Туристик маршрутлар ишлаб чиқиш технологияси курсининг мақсади ва вазифалари - Iqtisodiyot - Referatlar

Туристик маршрутлар ишлаб чиқиш технологияси курсининг мақсади ва вазифалари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

448 KB

Ko'chirib olish

Туристик маршрутлар ишлаб чиқиш технологияси курсининг мақсади ва вазифалари Режа: 1. Туристик ресурс, объект 2. Курснинг ўрганиш объекти 3. Туризм маршрутларини ишлаб чиқиш курсининг вазифаси 4. Қадимий маршрутлар 5. Ўзгармайдиган маршрутлар

Инсон кўриб, эшитиб юрган ҳар қандай мўжизавий, қизиқарли иншоотлар, табиатнинг сўлим гўшалари, қадимдан сақланиб келаётган обидалар, дарёлар, шаршаралар, ҳайвонот ёки турли – туман ўсимликлар ўсадиган жойлар, томоша боғларининг ҳаммасига маълум бир йўлдан борилади. Бу йўл туризмда «маршрут» дейилади. Маршрут – французча marche – юриш, олдинга ҳаракат, route – йўл. Ўзбекистонда туризм соҳасини ривожлантириш давлат миқёсида, раҳбарлигида олиб борилаётган барча чора-тадбирларининг биринчи навбатда амалга оширилиши зарур бўлгани – туристик маршрутлар ишлаб чиқишдир. Туристик ресурс, объект - (қўриқхона, тарихий, маданий обида, археология ва ҳоказолар) га турист ҳар тарафлама ўнғайликда борадиган ва мазмунли дам олиш, қониқиш олгандан кейин, аста – секинлик билан туристлар оқимини ўзига жалб қила бошлайди. Республикамиздаги барча туристик ресурсга – объектга-манзилу- маконга-масканга йўл бор. Бу йўллар асфальтли, тошли, маҳаллий тупроқ йўллари, сўқмоқлар ва ҳакозо кўринишларидир. Лекин, бу йўлларни туристик маршрутга айлантирилгандан кейингина туристик ресурсда туристлар сони кўпайиши мумкин. Туристик ресурсга ҳозирги йўллар билан ҳам туристлар олиб борилади. Лекин бу йўлда туристнинг эркин ҳаракатланиши, у ҳохлаган вақтда тўхташи, қизиқиб қолган йўлбўйи «объектлар»га экскурсияга чиқишни талаб қилиши, ёки чой ичиб дам олишни ҳохлаши мумкин. Туристик маршрут қайд қилинган, кутилмаган «таклифлар»нинг бажарилиши ёки «хизматлар» мажмуаси аъло даражада кафолатланиши учун ҳам туристик маршрутлар дейилади. Туристларнинг барча эҳтиёжларини, талабларни бажаришда фойдаланадиган йўллар туристик маршрутлар ёки туристик йўллар дейилади. Курснинг ўрганиш объекти – маршрутлар билан боғлиқ географик манзил, масофа ҳисобланади. Туристик маршрут туристнинг ўзи танлаган,

географик манзилда, маконда жойлашган туристик ресурсга туристнинг талаб, эҳтиёжларини ҳисобга олган ва бажарган ҳолда туристни олиб бориш ва қайтариб дастлабки манзилга келтириб қўйишдир. Туризм маршрутларини ишлаб чиқиш курсининг мақсади – бакалаврга туристик маршрутларни ишлаб чиқиш, ташкил қилиш, амалда ўтказиш, уларни тўғри танлашнинг назарий ва амалий асосларини ўргатишдан иборат. Туризм маршрутларини ишлаб чиқиш курсининг вазифаси – бакалаврларга туристик маршрутларни ишлаб чиқишнинг тамойилларини, усулларини ва амалиётда қўллашни ўргатиш ҳисобланади. Туристик маршрутларни ишлаб чиқиш кўпроқ 3 босқичда амалга оширилади. 1. Кўз билан кўриб маршрут лойиҳасини тузишни бошлаш. 2. Туристик объектнинг номи ва мазмуни бўйича биринчи лойиҳани тайёрлаш. 3. Маршрут йўналиши бўйлаб диққатга сазовор, туристни қизиқтирадиган «объектлар»ни маршрут харитасига қўйиш учун расмлар мажмуини тайёрлаш. Қайд қилинган босқичларни амалга оширганда туристик маршрутнинг мазмуни бўйича бошқа фанларга мурожаат қилинади. Масалан: туристик маршрутнинг мавзуси тарихий обидалар билан боғлиқ бўлса маршрутни ишлаб чиқиш тарих фанига мурожаат қилади. Туристик маршрутлар. Маршрут сўзи аниқланган, белгиланган йўлни билдиради. Маршрут сўзи фақат туризм соҳасида тегишли эмас балки, инсонларнинг туризм билан боғлиқ бўлмаган доимий, мунтазам равишда маълум томонга, аниқроғи ўзига маълум географик манзилга ҳаракатланишини ҳам англатади. Маршрутнинг узоқ-яқинлигига қараб инсон ҳаракатланиш воситасини танлайди. Масалан, Самарқанддан Жиззахга борувчи киши албатта автомобил, автобус ёки поезд транспорти турларидан бирини танлайди. У

