Туристик корхоналарни суғурталаш ва солиққа тортиш - Iqtisodiyot - Referatlar

Туристик корхоналарни суғурталаш ва солиққа тортиш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

159 KB

Ko'chirib olish

Туристик корхоналарни суғурталаш ва солиққа тортиш Режа: 1. Туризмда суғурта тушунчаси 2. Туристлар ва туристик ташкилотларни суғурталашнинг чет эл тажрибалари. 3. Туристларнинг суғурта компаниялари билан қизиқиш сабаблари. 4. Ў збекистон туризмида солиқ тизимининг такомиллашуви. 5. Хорижий мамлакатларнинг солиқ тизимидаги имтиёзлар ва қулайликлар. 6. Туризмда қўшимча қиймат солиғи.

1. Туризмда суғурта тушунчаси Республикамизда туристларни шахсий суғурта қилиш - суғурта қилишнинг махсус кўриниши бўлиб, туристларнинг мулкий манфаатини у туристик сафарда, саёҳатда бўлганда ҳимоя қилади. Умуман олганда туристларни шахсий суғурта қилиш, суғурталашнинг хавфли бир тури бўлиб, унинг асосий хусусияти (аҳамияти) қисқа муддатлилиги шунингдек суғурта ҳолатида содир бўлиши мумкин бўлган катта даражадаги зарарлардадир. Асосан туристларни шахсий суғурта қилиш ҳодисаларига бахтсиз воқеалардан суғурталаш, касалликлардан суғурталаш, ўлим ёки қурбон бўлиш ҳодисалари киради. Афсуски, бизнинг кўпгина фуқароларимиз «Агар бундай бўлсачи-ёки ундай бўлсачи?» деган фикр билан бўлиб, яъни ишониб-ишонмай кўнгли суғурта қилиш хизматларидан тўлмаганлиги сабабли, туристик сафарларга чиқаётган пайтида олдиндан ўзини суғурталаш ҳаёлига ҳам келмайди. Агарда Германия, Франция, Америка ва бошқа давлатга сафарга чиқиш олдидан бу борада сураладиган бўлса, у аллақачон суғурта муассасасига мурожаат қилиб, бунга эришганини билиб олиш мумкин. Шахсий суғурта қилиш туризмда алоҳида ўрин тутади, гарчи суғурта қилиш ҳолатлари турлари жуда кенгдир. Мана, Франциянинг Шимоли қор чанғиси дам олиш масканидаги «Инко» суғурта компанияси тажрибасини олсак. Туристларнинг сон суяги синиши натижасида уни мураккаб ҳолатда тоғдан шифохонага ташиши, махсус операция, операциядан сўнг соғлигини тиклаш жараёни, аэропортга элтиб қўйиш, сўнгра эса махсус транспортда махсус назорат остида уйига элтиб қўйиш жараёнларига 17000 доллардан зиёд маблағ сарф бўлган. Агар суғурта компаниялари бўлмаганда эди, азият чеккан турист иқтисодий жиҳатдан, молиявий жиҳатдан таназзулга юз тутган бўлар эди. Унга бўлса бу фақатгина 15 долларга тушди, чунки тоғ эчкиси ҳаваскори 2 хафта сафарини суғурта қилган эди. (Барча сарф-харажатларни суғурта компанияси тўлаб берган). Бунга ўхшаган мисолларни кўплаб келтириш мумкин масалан; Россияда туристларнинг туристик саёҳатларга чиқиш салмоғи тобора ортиб бормоқда. Ҳар бир турист туристик саёҳатни ният қилган бўлса аввало нимани билиш керак деган савол туғилади? Ҳар бир саёҳатга чиққан турист аввалом бор суғуртанинг нима эканлигини яхши ўрганиб олиши керак. Бундан ташқари суғуртани фойдасиз товар сифатида қабул қилмаслиги керак. Ҳозирги вақтда Республикамизда 60 дан ортиқ суғурта компаниялари фаолият кўрсатаётганлиги ҳаммамизга маълум. Москвада 150 дан ортиқ суғурта компаниялари фаолият кўрсатади, Санкт-Петербургда 15 дан ортиқ суғурта компаниялари хорижга чиқувчи туристларга ўз хизматларини таклиф қилмоқдалар 1 . 1 www . travel - library . com – Электронная библиотека путешествий

