Soliq nazorati 2 - Iqtisodiyot - Referatlar

Soliq nazorati 2

Yuklangan vaqt:

08.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

84.7421875 KB

Ko'chirib olish

Soliq nazorati Reja: 1. Soliq nazoratining huquqiy asoslari. 2. Soliq nazoratini amalga oshirish shakllari. 3.Soliq tekshiruvlarining mohiyati va turlari. 4. Soliq tekshiruvlarini o’tkazish tartibi 5. Davlat organlarining soliq nazoratini olib borishdagi vazifa va funksiyalari Kalit so’zlar : soliq nazoratining huquqiy asoslari, soliq nazoratining shakllari, soliq to’lovchilarni, soliq obyektlarini hisobga olish, kameral nazorat, naqd pul tushumi kelib tushishining xronometraji, soliq tekshiruvlari fiskal xotirali nazoratkassa mashinalari, qisqa muddatli soliq tekshiruvi, xo’jalik yurituvchi subyektlarlar moliya xo’jalik subyektlar faoliyatini tekshiruvi, rejali tekshiruv, rejadan tashqari tekshiruv, tekshiruv o’tkazish tartibi, tekshiruv natijalarini rasmiylashtirish 1

1. Soliq nazoratining huquqiy asoslari Soliq nazoratini amalga oshirishning huquqiy asosi hisoblangan O’zbekiston Repsublikasi Soliq Kodeksi dastlab 1997 yilda qabul qilingan bo’lib, 10 yil davomida unga kiritilgan qo’shimcha va o’zgartirishlar natijasida davr talabi bilan 2007 yilda yangi tahrirda qabul qilindi. Oxirgi ikki yil mobaynida soliq tizimida amalga oshirilayotgan chora tadbirlar natijasida joriy yilda yana yangi tahrirda qabul qilinishi kutilmoqda. Soliq nazoratining yana bir huquqiy asosi sifatida O’zbekiston Respublikasining 1997 yil 29 avgustdagi “Davlat soliq xizmati to’g’risida” 474-i-son qonunini e’tirof etish mumkin. Ushbu qonunda keltirilishicha soliq nazorati soliq to’lovchilarni, soliq solish ob’ektlarini va soliq solish bilan bog’liq ob’ektlarni hisobga olishning, shuningdek soliq to’g’risidagi qonun hujjatlariga rioya etilishini nazorat qilishning yagona tizimidan iboratdir 33 . Mamlakatimiz Prezidentining «Davlat soliq xizmati organlari faoliyatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida» 2017 yil 1 avgustdagi PQ-3168son qarorini b ajarish yuzasidan va davlat soliq xizmati organlari faoliyatini huquqiy tartibga solishni yanada takomillashtirish maqsadida O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Davlat soliq xizmati organlari faoliyatini huquqiy tartibga solishni yanada takomillashtirish to’g’risida 34 Qarori qabul qilindi. Ushbu qaror bilan soliq nazoratining 2 ta huqqiy asosi yangilandi, jumladan “O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi to’g’risidagi nizom” va “O’zbekiston Respublikasi davlat soliq xizmati organlarida xizmatni o’tash to’g’risidagi nizom”lar yangidan tasdiqlandi. Soliq ma’muriyatchiligini amalga oshirishda bir qator muammolarni bartaraf etish maqsadida 2017 yil 18 iyulda O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “ Soliq ma’muriyatchiligini tubdan takomillashtirish, soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning yig’iluvchanligini oshirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi farmoni qabul qilindi va unda davlat soliq xizmati organlari tizimini isloh qilishning quyidagi muhim yo’nalishlari belgilandi: 2

