Strategik rejalashtirishning obyektlari va subyektlari - Iqtisodiyot - Referatlar

Strategik rejalashtirishning obyektlari va subyektlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

77 KB

Ko'chirib olish

Strategik rejalashtirishning obyektlari va subyektlari Reja: 1.Strategik rejalashtirishning obyektlari Respublikada iqtisodiyot va statistika organlarining tashkiliy tuzilishini takomillashtirish 3. Strategiyali rejalashtirishning subyektlari 4. Strategik klassifikatsiya

1.Strategik rejalashtirishning obyektlari Strategik rejalashtirish obektlari quyidagi iyerarxik boshqaruv darajalariga qarab ajratiladi: mintaqa firmalari, tarmoqlari, iqtisod sektorlari (sanoat, qishloq xo‘jaligi, xizmat ko‘rsatish) darajasi; butun bir xo‘jalik (xo‘jalik davri, pul muomalasi, narx-navo); keng miqyosda (ijtimoiy munosabatlar, ekologiya); milliy (chet el davlatlari bilan siyosiy-iqtisodiy munosabatlar, integratsiya jarayonlari). Binobarin, strategik rejalashtirish obyektlari – tarmoqlar, mintaqalar hamda davlat ijtimoiy-iqtisodiy hayotining vaziyati, hodisa va sharoitlarida muammolarning paydo bo‘lishi mumkinligidir. Iqtisodning hozirgi vaqtda va kelajakda normal ishlashi turishi hamda ijtimoiy barqarorligini saqlab turish uchun, bu muammolarni yo‘qota bilish juda zarur. Strategiyali rejalashtirishning asosiy obyektlari:  iqtisodiy davr;  xo‘jalikning sektorlar, tarmoq va mintaqalar bo‘yicha tuzilishi;  kapitalning to‘planish sharti;  pul muomalasi;  to‘lov balansi;  narx-navo;  raqobatlashuv sharti;  ijtimoiy munosabatlar, shu jumladan, ish beruvchi va yollangan ishchilar orasidagi munosabatlar hamda ijtimoiy ta’minot;  mutaxassislarni tayyorlash va qayta tayyorlash;  atrof-muhit;  tashqi-iqtisodiy aloqalar. Shubhasiz, sanab o‘tilgan obyektlar mutlaqo turli xarakterga ega bo‘lib, ular makroiqtisodiy jarayonlar, xo‘jalik davri, davlat miqyosida kapital to‘planishi,

alohida tarmoqlar, hududiy majmua va hatto kasaba uyushmasi va ishbilarmonlar uyushmasi bilan davlatning tartibga solish organlari orasidagi munosabatlarni qamrab oladi. Respublikada iqtisodiyot va statistika organlarining tashkiliy tuzilishini takomillashtirish 2002 yil 24 dekabrda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «Iqtisodiyotdagi bozor mexanizmi va uslublarni joriy qilishni davom ettirish, jamiyat hayotining barcha tamonlarini erkinlashtirish talablariga muvofiq iqtisodiyot va statistika organlarining tashkiliy tuzilmasini takomillashtirish, O‘zbekiston Respublikasi Makroiqtisodiyot va statistika vazirligini qayta tashkil etish to‘g‘risida» gi Farmoni e’lon qilindi. Unda O‘zbekiston Respublikasi Makroiqtisodiyot va statistika vazirligi tugatilib, uning negizida O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot vazirligi va O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi tashkil qilindi. Mamlakatni rivojlantirishning uzoq muddatli strategiyasi hamda kompleks dasturlarini ishlab chiqish va amalga oshirish, chuqur o‘ylangan va mutanosib ijtimoiy-iqtisodiy siyosatni o‘tkazish borasida O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot vazirligi zimmasiga quyidagilar yuklandi:  makroiqtisodiy barqarorlikni, iqtisodiyotning barqaror, mutanosib va jadal sur’at bilan rivojlanishini ta’minlash;  ko‘p ukladli va samarali faoliyat ko‘rsatuvchi iqtisodiyotni shakllantirish, xususiy mulkchilikning yetakchilik rolini ta’minlash, bozor infratuzilmasini rivojlantirish;  boy tabiiy va mineral xomashyo zahiralaridan, bunyod etilgan ishlab chiqarish va fan-texnika salohiyatidan samarali hamda oqilona foydalanishga