2. Туристлар ва туристик ташкилотларни суғурталашнинг чет эл тажрибалари. Суғурта бадали (суғурта тўлови) кўрсатиладиган хизматнинг мураккаблигига, турига, турист ўзи учун хохлаган суғурта қопламининг миқдорига, турист йўл олган мамлакат ҳолатига боғлиқдир. Ваҳоланки, кўплаб суғурта компаниялар ўз фаолиятини фақатгина тиббий суғурта орқали эмас, балки фаолият диапазонини кенгайтирган ҳолда қуйидаги хизматлар орқали ҳам амалга оширмоқда: -техник хизмат: автотуристнинг зарар кўрган автомобилини ремонт қилиш ёки қўриқлаш; -фуқоролар ишлари бўйича; -юридик қўллаб-қувватлаш ва ҳимоя қилиш, чунки Европаликларга маълум ва тушунарли бўлмаган қонунлар, анъаналар ва урф-одатлар бўлган бир қатор араб мамлакатларида кутилмаган ҳолат бўлиши мумкин. -туристларнинг багажларини (юкларини) суғурта қилиш: -мехмонхоналардаги ўғирлатиш, йўқотиб қўйиш ҳолларида, авиакомпания хизматидан фойдаланганда ва бошқалар. Суғурта қилувчининг 2 хил фаолият олиб бориш тизими бўлиб: 1. Суғурта қилинган шахс ўзининг яшаш жойига қайтиб келгандан сўнг харажатларни тўлаш (махсус хужжатлар тақдим этиш шарти билан). 2. Суғурта қилинган шахсга маълум муассасада хизматларни бепул қилишни таъминлаш. Суғурта тўловчи ҳозирда баъзи вақтларда сарф миқдорини дори-дармонлар орқали қопламоқда. Ҳозирда ҳеч бир суғурта компанияси ўз кучи билан фуқороларига чет элда хизмат кўрсата олмайдилар. Шунинг учун суғурта компаниялари бу хизматларини таъминлай оладиган чет эл компаниялари билан биргаликда ишлаш мажбурияти тугилди. Бу чет эллик шериклар: суғурта қилувчи, хизмат кўрсатувчи-сугуртачи, хизмат кўрсатувчи, суғуртачи янгидан суғурта қилувчи сифатида ўзларини танитадилар ёки намоён бўладилар. Бу келишувнинг асосий шарти: бундай шароитда жавобгарликни уларга топшириб суғурта мукофоти миқдоридаги маблағни ўтказиб бериш (тажриба кўрсатишича бу миқдор 65-95 % атрофида). Суғурта қилинган турист чет элга жўнаш давомида бехосдан оғриб қолганда, жисмоний шикастланганда одатда кўнгилли хизмат кўрсатилади. Бироқ агарда бирор киши маълум муддатга (2-3 ойдан кўпроққа чегарадан ташқарига чиқадиган бўлса, унинг ўзи ёки оиласи тушиб қолиши мумкин бўлган ноқулай ҳолатни тўғри бахолай олиб, у пайтда қўшимча ёрдам беришни ташкиллаштириш зарур. Чет элда чет эл фуқоролари учун кўрсатиладиган тиббий хизмат - тўловли ва қимматдир. Оддий мисол, чет эл суғурта компанияларида кўричакни олиб ташлаш учун қилинадиган операцияни олсак, тўрт кун касалхонада бўлиш, зарур ташхизлар ва текширишлар учун энг ками 15000 доллар сарфланади, агар туристнинг режадан ташқари харажатлари ҳисобга олинса: (мехмонхонада туриши, озиқ-овқат,