 soliq ma’muriyatchiligi jarayoniga zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari va ilg’or avtomatlashtirilgan tahlil uslublarini keng joriy etish, soliq to’lovchilarga, eng avvalo, tadbirkorlik sub’ektlariga to’g’ridan-to’g’ri muloqotsiz elektron xizmat ko’rsatishga to’liq o’tish; soliq solish ob’ektlari va soliq solinadigan bazaning o’z vaqtida hamda ishonchli hisobga olinishini ta’minlash, vakolatli organlar va tashkilotlar mansabdor shaxslarining soliq solish masalalari bilan bog’liq bo’lgan ishonchli axborotini o’z muddatida taqdim etish bo’yicha mas’uliyatini oshirish;  soliq majburiyatlarini bajarishda soliq to’lovchilarga har tomonlama ko’maklashish, soliqqa oid huquqbuzarliklar profilaktikasining ta’sirchan mexanizmlarini ishlab chiqish va soliq to’lovchilarning huquqiy madaniyatini oshirish, soliq nazoratini amalga oshirishning zamonaviy uslublarini joriy etish;  makroiqtisodiy ko’rsatkichlar dinamikasi va hududlarning soliq salohiyatini tizimli tahlil qilish orqali soliq solish ob’ektlarini to’liq qamrab olish va soliq solinadigan bazani kengaytirishni ta’minlash bo’yicha samarali tadbirlarni amalga oshirish;  faoliyat ko’rsatmayotgan korxonalarning faoliyatini tiklashga har tomonlama ko’maklashish, past rentabelli va zarar ko’rib ishlayotgan korxonalarning moliyaviy ahvolini sog’lomlashtirish, o’zaro hisob-kitoblar mexanizmlarini mustahkamlash, soliq qarzi oshishiga yo’l qo’ymaslik orqali soliq solinadigan bazani kengaytirish;  soliq solish masalalari, shu jumladan respublika va mahalliy budjetlar daromadlarini oshirishning qo’shimcha zaxiralarini aniqlash orqali moliya organlari, manfaatdor vazirlik va idoralar, shuningdek mahalliy davlat hokimiyati organlari bilan hamkorlikni yanada kengaytirish;  kadrlarni tanlash va joy-joyiga qo’yish, soliq organlarini yuqori ma’naviyaxloqiy sifatlarga ega malakali xodimlar bilan to’ldirish bo’yicha tizimli ishlarni amalga oshirish, shuningdek xodimlar o’rtasida huquqbuzarliklar profilaktikasini ta’minlash va ular uchun xizmatni o’tashning munosib shart- sharoitlarini yaratish. 3

O’zbekiston Respublikasi Hisob palatasi tuzilmasida tashkil etilgan O’zbekiston Respublikasi Davlat budjetiga tushumlarning to’liqligini nazorat qilish inspeksiyasining faoliyati budjet daromadlarini ko’paytirish zaxiralarini aniqlash va ularning safarbar etilishini ta’minlash, soliq va bojxona to’lovlarining yig’iluvchanlik darajasini tizimli tahlil qilish, Davlat budjeti daromadlarining prognoz ko’rsatkichlarining xolisligi va asosliligini baholash, soliq solish ob’ektlari va soliq solinadigan bazani to’liq qamrab olish ustidan nazoratni amalga oshirishga yo’naltiriladi. 2. Soliq nazoratini amalga oshirish shakllari O’zbekiston Respublikasi soliq to’lovchilarining yagona reestri O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan yuritiladi. Davlat soliq xizmati organi tomonidan soliq to’lovchiga berilgan identifikasiya raqami berilganligi to’g’risidagi guvohnoma yoki soliq to’lovchi bir vaqtning o’zida davlat soliq xizmati organlarida va davlat statistikasi organlarida hisobga qo’yilgan holda davlat ro’yxatidan o’tkazilgan taqdirda, davlat ro’yxatidan o’tkazilganlik to’g’risidagi guvohnoma soliq to’lovchining hisobga qo’yilganligini tasdiqlovchi hujjatdir. Soliq solish obyektlarini va soliq solish bilan bog’liq obyektlarni hisobga olish davlat soliq xizmati organi tomonidan har bir soliq to’lovchi bo’yicha hamda u to’layotgan barcha soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar bo’yicha, soliq solish obyektlari hamda soliq solish bilan bog’liq obyektlar to’g’risidagi ma’lumotlar bazasini shakllantirish va yuritish, shu jumladan elektron shaklda shakllantirish va yuritish orqali amalga oshiriladi 1 . Soliq solish obyektlari va soliq solish bilan bog’liq obyektlar to’g’risidagi ma’lumotlar bazasi soliq to’lovchi tomonidan taqdim etilgan moliyaviy va soliq hisobotlarining ma’lumotlari, tegishli organlar, tashkilotlar tomonidan taqdim etiladigan ma’lumotlar, shuningdek davlat soliq xizmati organlari boshqa 1 O’zbeksiton Respublikasi Soliq kodeksi, 2007 yil 25 dekabr, 68-modda 4

manbalardan to’plagan, shu jumladan soliq tekshiruvlari vaqtida to’plagan axborotlar asosida shakllantiriladi. Davlat soliq xizmati organlari, bojxona organlari hamda zimmasiga soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni undirish vazifasi yuklatilgan boshqa davlat organlari hamda tashkilotlari byudjetga va davlat maqsadli jamg’armalariga tushumlar hisobini yuritishi kerak. Soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar tushumini hisobga olish byudjet klassifikasiyasiga muvofiq yuritiladi. Davlat soliq xizmati organlari byudjetga va davlat maqsadli jamg’armalariga tushumlar hisobini soliq to’lovchining shaxsiy kartochkasida soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning, shuningdek penya va jarimalarning hisoblangan hamda to’langan summalarini aks ettirish orqali yuritadi. Soliq to’lovchining shaxsiy kartochkasi soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning har bir turi bo’yicha ochiladi. 5

