Strategik rejalashtirish va uning boshkaruvdagi roli.

Strategik rejalashtirish va uning boshkaruvdagi roli.

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

148.5 KB

Ko'chirib olish

Strategik rejalashtirish va uning boshkaruvdagi roli. Reja: Strategik rejalashtirishning moxiyati va funksiyasi. Tashki muxitni baxolash va taxlil kilish. Tashkilot ichki kuchli va kuchsiz tomonlarini baxolash. Asosiy strategik alternativalar.

STRATEGIK REJALASHTIRISHNING MOXIYATI VA FUNKSIYASI. Strategik rejalashtirish – bu tashkilot raxbariyati tomonidan ishlab chikilgan karorlar va xatti-xarakatlar majmuidir, buning natijasida tashkilot maksadlariga erishishni ta’minlashga karatilgan maxsus strategiyalar ishlab chikiladi. Strategik rejalashtirish jarayoni boshkarish karorlarini kabul kilishda asosiy instrument xisoblanadi. Uning asosiy vazifasi – bu tashkilotda kerakli darajada, muxlatda uzgartirishlar va yangiliklarni joriy etishdan iborat. Strategik rejalashtirish jarayonini olib borishda asosiy 4 ta boshkarish faoliyati ajratiladi: 1. Resurslarni taksimlash. 2. Tashki muxitga moslashish. 3. Ichki muvofiklashtirish. 4. Tashkiliy strategiyalarni angalsh (menejerning tafakkurini rivojlantirish). Yukori darajadagi raxbarning asosiy vazifasi fakatgina strategik rejalashtirish jarayonini ishlab chikish emas, balki uni joriy etish va baxolash bilan xam boglik. «Strategiya» suzi «Ctrategos» grek suzidan kelib chikkan bulib, «general maxorati» ma’nosini bildiradi. «Strategik» suzining ma’nosi – u joriy rejalardan farkli ravishda strategik rejalar uzok muddatga ishlab chikilishi xakida tushuncha beradi. Ularning davomiylik muddati bir kator omillarga boglik: tashkilot maksadi va uning texnologiyasi, ichki va tashki muxitning uzgaruvchanligi va xokazolar. Strategik rejalashtirishning oddiy muxlati 5 yil, ammo ba’zi kichik firmalar uchun 2-3 yil, ba’zi yiriklar uchun 10 yil va undan ortik bulishi mumkin. Strategik reja yukori raxbariyatning xarakat va karorlarining majmuasi bulib, bunda korxona strategiyasini ishlab chikarishga shunday yunaltiradiki,

uning xozirgi davrda va asosan kelajakda samarali tarakkiyot topishiga imkon yaratadi. Xozirgi kunda rivojlangan chet el mamlakatlarida strategik rejalashtirish muammosi bilan juda kup olimlar shugullanib kelmokda. Uning ish natijalari shuni kursatadiki, strategik rejalarni kullagan firmalar eng yukori tarakkiyotga erishgan. Strategik rejalashtirish raxbarlar tomonidan tashkilot imkoniyatlari va tashki muxit xakida notugri axborotlar xisobiga notugri karor kabul kilishdagi tavakkalchilikni kamaytiradi. Strategik rejalashtirish jarayoni kuyidagi boskichlardan iborat: tashkilot missiyasini aniklab olish, tashkilot maksadlarini belgilab olish, tashki muxit omillarini baxolash va taxlil kilish, tashkilot kuchli va kuchsiz tomonlari buyicha ma’muriy tadkikot utkazish, strategiyani tashlash, strategiyani amalga oshirish, strategiyani baxolash va birinchi boskichga kaytish. 8.1. rasm. Strategik rejalashtirish jarayoni. Strategik rejalashtirishda eng birinchi kadam bu tashkilot missiyasini tanlash. Missiya – bu xozirgi vaktda va kelajakdagi iste’molchilarning manfaatini birinchi uringa kuyadigan tashkilotning asosiy va umumiy maksadidir. Bu ushbu Ташкилот миссияси Ташкилот максадлари Ташки мухитни бахолаш ва тахлил килиш Кучли ва кучсиз томонлар тахлили Стратегик альтернативалар тахлилиСтратегияни танлашСтратегияни амалга оширишСтратегияни бахолаш