транспорт ва бошқа харажат) бу сумма тур гуруҳнинг 1 хафталик хизматига яқинлашиб қолади. Бизнинг фуқороларимизда эса коллизия ( collisio ) ҳолатида зарур бўлган асбоб-ускуналар йўқ. Масалан; Россия суғурта бозорларида ҳозир иш жуда фаол кетмоқда, туристларни суғурта қилишга талаб жуда катта, ҳатто охирги вақтда бозорнинг бу секторида баъзи ўзига хос рақобатлар ҳам вужудга келмоқда. 3. Туристларнинг суғурта компаниялари билан қизиқиш сабаблари. Турист суғурта муассасасининг бир мижози сифатида ташкилотнинг зарур ҳолатда ёрдам қанчалик тез ва кераклик даражада бўлиши билан қизиқади. Бу ташкилотнинг қайси чет эл суғурта ёки хизмат ташкилоти билан бирга ишлаётгани ҳам муҳим аҳамиятга эга. Жавобгар суғурта ташкилотлари, сотувчи суғурта муассасалари ҳозирги вақтда assistance ёрдамига шошади ва ҳаказо. Масалан; Россияда суғурта компаниялари тўғридан тўғри ёки воситачи орқали тиббий ёрдам ва бошқа хизматларга ихтисослашган фирма билан шартнома тузади. Таклиф қилинган хизматлар жадвали жуда кенг, токи визаларни тайёрлаш ва чипталарни алмаштиришгача бўлган муаммоларни ҳал қилишади. Масалан Швецариянинг ELITA суғурта компанияси ГСФ «Стинвест» билан ҳамкорликда автомобилчилар учун махсус хизматлар таклиф қилган. Машина урилганда, автоҳалокатда, техника узоқ масофани босиб ўта олмайдиган ҳолатда, фирма йўловчилар ва ҳайдовчини ўз юртига қайтишини таъминлайди. Кенг қамровли ва анчадан бери ишлаб келаётган (1959 йилдан бери) француз компанияси - assistance GESA ( Groupe Europen S . A ) мижозни юридик ёрдам ва қариндошларига хабар бериш билан таминлайди. GESA бошқа адресга кетиб қолган юкни қайтаришни таъминлайди ёки ҳужжатларни йўқотиб қўйсангиз ёрдам беради, шу билан бирга суғурта қилинган шахсни болаларини қайтаришни таъминлайди. (мабодо бошқарувчи керак бўлиб қолса). Бу компания муассасалари қуйидагиларни таклиф қилади «РОСНО» «Планета фонд», «Европолис», «Медасо». GESA фаол равишда ўз хизматларини жахон бозорларида юргизиб турибди. Унинг тармоқларидан фойдаланиш ва тегишли полисларни сотиш ҳуқуқига эга бўлишлари учун суғуртачилар «суғурталаш жамияти»га мурожаат қилиши керак, у GESA нинг Россиядаги вакилидир. Шунингдек, имтиёзли тарифли «минимал полис» ларни ўз ичига олган турли спектрдаги бир нечта полис турларини сотиш ҳам таъминланади. Келишувга биноан суғурта компаниялари ҳамкори билан полис томонидан кўрсатиладиган хизматлар ҳажмини ҳам белгилаб олади. Келтирилган хизматларни бажариш масъулияти assistance компания зиммасида ётади ва ҳамкор ўртасидаги ҳисоблар аванс ёки хизмат ҳақи «асос бўйича» келишув бўйича олиб борилади. Ҳар бир assistance компания, полис амал қиладиган минтақаларда жойлашган навбатчи марказ ва бюролардан ташкил топган тармоққа эга. Суғурталаш вақти келганда мижоз полис ёки идентификшезион карточкада кўрсатилган бирон бир навбатчи марказ телефон номерига қўнгироқ қилиши керак. Навбатчи марказ чақирувини клиент учун энг яқин бўлган бюрога жўнатади. У хизматнинг бевосита