Kameral nazorat soliq to’lovchi tomonidan belgilangan tartibda taqdim etilgan moliyaviy va soliq hisobotini, shuningdek soliq to’lovchining faoliyati to’g’risida davlat soliq xizmati organidagi mavjud boshqa hujjatlarni o’rganish hamda tahlil etish asosida amalga oshiriladigan nazoratdir 37 . Kameral nazorat soliq to’lovchining huzuriga bormasdan davlat soliq xizmati organi joylashgan erda amalga oshiriladi. 6 1 - rasm. Soliq nazorati shakllari 36 Soli q nazorati shakllari : soliq to’lovchilarni hisobga olish naqd pul tushumi kelib tushishining xronometraji soliq solish ob’ektlarini va soliq solish bilan bog’liq ob’ektlarni hisobga olish fiskal xotirali nazorat - kassa mashinalarini qo’llash kameral nazorat boshqa majburiy to’lovlarni undirish vazifasini amalga oshiradigan davlat organlari va tashkilotlar ustidan nazorat byudjetga va davlat maqsadli jamg’armalariga tushayotgan tushumlarni hisobga olish davlat daromadiga qaratilgan mol - mulkni realizasiya qilishdan tushadigan pul mablag’lari davlat daromadiga o’z vaqtida va to’liq tushishini nazorat qilish soliq tekshiruvlari aksiz to’lanadigan ayrim turdagi tovarlarni markalash, shuningdek ayr im korxonalarda moliya inspektori lavozimini joriy etish

36 O’zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksi, 2008 yil,12-bob, 67-modda 37 O’zbeksiton Respublikasi Soliq kodeksi, 2007 yil 25 dekabr, 70-modda Agar davlat soliq xizmati organi tomonidan kameral nazorat jarayonida soliq hisobotini to’ldirishda xatoliklarga yo’l qo’yilganligi yoki taqdim etilgan soliq hisobotidagi va davlat soliq xizmati organlaridagi ma’lumotlar o’rtasida ziddiyatlar borligi aniqlansa, bu haqda soliq to’lovchiga tegishli tuzatishlar kiritish talab qilingan holda yozma shaklda xabar qilinadi. Soliq to’lovchi aniqlashtirilgan soliq hisobotini taqdim etish uchun nazarda tutilgan tartibda tegishli soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar bo’yicha tuzatilgan soliq hisobotini yoxud aniqlangan tafovutlarning asosini talabnoma olingan kundan e’tiboran o’n kunlik muddatda taqdim etishi shart. Soliq to’lovchining naqd pul tushumi kelib tushishining xronometraji xronometraj o’tkazilgan davrda haqiqatda kelib tushgan naqd pul tushumini aniqlash maqsadida o’tkaziladi. Naqd pul tushumi kelib tushishining xronometraji naqd hisob-kitob asosida tovarlar realizasiya qiladigan yoki xizmatlar ko’rsatadigan soliq to’lovchi huzurida bevosita tovarlar realizasiya qilinadigan, xizmatlar ko’rsatiladigan joyda davlat soliq xizmati organi tomonidan o’tkaziladi. Naqd pul tushumi kelib tushishining xronometrajini o’tkazish to’g’risidagi buyruq soliq solish obyektlarini va soliq solish bilan bog’liq obyektlarni hisobga olish jarayonida soliq to’lovchi tomonidan tushum miqdori kamaytirilganligini taxmin qilish imkonini beradigan tafovutlar aniqlangan taqdirda, davlat soliq xizmati organining rahbari yoki rahbar o’rinbosari tomonidan qabul qilinadi. Naqd pul tushumi kelib tushishining xronometrajini o’tkazish to’g’risidagi buyruqda xronometraj o’tkaziladigan soliq to’lovchi, xronometrajni o’tkazish joyi va muddati, xronometraj o’tkaziladigan davr, xronometraj o’tkazish to’g’risida qaror qabul qilinishiga sabab bo’lgan tafovut, shuningdek davlat soliq xizmati organining xronometraj o’tkazadigan mansabdor shaxslari albatta ko’rsatiladi. Naqd pul tushumi kelib tushishining xronometraji kelib tushayotgan pul tushumini davlat soliq xizmati organining mansabdor shaxslari tomonidan kuzatish va qayd 7