ҳеч қачон Жиззахга самолётда бориш учун ҳаракат ҳам, орзу ҳам қилмайди. Чунки, Самарқанддан Жиззахга самолёт билан бориш маршрути йўқлигини жуда яхши билади. Лекин, Жиззахга велосипед, мотоцикл, арава, от, эшак ёки туя билан ҳам бориш мумкин. Бу транспорт инсоннинг илмий - техника тараққиёти давригача бўлган ҳаракатланишида фойдаланган транспорт хилларидир. Инсон ҳозирда Жиззахга бориш учун ҳаракатланиш воситаларининг энг тезкоридан фойдаланади. Вақтдан фойдаланиш нуқтаи назаридан ўтмишда асосий транспорт воситалари бўлган арава, от, туя ва эшакдан шаҳарлараро ҳ аракатланишда ҳозир фойдаланилмайди. Шунингдек, Жиззахга замонавий транспорт воситалари билан қисқа муддатда етиб борган инсон шаҳар атрофларидаги тоғларга чиқмоқчи бўлса, ўша ўтмишдаги асосий транспорт воситалари бўлган от, эшак ёки аравадан фойдаланишга мажбур бўлади. Бу маҳаллий транспорт турларининг ҳам ўз йўли - маршрутлари бор. Демак, инсоннинг ҳаракатланиши вақт давомида тезланиб бориб, шароит бўйича секинлашади, маршрутлар эса деярли ўзгармасдан ёки техник, қулайлик жиҳатидан ўзгариши мумкин. Аниқроғи, маршрутлар - инсоннинг ҳам техника ёрдамида ҳам пиёда ёки ҳайвонлар ёрдамида юрадиган йўлидир. Энди, туристик маршрут дейилганда бу йулдан турист мақомини олган якка инсон ёки инсонлар гуруҳи юрадиган ҳаракатланадиган, маълум бир маконга борадиган ва қайтадиган йўл тушинилади. Ҳозир туризм маршрутлари қуйидаги маршрутларга бўлинади: 1. Қадимги маршрутлар. 2. Буюк географик кашфиётлар давридаги маршрутлар. 3. Ўзгартирилган маршрутлар 4. Ўзгармайдиган маршрутлар 5. Тикланадиган маршрутлар. 6. Тикланмайдиган маршрутлар 7. Янги, замонавий маршрутлар.

Қадимий маршрутлар инсониятнинг то буюк географик кашфиётларгача бўлган даврни ўз ичига олади. Дастлабки маршрутлар олдиндан ўрганиладиган жойларга саёҳатлар уюштириш ҳисобланади. Инсоният тараққиётида қадимий ибтидоиий одамларнинг овқат излаб кўчиб юришларининг излари ҳам ҳозир топилган, исботланган. Энг катта ва дастлабки саёҳат Миср фиравни Нехао топшириғи бўйича Африканинг денгиз қирғоқ чизиқлари бўйлаб амалга оширилган 3 йиллик саёҳат ҳисобланади. Бу саёҳатни Финикияликлар амалга ощирди. Улар кемаларда Қизил денгиздан Ҳинд океанига чиқишди, 3 йилдан сўнг Гибральтар бўғозидан ўтиб Ўрта ер денгизи орқали Мисрга етиб келишди. Бундай саёҳатлар тарихда жуда кўплаб қайд қилинган. Нехао топшириғи бўйича финикияликлар саёҳатини келтирганимизнинг бош сабаби шундаки, айнан шу саёҳатдан кейин 2 та қитъа номланди: 1. « Acy », « A з y » - кун чиқар – кейинчалик Осиё номи 2. «Эреб» - кун ботар – кейинчалик Европа номи. Қадимий маршрутларни ҳаракатланиш жиҳатидан 2 хил шароитга бўлишимиз мумкин: 1. Денгиз – сув йўли маршрутлари. 2. Қуриқликдаги маршрутлар. Денгизлар орқали амалга оширилган маршрутлар: Фернандо Магелланнинг ер шари бўйлаб саёҳати, Роберт Скотт ва Раул Амундсен, Жеймс Кукнинг шимолий ва жанубий қутбларга саёҳатлари, Семён Дежнёв ва Витус Берингнинг шимолий муз океани бўйлаб саёҳатлари, М.Лазаров ва Н.Лисяньскийнинг жанубий қутбга саёҳати, Миклухо Маклай саёҳати, Христофор Колумб ва Жеймс Кукнинг океанлар бўйлаб саёҳатлари маршрутлари. Қуруқликда ўтган энг катта маршрут – «Буюк ипак йўли» маршрути ҳисобланади. Шунингдек, хитойлик Чжан Цянь юрган йўл ҳам жаҳондаги энг катта маршрутдир.