qaratilgan aniq maqsad yo‘lidagi strukturaviy siyosatni amalga oshirish, eksport salohiyatini rivojlantirish hamda malakat iqtisodiyotining jahon iqtisodiy tizimi miqyosida integratsiyalashuvini ta’minlash;  yangi ish joylarini yaratish, mehnat resurslarini oqilona band qilish muammosini hal etish, aholini aniq yo‘naltirilgan ijtimoiy muhofaza qilishni kuchaytirish, aholining turmush darajasi barqaror, jadal o‘sishini, ijtimoiy infratuzima rivojlantirilishini ta’minlash;  mamlakat mintaqalari iqtisodiyotining kompleks rivojlanishini, ishlab chiqaruvchi kuchlarni mamlakat hududi bo‘yicha maqbul hamda samarali rivojlantirish va joylashtirishni ta’minlash.  O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot vazirligining asosiy vazifalari etib quyidagilar belgilandi:  jamiyatni rivojlantirish hamda demokratik qayta o‘zgartirishlarning maqsad va ustuvor yo‘nalishlaridan kelib chiqqan holda iqtisodiyotni yanada erkinlashtirish va isloh qilishning, iqtisodiyotni boshqarishda bozor uslublari va mexanizmlarini joriy etishning chuqur o‘ylangan strategiyasini ishlab chiqishni tashkil qilish;  asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkmchlarni, respulika mintaqalari hamda tarmoqlarning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish darajasini sistemali tarzda kompleks tahlil qilib borish, iqtisodiy va ijtmoiy jarayonlarning rivojlanish tendensiyalarini o‘rganish, iqtisodiyotdagi mavjud nomutanosibliklarni aniqlash hamda ularni bartaraf etish yo‘llarini asoslab berish;  iqtisodiyotni rivojlantiishning ko‘p variantli ssenariylarini, mintaqalar va sektorlar bo‘yicha mamlakatni ijtimliy-iqtisodiy rivojlantirishning qisqa muddatli prognozlari hamda dasturlarini ishlab chiqish;  eng muhim qiymat, moddiy va mehnat balanslarini ishlab chiqishni tashkil etish;

 asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarni pul-kredit agregatlari, davlat budjeti parametrlari, tashqi savdo, to‘lov va tarmolararo balanslar bilan o‘zaro bog‘lanishlanishini ta’minlaydigan ta’sirchan mexanizmni shakllantirish;  demografik prognozlar, aholining aniq yo‘naltirilgan ijtimoiy muhofazasini kuchaytirish, ichki iste’mol bozorini to‘ldirish, xalq farovonligini o‘stirish, ijtimoiy iyefratuzilmani rivojlantirish dasturlarini ishlab chiqish;  iqtisodiyotdagi tarkibiy o‘zgarishlarning o‘rta muddatli prognozlarini, zamonaviylashtirish va texnologik jihatdan qayta qurollantirish, ishlab chiqarishni mahalliylashtirish, resurslarni tejaydigan ilg‘or texnologiyalarni joriy etish dasturlarini ishlab chiqish;  strukturaviy siyosat maqsadlariga erishishni, mintaqalarni kompleks rivojlantirishni ta’minlaydigan qisqa muddatli va o‘rta muddatli investitsiya dasturlarini ishlab chiqishni muvofiqlashtirish;  eksport salohiyatini rivojlantirishni rag‘batlantirish, tashqi savdo va to‘lov balanslarini maqbullashtirish bo‘yicha takliflar ishlab chiqish, tovarlar (ishlar, xizmatlar)eksporti prognozini tayyorlash, respublikaning jahon iqtisodiy tizimiga integrsiyalashuv strategiyasini ishlab chiqishda qatnashish.  O‘zbekiston Respulikasi Iqtisodiyot vazirligi o‘z zimmasiga yuklangan vazifalarni mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishiga oid prognozlarni hamda dasturlarni ishlab chiqish va ularning bajarilishini ta’minlash hamda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Umumiqtisodiyot kompleksiga kiruvchi vazirlik va idoralar faoliyatini muvofiqlashtirish yo‘li bilan amalga oshiradi.  Ushbu farmon asosida O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qumitasi zimmasiga quyidagi asosiy vazifalar yuklatildi:  statistika sohasida yagona siyosatni ishlab chiqish va amalga oshirish, zamonaviy xalqaro talablar va andozalarga mos keladigan statistikani tashkil etishning samarali tizimini ta’minlash;

