatga vizasiz tartib belgilandi. Shu bilan birgalikda, 2018- yil 10-fevraldan boshlab fuqarolari uchun turizm vizalarini rasmiylashtirishning soddalashtirilgan tartibi joriy qilinadigan 39 ta mamlakatlar ro’yxati tuzildi. Amalga oshirilgan chora-tadbirlar yo’lovchilar oqimi logistikasini anchagina yaxshilashga imkon beradi. Bojxona rasmiylashtiruvini umume’tirof etilgan standartlarga muvofiq holga keltirish va bojxona rasmiyatchiliklarini soddalashtirish turizmni rivojlantirish uchun qulay sharoit yaratish va nazorat usullari samaradorligini oshirishga qaratilgan. Islom Karimov nomidagi «TOSHKENT» xalqaro aeroporti. Yaqin chet el mamlakatlari aeroportlariga qaraganda, O’zbekiston poytaxtining aeroporti qulay geografik o’ringa ega, chunki MDH davlatlaridan Janubi-sharqiy Osiyoga, Yaqin Sharqqa, Yevropaga va Amerikaga eltuvchi havo yo’llarining kesishgan nuqtasida joylashgan. «Toshkent» xalqaro aeroporti dunyoning barcha katta shaharlari bilan havo yo’llari orqali bog’langan. U Xalqaro fuqarolar aviatsiyasi tashkiloti (ICAO ‒ International Civil Aviation Organisation) ning ikkinchi kategoryasiga ega bo’lib, turli rusumdagi samolyotlarni qabul qiladi. «Toshkent» xalqaro aeroporti ikkita – janubiy va shimoliy (ICAO II toifasi) uchish-qo’nish maydoniga, magistral rullash yo’llariga, uzoq va o’rtacha magistral samolyotlari uchun 110 ta turish joylari bo’lgan umumiy maydoni 100 gektarli perronga ega. Xalqaro aeroport g’arbiy nusxadagi turli havo kemalariga xizmat ko’rsatish bo’yicha ulkan amaliy tajribaga ega. Aerovokzal binolarida 56 ta suyuq kristalli monitorlar o’rnatilgan bo’lib, ularda yo’lovchilar uchun ko’rgazmali ma’lumotlar, shuningdek, tijorat reklamalari namoyish etiladi; naqd pul olish uchun bankomatlar va valyuta ayirboshlash shoxobchalari joylashgan. Aerovokzalning texnika bilan qurollanganligi ham uzoq, ham yaqin xorij yo’lovchilarga xizmat ko’rsatilishiga imkoniyat yaratadi. Yo’lovchilarni ro’yxatga olish bo’yicha avtomatlashtirilgan tizim joriy etilgan, bu esa xizmat ko’rsatish

sifatini va madaniyatini ancha yaxshilaydi. Hozirgi paytda ―Toshkent‖ aeroportida elektron chipta tizimi joriy qilingan. Yo’lovchilarni O’zbekiston hududidagi shaharlarga jo’natish yangi Mahalliy havo yo’llari (Toshkent-3) terminali orqali amalga oshiriladi. Bugungi kunda mahalliy havo yo’llarining aerovokzali soatiga 400 ta yo’lovchini o’tkazish qobiliyatiga ega qulay bino hisoblanadi. Yo’lovchilarni va bagajlarni ro’yxatga olish uchun sakkizta ustun, dorixona, do’kon, ma’lumot xizmati, shaharlararo telefon va boshqalar mavjud. O’zbekiston mehmonlariga va aholisiga xizmat ko’rsatish uchun aerovokzal binosida qulay mebel bilan jihozlangan katta kutish zallari; tunu kun tartibida ishlovchi pasport, bojxona va chegara nazorati xizmatlari; ma’lumotxonalar; bagajni tashish uchun yangi konveyer tizimlari; xalqaro telefon aloqasi; chipta sotib olish va bronlash kassalari; Duty Free do’konlari; barlar; tez ovqatlanish, valyuta ayirboshlash shoxobchalari va boshqalar mavjud. Biznes va birinchi klass yo’lovchilariga xizmat ko’rsatish uchun WIP (alohida muhim shaxslarga xizmat ko’rsatish uchun) va CIP (yuqori qulaylik) zallari bor. Yo’lovchilarning qulayliklari uchun ularni samolyotgacha va orqaga yetkazib qo’yuvchi alohida, har jihatdan qulay avtobuslar taqdim qilinadi. «SAMARQAND» xalqaro aeroporti. Samarqand shahri nafaqat O’zbekistonda, balki Markaziy Osiyoda mashhur sayyohlik markazidir. ―Samarqand‖ xalqaro aeroporti Registon, Amir Temur maqbarasi, Ulug’bek observatoriyasi, Shohi-Zinda, Al-Buxoriy va boshqa ko’plab tarixiy yodgorliklari bilan butun dunyoga mashhur qadimiy Samarqand shahrining havo darvozasidir. Hozirgi kunda «Samarqand» xalqaro aeroporti xalqaro tranzit yo’nalishlar uchun muhim bo’g’inlardan biriga aylanib bormoqda. U qayta ta’mirlangandan so’ng, ICAO ning birinchi kategoriyasiga ega bo’lgan aeroport hisoblanib, G’arbda ishlab chiqarilgan turli rusumdagi laynerlarni hamda sharqiy havo kemalarini qabul qilish imkoniyatiga ega bo’ldi. ―Samarqand‖ aeroporti rekonstruksiyadan keyin hamma xalqaro standartlarga to’g’ri keladi va A310, A320, B757, B767, B777, Il76, Il114 kabi

