Тадбиркорлик хуқуқи - Iqtisodiyot - Referatlar

Тадбиркорлик хуқуқи

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

159.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Режа: 1. Тадбиркорлик субъект ва объектлари. 2. Тадбиркорликнинг хуқуқий асослари (тадбиркорлик тў ғ рисидаги қонунлар). 3. Тадбирокрларнинг хуқуқ ва мажбуриятлари.

www.arxiv.uz Тадбиркорлик субъект ва объектлари Тадбиркорлик фаолиятини олиб боришда қуйидаги тадбиркорлик субъекглари мавжуд : - қонунда белгиланган тартибда муомала лаёқати чекланмаган Ўзбекистон Республикасининг хар қандай фуқароси; - фукаролар гурухи (шериклар), шу жумладан давлат, кооператив ва бошқа корхоналарнинг меҳнат жамоаси - жамоа тадбиркорлари; - қонунларда кузда тутилган ваколатлар доирасида бошқа ижобий давлатларнинг фукаролари ёки юрилик шахслар, шунингдек фукаролиги булмаган шахслар; - аралаш мулк субъектлари булар каторига кирадилар. 1995 йил 21 декабрдаги Қонун билан тасдикданган фойда олишни уз фаоллигининг асосий мақсади қилиб олган тижорат ташқилотлар давлат рўйхатидан ўтказилиши лозим. Давлат рўйхати хақидаги маълумотлар барчанинг танишиб чиқиши учун очиқ бўлган юридик шахсларнинг ягона давлат реестрига киритилади. Амалдаги қонунларга асосан тадбиркорлик билан шуғулланиш шахсан ўзи ёки юридик шахс таркибида бўла туриб, айрим категориядаги фуқароларга ман этилали. Булар қаторига давлат хокимяти, давлат бошқарув идораларининг рахбар ходимлари ва қонунларда тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланиши ман этилган шахсларнинг бу фаолият билан шуғулланишларига рухсат берилмайди. Қонунда назарда тутилган хуқуқлардан ташқари тадбиркорларни оператив хўжалик ва хўжалик тижорат ишларига аралашишига йўл куймаслик, яъни давлат, хокимят ва

www.arxiv.uz бошқарув органлари ишбилармонлари хўжалик-тижорат ишларига аралашмасликлари, уларнинг фаолиятини эркин равишда амалга оширишга йўл қўйиб беришлари лозим. Тадбиркорлик шакллари қуйидагилардан иборат: 1) Якка меҳнат фаолияти асосида. 2) Айрим фукаролар томонидан ёлланган меҳнатни жалб этиш асосида амалга ошириладиган хусусий тадбиркорлик. 3) Бир г ypyx фукаролар томонидан амалга ошириладиган жамоа тадбиркорлиги. 4) Юридик шахслар ва фукаролариипг уз мулклари асосида амалга ошириладиган хамкорликдаги тадбиркорлик. Корхона (фирма) турлари Хусус ий фирм а Шир кат фирм а Давлат корхоналари Арала ш фирма лар Маъсулияти чекланмага н фирма Маъсулияти чекланган фирма

www.arxiv.uz  Қўшма корхоналар  Коммандит фирма  Концерн  Консорциум  Концессия  Кооператив  Картель  Синдикат  Венчур корхоналар  Ижара фирмалар  Консалтинг фирма  Инжиниринг фирма 2 - чизма: Фирма (корхона) турлари. Я қ ин ў тмишда биз жамиятимиз капитализмдан социализмгача бўлган йўлни муваффа қ иятли босиб ў тиб ривожланган социализм даврига кирди ва эндиликда коммунизм сари илдам қ адам ташлаб бориш керак деган ғ оялар билан юрар эдик. Аммо хаёт бундай ғояларни нотўғри эканлигини амалда кўрсатди. Бугунги кунда республиканинг кўпгина шахарлари ва қишлоқларидаги бозор ва савдо расталарини айланиб чиқадиган бўлсак, бунга бутунлай аксинча манзарани кўриш мумкин, лекин, бу - янги бозор механизми тўла ғалаба қозонди дегани эмас. Аммо хеч ерда,Акциядорл ик жамиятла ри Корпорация лар

