Tijorat banklarining moliyaviy natijalari tahlili - Iqtisodiyot - Referatlar

Tijorat banklarining moliyaviy natijalari tahlili

Yuklangan vaqt:

15.09.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

88 KB

Ko'chirib olish

Tijorat banklarining moliyaviy natijalari tahlili Reja: 1. Bank faoliyatlari moliyaviy natijalarining shakllanishi va tahlining asosiy vazifalari 2. Tijorat banklari foydasining tahlili 3. Tijorat banklari faoliyatining rentabellik (foydalilik) ko’rsatkichlari tahlili

Bank faoliyatlari moliyaviy natijalarining shakllanishi va tahlilining asosiy vaziflari Tijorat banklari bozor munosabatlari sharoitida faoliyat yurituvchi barcha subyektlar kabi, faoliyatidan olgan daromadlaridan qilgan sarf-xarajatlarini qoplab, ma’lum miqdorda foyda olishlari lozim. Foyda–tijorat banklari faoliyatlarining yakuniy natijalarini ifodalovchi asosiy ko’rsatkichdir. Tijorat banklari foydasi yoki faoliyatini zarar bilan yakunlagan bo’lsa, zarari ushbu hisobot davrida (oy, chorak, yil) barcha daromadlaridan xarajat hamda soliq va to’lovlarni chiqarib tashlangandan qolgan summani tashkil etadi. Tijorat banklari faoliyatlari davomida oladigan daromadlari va bo’ladigan xarajatlari turlarini oldingi mavzularda kengroq yozganmiz, qolavera «Bank ishi» va boshqa o’qitiladigan fanlardan mufassal o’rganib olgansiz. Tijorat banklari daromadlari ikki guruhga: foizli va foizsiz daromadlarga ajratiladi. Bank daromadlari tijorat banklari mijozlariga berilgan qisqa va uzoq muddatli kreditlar uchun olingan foizlar, maboda kreditlarni vaqtida qaytarmagan tarzda mijozlardan yuqori stavkalar bo’yicha olinadigan foiz daromadlar, qimmatbaho qog’ozlar operatsiyalaridan olingan daromadlar, turli xil investitsiyalar bo’yicha olingan daromadlar kabilar foizli daromadlarga kiradi. Banklar olgan xizmat haqi, savdo va valyuta operatsiyalaridan olingan daromadlar – foizsiz daromadlar bo’ladi. Tijorat banklari moliyaviy natijalarini tahlil qilganda – foydaning asosiy manbai bo’lgan daromadlarning tarkibi va o’zgarishini chuqur o’rganish lozim. Tijorat banklari xarajatlari ham foizli xarajatlar va operatsion xarajatlarga guruhlanadi. Tijorat banklari depozitlarga, olingan kreditlarga, qimmatbaho qog’ozlarga to’lanadigan foiz va shu kabilarga –foizli xarajatlar deyiladi. Tijorat banklariga ko’rsatilgan xizmatlarga (transport, suv, gaz, elektroenergiya va shu kabilarga), xodimlarga ish haqi, ma’muriy-boshqaruv xarajatlargaoperatsion xarajatlar deyiladi. Banklar moliyaviy natijalar tahlilida bu xarajatlarning zarurligi, o’tgan davrlar bilan o’zgarganligi, tejamkorlikga rioya qilinganligi o’rganiladi. Xullas, tijorat banklari moliyaviy natijalari tahlili, ularning daromad va xarajatlari tahlili bilan uzviy bog’liqlikda o’tkazilishi lozim ekan.