Буюк географик кашфиётлар давридаги маршрутларга 1490-1504 йиллардаги Христофор Колумб, Америго Веспуччи, Васко да Гама, Жеймс Кук, Давид Ливингистон, Афанасий Никитин, Д.Тасман, Миклухо Маклай, Д.Диксон ва бошқа сайёҳлар очган маршрутлар киради. Янги замонавий маршрутлар Европада ва Америкада дастлабки автомобиллар, поездлар ва самолётлар, буғ билан сузадиган кемалар ихтиро қилинган 17-18 асрлар тўғри келади. Ўзгартирилган маршрутларни инсон ўзи учун қулайлик, шароит яратадиган географик рельф шакллари ўзгарганидан кейин ўзгартиради. Албатта, янги йўл олдингисига (эскисига) қараганда ўзининг хавфсизлиги, қулайлиги, ҳаракатлар учун кўплаб шароитлар, имкониятлар мавжудлиги билан ажралиб туради. Ўзгартирилган маршрутлар кўпинча давлатлар ўртасидаги сиёсий, иқтисодий меъёрларнинг бузилишидан келиб чиқади. Худди шунингдек, давлат ичидаги маршрутлар янги шаҳарлар қурилиши, бой табиий минерал ресурсларнинг очилиши билан боғлиқ бўлади. Саноат объектларининг марказлашуви, археологик топилмалар ва табиат қўриқхоналарининг ташкил қилиниши ҳам кўпинча янги маршрутларнинг келиб чиқишига сабаб бўлади. Ўзгармайдиган маршрутлар – барча йўллар Римга олиб боради шиорида бўлади ва асосан дунёнинг қадимий – тарихий обидалари, диний раҳномалар дафн этилган жойлар, табиатнинг ноёб ҳайкаллари жойлашган манзиллар билан боғлиқ бўлади. Масалан, Мисрдаги пирамидалар, Хитой, Ҳиндистон, Таиланддаги қадимий, тошдан қурилган ибодатхоналар, Макка, Мадина, Қуддус, Бухоро, Самарқанд, Хива, Ватикан каби шаҳарларга, табиат ҳайкаллари, Ниагара шаршарасига, ғорлар, булоқлар, тоғларга бориладиган маршрутлар ўзгармайди. Шаҳарлар, давлатлар ўртасидаги темир йўл, ҳаво йўли, автомобил йўллари маршрутлари ҳам деярли ўзгармайди. «Буюк Хитой девори» бўйлаб ўтган маршрут ҳам бу девор то йўқолиб кетгунча ҳаракатда бўлади, ўзгармайди.