www.arxiv.uz хеч нарса тез ва осонликча барпо этилмаган. Жамиятнинг эскича русумидан янгичаси-га ўтиши бемашаққат ва биз иста ганча тез битмаслиги Жаҳон тажрибасидан маълум. Собиқ иттифоқнинг барча жабхаларида бўлганидек, 70 йилдан кўпрок муддатга узилиб қолган тадбиркорлик фаолияти Ўзбскистонда хам ўзинииг бой тарихига эгадир. Ушбу асрнинг дастлабки йилларида ва ундан олдинги даврларда тадбиркорлик, бизнес анча кенг русум олган ва асосан бозорларда хамда карвон саройларда олиб борилар эди, аммо ушбу сўзлар ўзларининг хақиқий номлари билан юритилмаган. Ўша давр тадбиркорлигига мисол қилиб «Буюк ипак йўли»ни келтириш мумкин. Аммо ўша даврдаги тадбиркорлик табиати ва кўлами жихатидан эмас балки ташқил этилишининг усул – амаллари, воситалари жиҳатидан хам бошқача бўлган. Тадбиркорларнинг ўзлари кўнгли кенг, олди - сотди ишлари ва бошқа муомилалари жуда халол, самимий бўлган. Улар ўзларига олган мажбуриятларини муддатидан олдин бажаришга харакат қилганлар. бажарганда хам, қойиллатиб бажарганганлар. Афсуски хозирги тадбиркорларнинг хаммасини хам шундай деб бўлмайди. Ўша даврдаги тадбиркорликнинг яна бир хусусияти шунда эдики, бу турдаги фаолият билан шуғулланган кишилар ўз бойлиги, мол - дунёсини ортириш, сармоясини кўпайтиришга интилиш билан бирга дунёни, ўзга ўлкаларни кўриб – билишга, у ердаги тадбиркорлар билан савдо алоқаларини ўрнатишга харакат қилганлар. Шунинг учун ўз мол - дунёсини икки - уч маротаба оширибгина қолмасдан, иқтисодиётга, маданиятга ва атрофдаги дунёга қизиқиб қарайдиган ташаббускор тадбиркорлар орасидан буюк кишилар етишиб чиқиб,

www.arxiv.uz кўпинча хокимларнинг маслахатчилари бўлиб колганлари хам тасодифий эмас. Бироқ замон ўзгарди, замон билан бирга жамият хам ўзгарди. Ўзбекистон Республикаси Президенти И. А. Каримовнинг «Иқтисодий ислоҳотларни янада чуқурлаштириш, хусусий мулкчиликни химоя қилишни таъминлаш ва тадбиркорликни ривожлантириш чоралари тўғрисида»ги 1994 йил 21 январда қабул қилган Фармони тадбиркорлик ва бизнес фаолиятини кенгайтириш учун имкон очиш билангина чегараланиб қолмай, балки республика халқ хўжалиги мажмуасининг жаҳон бозорига мос равишда кириб бориши учун хам кенг йўл очди. Давлат бозор муносабатларини ривожлантириш ва иқтисодиётнинг хусусий секторини шакллантиришни жадаллаштириш юзасидан бош ислохотчи сифатида кўп ишларни қилмокда. Кўп укладли иқтисодиётни шакллатириш ва тадбиркорликни қўллаб-қувватлашга оид ягона сиёсатни олиб боришни кўзда тутувчи қонунлар ва айниқса Президентнинг «Давлат мулкини бошқариш ва тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш бўйича Ўзбекистон Рсспубликаси Давлат қўмитасини тузиш тўғрисида»ги 1994 йил 7 февралда қабул килган Фармони ана шунга яққол мисол бўла олади. Бу хужжатларнинг мухим томони шундан иборатки, улар давлат тасарруфидан чиқариш ва хусусийлаштириш жараёнида аҳолининг мулкий хуқуқларини химоя қилади, тадбиркорлик фаолияти ва бизнес билан шуғулланиш хохшини билдирган кишиларга қулай замин яратиб берди. Хозирча хамма ерда аҳвол кўнгилдагидек эмас, албатта. Айрим чора-тадбирлар эндигина кучга кириб бормоқда, аммо умуман олганда иқтисодиёт илгари томонга