etish orqali o’tkaziladi. Xronometrajni o’tkazishga boshqa shaxslarni, shu jumladan ekspertlarni jalb etishga yo’l qo’yilmaydi. Naqd pul tushumi kelib tushishining xronometrajini amalga oshirish jarayonida tekshiruv o’tkazishga, soliq to’lovchidan biron bir axborot yoki tushuntirishlar talab qilishga, soliq to’lovchiga nisbatan talablar taqdim etishga yoki uning faoliyatiga boshqacha tarzda aralashishga yo’l qo’yilmaydi, bundan fiskal xotirali nazorat-kassa mashinasida saqlanayotgan xronometraj o’tkazilayotgan vaqtga doir ma’lumotlarni olish mustasno. Naqd pul tushumi kelib tushishining xronometraji natijalaridan faqat taqdim etilayotgan soliq hisoboti to’g’riligini tahlil etish uchun, shuningdek soliq solish obyektlari va soliq solish bilan bog’liq obyektlar to’g’risidagi ma’lumotlar bazasini yuritish uchun foydalaniladi. Xronometraj natijasi soliq to’lovchini javobgarlikka tortish uchun asos bo’la olmaydi. O’zbekiston Respublikasi hududida naqd pulda hisob-kitob qilish bilan tovarlarni realizasiya qilish, ishlar bajarish, xizmatlar ko’rsatish Nazorat-kassa mashinalarining davlat reestriga kiritilgan fiskal xotirali nazorat-kassa mashinalari majburiy qo’llanilgan holda amalga oshiriladi, bundan naqd pul bilan hisob-kitob qilishni, faoliyatining o’ziga xos xususiyati sababli nazorat-kassa mashinalarini qo’llamasdan amalga oshirishi mumkin bo’lgan ayrim toifadagi yuridik va jismoniy shaxslar mustasno. Faoliyatining o’ziga xos xususiyati sababli naqd pul bilan hisob-kitob qilishni nazorat-kassa mashinalarini qo’llamasdan amalga oshirish huquqiga ega bo’lgan ayrim toifadagi yuridik va jismoniy shaxslarning ro’yxati O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadi. Fiskal xotirali nazorat-kassa mashinalarini qo’llashda quyidagilar majburiy hisoblanadi: 1) fiskal xotirali nazorat-kassa mashinasini faoliyat amalga oshirilayotgan joydagi davlat soliq xizmati organlarida fiskal xotirali nazorat-kassa mashinasining ro’yxatdan o’tkazish kartochkasi berilgan holda ro’yxatdan o’tkazish; 8

2) fiskal xotirali nazorat-kassa mashinalariga texnik xizmat ko’rsatishni yo’lga qo’yish; 3) fiskal xotirali nazorat-kassa mashinalarining chekini iste’molchiga berish; 4) davlat soliq xizmati organlari mansabdor shaxslarining fiskal xotirali nazoratkassa mashinasini tekshirishiga ruxsat etish. Fiskal xotirali nazorat-kassa mashinalarining qo’llanilish tartibiga rioya etilishi ustidan nazorat davlat soliq xizmati organlari tomonidan amalga oshiriladi. Soliq tekshiruvlari o’tkazilayotganda davlat soliq xizmati organlari fiskal xotirali nazorat-kassa mashinalarida saqlanayotgan ma’lumotlardan foydalanishga haqli. Tamaki va alkogolli mahsulotlar O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadigan tartibda hamda shartlarda aksiz markasi bilan tamg’alanishi kerak, pivo bundan mustasno. Aksiz to’lanadigan ayrim turdagi tovarlarni tamg’alash qoidalariga rioya etilishi ustidan nazoratni davlat soliq xizmati organlari va davlat bojxona xizmati organlari amalga oshiradi. Aksiz solig’ini to’lovchi korxonalarda va boshqa ayrim korxonalarda O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining moliya inspektori lavozimi joriy etilishi mumkin. Moliya inspektori lavozimi joriy etiladigan korxonalar ro’yxati va uning faoliyatini amalga oshirish tartibi O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi. Davlat soliq xizmati organlari davlat daromadiga qaratilgan mol-mulkni realizasiya qilishdan tushadigan pul mablag’larining davlat daromadiga o’z vaqtida va to’liq tushishi ustidan nazoratni amalga oshiradi. Davlat soliq xizmati organlari boshqa majburiy to’lovlarni undirish vazifasini amalga oshirayotgan davlat organlari va tashkilotlari ustidan boshqa majburiy to’lovlarning to’g’ri hisoblab chiqarilishi, to’liq undirib olinishi hamda byudjetga va davlat maqsadli jamg’armalariga o’z vaqtida o’tkazilishi bo’yicha nazoratni amalga oshiradi. O’zbekistonda 2018 yil 1 yanvardan soliq organlari va halol soliq to’lovchilar o’rtasida ularga joriy soliq solish masalalarini hal qilishda har tomonlama 9