hamma zamonaviy havo kemalarini qabul qiladi. ―Samarqand‖ xalqaro aeroporti dinamik rivojlanayotgan korxona bo’lib, u yiliga 300000 dan ortiq yo’lovchiga xizmat qiladi. Aeroport soatiga 400 yo’lovchini qabul qilish va xizmat ko’rsatish imkoniyatiga ega. Turkiya, Toshkent, Moskva, SanktPeterburg, Simferopol va Qozon shaharlari bilan havo aloqalari ham o’rnatilgan. Bu yerga Yevropa mamlakatlari va Yaponiyadan charter qatnovlar amalga oshiriladi. «Samarqand» xalqaro aeroporti yo’lovchilarga qulaylik yaratish uchun aeroport aerovokzal majmuasida tibbiy punkt, onalar va bolalar xonasi, CIP va VIP zallari, restoran va bufet, qatnovlar haqida yo’lovchilarga ma’lumot berish tizimi ishga tushirilgan, WiFi, shaharlararo xalqaro aloqa, Duty Free, aviakassa va aloqa bo’limi (pochta) mavjud. «BUXORO» xalqaro aeroporti 1997-yilda ishga tushirilib, xalqaro maqomga 1999-yilda erishgan, soatiga 150 yo’lovchini qabul qiladi va xizmat ko’rsatadi. Unda keng kutish maydoni, bufetlar, do’konlar, tibbiyot punkti, yuklarni saqlash xonasi, milliy an’analarda bezatilgan VIP va CIP maydonlari mavjud. Buxoro aeroportidan Toshkent, Moskva, Sankt-Peterburg shaharlariga, shuningdek, MDH mamlakatlari va boshqa davlatlarga uchish mumkin. ―MDH mamlakatlari orasida yilning eng yaxshi aeroporti‖ unvoni tashuvlar hajmi borasida 2012-yilda besh yuz ming nafargacha yo’lovchiga xizmat ko’rsatgan ―Buxoro‖ xalqaro aeroportiga topshirildi. «URGANCH» xalqaro aeroporti. Fuqaro aviatsiyasi «Aeroport» Assotsiatsiyasining «MDH davlatlari bo’yicha yilning eng yaxshi aeroporti» tanlovida 2012-yilda «Ishlab chiqarishga qo’shgan salmoqli hissasi uchun» nominatsiyasi g’olibi bo’ldi. «Urganch» xalqaro aeroporti soatiga 300 nafar mijozga xizmat ko’rsatish imkonini beruvchi, barcha qulayliklarga ega yo’lovchilar uchib kelish zali foydalanishga topshirilgan. Unda kutish maydoni, tibbiyot punkti, barlar, kafe, valyuta ayirboshlash shoxobchasi, suvenirlar do’koni mavjud. Aeroportdan Toshkent, Moskva shaharlariga va dunyoning boshqa mamlakatlariga uchib borish mumkin.