www.arxiv.uz қараб ривожланмоқда, ривожланганда хам сакраб - сакраб эмас, балки бозор муносабатларига ўтишнинг ўзига хос усулида, кўзда тутилганидек, босқичма-босқич ривожланиб бормоқда. Масалан, савдо-сотиқ, хизмат кўрсатиш соҳалари ва махаллий саноатга доир корхоналарни хусусийлаштиришда имтиёзлар илгари фақат меҳнат жамоаларига бериладиган бўлса, эндиликда барча жисмоний хамда юридик шахслар бу имтиёзлардан бахраманд бўлишмоқда. Яна бир нарсани назардан қочирмаслик керак - Тадбиркорлик ва бизнес Республиканинг ўзидаги ишлаб чиқаришга, жумладан ундаги ресурсларга, хом- ашё, моддий, илмий имкониятлар ва бошқаларга таянмайдиган бўлса, фикримизча равнақ топиши бир қадар қийин. Лекин хом ашё ресурслари катта бўлмагани холда яхши ривожланиб, равнақ топаётган мамлакатлар хам борлиги барчамизга маълум (Япония, Тайвань, Сингапур ва бошқалар). Тадбиркорлик турли характердаги муносабатлардан иборат, чунончи, маҳсулот ишлаб чиқариш, уни товар сифатида харид қилиш, ташқилот ва фуқароларга турли кўринишларда хизмат кўрсатиш, бирор бир ишни бажариш бўйича вужудга келадиган муносабатлардан иборат. Тадбиркорлик мулкчилик субъектларининг товар ишлаб чиқариш ва хизматлар кўрсатиш хамда фойда ёки даромад олишга қаратилган амалдаги қонунлар доирасида ташаббус билан фаолият кўрсатишдир. Ўзбекистон Республикасида тадбиркорлик: - тадбиркорларнинг шахсий мол-мулки асосида: - тадбиркорларнинг бошқа жисмоний ва юридик шахслар, шу жумладан ажнабий, жисмоний хамда юридик шахсларнинг

www.arxiv.uz мол-мулкларини турли шаклларда жалб этиш асосида; - тадбиркорларнинг давлат ва жамоат ташқилотлари мол– мулкларидан фойдаланиш асосида; - юқорида қайд этилган шаклларни қўшиб олиб бориш асосида амалга оширилади. Боз о р тадбиркорликнинг яшаш муҳитидир. Бозор бугунги кунда ха лқ нинг ижодий ва меҳнат имкониятларини очиб бера олади. Ташаббускорлик ва ишбилармонликни ривожлантиради, рағбатлантиришни ва йўқотилган хўжалик туйғусини қайта тиклайди. Фақат бозор ишлаб чиқаришни истеъмолчининг манфатларига бўйсунтиради, маҳсулотга бўлган талабни аниқ хисобга олади, ўзгаришларга қараб тезликда иш тутиш имконини беради. Фақат бозоргина янгиликларга сезгир, яратилган фан ва техниканинг энг сўнги ютуқларини ғайрат билан жорий этади, ўз ишининг устасига, касб маҳоратига муносиб бахо беради. Бозорни ривожлантириш учун уни ўзгаришларини билиш, уларга тайёр туриш, уларни бартараф этиш юзасида тўғри ечимлар топа билиш керак. Илғор мамлакатларни тажрибасига кўра фақат бозор муносабатларигина халқ фаровонлигини, унинг турмуш даражасини ва равнақини таъминлаш йўлида Республика ишлаб чиқарувчи кучларидаги жуда катта имкониятларидан фойдаланишни таъминлаш мумкин. Бозор иқтисодиёти сари буюк сакрашлар инқилобий қайта ўзгаришлар йўли билан эмас, балки босқичма-босқич харакат қилиш керак. Биринчи босқични тугатиб, зарур шарт - шароитлар яратиб бўлинганидан кейингина янги босқичга ўтилиши керак. Зарур шарт – шароитни яратмай туриб одамларни

www.arxiv.uz ўзгаришларга, рухан тайёрламай туриб, бозор муносабатлари белгиларини ўта жадаллик билан сунъий равишда ўтказиш кутилган натижаларни бермайди. Бозор муносабатларига асосланган ривожланган жамиятни қуриш бу узоқ, мураккаб жараён эканлигини тушуниш керак. Кишиларнинг тушунчаларини ўзгартириш айниқса мухимдир. Мамлакатнинг барча фуқароларида ташаббус кўрсатиш ва ишбилармонликни, тадбиркорликни ривожлантириш учун хўжалик фаолиятининг Қонун томонидан ман этилмаган барча турларини амалга ошириш учун тенг имкониятлар яратиш, монополияга қарши фаол сиёсат ўтказиш соғлом рақобат муҳитини шакллантириш, меҳнатни рағбатлантириш механизмини яратиш ана шунга ёрдам бериш керак. Кўплаб хорижий мамлакатлар тажрибаси шуни кўрсатадики, иқтисодий ислохот халқ хўжалигини барча соҳаларида баробар, бир вақтда амалга ошмайди. Тадбиркорликнинг хуқуқий асослари (тадбиркорлик тўғрисидаги қонунлар ) 1992 йил 8 декабрда қабул қилинган «Ўзбекистон Республикаси Конституцияси»да инсон хуқуқларига ва давлат суверенитети ғояларига содиқлигини тантанали равишда эълон этиб, ў збек давлатининг тарихий тажрибасига таянган холда, демократия ва ижтимоий адолатга садоқатини намоён қилиш билан биргаа халқаро хуқуқнинг умумэътироф этилган қоидалари устунлигини тан олган холда Ўзбекистон Реснубликаси Конституцияси қабул қилинган. Бу қоидалаар айниқса фуқаролик, меҳнат ва халқаро хуқуқни қў лланишида катта ахамиятга эга.