ko’maklashgan holda kengaytirilgan axborot almashinuvini nazarda tutuvchi soliq nazoratining zamonaviy shakli – soliq monitoringi joriy etilmoqda. Vaqtinchalik moliyaviy qiyinchiliklarga to’qnash kelgan halol soliq to’lovchilar – xo’jalik yurituvchi sub’ektlarga soliq ta’tillari berish tarzidagi davlat tomonidan qo’llab-quvvatlashning yangi shakli nazarda tutilmoqda. Shuningdek soliq to’lovchi tomonidan ortiqcha to’langan soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni qaytarish yoki hisobga olish muddati ikki baravarga qisqartirilmoqda. Soliq nazoratining to’g’ridan-to’g’ri muloqotsiz shakllari samaradorligini oshirish maqsadida kameral nazorat natijalari bo’yicha aniqlangan tafovutlar yuzasidan soliq to’lovchilar tomonidan asoslar taqdim etilmagan taqdirda, soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar summalarini sud tartibida undirish joriy etilmoqda. Shuningdek, o’tkazilgan kameral nazorat natijalari bo’yicha aniqlangan tafovutlar yuzasidan soliq to’lovchilar tomonidan asoslar taqdim etilmagan taqdirda, soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar summalarini sud tartibida undirish joriy etiladi. Ortiqcha to’langan soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni qaytarish yoki hisobga olish soliq to’lovchi vakolatli organlarga murojaat etgan sanadan boshlab 15 ish kuni ichida amalga oshiriladi. Bundan tashqari, xo’jalik yurituvchi sub’ektlar o’rtasida “sog’lom raqobat”ni ta’minlash va “xufiyona biznes” yuritishga barham berish maqsadida: • davlat soliq xizmati organlariga kirim hujjatlarini rasmiylashtirmasdan tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) realizatsiya qiladigan xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning hisobvaraqlari bo’yicha operatsiyalarni 5 bank kunigacha bo’lgan muddatga vaqtinchalik to’xtatib turish vakolati berilmoqda; • soliq organlariga hisob-kitoblar haqidagi ma’lumotlarning onlayn rejimida berilishini ta’minlaydigan nazorat-kassa mashinalarini qo’llash orqali naqd pul tushumi ustidan avtomatlashtirilgan nazorat tizimi joriy etilmoqda. Bu tizim avvalo Toshkent, Nukus shaharlarida va viloyat markazlarida joriy etish etiladi va Respublikaning qolgan hududlarida mazkur tizim bosqichma-bosqich kiritiladi. Bundan tashqari, soliq tekshiruvi ob’ektlarini samarali tanlab olish uchun soliqqa oid huquqbuzarliklarni sodir etish xavflarini tahlil qilish, shuningdek soliq organlari 10

tomonidan yuqori likvidli mahsulotlar haqiqiy ishlab chiqarish hajmining doimiy hisobi va nazoratini amalga oshirish bo’yicha ixtisoslashtirilgan avtomatlashtirilgan tizim joriy etiladi. Davlat soliq xizmati organlari xo’jalik yurituvchi sub’ektlar xodimlarining hisobotdagi va haqiqiy soni muvofiqligi ustidan tizimli monitoringni amalga oshiradi, natijasi bo’yicha soliq solinadigan bazani aniqlashtiradi. 3.Soliq tekshiruvlarining mohiyati va turlari Soliq tekshiruvi davlat soliq xizmati organlari tomonidan, qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda esa, prokuratura organlari tomonidan amalga oshiriladigan soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarining bajarilishini tekshirishdir. Soliq tekshiruvi soliq to’lovchining moliya-xo’jalik faoliyati tekshiruvi (taftishi) va qisqa muddatli tekshiruv shaklida amalga oshiriladi. Soliq to’lovchining moliya-xo’jalik faoliyati tekshiruvi (taftishi) soliq to’g’risidagi qonun hujjatlariga rioya etilishi ustidan nazoratni amalga oshirish maqsadida soliq to’lovchining buxgalteriya, moliya, statistika, bank hujjatlari hamda boshqa hujjatlarini o’rganish va taqqoslashdir. Qisqa muddatli tekshiruv soliq to’lovchining moliya-xo’jalik faoliyatini tekshirish bilan bog’liq bo’lmagan, uning ayrim operasiyalarining soliq to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiqligi tekshiruvidir. Davlat soliq xizmati organlarining mansabdor shaxslari va soliq to’lovchi soliq tekshiruvlarining ishtirokchilari hisoblanadi 2 . Soliq tekshiruvlarida soliq to’lovchining vakili ham ishtirok etishi mumkin. Shuningdek, qonunchilikda ko’zda tutilgan holatlarda soliq tekshiruviga soliq tekshiruvi natijasidan manfaatdor bo’lmagan ekspert, tarjimon va xolislar jalb etilishi mumkin. Tadbirkorlik faoliyati sub’ektlari birlashmalarining a’zosi bo’lgan tadbirkorlik sub’ektlari faoliyatining soliq tekshiruvlari tadbirkorlik faoliyati sub’ektlari so’roviga ko’ra mazkur birlashmalar vakillarining ishtirokida amalga oshirilishi mumkin. 2 O‘zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksi, 87 modda 11