ташкиллатиши билан шуғулланади ва барча харажатлар қопланишини тасдиқлайди. Амалда марказнинг қанчалик кўп бюролари бўлса, клиент учун шунча тез ёрдам беради. Суғурта компаниялари ичида (шу ўринда ўз мижозларига) хизмат кўрсатувчи барча assistance компаниялар обрўли ҳисобланади. Улар Европани ҳам етарли даражада қамраб олган. Агар туристлар Европадан ташқарига чиқмоқчи бўлса, суғурта компаниясида унинг хорижий ҳамкори турист бормоқчи бўлган худудда қанчалик борлигини аниқлашга ҳаракат қилади. АСК «Ивента» (« Euenta ») сифатли хизматининг кафолати бўлиб, хорижда Европадаги медасисмонт компанияларнинг энг обрўлилардан бири бўлган « Roland assistance » (Германия) ҳисобланади. АСК «Ивенто» полиси транснационал, суғурта компанияси томонидан «И-ЭС-Жи» ( ESG ) да 100 млрд. доллардан ортиқ капитал билан ишончли суғурталанган. ESG (European Specialitu Group Hedical Consortion ) таркибига Mercantile ва General, Bronto Union Re, Zurich Standia international, stockndm CUP Assurances ва бош қ алар киради . Дунёнинг 50 мамлакатида ESG Roiiand assistance ёрдам маркази билан бо ғ ланиш учун бепул телефонлар бор . Суғурталаш ҳолати дуч келганда хориж тилида гапирувчи операторга телефон қилинди дейлик (телефонлар полисда кўрсатилган). Бунда мижоз касалланган туристга даволаниш, кўриниш тиббий хизмат кўрсатилиши, автотранспорт эвакуацияси каби харажатларга кетадиган моддий ҳисоботларда қатнашмайди. Тиббий харажатлашнинг яна бир варианти бўлиб, ғарб компаниялари улуши бўлган полисларни сотиб олиш киради. Бундай полисларни Германия худудига борувчилар сотиб олишлари маъқулроқ бўлган Германиянинг « Kolonia » компанияси билан маъсулиятни бўлиб олувчи Москванинг «Руслан» компанияси сотади. Масалага яқиндан ёндошадиган бўлсак чет эл суғурта кампанияларининг барчаси бир бирлари билан узвий алоқада бўлишади 2 . Бизнинг Республикамизда ҳам туристларни суғурталашда чет эл туристик суғурта кампаниялари билан алоқани мустаҳкамлашни жоиз деб биламиз. Ҳозирги бозор иқтисодиётиига ўтиш жараёнида чет эл тажрибаларидан фойдаланиш туристларимиз учун ҳам суғурта компаниялари учун ҳам жуда катта фойда келтиради деб ўйлаймиз. 4. Ў збекистон туризмида солиқ тизимининг такомиллашуви. Мамлакатимизда туризм ишига мустақ иллик нинг дастлабки ва қ тларидано қ асосий давлат сиёсати даражасида қ аралди. Соҳа ривожи учун барча зарур ташкилий - ҳ у қ у қ ий механизм вужудга келтирилиб, му ҳ им меъёрий ҳ ужжатлар қ абул қ илинди ва бу иш ҳ озирда ҳ ам давом этмо қ да. Мамлакатимизда туризмнинг равна қ и, уни янги по ғ оналарга кўтариш, юртимизни жахон туризм марказларидан бирига айлантириш учун аввало ҳ у қ у қ ий замин яратиш лозим эди. Шу боис, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг мазкур йўналишга таълу қ ли қ онун ва кодекслари, Ўзбекистон Республикаси Президентининг туризмга оид қ атор Фармонлари, Республика Вазирлар Ма ҳ камасининг қ арорлари, Адлия вазирлигининг ва бош қ а мутасадди давлат идораларининг йўри қ нома, кўрсатма ва тартиблари ишлаб чи қ илиб, ҳ аётга тадби қ этилди. Шулардан келиб чи ққ ан ҳ олда, мазкур хужжатларни 2 Страхование в туризме. Учебное пособие. Гвозденко А.А. 2002 г.