www.arxiv.uz Тадбиркорлик Ўзбекистон Республикасининг 1990 йил 31 октябрида қабул қилинган «Мулкчилик тўғрисидаги» Қонуни билан айниқса мулкий хуқуқ объектлари ва мулкий хуқуқ субъектлари, мулк шакллари билан чамбарчас боғлиқдир. Бу борада хуқуқий мулкка кенг йўл очиб берган Республика Президенти томонидан «Иқтисодий ислоҳотларни янада чуқурлаштириш хусусий мулк манфаатларини химоя қилиш ва тадбиркорликни ривожлантириш чора тадбирлари тўғрисида»ги 1994 йил 31 январда, «Хусусий тадбиркорликка ташаббус кўрсатиш ва уни рағбатлантириш тўғрисида»ги 1995 йил 5 майда қабул қилинган Фармонларнинг ахамияти ва тутган ўрни мухимдир. Тадбиркорлик биринчи галда тадбиркорликнинг хусусий мол-мулки асосида амалга оширилади. Тадбиркорликни амалга ошириш учун Ўзбекистон Республикасининг 1993 йил 7 майда қабул қилинган «Мулкчилик тўғрисида»ги Қ онунига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш хақидаги қонуннинг 7 - моддасига мувофиқ, тадбиркорлик билан шуғулланишда хусусий мулк асос бўлади. Ушбу Қонун бўйича мулкчиликнинг хамма шакллари тенг хуқуқли ва уларнинг ривожланиши учун тенг шароит чратилган. Қонун тадбиркорларнинг иқтисодий ва хуқуқий мустақиллигини кафолатлайли, уларнинг хуқуқлари ва бир- бирлари билан, бошқа корхоналар хамда ташқилотлар билан, барча бошқарув идоралари билан ўзаро муносабатларини Ўзбекистон Республикаси Конституциясида мустахкамлаб қўйилган мулкчилик шакллари асосида ва уларга мувофиқ тартибга солиниб турилади. Республикамизда хозирги пайтда хусусий тадбиркорликка катта аҳамият бериб келинмоқла. Қонунда мулкчилик ва хўжалик юритиш шаклларини эркин

www.arxiv.uz танлаш, бу шаклларнинг тенг хуқуқлилик асосида амал қилиши, ўзаро хамкорлик ва эркин рақобатлашув таъминланадиган шароитларнинг яратилишига кўмаклашади. Юқоридагилар билан бир қаторда Ўзбекистон Республикасининг «Тадбиркорлик тўғрисида»ги Қонуни хам тадбиркорлик фаолиятини ташқил этиш, олиб бориш ва ривожлантириш учун мухим хужжат бўлиб хисобланади. Ушбу Қонун 1991 йил 16 февралда қабул қилинган бўлиб, 1993 йилда ў згартиришлар киритилган. Ушбу қонуннинг 2 - моддасига асосан т адбиркорлик билан боғлик муносабатлар мулкчиликнинг шаклидан, фаолият ту ридан, қайси соҳага ихтисослаштирилишидан қатъий назар, ушбу Қонун билан Ўзбекистон Республикасининг бошқа Қонун хужжатлари билан тартибга с олинади. «Тадбиркорлик тўғрисида»ги қонунда асосий, мухим масалалар, яъни тадбиркорликнинг иқтисодий манбалари, шакллари, тадбиркорликнинг асосий хуқуқ ва бурчлари кўзда тутилади. Тадбиркорлик фаолияти ушбу Қонун билан бир қаторда Ўзбекистон Республкасининг бошқа қонуний хужжатлари билан хам тартибга с олинади. 4 - Жадвал Ўзбекистонда тадбиркорлик ва бизнесга оид қабул қилинган Фармонлар, Қонунлар ва Қарорлар № Фармонлар, қонунлар ва қарорлар қабул қилинган й ил к ун,