«NAVOIY» xalqaro aeroporti. «Navoiy» xalqaro aeroporti 1962-yilda barpo etilib, 2007-yilda qayta modernizatsiya qilinib ta’mirlandi. "Navoiy" xalqaro aeroporti Markaziy Osiyoning markazida joylashgan yangi logistika markazidir. U O’zbekistonning va Markaziy Osiyo mamlakatlarining markazida hamda Frankfurt, Milan, Dubay, Hindiston, Shanxay va Inchyondagi dunyoning yirik aviatsiya tarmoqlaridan 6 soatlik parvozdan kam bo’lmagan masofada joylashgan, hozirda u yanada raqobatbardosh Yevropa va Osiyoni bog’lab turuvchi hududiy logistika markaziga aylanib bormoqda. Hozirgi kunda aeroport yuk tashishlar bilan birgalikda yo’lovchilarni ham tashish imkoniyatiga ega bo’ldi. Yo’lovchilarga xizmat ko’rsatish uchun zamonaviy aerovokzal, VIP - yo’lovchilarga xizmat ko’rsatish zali, ona va bola xonasi, bufet, tibbiyot punkti, aloqa va transport xizmatlari mavjud. “NAMANGAN” xalqaro aeroporti. Bugungi kunda Namangan xalqaro aeroporti ―O’zbekiston havo yo’llari‖ Milliy aviakompaniyasining (MAK) IV – sinfiga mansub tarkibiy bo’linmasi hisoblanadi. Aeroport kecha - kunduz rejimida ishlovchi, Toshkent va boshqa yo’nalishdagi harakatlanayotgan xavo kemalariga ―zaxira‖ aeroporti hisoblanib, jahondagi barcha turdagi XK ga xizmat ko’rsatish imkoniyatiga ega. Bular Il-76, B-767, B-757, B-737, A-310, A-319, A-320, A321, Tu-214, Tu- 154, Tu-134, Il-114, RJ-85, An-12, An-24 va boshqa turdagi samolyotlar. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 23.09.2013yildagi 263- sonli ―Andijon, Namangan, Farg’ona, Qarshi va Termez aeroportlaridan xalqaro parvozlarni bajarishi‖ haqidagi Farmoniga asosan, Namangan aeroportiga ―Xalqaro aeroport‖ maqomi berildi. Namangan aeroportidan mamlakatimiz poytaxti Toshkent shaxridan tashqari, Rossiyaning Moskva, Sankt-Peterburg, Ekaterinburg, Novosibirsk, Krasnoyarsk, Krasnodar va Nijniy Novgorod shaharlariga qatnovlar bajarilmoqda. Aerovokzalning xizmat ko’rsatish qobiliyati soatiga 200 yo’lovchini tashkil etadi.

“NUKUS” xalqaro aeroporti. ―O’zbekiston havo yo’llari‖ Milliy aviakompaniyasining tarkibiy bo’linmasi bo’lib, Qoraqalpog’iston Respublikasining poytaxti Nukus shahridan tashqarida, uning shimoliy qismida joylashgan. Aeroportdan respublika ichidagi, shuningdek, xalqaro yo’nalishlar bo’yicha muntazam yo’lovchi qatnovlari, charter yuk tashuvlari bajariladi. Aerovokzal bir soatda 200 tagacha yo’lovchiga xizmat ko’rsatadi. “TERMIZ” xalqaro aeroporti. «Termiz» aeroporti «O’zbekiston havo yo’llari» Milliy aviakompaniyasi tarkibiga kiradi. «Termiz» aeroporti 1 soatda 100 ta aviayo’lovchilarga xizmat ko’rsatish imkoniyatiga ega. «Termiz» aeroporti kecha-kunduz davomida ishlaydi va barcha turdagi, ya’ni Sharqda va G’arbda ishlab chiqarilgan turli (jumladan, A-320, A-310, Boing 737, 757, 767, Il-114, Il-76) rusumli havo kemalari va barcha turdagi vertolyotlarni qabul qiladi. “ANDIJON” xalqaro aeroporti . ―O’zbekiston havo yo’llari‖ Milliy aviakompaniyasining tarkibiga kiradi. Andijondan mahalliy va xalqaro (MDH) liniyalari bo’yicha doimiy Moskva, Sankt- Peterburg, Toshkent yo’nalishidagi qatnovlari bajariladi. Aerovokzal kompleksining yo’lovchi qabul qilish salohiyati soatiga 200- 250 yo’lovchini tashkil qiladi. Yo’lovchi va mijozlarga xizmat ko’rsatish uchun aeroportda: yo’lovchilar uchun kutish zali, transit yo’lovchilar uchun kutish zali, xalqaro liniyalar (MDH) yo’lovchilari uchun uchish-qo’nish zali, onalar va bolalar xonasi, tibbiy maskan, pul ayirboshlash shoxobchasi, bar, yuk ombori, chegara, bojxona va aviatsiya xavfsizligi nazorati xizmatlari, rasmiy delegatsiyalarga xizmat ko’rsatish zali xizmat ko’rsatmoqda. “QARSHI" xalqaro aeroporti. ―Qarshi" xalqaro aeroporti davlat unitar korxonasi O’zbekistonning janubiy qismidagi Qashqadaryo vohasida, Pomir-Oloy tog’ tizmalarining g’arbiy yonbag’rida joylashgan Qashqadaryo viloyatining (viloyat hududi 28,6 ming km 2 ni tashkil qiladi, iqlimi kontinental, quruq, ba’zi