ўрганиш ва та ҳ лил қ илишни қ уйидаги тематикалар бўйича амалга ошириш ма қ садга мувофи қ дир,-деб ўйлаймиз: 1. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг туризмга оид қ онун ва кодекслари. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг 1997-йил 24-апрелда қабул қилган "Ўзбекистон Республикаси солиқ кодекси" ва унда туризм соҳасига оид имтиёзлар. Ушбу Кодекс 11 бўлим, 41 боб ва 134 моддадан иборат бўлиб, унинг асосий вазифаси - Ўзбекистонда солиқ тизимининг ҳуқуқий асосларини, солиқ тўловчиларнинг ҳуқуқлари ҳамда мажбуриятларини белгилайди, солиқ ишларини юритиш тартиботини ва солиқ ҳақидаги қонун ҳужжатларини бузганлик учун жавобгарликни тартибга солиб туради. Кодексда юридик ва жисмоний шахслардан олинадиган даромад (фойда) солиғи, қўшилган қиймат солиғи, акция солиғи, ер ости бойликларидан фойдаланганлик учун солиқ, экология солиғи, сув ресурсларидан фойдаланганлик учун солиқ, мол-мулк солиғи, ер солиғи, реклама солиғи, автотранспорт воситаларини олиб сотганлик учун солиқ, шунингдек, турли йиғимлар ҳақида ҳам фикр юритилади. Кодексда солиқ тўлаш билан бир қаторда айрим фаолият турларига солиқ тўлашда имтиёзлар ҳам берилган. Жумладан, 8-боб "Даромад (фойда) солиғи бўйича имтиёзлар",-деб номланиб, унинг 31-моддаси 12- қисмида: "Самарқанд, Бухоро, Хива ва Тошкент шахарларида янги ташкил этилган, туризм фаолияти билан шуғулланадиган юридик шахслар тузилган пайтдан бошлаб биринчи даромад орттиргунга қадар, лекин узоғи билан рўйхатдан ўтган вақтдан эътиборан уч йилгача. Самарқанд, Бухоро, Хива ва Тошкент шахарларида туристик фаолият билан шуғулланувчи юридик шахслар фойда олган биринчи йили 50%, иккинчи йили 75%, учинчи йилдан бошлаб 100% миқдорида солиқ тўлайди",- дейилади. Кодекснинг 21-боби "қўшилган қиймат солиғи бўйича имтиёзлар",-деб номланиб, унинг 71-моддаси 21-қисмида: "...туристик-экскурсия хизматлари" қўшилган қиймат солиғидан озод қилинганлиги баён қилинган. Шунингдек, 28-боби "Мол-мулк солиғи ставкалари ва имтиёзлар",-деб номланиб, унинг 92-моддасида: "Самарқанд, Бухоро, Хива ва Тошкент шахарларида янги ташкил этилган, туризм фаолияти билан шуғулланаётган юридик шахсларнинг мол-мулкига, ташкил этилган вақтидан эътиборан дастлабки фойда олгунга қадар, лекин улар рўйхатдан ўтган вақтдан эътиборан уч йилдан ортиқ бўлмаган муддатга. Ана шу юридик шахслар белгиланган имтиёзли даврдан кейин бир йил ўтгунга қадар тугатилган тақдирда солиқ суммаси уларнинг бутун фаолияти даври учун тўлиқ миқдорда ундириб олинади",-дейилади. Кодекснинг 31-моддаси "Ер солиғи ставкалари ва имтиёзлар",-деб номланиб, унинг 101-моддасида солиқ солинмайдиган ер участкаларига: "тарихий-маданий аҳамиятга молик ерлар (тарихий-маданий қўриқхоналар, хотира боғлари, сағаналар, археология ёдгорликлари, тарих ва маданият ёдгорликлари эгаллаган ерлар) киритилган. Шунингдек, давлат қўриқхоналари, миллий ва дендрология боғлари, ботаника боғлари, ихота дарахтзорлари эгаллаган ерлар; спорт иншоотлари, стадионлар, сузиш хавзалари, оналар ва болаларнинг дам олиш ва согломлаштириш жойлари, санаторий-курорт муассасалари, дам олиш уйлари эгаллаган ерлар хам солиқ тўлашдан озод этилади.

Кодекснинг 102-моддаси "Ер солиғи тўлашдан озод қилинган солиқ тўловчилар",- деб номланиб, унинг 7-қисмида: "Самарқанд, Бухоро, Хива ва Тошкент шахарларида янги ташкил этилган туристик фаолият билан шуғулланувчи юридик шахслар - ташкил этилган пайтдан эътиборан биринчи фойда олгунга қадар, бироқ бу муддат улар рўйхатдан ўтказилган пайтдан эътиборан уч йилдан ошмаслиги лозим",- дейилади. 5. Хорижий мамлакатларнинг солиқ тизимидаги имтиёзлар ва қулайликлар. Туристик сафарлар сонининг ортиши, улар жуғрофиясининг кенгайиши, транспорт воситаларининг ривожланиши муносабати билан халқаро ташкилотлар давлатлар ва ҳукуматларнинг диққат-эътиборини туризмни ривожлантириш муаммолари ҳамда миллий туризм ташкилотларининг янги мавқеига қаратмоқдалар. 1921 бошлаб Миллатлар лигаси, БМТнинг, 1975 йилдан бошлаб эса Жаҳон туризм ташкилотининг раҳбарлиги остида туризм муаммоларига бағишланган 20 дан ортиқ халқаро анжуманлар, конгресслар ва тадбирлар ўтказилди. 1995 йил март ойида Кадис шаҳрида (Испания) ЖТТ раҳбарлиги остида туризм бўйича халқаро форум ўтказилди ва унда жаҳонннинг 52 мамлакатидан келган парламентчилар иштирок этдилар. Ушбу форум шундай хулосага келдики, давлатлар туризм ривожи учун катта аҳамиятга молик қуйидаги муаммоларни ечишда ёрдам беришлари зарур: - туристик расмиятчиликни тартибга солиш ва туристлар хавфсизлигини ошириш; - туризм инфратузилмаси, шу жумладан транспорт ва коммуникацияларни ривожлантириш; - туристик ташкилотлар раҳбарлари ва хизматчиларини ўқитиш учун шароитлар яратиш; - туристик объектлар ва сафар манзилларида экологик нормаларга риоя қилишни таъминлаш; - туристлар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш; - туристик фирмалар учун имтиёзли солиқ тизимини таъминлаш; - туризмда қабул килинган халқаро мезонлар ва нормалар асосида объектив статистика ҳисоботи ва назоратини амалга ошириш имкониятини берадиган иқтисодий ва статистик механизмлардан фойдаланиш; - туризм учун фойдали бўлган мамлакат тимсолини шакллантириш йўли билан миллий турмаҳсулотларни чет-эл бозорларига олиб кириш. қуйидагилар бир қатор хорижий мамлакатларда туризм ривожини қўллаб- қувватлашнинг иқтисодий ва маъмурий механизмлари бўлиб хизмат қилади 3 : - солиқ имтиёзлари, субсидия ва дотациялар; - туризм ривожини ва туристик хизматлар истеъмолчиларининг ҳуқуқларини ҳимоя қилишни қўллаб-қувватловчи миллий қонунчилик ва норматив ҳужжатлари; 3 А.Начаев. “Испанияда халқаро туризмнинг ривожланиши” номзодлик диссертацияси. 2004.