O’zbekiston Respublikasining 2017 yil 29 dekabrdagi «Tadbirkorlik faoliyatining jadal rivojlanishini ta’minlashga, xususiy mulkni har tomonlama himoya qilishga va ishbilarmonlik muhitini sifat jihatidan yaxshilashga doir qo’shimcha chora-tadbirlar qabul qilinganligi munosabati bilan O’zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga o’zgartish va qo’shimchalar kiritish to’g’risida»gi O’RQ-418-sonli qonuniga binoan Soliq kodeksiga bir qator o’zgartirish va qo’shimchalar kiritildi. Jumladan soliq tekshiruvining muqobil tekshiruv turi bekor qilindi. Bugungi kunda amaliyotda soliq tekshiruvlari quyidagi turlarga bo’linadi 3 : • rejali soliq tekshiruvi; • rejadan tashqari soliq tekshiruvi. Soliq to’lovchi moliya-xo’jalik faoliyatining rejali soliq tekshiruvi (taftishi) tekshiruvlarni amalga oshirishning nazorat qiluvchi organlar faoliyatini muvofiqlashtiruvchi maxsus vakolatli organ tomonidan tasdiqlangan muvofiqlashtirish rejasi asosida o’tkaziladigan tekshiruvdir. Rejadan tashqari soliq tekshiruvi esa yuridik shaxs tugatilishi munosabati bilan o’tkaziladigan soliq to’lovchi moliya-xo’jalik faoliyatining soliq tekshiruvi (taftishi), shuningdek jismoniy va yuridik shaxslarning qonun hujjatlari buzilganligi faktlari to’g’risidagi murojaatlari asosida nazorat qiluvchi organlar faoliyatini muvofiqlashtiruvchi maxsus vakolatli organ qaroriga ko’ra o’tkaziladigan qisqa muddatli tekshiruvdir. Rejali soliq tekshiruvini o ’ tkazish uchun quyidagilar asos bo ’ ladi : • tekshiruvlarni amalga oshirishning muvofiqlashtirish rejasidan olingan , nazorat qiluvchi organlar faoliyatini muvofiqlashtiruvchi maxsus vakolatli organ yoki uning tegishli hududiy bo ’ linmasi tomonidan berilgan ko ’ chirma . Bunda ko ’ chirma uning asliga to ’ g ’ ri ekanligi ko ’ rsatilgan holda tegishli imzo va muhr bilan tasdiqlangan bo ’ lishi lozim ; 3 O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi 86 modda, O‘RQ-418-sonli qonuniga binoan kiritilgan o‘zgartirish bilan 12

• tekshiruvlarni amalga oshirishning muvofiqlashtirish rejasi asosida davlat soliq xizmati organining tekshiruvni maqsadlari , tekshiruvchi mansabdor shaxslar tarkibi , tekshiriladigan davr va tekshiruv o ’ tkazish muddatlari ko ’ rsatilgan buyrug ’ i . Rejadan tashqari soliq tekshiruvini o ’ tkazish uchun esa quyidagilar asos bo ’ ladi :  nazorat qiluvchi organlar faoliyatini muvofiqlashtiruvchi maxsus vakolatli organning tekshiriladigan ob ’ ektning nomi , soliq to ’ lovchining identifikatsiya raqami , tekshiruvning maqsadlari , tekshiruv o ’ tkazish muddatlari va uni asoslovchi sabablar ko ’ rsatilgan tekshiruv o ’ tkazish to ’ g ’ risidagi qarori ; • davlat soliq xizmati organining nazorat qiluvchi organlar faoliyatini muvofiqlashtiruvchi maxsus vakolatli organ qarori asosida chiqargan tekshiruvni o ’ tkazish maqsadlari , muddatlari va tekshiruvchi mansabdor shaxslar tarkibi ko ’ rsatilgan holdagi buyrug ’ i . Bozorlarning , savdo komplekslarining hududlarida va ularga tutash bo ’ lgan avtotransport vositalarini vaqtincha saqlash joylarida bir martalik yig ’ imlar , ijara haqi to ’ liq tushishiga va topshirilishi hisobga olinishiga , fiskal xotirali nazoratkassa mashinalaridan , to ’ lovlarni plastik kartochkalar asosida qabul qilish bo ’ yicha hisob - kitob terminallaridan foydalanilishiga , shuningdek savdo va xizmat ko ’ rsatish qoidalariga rioya etilishiga taalluqli qisqa muddatli tekshiruvlar o ’ tkazish uchun quyidagilar asos bo ’ ladi : • nazorat qiluvchi organlar faoliyatini muvofiqlashtiruvchi maxsus vakolatli organning tekshiruv o ’ tkazish to ’ g ’ risidagi tekshiriladigan ob ’ ektning nomi , soliq to ’ lovchining identifikatsiya raqami , tekshiruvning maqsadlari , tekshiruv o ’ tkazish muddatlari va uni asoslovchi sabablar ko ’ rsatilgan qarori ; • davlat soliq xizmati organining qonun hujjatlarida vakolat berilgan bo ’ linmasi boshlig ’ ining nazorat qiluvchi organlar faoliyatini muvofiqlashtiruvchi maxsus vakolatli organning qarori asosida chiqarilgan , tekshiruv o ’ tkazish maqsadlari , muddatlari va tekshiruvchi mansabdor shaxslarning tarkibi ko ’ rsatilgan holdagi buyrug ’ i . Tugatilayotgan yuridik shaxsni rejadan tashqari soliq tekshiruvidan o ’ tkazish uchun quyidagilar asos bo ’ ladi : 13