Tijorat banklari moliyaviy natijalarini tahlil qilish uchun ma’lumotlarni asosan, banklar buxgalterlik balansi, «Foyda va zararlar to’g’risidagi hisobot»lardan, hamda audit tekshiruvi, yig’ilishlar bayonnomalaridan, zarurat tug’ilganda buxgalteriya hisobining analitik yozuvlaridan olish mumkin. Tijorat banklari moliyaviy natijalari tahlili asosiy vazifalari quyidagilar hisoblanadi: • faoliyat moliyaviy natijalarini (foyda yoki zarar) aniqlash; • foydaning belgilangan rejaga mosligi va o’tgan davrlardan farqini o’r- ganish; • foydaning tarkibi: daromadlar, xarajatlar miqdori va tarkibidagi o’zga- rishlarni o’rganish hamda ularning sabablarini aniqlash; • faoliyat davomida tejamkorlikga rioya qilinganligini o’rganish; • rentabellik (foydalilik) ko’rsatkichlarini aniqlash va ularga ta’sir etuvchi omillarni o’rganish; • xarajatlarni va daromadlarni optimallashtirish orqali foydasni ko’pay-tirish ichki imkoniyatlarini aniqlash va shu kabilar. Ushbu vazifalar tahlili kelgusida to’g’ri qarorlar qabul qilish uchun asos hisoblanadi. Tijorat banklari foydasining tahlili Tijorat banklari foydasini tahlil qilganda, daromadlari xarajatlari turlari hamda tarkibiga e’tibor qaratiladi. Eng avvalo, hisobot davridagi olingan haqiqiy foyda summasi reja bilan taqqoslanib, undan ko’p yoki kam ekanligi aniqlanadi va farqlar sabablari o’rganiladi.Bank foydasini shakllantiruvchi daromad, xarajatlar tarkibi o’tgan yillar bilan taqqoslanadi. Respublika aksiyadorlik-tijorat banki «Savdogarbank» faoliyat natijalari 2011-yilda 564037,0 ming so’m sof foyda bilan yakunlangan. Respublika hududida ko’pgina bo’limlari bo’lgan bu bankning faoliyatidan olgan bunday summadagi foydasiga baho berish uchun (umuman olganda foydali ishlaganligi yaxshi ko’rsatkich) o’tgan yilgi ma’lumotlar bilan taqqoslash lozim. «Savdogarbank» hisobotiga ko’ra o’tgan – 2010-yilda -250952,0 ming so’m sof

foyda olgan. Demak, bank 2011-yilda 2010-yilga nisbatan faoliyatini 2 baravardan ko’proq foyda olish bilan yakunlagan. Bularning sababini chuqur o’rganish uchun, daromadlar, xarajatlar tarkibini o’rganish va tahlil qilish zarur (1jadvalga qarang). Jadval ma’lumotlaridan, «Savdogarbank» foyda summasini qaysi manbalardan ko’paytirganligi, nimalardan xarajatlar ko’payganligi ko’rinib turibdi. Bankning foizli daromadlari 2011-yilda o’tgan yilga nisbatan 126,9 % ko’paygan bo’lsa, foizli xarajatlari – ushbu davrda 140,3 foizga ko’paygan. Demak, foizli xarajatlarning o’sish (ko’payish) sur’ati juda yuqori, bunday yo’l tutib borilaversa bo’lmaydi. Natijada sof foizli daromadlar bo’yicha ko’rilgan natija 2011-yilda o’tgan yilga nisbatan faqat 16,1% ga o’sgan (daromadlar-26,9% o’sganligiga qaramasdan). Bank 2011-yilda kreditlar bo’yicha ko’rilishi mumkin bo’lgan ehtimolli zararlarga qarshi shakllantirilgan zaxiralarga 2011-yilda 2010-yilga nisbatan 2 baravardan kamroq summa (48,5%) ajratgan. Shunday qilib, foizli daromadlar summasini biroz oshirgan. Lekin bank foizsiz daromadlarini 2010yilga nisbatan kamaytirib yuborgan (51044,0 ming so’mga). Natijada shungacha bank foydasi o’tgan yilga nisbatan kamaygan. Tijorat banki operatsion xarajatlar summasini ko’paytirmaslik choralarini ko’rgan. Natijada bu xarajatlar 2011-yilda o’tgan yilga nisbatan faqatgina 107,9% gagina o’sgan. Tijorat bank bo’limlarida foizli va foizsiz daromad turlarini ko’paytirishning ichki imkoniyatlarini topish lozim. 1-jadval «A» bank moliyaviy natijalarining tahlili (yil boshiga, mln. so’m) № Moddalar O’tgan yil Joriy yil O’zgarishi so’mda % da 1 Foizli daromadlar – jami 5541,9 7037,8 1495,9 126,9 2 Foizli xarajatlar – jami 2491,5 3496,6 1005,0 140,3