- мамлакатга кириш ва ундан чиқиш пайтида паспорт ва виза чеклашларини камайтириш; - нархларни қисқартириш ва бошқа турли хил имтиёзлар бериш йўли билан номавсумий туризмни рағбатлантириш; - ижтимоий туризмни ривожлантириш ва қўллаб-қувватлаш; - туристлар хавфсизлигига қўйиладиган талабларни кучайтириш; - давлат томонидан атроф-муҳитни муҳофаза қилиш, маданий ва тарихий меросни асраб-авайлаш бўйича ва бошқа чора-тадбирларни кучайтириш. 6 . Туризмда қўш имча қ иймат соли ғ и. Бир қатор мамлакатлар, шу жумладан Испания ва Греция солиқлар амортизация ажратмалари ва оборот учун солиқлар тўлаш бўйича сармоядорларга имтиёзлар берадилар. Баъзи мамлакатларда корхоналар фаолиятининг дастлабкн йилларида уларни даромад солиғидан озод этиш, шунингдек, қўшимча қиймат солиғини тўлашда имтиёзлар бериш амалиёти қўлланилади. Бундан ташқари меҳмонхоналар учун асбоб-ускуналар ва саёҳат учун транспорт воситаларини импорт қилиш пайтида божхона тўловлари бўйича имтиёзлар (умуман озод қилишгача) берилади. Европа Иттифоқи мамлакатлари туризм ва меҳмонхона фаолияти учун 6-25% атрофида бўлган қўшимча қиймат солиғини (ққС) тенглаштиришга йўналтирилган сиёсатни олиб боришади. Мисол учун, Германия ва Люксембургда ўртача ққС миқдори 15% қилиб белгиланган. Дания ва Швецияда максимал ққС миқдори 25%га тенг. Испанияда жойлаштириш учун ққС ўртача 7%ни ташкил қилади ва меҳмонхона даражасига қараб ўзгариши мумкин, овқатланиш (ресторан хизматлари), автомобилларни ижарага олиш учун ққС эса 16%гача етади. Грецияда жойлаштириш ва овқатланиш учун ққС 8%ни ташкил қилади ва ҳукумат номавсумий пайтларда туристик хизматлар кўрсатувчи фирмаларга имтиёзлар тизимини ишлаб чиққан. Францияда туризм фаолияти учун ққС ўртача 10%ни, шу жумладан жойлаштириш учун 6%ни, овқатланиш хизматлари учун 19%ни ташкил қилади. Австрияда жойлаштири ва овқатланиш учун ққС 10% миқдорида белгиланган. Лекин туристик солиқлар тўғрисидаги федерал қонунга асосан барча туристик ташкилотлари ҳар бир туристнинг яшаши учун маҳаллий тўлов тўлайдилар (жамоа ҳудудида-жамоага, курортларда-курорт жамғармасига). Тўлов миқдори мавсумга қараб ўзгариши мумкин, бунда шифохона беморлари (6 ёшгача бўлган болалар, мактаб ўқувчилари ва талабалар) бу тўловлардан озод этилган. Европанинг баъзи мамлакатларида туристик ташкилотлар коммунал хизматлар учун имтиёзли тарифлардан фойдаланадилар. Кўпчилик ҳолларда туристик фирмалар валюта даромадининг 20%гача бўлган қисми даромад солиғидан озод қилинган. Давлат томонидан шунингдек янги туристик объектларнинг қурилиши учун ерларни паст нарҳларда сотиш ва маълум муддатга ижарага бериш (Кипрда 99