firmaning nima uchun bunyod etilganini va iste’molchilar manfaatlari nuktai- nazaridan karaganda, nima uchun zarurligini bildiradi. Missiya firma strukturasini aniklaydi va kuyidagilarni uz ichiga olishi kerak: 1. Firma kanday tadbirkorlik faoliyati bilan shugullanmokda. 2. Firmaning tashki muxitdagi urni. 3. Tashkilot madaniyati. 4. Ayrim dunyoga mashxur kompaniyalarning missiyalari. 5. IBM korporatsiyasi uz missiyasini jamiyatning axborotga bulgan talabini kondirish deb biladi. 6. «Ford» kompaniyasi uchun unga asos solgan Genri Fordning kupchilikka e’lon kilib aytgan: «Odamlarga arzon transport takdim etish» gapi missiya bulib xisoblanadi. 7. «Revyen» kompaniyasi (kosmetika) missiyasi «Biz orzu-niyat sotamiz». 8. Deyarli barcha uta yirik yapon firmalari uchun missiya: «Xaridorga juda yukori sifatli tovarlar bilan ta’minlash». 9. Raxbariyat korxona misiyasini atrof-muxitdan axtarib, kuyidagi ikki sovolga javob topadi: 10. «Bizning mijozlarimiz kim»? 11. «Mijozlarimizning kanday extiyojlarini biz kondirishimiz mumkin»? 12. Notijorat tashkilotlarning mijozlari bu uning xizmatidan foydalanuvchi va uni resurslar bilan ta’minlovchilar bulib xisoblanadi. 13. Firma uchun umumiy bulgan maksadlar korxona umumiy missiyasidan kelib chikkan xolda tanlanadi: 14. Maksadlar anik va ulchab buladigan bulishi kerak. 15. Maksadlar anik davrga belgilanadi. 16. Maksad erishiladigan bulishi kerak. 17. Maksadlar bir-birini kullab-kuvvatlovchi bulishi kerak.

TASHKI MUXITNI BAXOLASH VA TAXLIL KILISH. Tashki muxitni taxlil kilish shunday jarayonki, bunda strategik rejani ishlab chikuvchilar tashkilotga ta’sir etuvchi imkoniyat va xavflarni aniklash uchun tashki muxit omillarini nazorat kiladilar. Tashki muxitni taxlil kilish kuyidagi 3 ta savolga javob berish bilan aniklanadi: Tashkilot xozir kanday xolatda turibdi? Raxbariyatning fikricha tashkilot kelajakda kanday xolatda bulishi kerak? Tashkilot xozirgi xolatdan raxbariyat xoxlaydigan xolatga utishi uchun kanday chora tadbirlar olib borishi kerak? Xavf va imkoniyatlar asosan 7 soxaga ajratiladi: iktisodiy, siyosiy, bozor, texnologik, rakobat, xalkaro va ijtimoiy (8.2. rasm). 8.2. расм. Ташки мухит омиллари ТАШКИЛОТ Иктисодий омиллар Ракобат омиллари Ижтимоий омиллар Сиёсий омилларБозор омиллариТехнологик омиллар Халкаро олмиллар