joylarda subtropik) havo darvozasi hisoblanadi. Aeroport Qarshi shahrining janubi- g’arbiy tomonida joylashgan. Aerovokzalning o’tkazish qobiliyati soatiga 200 kishini tashkil qiladi. Aerovokzal binosida uchib ketish uchun 2 ta sektor (mahalliy va xalqaro aviayo’llar) va uchib keluvchilar uchun zal mavjud. Ona va bola xonasi, bagaj pavilyoni, transit zali, kutish zali va oshxona faoliyat yuritadi. “FARG’ONA” xalqaro aeroporti. Hozirda ―O’zbekiston havo yo’llari‖ MAK tarkibiga kiradigan ―Farg’ona‖ xalqaro aeroporti 1938-yilda tashkil topgan va dengiz sathidan 604 metr balandlikda joylashgan. Bugungi kunda aeroportdan O’zbekiston shaharlari Toshkent va Buxoroga, Rossiyaning Moskva (Vnukovo va Domodedovo aeroportlariga) va Sankt-Peterburg, Qozon, Krasnodar, Novosibirsk shaharlariga muntazam yo’lovchi qatnovlari bajariladi. Umum e’tirof etilgan aviatsiya standartlariga muvofiq, yo’lovchilarga aviatashuvlar bilan bog’liq butun xizmat ko’rsatish kompleksi ko’rsatilmoqda: joylarni bronlash va sotish, qatnovga ro’yxatdan o’tkazish. Zamonaviy jihozlar o’rnatilganligi tufayli bojxona va chegara nazoratidan o’tish jarayonlari ancha tez amalga oshiriladi. Turistlarni temir yo’l transportida tashish xizmatlari. Temir yo’l transporti o’rta masofalarga turistlarni maqbul narxlarda, tez va qulay sharoitda yetib borishlarini ta’minlaydi. Alohida hollarda temir yo’l transportidan turistik sayohat maqsadlarida ham foydalanish mumkin. Turistlarni temir yo’lda tashish turizm transport ta’minotining samarali vositasi hisoblanadi. Sayohatning yuqori shinamligi, yuqori tezlik va maqbul narxlarda turistlar guruhini ixcham joylashtirish – bu transport turini kichik va o’rta masofalarga harakatlanishda raqobatbardoshligini oshiradi. Temir yo’l transportidan ichki va chegara yaqinida sayru tomosha, ekskursion safarlar va dam olish kunlarini tashkil etishda ko’proq foydalaniladi.