www.arxiv.uz о й 1. Президент фармонлари 1 Республикада деҳқон (фермер) хўжаликларини мустахкамлаш ва тадбиркорлик фаолиятини давлат йўли билан қўллаб-қувватлаш тўғрисида 199 1 29.11 2 Ўзбекистон Республикаси тадбиркорлар уюшмасини ва аҳолига маиший хизмат кўрсатиш ташқилотларини ташқил қилиш тўғрисида 199 2 7.04 3 Ўзбекистон Республикасида кичик ва ўрта тадбиркорликни ривожлантиришга кўмаклашувчи жамгармани ташқил қилиш тўғрисида 199 3 21.07 4 Иқтисодий ислоҳотларни янада чуқурлаштириш, хусусий мулк манфаатлари- ни химоя қилиш ва тадбиркорликни ривожлантириш чора-тадбирлари тўғ-да 199 4 21.01 5 Ўзбекистон Республикасининг давлат мулкини бошқариш ва тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш Давлат қўмитасини ташқил қилиш тўғрисида 199 4 8.02 6 Хусусий тадбиркорликда ташаббус кўрсатиш ва уни рағбатлантириш тўғ-да 199 5 6.01 7 Хусусий тадбиркорлик ва кичик бизнесни суғурта йўли билан химоя килувчи Агентликни ташқил қилиш тўғрисида 199 5 27.07 8 Хусусий тадбиркорлик ва кичик бизн е сни қўллаб- қувватлаш фонди (Бизнес-фон д )ни ташқил этиш тўғрисида. 199 5 27.07 9 Ўзбекистон Товар ишлаб чиқарувчилар ва тадбиркорлар Палатасини ташқи л қилиш тўғрисида. 199 6 12.03 1 0 Хорижий сармоялар иштирокидаги корхоналарга бериладиган қўшимча рағбатлантириш омиллари ва имтиёзлар тўғрисида. 199 6 30.11 1 1 Хорижий сармоялари бўлган корхоналар ишлаб чиқарадиган маҳсулот экспортини 199 7 27.08

www.arxiv.uz рағбатлантиришга оид қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида. 1 3 Хусусий тадбиркорлик, кичик ва ўрта бизнесни ривожлантиришни янада рағбатлантириш чора- тадбирлари тўғрисида 199 8 11.04 1 4 Кичик тадбиркорлик субьектларини молиявий қўллаб - қувватлашни такомиллаштириш тўғрисида 200 3 23.12 1 5 Ўзбекистон Республикаси Президентининг 1998 йил 9 апрелдаги «Хусусий тадбиркорлик кичик ва ўрта бизнесни ривожлантиришни янада рағбатлантириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги ПФ- 1987-сон фармонига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш хақида 200 3 30.08 1 6 Тадбиркорлик субъектларини хуқуқий химоя қилиш тизимини янада такомиллаштириш чора тадбирлари тўғрисида 200 5 14.06 1 7 Микрофирмалар ва кичик корхоналарни ривожлантиришни рағбатлантириш борасидаги қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида 200 5 20.06 II . Ўзбекистон Республикаси Қонунлари 1 Ўзбекистон Республикаси Конститушияси 199 2 8.12 2 Мулкчилик тўғрисида 199 0 31.10 3 Корхоналар тўғрисида 199 1 16.02 4 Кооперация тўғрисида 199 1 24.07 5 Тадбиркорлик тўғрисида (1993 й 7 майла ўзгартириш киритилган) 199 1 16.02 6 Ижара тўғрисида 199 1 20.10 7 Банклар ва банк фаолияти тўғрисида (1992 й 2 июлда ўзгаргиришлар киритилган) 199 1 16.02