Тикланадиган маршрутлар. Бундай маршрутлар асосан қадимий маршрутлар бўлиб асрлар ўтиши ва илмий-техника тараққиёти, маршрутда транспорт турларининг ўзгариши туфайли дастлабки аҳамиятини йўқотган маршрутлар ҳисобланади. Масалан: Эрамиздан олдинги II - III асрларда машҳур бўлган, асосан туя карвонлари билан ҳаракатланадиган «Буюк ипак йўли» маршрутини тиклаш учун халқаро ҳаракатлар бошланди. Ўзбекистон Республикаси президенти И.А.Каримов 195 йил 2 июнда 1162 рақамли «Буюк ипак йўли»ни қайта тиклашда Ўзбекистон Республикаси иштирокини авж олдириш ва Республикада халқаро туризмни ривожлантириш борасидаги чора-тадбирлар тўғрисида» фармонини қабул қилди. «Буюк ипак йўли» маршрутини тиклаш мумкин. Бу тиклаш қадимий йўл маршрути аниқланиб замонавий автомагистрал ёки замонавий темир йўл транспорти тармоқларига айланиши ҳам мумкин. Лекин туя карвонлари маршрутини экзотик туризмни ривожлантириш учун қисқа-қисқа масофаларда ташкил қилса етарли бўлади. Тикланмайдиган маршрутлар ҳам империя давлатнинг ёки алоҳида давлатнинг парчаланиб кетиши, шаҳарлар, саноат марказларининг салоҳияти пасайиши ёки илмий-техника тараққиёти ривожи билан ўз мавқеини йўқотади. Масалан: Христофор Колумб, Тур Хейердал ёки Фернандо Магелланнинг океанлараро кемаларда ўтказган, ойлаб муддатлар кетган денгиз маршрутларини тиклашга ҳеч ҳожат ҳам, зарурат ҳам йўқ. Бундай маршрутларни тиклаш ва туризмда фойдаланиш иқтисодий жиҳатдан ҳаддан ташқари қиммат бўлиши тушунарли ҳолатдир. Бу маршрутларни замонавий самолётларда 12-14 соатда босиб ўтиши мумкин бўлмоқда. Туризмдаги маршрутлар деярли мавзули бўлади ва мавзу номидаги туристик маршрут дейилади. Қайд қилганимиздек, маршрут туристнинг ёки туристларнинг талаб ва эҳтиёжларини тўлиқ қондириш дастурига эга бўлгандагина туристик маршрут дейилади. Бошқа ҳолларда маршрут умумий йўл бўлиб қолаверади. Туристик маршрутлар туризмдаги турларнинг мавзулари бўйича ҳам бўлиши мумкин. Кўп ҳолатларда аралаш ёки

мажмуали мавзудаги туристик маршрутлар ёки бир мавзуда – диний – зиёратгоҳ жойларга ишлаб чиқилган туристик маршрутлар ҳисобланади. Агарда туристлар талаби билан экотуризм маршрути ишлаб чиқилганда экологик туризм ресурслари асосан узоқ масофаларда жойлашганлигидан туристлар зерикмаслиги учун йўлбўйи туристик объектларни ҳам турмаршрутга киритилади ва йўл-йўлакай қизиқарли экскурсиялар уюштирилади. Бундай маршрутлар мажмуали мавзудаги туристик маршрутлар дейилади. Демак туристик маршрутларнинг мавзулари кўп ҳолларда туризмнинг турлари номи билан боғлиқ бўлади. Туризмнинг маълум бир давлатда ривожланишига жуда кўп омиллар таъсир қилади. Туризм манзилларига янги тур маршрутларнинг ишлаб чиқилиши бевосита туризмни ривожлантириш омилларининг ҳаракати билан боғлиқдир. Туризмни ривожлантириш омилларининг бирор бир омили ёки шакли алоҳида юзага чиқганда туристик маршрут ёки ҳаракатдан тўхтайди ёки янги турмаршрут ишлаб чиқишга тўғри келади. Европа – Осиё трансконтинентал автомагистрал йўли. Хитой ва Марказий Осиё мамлакатларини Россия орқали Ғарбий Европа мамлакатлари билан боғлайдиган автомагистрал Жаҳондаги энг йирик автомагистраллардан бири бўлади. Роттердам (Голландия) – Шанхай (Хитой) портларини боғлайди. Умумий узунлиги 10 минг км. дан ортиқ.