Temir yo’lchilarimizning kuch-g’ayratlari bilan bugungi kunda temir yo’llarning umumiy uzunligi 6 ming 500 kilometrga 1 yetdi va ular mamlakatimizning barcha hududini to’liq qamrab oldi. Mustaqillik yillari davomida O’zbekistonda yangi po’lat izlarni (magistral) shakllantirish bo’yicha ulkan ishlar qilindi. Qizilqum cho’llarida Navoiy – Uchquduq – Sultonuvaystog’ – Nukus temir yo’llari qurildi, Amudaryo orqali temir yo’l-avtomobil qo’shma ko’prigi barpo etildi, murakkab tog’ sharoitida Toshguzar – Boysun – Qumqo’rg’on temir yo’li qurildi. Mavjud bo’lgan temir yo’l tarmog’ini modernizatsiyalashga ham muhim ahamiyat berilmoqda. Osiyo tarraqiyot bankining jalb qilingan mablag’lari evaziga 2 ta yirik investitsiya loyihasi amalga oshirildi va Toshkent – Samarqand-Buxoro uchastkasida yo’llar qayta tiklandi, Keles – Buxoro uchastkasida 600 km dan ortiq bo’lgan uzunlikdagi optik tolali aloqa liniyalarini yotqizish yakunlandi. To’qimachi – Angren temir yo’l liniyasini elektrlashtirish ishlari o’z nihoyasiga yetdi. Yangi Yangiyer – Jizzax va Yangiyer – Farhod temir yo’l liniyalarini qurish ishlari yakunlandi. Markiziy Osiyo hududida Toshkentdan Samarqandgacha ilk tezyurar yo’lovchi harakatni tashkil qilish maqsadida 2008-yil «O’zbekiston temir yo’llari» AJ va "Talgo" (Ispaniya) kompaniyasi o’rtasida 2 ta tezyurar yo’lovchi elektropoyezdlarni sotib olish to’g’risida bitim imzolandi. 2011-yil 8-oktabrdan «Afrosiyob» (Ispaniyaning "Talgo" kompaniyasi tomonidan islab chiqarilgan) yuqori tezlikda harakatlanadigan poyezdi Toshkent – Samarqand – Toshkent 161/162 sonli yo’nalishda ishga tushirildi. Yangi tezyurar poyezd bu marshrut orqali xizmat ko’rsatadigan boshqa elektr poyezdlar bilan birga, Toshkent va Samarqand shaharlari o’rtasida harakat qiladi. Yuqori tezlikdagi «Afrosiyob» poyezdi ikki soat va o’n besh daqiqa ichida 344 km 1 Taraqqiyot yo’lidagi hamkorlik istiqbollari. // Xalq so’zi. 2017-yil 11 aprel.

temir yo’l masofasini bosib o’tadi. Maksimal tezligi soatiga 250 kilometrni tashkil etadi. «Afrosiyob» tarkibiga 2 ta lokomotiv va 9 ta qulay vagonlar kiradi: • 2 VIP klass vagon (vagonda 11 o’rin); • 2 Biznes klass (vagonda 26 o’rin);  4 ekonom klass (vagonda 36 o’rin);  1 vagon-bistro. «Afrosiyob» elektr poyezdi 2016-yilning 15-sentabr kunidan Toshkent – Buxoro – Toshkent yo’nalishida qatnovlarni amalga oshira boshladi. 2017-yilda Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev Xitoy Xalq Respublikasiga davlat tashrifi davomida Xitoy ishbilarmon doiralari vakillari bilan uchrashdi. Aynan ana shu anjumanda davlatimiz rahbari Xitoyning ―China Railway Tunnel Group‖ kompaniyasiga Angren – Pop temir yo’lining Qamchiq dovoni qurilishining muvaffaqiyatli amalga oshirilganligi uchun alohida minnatdorlik bildirdi. Shuningdek, mazkur tashrif doirasida ko’plab sohalar, xususan, transport va kommunikatsiya infratuzilmasini rivojlantirish borasida ―O’zbekiston temir yo’llari‖ aksiyadorlik jamiyati bilan XXRning yetakchi quruvchi kompaniyalari o’rtasida samarali kelishuvlarga erishildi. Bugungi kunda ushbu temir yo’l orqali Toshkent – Andijon – Toshkent yo’nalishida har kuni zamonaviy tezyurar yo’lovchi poyezdlari aholiga xizmat ko’rsatmoqda. Andijon – Buxoro – Andijon yo’nalishida haftasiga ikkita yo’lovchi poyezdi, haftada bir marotaba Andijon – Urganch – Andijon, Andijon – Moskva – Andijon yo’nalishlarida yo’lovchi poyezdlari qatnovi tashkil etildi. Bundan tashqari, bir sutkada o’nlab yuk poyezdi Angren – Pop elektrlashtirilgan temir yo’li orqali o’tib, yuklarni o’z manziliga yetkazmoqda. Shuni alohida ta’kidlash kerakki, yuqori tezlikda harakatlanadigan «Afrosiyob» poyezdi qatnay boshlaganidan buyon yurtimizda chet ellik sayyohlar soni sezilarli darajada ko’paydi. Bunday poyezdlar Buxoro va Qarshi shaharlarigacha yuqori tezlikda yetib borishga imkon yaratdi. Bu esa mamlakatimizda turizm sohasini jadal rivojlanishida muhim ahamiyatga ega.