йилга, Исроил ва Туркияда 49 йилгача) йўли билан рағбатлантирилади, бунда ижара муддати тугагач яна шунча йилга чўзилиши мумкин. Атроф-муҳитнинг тез суръатлар билан ифлосланиб кетаётганлиги муносабати билан туризм соҳасидаги давлат сиёсати кўпроқ атроф-муҳит муҳофаза қилишга йўналтирилмоқда. Бир қатор мамлакатларда туризмда атроф-муҳитни ҳимоя қилишни ҳам режалаштиришни назорат қилувчи махсус ҳайъатлар фаолият юритадилар (Буюк Британия, Франция, Скандинавия давлатлари). 1992 йилда Рио-де Жанейро шаҳрида Жаҳон туризм ташкилоти XXI аср учун иш дастурини қабул қилган бўлиб, унга 182 давлат бириккан. Ушбу дастурнинг амалга оширишда асосий ваколат туризм бўйича давлат муассасаларига берилган. Режа узоқ муддатли дастурларни яратиш учун ишлатилиши мумкин бўлган уч асосий қуролга урғу беради: -одамлар ва атроф-муҳитни ҳимоя қилишни назарда тутувчи янги таварлар ишлаб чиқиш ёки амалдаги чораларни кучайтириш; -нархдан тайзиқ ўтказиш механизми сифатида фойдаланиш; -туризм индустриясида ишлаб чиқариш жараёнлари ва маҳсулот тозалигини кафолатлаш учун мўлжалланган дастурларни яратиш. Давлат идоралари туризмда узоқ муддатли дастурларни яратишда етакчи ўринга эга. Бир қатор мамлакатлар бундай дастурларга эга (Россия, Финляндия, Австрия, Филлипин ва бошқалар). XXI аср учун иш дастури туризм бўйича давлат идоралари олдига қуйидаги асосий масалаларни қўяди: -назорат қилувчи иқтисодий ва бошқа тизимларни камайтириш; -туризмнинг иқтисодиётга, жамиятнинг ижтимоий ва маданий хаётига ва атроф- муҳитга таъсирини баҳолаш; -туризм соҳасида хизматчи кадрлар тайёрлаш; -туризмнинг узоқ муддатли барқарор тараққиётини режалаштириш, -ривожланган ва ривожланаётган мамлакатлар ўртасида маълумот алмашиш; -жамият барча қисмларининг туризмни ривожлантиришда қатнашуви; -янги турмаҳсулот тушунчаси; -амалга оширилган чора-тадбирлар натижаларини баҳолаш; -халқаро фаолиятда ҳамкорлик ўрнатиш. Дастурнинг биринчи вазифаси қуйидагиларни ўз ичига олади: -дастур мақсадларини амалга ошириш билан шуғулланувчи, туризмнинг ривожига йўналтирилган мавжуд миллий, халқаро ва бошқа тизимларнинг фаолиятини баҳолаш; -туризмнинг хусусий ва давлат тармоқлари ўртасида ҳамкорлик; -туризм тармоғига солиқ ва тўловлар солиш шу тариқа белгиланиши керакки, туризм инфратузилмасини кенгайштириш, атроф-муҳитни яхшилаш ва бошқа мақсадлар учун етарли маблағлар бўлсин; -товар ва хизматлар учун туризм билан боғлиқ экологик харажатларни хисобга олувчи нарҳларни кафолатловчи иқтисодий чора-тадбирлар қабул қилиш. Иқтисодий рағбатлантирувчи чоралар шунингдек туристик фирмаларнинг атроф- муҳитни муҳофаза қилиш борасидаги ютуқларини рағбатлантириш учун ҳам ишлатилиши керак.