Iktisodiy omillar. Iktisodiyotning xolatlar, ya’ni inflyatsiya sur’ati, ishsizlik darajasi, solik stavkasi va x.k. tashkilot maksadlariga jiddiy ta’sir kursatadi va xar kaysi omil firmaga xavf solishi mumkin yoki yangi imkoniyatni ochib berishi mumkin. Siyosiy omillar. Raxbariyat maxalliy organning, xokimiyatning va davlatning normativ xujjatlarini, ya’ni uzok muddatli kuyilmalarni moliyalashtirish uchun davlat kreditlari, ishchi kuchini yollash buyicha chegaralar, tashki iktisodiy savdo tariflari buyicha kelishuvlar va boshkalarni kuzatib borishi kerak. Bozor omillari. Bozor muxitini taxlil kilishga kuyidagi omillar ta’lukli: uzgaruvchan demografik sharoitlar, turli xildagi maxsulot va xizmatlarning xayotiy davri, axoli daromadlarining taksimlanishi, bozorga kirishning osonligi va tarmokdagi rakobat darajasi. Texnologik omillar. Texnologik muxitni taxlil kilishda kuyidagilarni e’tiborga olish mumkin: ishlab chikarish texnologiyasining uzgarishi, tovar va xizmatlarni loyixalash va taklif kilishda EXM larni kullash yoki aloka vositalari texnologiyasidagi yutuklar. Xalkaro omillar. Bu yerda xavf va imkoniyatlar xom ashyoni osongina olish, valyuta kursining uzgarishi xamda investitsion obyektlar yoki bozorlar rolida katnashayotgan mamlakatlarning siyosiy karorlari natijasida paydo bulishi mumkin. Rakobat omillari. Rakobatchilar taxlilida 4 ta diagnostik element katnashadi: 1. Rakobatchilarning kelajak maksadlarini taxlil kilish. 2. Rakobatchilarning joriy strategiyasini baxolash. 3. Rakobatchilar va kompaniya faoliyat yuritayotgan tarmok kelajak xolatining sharxi. 4. Rakobatchilarning kuchli va kuchsiz tomonlarini chukurrok urganish.

Ijtimoiy omillar. Bu omillar jamiyatning uzgaruvchan munosabatlarini va dunyokarashini uz ichiga oladi. TASHKILOT ICHKI KUCHLI VA KUCHSIZ TOMONLARINI BAXOLASH. Tashki muxitni taxlil kilish uz vaktida xavf va imkoniyatlarni aniklash imkonini beradi xamda kutilmagan xolatlarda xolatiy rejalarni tuzishni talab etadi. tashkilotning kuchli va kuchsiz tomonlarini taxlil kilish, korxonaning imkoniyatlaridan foydalanishda kanday ichki kuchga ega ekanligini va xavflarni bartaraf eta olmaydigan kuchsiz tomonlarini aniklash uchun zarur zarur ichki muammolarni aniklashning asosiy uslublaridan biri boshkaruv tadkikotlari xisoblanadi. Boshkaruv tadkikoti – bu tashkilotning funksional zonalarini uslubiy baxolash bulib, tashkilotning strategik kuchli va kuchsiz tomonlarini yuzaga chikarishga muljallangan. Ushbu tadkikotga 5 ta funksiya kiritiladi: marketing, moliya, ishlab chikarish, inson resurslari, firma madaniyati va siymosi. Marketing. Bu yerda kuyidagi soxalar urganiladi: bozor xissasi va rakobatbardoshligi, maxxsulot assortimentining turli-tumanligi va sifati, bozorning demografik statistikasi, bozor tadkikotlari va ishlanmalari, mijozlarga xizmat kursatish, samarali sotish, tovarni reklama kilish va foyda. Moliya (buxgalterlik xisobi). Moliyaviy xolatni taxlil kilish tashkilotga foyda keltirishi va strategik rejalashtirish jarayoni samaradorligini oshirishga xizmat kursatishi mumkin. Moliyaviy xolatning chukur taxlili tashkilotdagi ichki potensial kuchsiz tomonlarini va rakobatchilarga nisbatan tashkilot axvolini yuzaga chikarishi mumkin.

Ishlab chikarish. Ishlab chikarishni taxlil kilishda kuyidagi savollarga javob berish kerak: 1. Rakobatchilarga nisbatan biz maxsulot narxini kamaytira olamizmi? 2. Kaysi resurslarni olishga imkoniyatimiz bor? 3. Kuvvat va jixozlarimiz xozirgi zamon talabiga javob beradimi? 4. Bizning maxsulotimiz talabning mavsumiyligiga egami, agar ega bulsa, kanday kilib bu vaziyatni optimallashtirish mumkin? 5. Rakobatchilarimiz xizmat kursatmaydigan bozorlarda biz xizmat kursata olamizmi? 6. Sifatni nazorat kilish tizimimiz kay darajada samarali? 7. Loiyxalashtirilgan va rejalashtirilgan ishlab chikarish jarayoni kay darajada samarali? Inson resurslari. Agar tashkilot malakali xodimlar va anik maksad sari intiladigan raxbarlarga ega bulsa, unda tashkilot xar kanday alternativ strategiyalar sari borishga kodir buladi. Firma madaniyati va siymosi. Firma xolatining noan’anaviy omillari firmaning uzok muddatli istikbolida muvaffakiyatli faoliyat kursatishi uchun muxim axamiyatga ega. Ular madaniyat va siymo (imidj) kiradi. Tashkilotdagi atmosfera va undagi ijtimoiy muxit korporatsiya madaniyati deyiladi. Madaniyat tashkilotdagi urf-odatlarni, munosabatlarni va axlokni xarakterlaydi. Firma imidji (obrusi, nufuzi) bu firma tomonidan xodimlar, mijozlar va jamoatchilik fikri orkali yaratiladigan taassurotlari. Ichki kuchli va kuchsiz tomonlarni tashki xavf va imkoniyatlar bilan muvofiklashtirilsa, undan keyin raxbariyat strategik alternativani tanlashga tayyor buladi.