2. Turizm sohasida transport vositalari Xalqaro transport-kommunikatsiya tizimida avtotransport magistrallarining ham o’rni beqiyos. Birgina 2016-yilda soha korxonalari tomonidan qariyb 256 kilometrlik avtomobil yo’llari rekonstruksiya qilindi, 94,4 kilometirlik xalqaro va davlat ahamiyatiga molik yo’l kapital ta’mirlandi. Hozirgi kunda yurtimiz avtomobil yo’llarining umumiy uzunligi 183 ming 2 kilometrni tashkil qiladi. Ulardan 42,6 ming kilometri xalqaro, davlat va mahalliy ahamiyatga ega bo’lgan yo’llardir. Turistik mahsulotlar tarkibida turistlarni tashish xizmati yetakchi o’rinlardan birini egallaydi. Bu shu bilan ifodalanadiki, barcha turistik yo’nalishlarda (piyodalardan tashqari) sayohatchilarni dam olish yoki ekskursiyaga eltish va uyga qaytishi uchun transport bo’lishi tabbiy hol bo’lib qolmoqda. Turizm faoliyat turi sifatida turistlarni doimiy yashash joyidan tashqariga chiqishi bilan uzviy bog’langan va uni transport ta’minotisiz tasavvur qilib bo’lmaydi. Transport ta’minoti turistik infratuzilmaning muhim elementi hisoblanadi va turistik mahsulotlar tarkibiga kiritilgan asosiy majmuali xizmatlarni tashkil qiladi. Transport korxonalari turizm sohasini shakllantiruvchi turistik korxonalarning alohida ko’rinishlari sifatida qarab chiqiladi. Turizm sohasida transport ta’minoti tizimi quyidagicha farqlanadi: turga qo’shilgan va asosiy turistik xizmatlarga kiruvchi turistik tashish vositasi sifatida, turistlarni doimiy yashash joyidan belgilangan manzilga eltib qo’yish (yoki yo’nalish boshlanadigan joyga) va qayta olib kelish; transfert – turistlarni kutib olish va kuzatib qo’yish uchun transport vositasini taqdim etish; tur-safar bo’yicha dasturlashtirilgan tadbirlarga xizmat ko’rsatish: ekskursion xizmat, dasturdagi tadbirlarga borish, atrofga tashrif buyurish, yo’– nalish bo’yicha ko’chish; turga kiritilgan sayohat davomida ijaraga beriladigan yengil avtomashina. 2 Taraqqiyot yo’lidagi hamkorlik istiqbollari. // Xalq so’zi. 2017-yil 11-aprel.

Transportda tashish xizmatlarining xili va turi bo’yicha tasniflanishi quyidagi 2.1-rasmda ifodalangan. 2.1-rasm. Turizm maqsadlari uchun foydalaniladigan transport vositalarining turlari. Suvda Turizmda transport vositalari Quruqlikda Havoda Avtomobil : Avtobus , avtomobil , mototsikl , velosiped va b. Temir yo „ l : poyezd , tramvay , tr ol leybus , metro va b. Mahalliy transport vositalari Ot: , tuya , eshak, fil, it, bug`u Suv osti : suv osti kemalari Suv usti : teploxodlar , sayohat kemalari, dengiz paromlari, sayr kemalari, yaxtalar, katerlar Fuqoro aviatsiyasi s amoliyot lari , vert o lyotlar, deltaplanlar, havo s harlari, koinot kemalari

2.2-rasm. Turizmda transport vositalari. Transportda tashish xizmatlarining xili va turi bo’yicha quyidagicha tasniflanadi: Tashishning yer ustida olib yurish turlari bo’yicha: • insonning jismoniy kuchi bilan amalga oshiriladigan tashishlar va harakatlanishlar (piyoda, chang’ida, velosipedda, rikshalar); • hayvonlar yordamida (ulovli, tuyada, otda, itlarda); • mexanik vositalar bilan, kanatli yo’llar; • avtomobil transportida (g’ildirakli, zanjirli);  relsli transport – temir yo’llar, metro, tramvay;  havo transport vositalari. Havo orqali tashish turlari: • havo sharlari va dirijabllar, deltaplanlar, parashyutlar; • vertolyotlar;