 ilmiy asoslangan, bozor iqtisodiyotining asosiy tamoyillariga javob beradigan, milliy hisoblar tuzishni ta’minlaydigan hamda xalqaro statistika andozalariga muvofiq bo‘lgan yagona statistika metodologiyasi va ko‘rsatkichlar tizimini ishlab chiqib, tatbiq etish;  statistika va hisobot ko‘rsatkichlarining tezkorligi, ishonchliligi va xolisligini ta’minlash, statistika axborotini olish bemalolligi, uning ochiqliligi va oshkoraligini kengaytirish chora-tadbirlarini amalga oshirish;  statistika axborotini yig‘ish, qayta ishlash va umumlashtirish tartibiga har qanday aralashuvlarga yo‘l qo‘ymaydigan statistika ishlarini tashkil qilish tizimini yaratish;  statistika organlarini zamonaviylashtirish hamda ularni statistik axborotlarni tezkor uzatish va qayta ishlashni ta’minlaydigan zamonaviy kompyuter hamda axborot – kommunikatsiya tizimlari va texnologiyalari bilan qayta jihozlash, statistika bo‘yicha yagona axborot tizimini yanada rivojlantirish;  korxonalar va tashkilotlarning Yagona davlat registirini, iqtisodiy- statistik klassifikatorlar tizimini yuritish. O‘zbekistonda iqtisodiyot va statistika bo‘yicha faoliyat ko‘rsatayotgan bo‘linmalar negizida quyidagilar tashkil qilindi: qoraqalpog‘iston Respublikasida – Iqtisodiyot vazirligi va statistika boshqarmasi; Toshkent shahrida va respublika viloyatlarida – iqtisodiyot bosh boshqarmalari va statistika boshqarmalari; respublika shahar va tumanlarida – iqtisodiyot bo‘limlari va statsitika bo‘limlari. quyidagilar asosiy vazifa qilib belgilangan: iqtisodiyot hududiy organlari O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot vazirligiga hamda qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyat, shahar, tuman hokimliklariga;

statsitika hududiy organlari O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasiga qarashlidir. Ishlab chiqarilgan va sotilgan mahsulot (ishlar, xizmatlar) hajmlarining sun’iy ravishda kamaytirilishiga, korxonalar faoliyatiga noxolis baho berilishiga, pul mablag‘larining bankdan tashqari noquniy aylanishiga olib keladigan noto‘g‘ri statistik hisobotni taqdim etishda, statistika ma’lumotlarini yashirishda aybdor bo‘lgan mansabdor shaxslar qonunga muvofiq qattiq javobgarlikka, hatto jinoiy javobgarlikka ham tortiladilar. Farmonda ko‘rsatilgandek, O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi, Bosh prokuraturasi hamda boshqa manfaatdor idoralar bilan birgalikda bir oy muddatda «Jinoyat kodeksi» ga va «Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeks» ga statistik hisobotni yashirganlik va buzganlik uchun javobgarlikni kuchaytirish nazarda tutilgan o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish bo‘yicha takliflarni Vazirlar Mahkamasiga taqdim etadi. 3. Strategiyali rejalashtirishning subyektlari Strategiyali rejalar bunday rejalashtirishning subyektlari – xo‘jalik manfaatlari bo‘yicha ish ko‘ruvchilar tomonidan tuziladi va amalga oshiriladi. Iyerarxiya tamoyili bo‘yicha hokimiyat organlari tushuniladi. O‘zbekiston Respublikasida quyidagi darajalar belgilangan: 1. Makrodarajada – xalq xo‘jaligini umumiy olganda; Mezodarajada – alohida hududlar (qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar); 3. Mikrodarajada – alohida firmalar (korxona, zavod, fabrika muassasalar). Ularning har birida umumdavlat va mahalliy ijtimoiy-iqtisodiy manfaatlar tegishli ravishda himoyalanadi.

Hozirgi vaqtda strategiyali rejalashtirish subyektlari orasida markaziy organlar rolining kuchayishi sezilmoqda va strategik rejalashtirishni amalga oshirishda qonun chiqaruvchi organlarga qaraganda amalga oshiruvchi organlar ko‘proq erkinlashayapti. 4. Strategik klassifikatsiya Strategik boshqarishda qo‘llaniladigan strategiyaning turli-tumanligi tasnifni qiyinlashtiradi. Tasnif alomatlari orasida quyidagilari ayniqsa ahamiyatlidir: - qarorolar qabul qilish darajasi; - raqobat ustunliklariga erishishning asosiy konsepsiyasi; - tarmoqning hayotiy davr bosqichi; - tashkilot tarmoqli holatining nisbiy kuchi; - raqobat kurashida tashkilotning o‘zini tutish «agressivlik» darajasi. Tasnifning murakkablashgan omillari aksariyat strategiyalarni birgina alomatlaridan, bir ma’noda aniqlanmaganligidan iboratdir. Barcha strategiyalarni uch xil alomatlar bo‘yicha tasniflash tavsiya qilinadi: - beshta asos soluvchi strategiyaga mansubligi, raqobat ustunligiga erishish (global strategiya); - biznes doirasi portfeli, boshqaruv strategiyasiga mansubligi (portfelli strategiya); - tashqi va ichki sharoitga qarab qo‘llaniladigan strategiyaga mansubligi (funksional). 1. Tashkilot tashqi va ichki muhiti tahlili. «Milliy romb» konsepsiyasi va tarmoqli klasterlar.