3 Sof foizli daromadlar 3050,3 3541,2 490,0 116,1 4 Kreditlar bo’yicha ko’rilishi mumkin bo’lgan ehtimoliy zararlarga qarshi shakllantirilgan zaxirani baholash 381,6 185,0 –196,6 48,5 8 – Bank faoliyati tahlili 5 Zaxirani baholashni chiqarib tashlagandan so’ng qolgan sof foizli daromad 2668,7 3356,2 687,5 125,7 6 Foizsiz daromadlar – jami 1963,2 1912,2 – 51,0 97,4 7 Operatsiya xarajatlari – jami 3930,0 4241,3 310,7 107,9 8 Daromad (foyda) solig’i to’langungacha bo’lgan sof 701,4 1027,1 325,7 146,4

foyda (zarar) 9 Daromad (foyda) solig’i 450,4 463,1 12,7 102,8 1 0 Sof daromad (zarar) 251,0 564,0 313,0 224,7 Joriy yilda bankning sof foydasi 313,0 mln. so’mga, ya’ni 224,7 foizga o’sgan. Bunga asosan foizli daromadlarning o’sishi va ehtimoliy zaxiralarning kamayishi ta’sir etgan. Tijorat banklari rentabellik (foydalilik) ko’rsatkichlari tahlili Tijorat banklari foyda summalari bo’yicha sifatiy (reyting) baho berib bo’lmaydi. Chunki kichik, o’rta va yirik banklar mavjud. Misol: bir yilda bir bank 640 000,0 ming so’m foyda olgan bo’lsa, ikkinchi bank esa 680 000,0 ming so’m foyda olgan bo’lsa, ikkinchi bankni foydali ishlayapti deb baho berib bo’lmaydi. Chunki birinchi bank faoliyati jihatidan kichik, ikkinchi bank esa juda katta faoliyat yurituvchi bank bo’lishi mumkin. Shuning uchun ham banklarning rentabellik ko’rsatkichlari aniqlanadi va tahlil qilinadi. Rentabellik ko’rsatkichlari nisbiy ko’rsatkich bo’lib, foyda summasini barcha aktivlari, o’z sarmoyasi summalariga bo’lish bilan aniqlanadi. Tijorat banklarining mavjud barcha mablag’larni to’g’ri joylashtirib ulardan foydalanish darajasi aktivlar rentabelligi bilan o’lchanadi. Bank aktivlarining rentabelligi (B.A.R.) sof foyda summasini (sf) barcha aktivlar summasiga (balans jami summasi) bo’lib topiladi. BAR __________ sfx 100 ; bu yerda BA – barcha aktivlar. BA «A» bank bo’yicha bu ko’rsatkichlar: 2010-yilda BAR = 250952:40021498x100=0,62% 2011-yilda BAR = 564037:37349977x100=1,51% Demak, ushbu ko’rsatkich bo’yicha bank 2011-yilda o’sishga erishgan, ya’ni 0,62 % dan 1,51% gacha ko’tarilgan.