• kichik aviatsiya samolyotlari, gidrosamolyotlar, tovushdan tez uchar laynerlar; • kosmik apparatlar. Dengiz va daryo suvlari orqali tashish transportlari : • sol va qayiqlar; • yelkanli kemalar; • kichik mexanik kuchga ega flot qayiqlari;  dengiz va daryo kemalari; • suvosti kemalari. Transport tizimlarining barcha turlari yagona maqsadni – tashish xizmatlarini amalga oshirishda sayohatchilarning ehtiyojlarini to’laqonli qondirishga qaratilgan. Turistlarga transport xizmatlarini ko’rsatish, turistlarni va ularning yuklarini bir joydan ikkinchi joyga mumkin qadar tez va qulay sharoitlarda tashish uchun mo’ljallangan xizmatlar majmui, deb ta‟riflanadi. Transport xizmatlari ko’rsatish qonun hujjatlari bilan mustahkamlangan huquqiy bazaga asoslanadi. Ushbu hujjatlar: 1) turli xalqaro transport tashkilotlari tomonidan; 2) mamlakatlarning milliy qonunchiligi doirasida; 3) yuk va yo’lovchi tashuvchilarning ichki qoidalari tarzida ishlab chiqilgan bo’ladi. Xalqaro turizmni amalga oshirishda transport xizmatlari ko’rsatishning turli jihatlariga alohida diqqat-e’tibor berish lozim. Sayohatlar sohasida xalqaro hamkorlik chegaralarining kengayishi bojxona, chegara va sanitariya nazoratini amalga oshirish me’yorlari va qoidalarini muttasil takomillashtirib borishni taqozo etadi. Fan va texnika taraqqiyoti odamlarni yer yuzining istalgan nuqtasiga tez eltib qo’yishga qodir transport vositalari (ovozdan tez uchar samolyotlar, tezyurar poyezdlar, avtomobillar, muzyorar va suvosti transporti va b.) paydo bo’lishiga, shuningdek, transport xizmatlari ko’rsatish sohasiga yangi texnologiyalar joriy etilishiga olib keldi. Bu chiptalarni bronlashning global tizimlarida va chiptalar sotishning noan’anaviy usullarida, yuk va yo’lovchi tashuvchilarning charter dasturlari vujudga kelishi va rivojlanishida, turli axborot tizimlari ishlab chiqilishida, yo’lovchi tashishning texnik va texnologik rejimlarini nazorat qilish, elektron qurilmalaridan foydalanilishida, ularning xavfsizligi oshirilishida o’z ifodasini topmoqda.

Muayyan transport tuzilmalari o’rtasida hamda har bir transport turi doirasida yo’lovchi tashuvchilar o’rtasidagi raqobat kurashi yo’lovchilarga xizmat ko’rsatishning takomillashuvi jarayoniga kuchli yo’nalish berdi. Servis sifati va darajasining oshishi harakatlanadigan tarkibning hozirgi texnik jihozlanishida, yo’lovchilarga qulay va shinam shart-sharoitlar yaratilishida, transport vositalari bortida yo’lovchilarning dam olishi tashkil etilishida, yo’lovchilarni ovqatlantirish sifatining oshishida, transport kompaniyalarining doimiy mijozlari uchun rag’batlantirish dasturlari ishlab chiqilishida namoyon bo’lmoqda. Yo’lovchi tashuvchilar transportda bolalar va nogironlarga, shuningdek, boshqa toifa yo’lovchilarga xizmat ko’rsatish bo’yicha maxsus tadbirlarni amalga oshirmoqdalarki, bu yo’lovchilarning ehtiyojlarini to’laqonli qondirish uchun imkoniyat yaratmoqda. Yo’lovchilarning xavfsizligini ta‟minlash transport xizmatlari ko’rsatishning eng muhim masalasi bo’lib hisoblanadi, u harakatlanadigan tarkibdan foydalanish qoidalariga rioya qilishni, transport vositalarining harakatini ta’minlovchi turli xizmatlar professional tarzda va uyushqoqlik bilan ishlashini, yo’lovchilar ham xulq-atvor qoidalariga rioya qilishini, ekologik toza transport turlaridan foydalanishni nazarda tutadi. Turistlarning uyushgan guruhlarini tashish marshrutlar ishlab chiqish, chiptalarni buyurtma qilish, transportda joylashtirish, tur dasturlarini amalga oshirish bilan bog’liq ayrim o’ziga xos xususiyatlarga ega bo’lganligi uchun turistik firmalar transport kompaniyalari bilan yaqin aloqalar o’rnatishiga to’g’ri keladi. O’zbekistonda so’nggi 5 yilda umumiy qiymati qariyb 3 milliard dollarlik investitsiyalar hisobidan uzunligi 2600 kilometr bo’lgan zamonaviy avtomobil yo’llarini qurish va rekonstruksiya qilish ishlari amalga oshirildi, shuningdek, kempinglar, yonilg’i quyish shoxobchalari, ovqatlanish va maishiy xizmat ko’rsatish maskanlarini o’z ichiga olgan ko’plab yo’lbo’yi infratuzilma obyektlari barpo etildi. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2016-yil 2-dekabrdagi