ASOSIY STRATEGIK ALTERNATIVALAR. Tashkilot oldida 4 ta asosiy strategik alterativalar mavjud: 1. Cheklangan usish – bu alternativa kupgina tashkilotlarga kulay xisoblanadi, chunki bu strategiya uchun inflyatsiyani xisobga olgan xolda tuzatilgan erishiladigan maksadlarni belgilash xarakterlidir. Cheklangan usish strategiyasi statik texnologiyaga ega bulgan yetuk tarmoklarda kullaniladi, bunda tashkilot asosan uz xolatidan koniktirilgan buladi. 2. Usish – bu xar yili tashkilot kiska muddatli xamda uzok muddatli maksadlari darajasining utgan yildagi kursatkichlar darajasiga karaganda muxim usib borishi. Bu strategiya diversifikatsiya paytida tez uzgaruvchan texnologiyaga ega bulgan dinamik rivojlanib borayotgan tarmoklarda kullaniladi. Usish ichki va tashki bulishi mumkin. Ichki usish – bu assortimentning kengayishi. Tashki usish – bu, masalan, biron bir firmani xarid kilib, uni birlashtirib olish. 3. Kiskartirish. Bu strategiya uchun pasaytirilgan maksadlarni oldingi darajaga karanda belgilab olish xosdir. Bu yerda kuyidagi variantlar mavjud: likvidatsiya (yukotib yuborish), ortigini olib tashlash; kiskartirish va yunalishni uzgartirish. 4. Aralash. Bu katta diversifikatsion firmalarda kullaniladigan strategiyadir. Aralash strategiya kurib utilgan uch strategiyalardan (cheklangan usish, usish, kiskartirish) iborat. Strategik alternativalarni kurib chikkandan keyin, raxbariyat anik bir strategiyani tanlaydi. Firmaning tarmokdagi maxsulotining xolatini aniklash uchun Boston Konsalting guruxi tomonidan kulay metodika ishlab chikildi. (BKG matritsasi). 8.3. rasmda BKG matritsasi keltirilgan. Ushbu matritsa variantlarni shakllantirish va boshkaruv karorlarini tanlashda yordam berishi mumkin. Masalan, agar sizning maxsulot yoki xizmatingiz bozorning katta xissasini egallab

olgan bulsa va yukori usish sur’atlariga ega bulsa (yulduz), unda siz balkim usish strategiyasini saklab turasiz. Boshka tomondan, sizning maxsulot yoki xizmatingiz bozorning kichik xissasini egallab olgan bulsa va past usish sur’atlariga ega bulsa (it), siz ortikchasidan voz kechish strategiyasini tanlashingiz mumkin. ЮЛДУЗ ЁВВОЙИ МУШУК СОГИН СИГИРЛАР ИТЮкори Паст Юкори Паст Бозор хиссасиУсиш суръатлари

O'xshashlar

Strategik rejalashtirish modellari

Strategik rejalashtirish predmeti, metodi va strukturasi.

Strategik rejalashtirish va hududiy iqtisodiy muammolari

Strategik rejalashtirish va hududiy iqtisodiy muammolari

Marketings strategik va taktik rejalashtirish va ularni amalga oshirish usullari, yo‘l-yo‘riqlari