2-jadval Tijorat banklari kapitalining samaradorligi (yil boshiga, mln.so’m) Tijorat banklari Sof foyda Xususiy kapital sf. / xususiy kapital Joriy yil O’tgan yil Joriy yil O’tgan yil O’zsanoat qurilishbank 2697,5 2528,1 30777,1 30283,6 9,7 8,3 Aloqabank 890,4 699,7 4260,5 3818,0 25908,9 19624,1 Savdogarbank 564,0 251,0 4276,8 4194,7 13,2 6,0 Kapitalbank 538,9 298,0 2084,5 1565,6 28,0 19,0 O’ktambank 82,0 94,9 1545,9 1572,1 5,3 6,3 3-jadval (mln.so’m) Tijorat banklari Sof foyda sf. / j. kapital(ROE) sf. / aktiv (ROA) 2011 2010 2011 2010 O’zsanoat qurilishbank 2697,5 2528,1 9,7 8,3 0,67 0,81 Aloqabank 890,4 699,7 25908,9 19624,1 4,53 3,56 Savdogarbank 564,0 251,0 13,2 6,0 1,51 0,63 Kapitalbank 538,9 298,0 28,0 19,0 5,63 3,66 O’ktambank 82,0 94,9 5,3 6,3 3,00 3,50 Tijorat banklari aktivlarining samarali foydalanishini boshqa tijorat banklari ko’rsatkichlari bilan qiyoslab (taqqoslab) tahlil qilish yaxshi natijalarni beradi. Jadval ma’lumotlaridan ko’rinib turibdiki, rentabellik ko’rsatkichlari tijorat banklari bo’yicha juda xilma xil. Bu ko’rsatkich banklarda 2010-yilda 3,66 % dan (Kapitalbank) 0,63% gacha (Savdogarbank), ya’ni 5,8 baravar farq qiladi. 2011- yilda esa Savdogarbank rentabellik ko’rsatkichi yaxshilanib, to 1,51% gacha ko’tarilgan. Aktivlar rentabelligi bo’yicha 2011-yilda eng past daraja O’zsanoatqurilishbankida bo’lib, 0,65 % ni tashkil etgan va Kapitalbank

ko’rsatkichidan 8,4 baravar (Kapitalbank – 5,63 %) past. Tahlil qilinayotgan 2010– 2011-yillarda aktivlar rentabelligi ko’rsatkichi O’zsanoatqurilishbank (2010-yil - 0,81%, 2011-yil -0,67 %) va O’ktambank (2010-yil -3,50 %, 2011 yil -3,00%) larda pasaygan, qolgan banklarda esa ko’tarilgan. Tijorat banklarida xususiy kapital rentabelligi ko’rsatkichi ham ahamiyatga ega. Bu ko’rsatkich (XKr) bankning sof foyda summasini (sf) 100 ga ko’paytirib (foizda) xususiy kapital (XK) o’rtacha qiymatiga bo’lib topiladi. XKr __________ sfx 100 ; xk Biz tahlil qilayotgan «Savdogarbank»da bu ko’rsatkich 2010-yildagi 6,0 % dan, 2011-yil – 13,2 % gacha ko’tarilgan.

Adabiyotlar: 1. Karimov I.A. “Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari – Т : O’zbekiston, 2009. – 56. 2. O’zbekiston Respublikasining “Banklar va bank faoliyati to’g’risida” gi Qonuni. Toshkent, 1995 y. 3. O’zbekiston Respublikasining “Valyutani tartibga solish to’g’risida” gi Qonuni. 2003 y 11 dekabr. 4. O’zbekiston Respublikasining “Markaziy banki to’g’risida” gi Qonuni. Toshkent, 1996 y. 5. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni. "Bozor islohotlarini chuqurlashtirish va iqtisodiyotni yanada erkinlashtirish sohasidagi ustuvor yo’nalishlar amalga oshirilishini jadallashtirish chora-tadbirlari to’g’risida" Toshkent. 14.06.2005 yil.. 6. Bekmurodov A.Sh.va b. O’zbekiston iqtisodiyotni liberallashtirish yillarida, 5 qism. 4-qism. Moliya va bank tizimidagi islohotlar samarasi, TDIU, 2005 y. 7. Международные валютно-кредитные и финансовые отношения: учебник / под ред. Красавиной Л.Н. - 3-е изд., перераб. и доп. – М.: Финансы и статистика, 2006. – 576 с. 8. О’Нил У. Как делать деньги на финансовом рынке: Стратегия торговли на росте и падении / Уильям О’Нил; Пер. с англ. – 3-е изд. – М.: Альпина Бизнес Букс, 2006. – 329 с.

O'xshashlar

Tijorat banklarining qimmatli qog’ozlar operatsiyalari tahlili

Tijorat banklarining kredit operatsiyalari va kredit portfeli tahlili

Tijorat banklarining likvidlik ko’rsatkichlari

Tijorat banklarining valuta operatsiyalari

Tijorat banklarining kapitalini boshqarish