• tugatuvchining yoki yuridik shaxslarni davlat ro ’ yxatidan o ’ tkazuvchi organning yuridik shaxs tugatilishi to’g’risidagi yozma bildirishi; • davlat soliq xizmati organining tekshiruv maqsadlari, tekshiruv o’tkaziladigan muddatlar va tekshiruvchi mansabdor shaxslar tarkibi ko’rsatilgan buyrug’i. Davlat soliq xizmati organi rejali soliq tekshiruvi o’tkazishning boshlanishi haqida tekshiruvni o’tkazish boshlanishidan kamida o’ttiz kalendar kun oldin tadbirkorlik sub’ektini tekshiruvdan o’tkazish muddatlari va predmetini ko’rsatgan holda, yozma shaklda xabardor qilishi shart. Tadbirkorlik sub’ekti tomonidan belgilangan tartibda taqdim etilgan moliya va soliq hisobotini, shuningdek tadbirkorlik sub’ektining faoliyati to’g’risida davlat soliq xizmati organida mavjud bo’lgan boshqa hujjatlarni o’rganish hamda tahlil etish asosida o’tkaziladigan kameral nazorat natijalari bo’yicha qoidabuzarliklar aniqlangan hollardagina davlat soliq xizmati organlari tadbirkorlik sub’ektlarining moliya-xo’jalik faoliyatini tekshirish tashabbusi bilan chiqishi mumkin. Soliq tekshiruvi davlat soliq xizmati organi rahbari yoki rahbar o’rinbosari tomonidan tasdiqlangan soliq tekshiruvi o’tkazish dasturiga muvofiq amalga oshiriladi. Soliq tekshiruvini o’tkazish dasturida quyidagilar ko’rsatilishi kerak: • soliq tekshiruvi o’tkazilayotganda o’rganiladigan masala yoki masalalar doirasi; • soliq tekshiruvi soliq to’g’risidagi qaysi qonun hujjatlariga rioya etilishini o’rganish uchun o’tkaziladigan bo’lsa, shu qonun hujjatlarining ro’yxati; 14

tekshiruv turidan kelib chiqqan holda boshqa ma’lumotlar. Soliq tekshiruvini o’tkazish dasturini tuzish qoidalari nazorat qiluvchi organlar faoliyatini muvofiqlashtiruvchi maxsus vakolatli organ bilan kelishilgan holda O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan belgilanadi. Soliq tekshiruvi soliq to’lovchining tekshiruv o’tkazilayotgan yildan bevosita oldingi ko’pi bilan besh kalendar yildagi faoliyatini qamrab olishi mumkin. Bunda tadbirkorlik sub’ektlarining moliya-xo’jalik faoliyatini rejali tekshirishlar faqat oxirgi rejali tekshirishdan keyingi, lekin yangi tekshirish o’tkazilayotgan yildan bevosita oldingi besh kalendar yildan ko’p bo’lmagan davrni qamrab oladi. Soliq tekshiruvlari o’tkazilayotganda davlat soliq xizmati organlari belgilangan tartibda soliq to’lovchining hududi va joylarini tekshirishga, mol-mulkni inventarizatsiya qilishga, hujjatlarni talab qilib olishga, hujjatlar va predmetlarni olib qo’yishga, soliqto’lovchidan, shuningdek soliq to’lovchining rahbarlik vazifalarini yoki buxgalteriya hisobi va moliyaviy boshqaruvini amalga oshirayotgan shaxslardan, boshqa moddiy javobgar xodimlaridan tushuntirishlar olishga, bankdagi hisobvaraqlari bo’yicha operatsiyalarni to’xtatib turish choralarini ko’rishga, ekspertni jalb etish va ekspertiza tayinlashga, soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarining aniqlangan buzilishlari bartaraf etilishini talab qilishga, onun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa harakatlarni amalga oshirishga haqlidir. Soliq tekshiruvlari o’tkazilayotgan davrda tekshirilayotgan davrning soliq hisobotiga soliq to’lovchi tomonidan o’zgartishlar va qo’shimchalar kiritilishiga yo’l qo’yilmaydi. Soliq tekshiruvini o’tkazish muddati o’ttiz kalendar kunidan oshmasligi kerak. Alohida hollarda bu muddat nazorat qiluvchi organlar faoliyatini muvofiqlashtiruvchi maxsus vakolatli organning qarori bilan uzaytirilishi mumkin, bunda ushbu qoida mikrofirmalar, kichik korxonalar va fermer xo’jaliklari - kichik tadbirkorlik sub’ektlariga nisbatan tatbiq etilishi mumkin emas. Soliq tekshiruvi muddatlarini uzaytirish davlat soliq xizmati organining qo’shimcha buyrug’i bilan rasmiylashtirilib, unda oldingi buyruqning ro’yxatdan o’tkazish 15