Европа – Осиё трансконтинентал автомобил йўлининг Ўзбекистондан ўтадиган қисми схемаси Автомагистралнинг Ўзбекистон ҳудудидан ўтадиган қисми – Андижон – Тошкент – Нукус – Қўнғирот трассасининг умумий узунлиги 1422 км, барча кириш йўлларининг узунлиги 500 км бўлиб, Фарғона водийси вилоятларидан бошланиб, сўнгра Тошкент, Сирдарё, Жиззах, Самарқанд, Навоий, Бухоро вилоятлари, Қизилқум орқали Хоразм вилояти ҳудудидан ўтиб Нукусга чиқади. Трасса Афғонистон ва Туркманистон йўналишидаги халқаро трассаларни ҳам кесиб ўтади. Трассани лойиҳалаш ишлари Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 199 йил 18 август қарори асосида 199-2000 йилларда амалга оширилди. Лойиҳалаш ечимлари жаҳон стандартлари даражасида қабул қилиниб, қурилган янги трасса автотранспорт воситаларининг катта тезликдаги ҳаракатини таъминловчи Ўзбекистон Миллий магистралига айланади. Трасса автотранспорт воситаларининг катта тезлигини таъминлайди, мамлакат иқтисодиётида ва туризмнинг ривожланишида муҳим аҳамиятга эга. Тошкент – Андижон Ўш-Қашқар автомобил йўли. Бу йўл халқаро аҳамиятдаги йўл ҳисобланади. Умумий узунлиги 940 км. Ўзбекистон (408

км), Қирғизистон (272 км), Хитой (260 км) ҳудудларидан ўтади. Йўлда денгиз сатҳидан турлича баландликда бўлган 6 та довон бор. Шундан Ўзбекистонда Қамчиқ (денгиз сатҳидан 2268 м) ва Резак (2254 м) довонларида тунеллар қурилган. Тошкент – Андижон – Ўш – Қашқар автомобил йўли схемаси Қирғизистон ҳудудида Чайирчиқ (2406), Толдиқ (3645 м) ва Таунмурун (3536 м) довонлари оша ўтилади. Бу йўл қадимда Буюк ипак йўлининг асосий йўналишларидан бири ҳисобланган карвон йўли бўлган. 1960-70 йиллар оралиғида йўлдаги транспорт қатновининг ортиб бораётганлиги ҳисобга олиниб, йўлнинг параметрлари (кенглиги) III - IV тоифага (10-12 м) га келтирилиб, тегишли, зарурий қисмларига асфальт-бетон ётқизилиб, қайта таъмирланган. XX аср охирига келиб йўлнинг халқаро аҳамияти кучайди. 197 йил 24- 28 апрелда Тошкентда 18 мамлакат иштирокида йўлни таъмирлаш, ундан фойдаланиш ва шу йўналишда темир йўл қуриш масалаларига бағишланган

халқаро кенгаш ўтказилди. 198 йил 19 февралда Ўзбекистон, Қирғизистон, Хитой ҳукуматлари ўртасида Тошкент-Андижон-Ўш-Қашқар автомобил йўлида халқаро автомобиль транспорти қатнови тўғрисида битим имзоланиб, йўл қурилиши бошланди.

Фойдаланилган адабиётлар : 1. Ўзбекистон Республикасининг « Туризм тўғрисида » ги қонуни , Ўзбекистоннинг янги қонунлари . Тошкент , Адолат , 2000. 2. Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Ўзбектуризм Миллий Компаниясини ташкил қилиш тўғрисида»ги фармони. №ПФ-447. Халқ сўзи, 1992, 22. 3. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 1995 йил 2 июндаги 1162 рақамли ««Буюк ипак йўли»ни қайта тиклашда Ўзбекистон Республикасининг иштирокини авж олдириш ва республикада халқаро туризмни ривожлантириш борасидаги чора-тадбирлар тўғрисида»ги фармони. Халқ сўзи. 1995. 3-июн. 4. Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Ўзбекистон Республикасида 2006-2010 йилларда хизмат кўрсатиш ва сервис соҳасини ривожлантиришни жадаллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги 325- сонли қарори, 17- апрел 2006. 5. Алиева М.Т., Ҳасанов А.Г. Организация туристических маршрутов. Тошкент, 2007. 6. Ахмадхўжаев Х., Мамарасулов Х., Мадиёров Ф. Маркетинг тадқиқотлари. Тошкент, 2002. 7. Александрова А.Ю. География туризма, Москва, 2008. 8. Ахмедов Х.И., Аллаберганов А.А. Организация туристических деятельност. Тошкент, 2004. 9. Биржаков М.Б. Введение туризма. Издателский дом «Герда» 2006.

O'xshashlar

Туристик маршрутлар ишлаб чиқиш учун лойиҳа намунаси

Туризмдаги махсус турларга туристик маршрутлар ишлаб чиқиш

Туристик маршрутлар ишлаб чиқишнинг тамойиллари

Туристик маршрутлар ишлаб чиқишни ривожлантиришнинг назарий асослари

Туристик маҳсулотни баҳолаш турларни ва йўналишларни ишлаб чиқиш