Иккинчи вазифа ўз ичига туризм тараққиёти жамиятнинг ижтимоий- иқтисодий ва маданий ҳаёти учун оқибатларини баҳолашни олади. Бу эса ўз навбатида сув ресурслари, электр қуввати, транспорт воситаларидан самарали фойдаланиш, туризм соҳасида иш билан таъминлаш, маҳаллий аҳоли қатнашуви сиёсатининг мавжудлиги, атроф-муҳит, маданий, табиий ва тарихий қадриятларни муҳофаза қилиш каби масаларни кўриб чиқиш заруратини туғдиради. Туризмда кадрлар тайёрлаш ва режалаштириш дастури муҳим ҳисобланади. Мактабларнинг ўқув режаларига туризм экологияси бўйича ўқув курсини киритиш тавсия қилинмоқда. Кадрларни назарий ва амалий жиҳатдан тайёрлаш мақсадида давлат туристик ташкилотлар ва профессионал туристик бирлашмалар хусусий сектор билан ҳамкорлик қилишлари мақсадга мувофиқдир. Хулоса Умуман олганда туристларни шахсий суғурта қилиш, суғурталашнинг хавфли бир тури бўлиб, унинг асосий хусусияти (аҳамияти) қисқа муддатлилиги шунингдек суғурта ҳолатида содир бўлиши мумкин бўлган катта даражадаги зарарлардадир. Асосан туристларни шахсий суғурта қилиш ҳодисаларига бахтсиз воқеалардан суғурталаш, касалликлардан суғурталаш, ўлим ёки қурбон бўлиш ҳодисалари киради. Афсуски, бизнинг кўпгина фуқароларимиз «Агар бундай бўлсачи-ёки ундай бўлсачи?» деган фикр билан бўлиб, яъни ишониб-ишонмай кўнгли суғурта қилиш хизматларидан тўлмаганлиги сабабли, туристик сафарларга чиқаётган пайтида олдиндан ўзини суғурталаш ҳаёлига ҳам келмайди. Бизнинг Республикамизда ҳам туристларни суғурталашда чет эл туристик суғурта кампаниялари билан алоқани мустаҳкамлашни жоиз деб биламиз. Ҳозирги бозор иқтисодиётиига ўтиш жараёнида чет эл тажрибаларидан фойдаланиш туристларимиз учун ҳам суғурта компаниялари учун ҳам жуда катта фойда келтиради деб ўйлаймиз. Умуман олганда туристик ташкилотлардан олиндиган соли қ таърифлари Ҳ ар бир давлатнинг ички имкониятлардан келиб чи ққ ан ҳ олда амалга оширилади. Мамлакатимизда ҳ ам туризмда соли қ тизимини такомиоллаштириш бўйича бир қ анча имтиёзлар ярати лмоқда. Хорижий малакатларда туристик ко м паниялар бир қанча солиқ т ў ловидвн озод қилинган. Жумладан Испания, Греция, Германия давлатларида солиқ механизми анча такомиллашган. Ушбу давлатларнинг тажрабаларидан мамлакатимиз туризми соҳасида қўллаш мақсадга мувофиқдир. Бу эса мамлакатда туризмнинг ривожланишига катта туртки бўлади. Ҳозирги бозор иқтисодиётиига ўтиш жараёнида чет эл тажрибаларидан фойдаланиш туристик компанияларга яратиладиган солиқ имтиёзларида жуда катта фойда келтиради деб ўйлаймиз.

Фойдаланилган адабиётлар. 1. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар маҳкамасининг 8-август 1998 йилдаги №346 «Туристик ташкилотлар фаолиятини такомиллаштириш ҳақида»ги қарори. 2. Страхование в туризме. Учебное пособие. Гвозденко А.А. 2002 г. 3.Балабанов И.Т.,Балабанов А.И. “Экономика туризма”, Учебное пособие, Москва,2003 г. 4. Kotter. P., Bowen J., Makens J. – Marketing For Hospitality and Tourism. – 2d. Edit. – Upper Saddle River: Prentide Hall, 1998 5. Большой Глосарий терминов международного туризма - Биржаков М . Б ., Никифров В . И 2002 год . 6 . Дурович А.П. Маркетинг в туризме. Учебное пособие, 2004 г. 7. Лицензирование и сертификацие в туризме. Учебное пособие Дехтярь Г.М.: Финансы и статистика, 2003 г. 8 . Менеджмент туризма. Учебник (Серия Менеджмент туризма), (ГРИФ) Козурев В.М. Зорин И.В., Сурин А.И. 2004 г. 9. Интернет сайтлари. www . world - tourism . org – Всемирная туристская организация www . wttc . org – Всемирнўй Совет по путешествиям и туризму www . travel - library . com – Электронная библиотека путешествий www.ziyonet.uz www.nur.uz

O'xshashlar

Корхоналарни соликка тортиш

Халқаро солиққа тортиш

Корхоналар даромадини солиққа тортиш

Солиқ ва солиққа тортиш ҳақида илмий қарашлар. Умумий ва хусусий солиқ назариялари

Суғурталаш ва суғурта иши