―O’zbekiston Respublikasining turizm sohasini jadal rivojlantirishni ta’minlash chora-tadbirlari to’g’risida‖gi 3 Farmonida belgilab qo’yilganidek, turizm faoliyati subyektlari tomonidan turistlarni tashish uchun mo’ljallangan, sig’imi 9 kishidan ortiq bo’lgan yangi avtotransport vositalari sotib olinganligi uchun O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi Respublika yo’l jamg’armasiga yig’im sotib olingan avtotransport vositalari qiymatining 3 foizi miqdorida undiriladi. Tayanch so’z va iboralar: turistlarga transportda xizmat ko’rsatish, «O’zbekiston havo yo’llari», «O’zbekiston temir yo’llari», tashish marshrutlarini ishlab chiqish, chiptalarni buyurtma qilish, transport kompaniyalari, transport ta’minoti, transportning ulushi, transportda tashish xizmatlarining tasniflanishi. 3 O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2016-yil 2- dekabrdagi PF.4861-sonli "O’zbekiston Respublikasining turizm sohasini jadal rivojlantirishni ta‘minlash chora-tadbirlari to’g’risida"gi Farmoni, O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to’plami, 2016 y.

ADABIYOTLAR 1. Абдурахмонов К . Х . Менеджмент туризма . Учебное пособие. –Т.: Филиал ФГБОУ ВПО ― РЕУ им. Г.В. Плеханова ‖ в г. Ташкенте, 2013, 248 с. 2. Агзамов С., Ташмуратов Т. Менеджмент международного туризма – Т.: ТашГУ, 1996. 3. Adilova Z.D, Sodiqov T. Xalqaro turizm biznesi. O’quv qo’llanma. – T.: TDIU, 2010. 4. Adilova Z.D, Aliyeva M.T., Norchayev A. Turizm menejmenti. O’quv qo’llanma. – T.: TDIU, 2011. 5. Aliyeva M.T., Umarjonov A. Turistik mamlakatlar iqtisodiyoti. – T:. Moliya, 2005. 6. Asror Mo’min. Dunyo mo’’jizalari. Yangi nashr. – T.: 2012, 8b. 7. Ahmadxo’jayev H. va boshqalar. Marketing tadqiqotlari. – T., 2002. 8. Boltaboyev M.R., Tuxliyev I.S., Muhamadiyev A.N., Abduxamidov S.A. ―Turizm: nazariya va amaliyot ‖ fanidan elektron darslik yaratish texnologiyasi. Uslubiy qo’llanma. –S., 2016. 9. Gadoyev K., Berdiyeva S. Jahongashta sayyoh olimlar. – T.: O’zbekiston, 2012. 10. Данилов С. Туризм со вкусом узбекского плова. – T., 2013. 11. Ivatov I. Restoran menejmenti. O’quv qo’llanma. – T.: Iqtisodiyot, 2007. 12. Tashmuratov T.T., Saidov A., Umarqulov E. Turizm iqtisodi. – T.: TMI, 2000.

O'xshashlar

Turizm sohasida ovqatlantirish xizmatlari

Turizm sohasida joylashtirish xizmatlari

Turizm sohasida marketing tamoyillari

Transport xizmatini tashkil etish (turizm)

Turizm sohasida firma ichidagi rejalashtirishning xususiyatlari