www.arxiv.uz 8 Хўжалик жамиятлари ва ширкатлари тўғрисида 199 2 10.12 9 Монополистик фаолиятни чеклаш тўғрисида 199 2 3.07 1 0 Кичик ва хусусий тадбиркорликни ривожлантиришни рағбатлантириш тўғ-да 199 5 20.12 1 1 Истеъмолчиларнинг хуқуқларини химоя қилиш тўғрисида 199 6 17.05 1 2 Товар бозорларида монополистик фаолиятни чеклаш ва рақобат тўғрисида 199 7 8.01 1 3 Товар ишлаб чиқарувчилар ва тадбиркорлар фаолияти кафолатлари тўғ-да 199 7 5.04 1 4 Солиқ кодекси 199 7 25.04 1 5 Ер кодекси 199 8 20.01 1 6 Қишлоқ хўжалиги кооперативи (ширкат хўжалиги) тўғрисида 199 8 10.06 1 7 Фермер хўжалиги тўғрисида 199 8 10.06 1 8 Деҳкон хўжалиги тўғрисида 199 8 10.06 1 9 Чет эллик инвесторлар хуқуқларининг кафолатлари ва уларни химоя қилиш чоралари тўғрисида 199 8 21.05 2 0 Акциядорлик жамиятлари ва акциядорлар хуқуқларини химоя қилиш тўғ-да 199 6 26.04 2 1 Ўзбекистан Рсспубликасида кичик ва ўрта тадбиркорликни ривожлантиришга кўмаклашувчи жамғармани ташқил этиш тўғрисида 199 3 21.07 2 2 Тадбиркорлик ва тадбиркорлар фаолиятининг кафолатлари тўғрисида 199 9 22.01 2 3 Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятини давлат томонидан назорат қилиш тўғрисида 199 8 9.01 2 4 Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолатлари тўғрисида 200 0 25.05

www.arxiv.uz 2 5 Хусусий корхона тўғрисида 200 3 11.12 2 6 Ўзбекистон Республикаси Савдо саноат палатаси тўғрисида 200 4 3.12 Ш. Вазирлар Махкамасининг қарорлари 1 Хусусий тадбнркорликда ташаббус кўрсатиш ва уни рағбатлантириш бўйича кечиктириб булмайдигаи чора-тадбиолар тўғрисида 199 5 15.02 2 Чорвачиликда хусусийлаштиришни давом эттириш ва хусусий тадбиркорликни қўллаб- қувватлаш чора-тадбирлари тўғрисида 199 5 25.05 3 Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ривожлантиришни рағбатлантириш давлат дастури тўғрисида 199 5 28.08 4 Кичик бизнес ва тадбиркорликни ривожлашириш учун хорижий кредитлар беришни ташқил этиш масалалари тўғрисида 199 7 7.02 5 Тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланувчи жисмоний шахслардан солиқлар ва йиғимларни ундиришни тартибга солиш тўғрисида 199 7 24.10 6 Давлат мулкини хусусийлаштиришда хорижий сармояларни жалб қилишни рағбатлантириш чора- тадбирлари тўғрисида 199 8 19.11 7 Тадбиркорлик субъектларини давлат рўйхатидан ўтказиш ва хисобга қўйиш тизимини такомиллаштириш тўғрисида 200 1 22.08 8 Ўзбекистон иқтисодиётида хусусий секторни улуши ва ахамиятини тубдан ошириш чора тадбирлари тўғрисида 200 3 7.01 9 Тадбиркорлик субъектларини фақат юридик шахслар томонидан қонун хужжатларида белгиланган тартибда амалга ошириладиган фаолиятнинг айрим турлари рўйхатига қўшимча 200 3 1.03

www.arxiv.uz киритиш тўғрисида 1 0 2003-2004 йилларда корхоналарни давлат тасарруфидан чиқариш ва хусусийлаштириш дастури тўғрисида 200 3 17.04 1 1 Тадбиркорлик фаолиятини ташқил этиш учун рўйхатдан ўтказиш тартиботлари тизимини тубдан такомиллаштириш тўғрисида 200 3 30.08 1 2 Кичик тадбиркорлик субъектларига тегишли бўлган корхоналар ва ташқи лотлар классификациясини тасдиқлаш тўғрисида 200 3 11.10 1 3 Хусусийлаштиришдан тушадиган маблағларни тақсимлаш тартибини такомиллаштириш тўғрисида 200 3 14.11 1 4 Кичик тадбиркорлик субъектларини молиявий қўллаб-қувватлаш механизмини такомиллаштиришга доир ташқилий чора тадбирлар тўғрисида 200 3 24.12 1 5 Тадбиркорлик субъектлари томонидан тақдим этиладиган хисобот тизимини такомиллаштириш ва уни ноқонуний талаб этганлик учун жавобгарликни кучайтириш тўғрисида 200 5 15.06 Ўзбекистон Республикаси Президентининг 1996 йил 12 мартдаги «Ўзбекистон товар ишлаб чиқарувчилар ва тадбиркорлар палатасини ташқил этиш тўғрисида»ги Фармони билан товар ишлаб чиқарувчилар ва тадбиркорлар палатаси тузилган. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг 3.12. 2004 йил кунги «Ўзбекистон Республикаси Савдо саноат палатаси тўғрисида»ги Қонуни билан бу ташқилот «Савдо саноат палатасига» айлантирилган ва республикамизнинг барча вилоят ва шахарларида унинг бўлимлари ташқил этилган. 3. Тадбиркорларнинг хуқуқ ва мажбуриятлари. Ўзбекистонда хусусий тадбиркорлик кенг қулоч ёймоқда.