Tizimli xarita, nihoyatda umumlashtirilgan ko‘rinishga ega va strategik boshqarishning, u yoki bu vazifalarini yechish uchun qo‘llanishida aniqlashtirishni talab qiladi. «Nima uchun davlatlararo raqobatda, biri muvaffaqiyatga erishsa, boshqalari mag‘lubiyatga uchraydi? Iqtisodga bog‘langan bu savollardan, ehtimol, aynan shu bizning davrda ayniqsa ko‘proq yangraydi».- deb ta’kidlab o‘tadi taniqli iqtisodchi M.Porter va asoslangan javob topishga harakat qiladi. Bu muomala uning nazarida qo‘yilgan savolni oydinlashtirishga chaqirilgan «milliy romb» modelini shakllantiradi. Tavsiya qilingan modelda M.Porter, o‘zi tavsiya qilgan, tarmoqning raqobat ustunligini baholash, ularning paydo bo‘lish qonuniyatlari, rivojlanishi va kamayishi tahlili asosida to‘rtta asos bo‘ladigan tushunchani kiritadi: birinchidan, «Omillarning ko‘rsatkichlari» deganda, mamlakatda joylashgan firmalar ishlab chiqarish jarayonining raqobat ustunligi vujudga kelishi uchun zaruriy moddiy va nomoddiy sharoitlar nazarda tutiladi. Omillar bo‘lib chiqishi mumkin: ishchi kuchi, qishloq xo‘jalik mulklari, tabiiy manbalar, telekommunikatsiya, yo‘llar, sog‘liqni saqlash va hokazo. Bu omillarning parametrlariga qarab, ular tashkilotning, yoki imkoniyatlari sifatida yoki ular uchun tahdid sifatida chiqishi mumkin; ikkinchidan, firma strategiyasi, ularning tuzilishi va raqobat; uchinchidan, ehtiyoj parametrlari ta’riflaydigan ko‘rsatkichlar: tovar sifatiga iste’molchilarning talabchanligi, masalan, narx bo‘yicha talabning elastikligi va daromad darajasi; ijtimoiy guruhlarning birorta ehtiyojning muhimligini anglash darajasi; milliy an’analar; hayotiy davr fazalari; talab tuzilishi hamda uning dinamik ko‘rsatkichlari; to‘rtinchidan, o‘xshash va bir-birini qo‘llovchi tarmoqlar – bular ushbu tarmoqlarning iste’molchilari va ta’minlovchilari hisoblanadi.

Konsepsiyaning asosiy g‘oyasi – raqobat ustunligi davlat miqyosidagi tarmoqlar, bir-biriga sezilarli darajada ta’sir etadigan davlatning raqobat ustunligi deatamaantlari orqali aniqlanadi. Ushbu modelga Porter yana ikki omilni kiritadi: tasodifiy voqealar va hukumat harakati. Tasodifiy voqealar deganda Porter quyidagilarni nazarda tutadi: global, korporativ, funksional raqobat strategiyasi. Hujumkor strategiya va strategiyaning mudofaaga qaratilgan diverisifikatsiyalanishi bilan bog‘langan xarajatlarini minimizatsiyalash. Fokuslash strategiyasi. Bog‘lanmagan strategiya. Vertikal diversifikatsiyalash strategiyasi. Differensiatsiyalash integratsiya strategiyasi. Kapitalni surib olish va tugatish strategiyasi. Tarmoq peshqadamlar innovatsiya strategiyasi uchun strategiya. O‘zgarish strategiyasi. Restrukturlashning tez yo‘nalish strategiyasi. Tarmoq tashkilotlari faoliyatini oddiy sezish uchun strategiyalar. Halqaro strategiya. Krizis vaziyatlarda tashkilotlarning zaif diverisifikatsiyasi uchun strategiya. Tarmoqlar va boshqalar hayotiy davrining turli bosqichlaridagi raqobat strategiyasi. kashfiyot; qoloq texnologiya; manbalar narxining keskin o‘zgarishi; jahon moliyaviy bozorida yoki almashtirish kursida keskin o‘zgarish; mahalliy va xalqaro ehtiyojning keskin o‘zgarishi; mahalliy va chet el hukumatlarining siyosiy qarori; urushlar va boshqa fors- major hollari. Hukumat harakati ostidagi muhit, deganda Porter, amalga oshiruvchi organlar, davlatning pul-kredit, soliq, bojxona siyosatiga ta’sirini tushunadi. Shu bilan birga hukumat ham ishlab chiqaruvchilarga, ham iste’molchilarga ta’sir qilishi mumkin