www.arxiv.uz Энг мухими ишбилармонлар учун жуда катта қулайликлар ва имкониятлар яратилди. Мамлакатимиз Прсзидентининг 1991 йил 21 июль кунги Фармони хамда республика Вазирлар Махкамасининг 1995 йил 25 июлда қабул килинган қарори ватанимизда хусусий тадбиркорлик ва кичик бизнесни қўллаб- қувватлаш, уларни химоя қилиш мақсадида ташланган жадал қадам бўлди. Юқорида кўрсатилган хуқуқий меъёрлар билан бирга 2003 йил 30 август куни қабул қилиншан « Тадбиркорлик фаолиятини ташқил этиш учун рўйхатдан ўтказиш тартиботлари тизимини тубдан такомиллаштириш тўғрисида»ги Вазирлар Махкамасининг қарорига мувофик шахар ва туман хокимиятлари қошидаги тадбиркорлик субъектларини рўйхатга олиш инспекциялари ташқил этилиб, улар томонидан тадбиркорлик субъектлари қисқа муддатларда давлат рўйхатидан ўтказилиши таъминланди. Маълумки, Ўзбекистон Республикасининг «Тадбиркорлик тўғрисида»ги қонунининг 3-моддасида «Тадбиркорликнинг умумий қоидалари» баён этилган. Бу асосий қ оидалар қуйидагилардан иборат - Қонун билан таъқиқланмаган хар қандай тадбиркорлик фаолиятини амалга оширишда тадбиркорнинг ўзига тегишли бўлган мол-мулкидан фойдаланиш эркинлиги; - тадбиркорларнинг барча турдаги ишлаб чиқариш, хўжалик фаолиятини юритишга мулк шаклларидан катъий назар Қонун олдида тенг хуқуқлилиги; - даромад олишнинг манбалари ва усуллари қандай булишидан

www.arxiv.uz катъий назар солиқ идоралари хузурида хисоб беришнинг асослов (декларатив) шакли тадбиркорларнинг даромадларини яшириб қолганликлари (пасайтириб кўрсаттанлик) учун Ўзбекистон Республикаси қонунларига асосан моддий жавобгарлик ва бошқалар. «Тадбиркорлик тўғрисида»ги қонуннинг 7 - моддасига биноан тадбиркорлик субъектлари қуйидаги хуқуқларга эга: - қонунларда белгиланган шартларга риоя қилган холда корхоналар ва ташқилотларни вужудга келтириш, таъсис этиш, сотиб олиш ва қайта тузиш; - тадбиркорлар турли даражада мулкий жавобгар бўладиган ўз тадбиркорлик ташқилотини таъсис этиш; - бу фаолиятни бажариш учун бошқа юридик шахслар ва фуқароларнинг мол-мулклари ва пул маблағларини ихтиёрий асосларда жалб этиш; - қонунларга мувофиқ ходимларни мустақил ёллаш ва ишдан бўшатиш; - тадбиркорликдан қонунларда белгиланган тартибда солиқ солинадиган чексиз миқдорда шахсий даромад олиш; - қонунларга мувофиқ ижтимоий таъминлаш ва ижтимоий суғурта; ва бошқалар. «Тадбиркорлик тўғрисида»ги қонунининг 8 - моддасига биноан тадбиркорлик субъектларига қуйидаги мажбуриятлар юклатилган: - амалдаги қонунлардан хамда тузилган шарт-шароитлардан келиб чиқадиган барча мажбуриятларни бажариш; - ёлланиб ишлаётган ходимлар билан қонунларга мувофиқ меҳнат шартномаларини тузиш;

www.arxiv.uz - ишга жалб этилган барча ходимлар билан тузилган битимларга мувофиқ корхонанинг молиявий ахволидан қатъий назар улар билан тўла хисоб китоб қилиш; - ёлланиб ишлаётган ходимларни ижтимоий ва тиббий суғурта қилиш; - махсус билим ва кўникма талаб қилинадиган ишларга фақатгина зарур тайёргарликка эга, касб-кори жихатидан яроқли ва тегишли маълумотга эга бўлган шахсларнигина жалб қилиш; Булардан ташқари тадбиркорлар зиммасига юкланадиган махсус мажбуриятлар хам мавжуд. Улар қуйидагилардан иборат: - амалдаги йўриқномаларга биноан корхона фойдаси эвазига атроф - муҳит (экология) хавфсизлигини, ишлаб чиқариш санитария гигиенаси ва маданиятини юксалтириш бўйича чора тадбирларни амалга ошириш; - исътемолчиларни хуқуқлари ва қонуний манфаатларига амал қилиш; - қонунларга биноан лицензияланиши кўрсатилган фаолият турларига белгиланган тартибда махсус рухсатнома (лицензия) олиш; - ўзининг банк хисоб варағини очиш. Тадбиркор, юқорида баён қилингандек, ўз фаолиятини таваккалчилик принципига асосан ўзи танлайди ва мустақил амалга оширади. Олинган даромад тадбиркор учун фойда, олинмаган даромад эса зарар. Тадбиркор зарар учун одатда фақат ўзи жавобгар. Унинг фаолияти ва ушбу фаолиятнинг натижалари учун тадбиркорнинг ўзи жавобгар. Агар табиркор хўжалик фаолиятини унумли олиб бора олмаса,

www.arxiv.uz яъни синса, инқирозга учраса, хўжалик судининг қарори билан тугатилади. Тадбиркорлик натижасида олинган даромаддан қоладиган соф фойда корхонанинг тўла тасарруфига тушади. Бу ўринда 1997 йил 7 февралда «Кичик ва ўрта тадбиркорликни ривожлантириш учун хорижий кредитлар бсришни ташқил этиш масалалари тўғрисида»ги Республика Президентининг Фармони тадбиркорликни ривожланишида ўзига хос ахамиятга эга бўлиб, тадбиркор фойдадан ўз манфаатлари йўлида мустақил белгилашда, хамда чет эл ннвестицияларини киритишда катта ахамиятга эга. Юқоридагилар билан бир қаторда мамлакатимизда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ривожлантириш мақсадида жуда кўплаб хуқуқий меъёрлар қабул қилинди ва у аста секин ўзининг ижобий натижаларини бермоқда. Фойдалани шга тавсия этиладиган адабиётлар : 1. Ўзбекистон Р еспубликаси К онституцияси Тошкент 1992 йил. 2. Ўзбекистон Республикаси «Т адбиркорлик тў ғ рисида » ги Қ онуни Тошкент 1991 йил.

www.arxiv.uz 3. Ўзбекистон Республикаси «Тадбиркорлик фаолияти эркинлигини кафолатлари тў ғ рисида»ги Қонун. Тошкент Адолат 2000 йил. 4. Ўзбекистон Республикаси « Хусусий корхона тў ғ рисида » ги Қ онун 2004 йил. 5. Ўзбекистон Республикасининг «К адрлар тайёрлаш миллий дастури » Тошкент 1997 йил. 6. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг Қарори «Лицензиялашни бекор қилиш хамда истеъмол товарларини олиб келиш ва Ўзбекистон Республикасининг ичик бозорида сотишни такомиллаштириш чора- тадбирлари тў ғ рисида” Хал қ сўзи 21.08.2002 йил. 7. И.А.Каримов “Ўзбекистон ўз исти қ лол ва тараққиёт йўли” Тошкент Ўзбекистон 1997 йил. 8. И.А.Каримов “Ўзбекистон XXI асрга интилмоқда” Тошкент Ўзбекистон 1999 йил. 9. И.А.Каримов “Иқтисодий ислохотларни чу қ урлаштириш йўлида” Тошкент Ўзбекистон 1997 йил. 10. И.А.Каримов “Ўзбекистон XXI аср бўсағасида хавфсизликка тахдид барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари” Тошкент «Ўзбекистон» 1997 йил.

O'xshashlar

Суғурта хуқуқи ( сугурта хукуки )

Тадбиркорлик шакллари ва тадбиркорлик фаолияти.

Тадбиркорлик фаолияти

Тадбиркорлик таваккалчилиги

Тадбиркорлик менежменти