bo‘lgan normalar, standartlarni aniqlaydi. Bundan tashqari, hukumat - iqtisodda yirik buyurtmachidir. Hukumat ta’siri ham ijobiy, ham salbiy bo‘lishi mumkin. qisqacha xulosalar Strategik rejalar ishlab chiqiladi va amalga oshirish xo‘jalik manfaatlarini bajaruvchilar tomonidan amalga oshiriladi. Ular strategik rejalashtirish subyektlari hisoblanadilar. O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiy Vazirligi strategik rejalashtirishni amalga oshirishda asosiy orgon sanaladi. Strategik rejalashtirish obyektlari iyerarxik boshqaruv darajalariga qarab ajratiladi. O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot Vazirligi strategik rejalashtirishni amalga oshirishda asosiy organ hisoblanadi. birinchidan, «Omillarning ko‘rsatkichlari» deganda, mamlakatda joylashgan firmalar ishlab chiqarish jarayonining raqobat ustunligi vujudga kelishi uchun zaruriy moddiy va nomoddiy sharoitlar nazarda tutiladi. Omillar bo‘lib chiqishi mumkin: ishchi kuchi, qishloq xo‘jalik mulklari, tabiiy manbalar, telekommunikatsiya, yo‘llar, sog‘liqni saqlash va hokazo. Bu omillarning parametrlariga qarab, ular tashkilotning, yoki imkoniyatlari sifatida yoki ular uchun tahdid sifatida chiqishi mumkin; ikkinchidan, firma strategiyasi, ularning tuzilishi va raqobat; uchinchidan, ehtiyoj parametrlari ta’riflaydigan ko‘rsatkichlar: tovar sifatiga iste’molchilarning talabchanligi, masalan, narx bo‘yicha talabning elastikligi va daromad darajasi; ijtimoiy guruhlarning birorta ehtiyojning muhimligini anglash darajasi; milliy an’analar; hayotiy davr fazalari; talab tuzilishi hamda uning dinamik ko‘rsatkichlari;

to‘rtinchidan, o‘xshash va bir-birini qo‘llovchi tarmoqlar – bular ushbu tarmoqlarning iste’molchilari va ta’minlovchilari hisoblanadi.

Асосий адабиётлар 1. И.А.Каримов. «Бизнинг бош мақсадимиз – жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислоҳ этишдир». Ўзбекистон овози. 2005 й. 29 январ. 2. Каримов И.А. «Эришилган марраларимизни мустаҳкамлаб, ислоҳотлар йўлларини излаб бориш асосий вазифа» Халқ сўзи 2004й. 10 феврал. 3. Гурков И.Б. Стратегический менеджмент организации. Учеб.прособ. 2- е изд., испр и дополи, М.: ТЕИС, 2004. 4. Кравченно Р.С. Кориоративное управление: обеспечение и и заҳита права акциинеров на информацию – М.: Спарк, 200 5. Дадабоев Ю.Т., Мамутова Х.Ш. «Стратегическое планирование» - Фарғона, 2000 й. 6. Якубов И.О., Абдусаттарова Х.М., Очилов К.Т. Ситдикова Л.А. Стратегик режалаштириш. Ўқув қўлланма. Т.: ЎзР Ёзувчилар уюшмаси адабиёт жамғармаси нашриёти., 2004. 7. Бухалков М.И. «Внутрифирменное планирование» учебник 2-еидание Москва ИНФРА-М 2001.

O'xshashlar

Strategik rejalashtirishning bosqichlari.

Razdel turizmni rejalashtirishning strategik jihatlari

Strategik rejalashtirish subyektlari tomonidan qaror qabul qilishda qo‘llaniladigan usullar

Bank xavfsizligi obyektlari

Strategik taxlil