raqami hamda sanasi, tekshiruv o’tkazishga ilgari jalb qilingan mansabdor shaxslarning familiyasi, ismi, otasining ismi ko’rsatiladi. Qisqa muddatli tekshiruv o’tkazish muddati bir ish kunidan oshmasligi kerak. Qisqa muddatli tekshiruv o’tkazish muddatini uzaytirishga yo’l qo’yilmaydi. Davlat soliq xizmati organlari tomonidan boshqa tumanlarda (shaharlarda) davlat ro’yxatidan o’tgan tadbirkorlik subyektlarida soliq tekshiruvlari o’tkazish, ularning ishlab chiqarish binolari, savdo nuqtalari va xizmatlar ko’rsatish (ishlar bajarish) joyi qaerda joylashganligidan qat’i nazar, takrorlashga yo’l qo’yilmagan holda, tadbirkorlik subyekti davlat ro’yxatidan o’tkazilgan joydagi tegishli davlat soliq xizmati organlari bilan bir vaqtda amalga oshiriladi. 4. Soliq tekshiruvlarini o’tkazish tartibi Soliq organlari tomonidan soliq tekshiruvlarini o’tkazish jarayonida O’zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksiga amal qilinadi, ya’ni ushbu kodeksning 15-bobida soliq tekshiruvlarini o’tkazish tartibi keltirilgan. Soliq tekshiruvini o’tkazishning boshlanishi. Davlat soliq xizmati organining mansabdor shaxsi soliq tekshiruvini o’tkazishni boshlashdan oldin, naqd pul tushumlariga taalluqli masalalar yuzasidan qisqa muddatli tekshiruv o’tkazilayotganda esa soliq tekshiruvi tugallanguniga qadar: • soliq to’lovchini soliq tekshiruvining maqsadi bilan tanishtirishi; • o’z xizmat guvohnomasini, shuningdek tekshirishlarni o’tkazishga ruxsat berilganligi to’g’risidagi maxsus guvohnomasini ko’rsatishi; • qonun hujjatlarida belgilangan tartibda tekshirishlarni qayd etish daftarini to’ldirishi; • soliq to’lovchiga xo’jalik yurituvchi sub’ektlar faoliyatini tekshirishlarni amalga oshirishning muvofiqlashtirish rejasidan ko’chirma nusxasini yoki nazorat qiluvchi organlar faoliyatini muvofiqlashtiruvchi maxsus vakolatli organning rejadan tashqari soliq tekshiruvi o’tkazish to’g’risidagi qarori ko’chirma nusxasini, shuningdek davlat soliq xizmati organining tegishli soliq tekshiruvi tayinlanganligi 16

to’g’risidagi buyrug’ining hamda soliqtekshiruvini o’tkazish dasturining ko’chirma nusxalarini topshirib, tilxat olishi shart. Soliq tekshiruvini o’tkazishga asos bo’ladigan hujjatlarni soliq to’lovchiga topshirilgan payt soliq tekshiruvini o’tkazish boshlangan payt deb hisoblanadi. Soliq to’lovchining mazkur hujjatlarni olishdan bosh tortganligi soliq tekshiruvini bekor qilish uchun asos bo’lmaydi. Soliq to’lovchi mazkur hujjatlarni olishdan bosh tortgan taqdirda, davlat soliq xizmati organi mansabdor shaxsi tomonidan uning o’zi va soliq to’lovchi imzolaydigan dalolatnoma tuziladi. Soliq to’lovchi ushbu dalolatnomani imzolashdan bosh tortgan taqdirda, bu haqda dalolatnomaga tegishli yozuv kiritiladi. Bunday holda dalolatnoma imzolangan payt soliq tekshiruvini o’tkazishning boshlanishi hisoblanadi. Davlat soliq xizmati organi mansabdor shaxslarining soliq tekshiruvi o’tkaziladigan hududga va joyga kirishi . Soliq to’lovchi davlat soliq xizmati organining mansabdor shaxslarini quyidagi hollarda soliq tekshiruvini o’tkazish uchun hududga va joylarga qo’ymaslikka haqli, agar: • soliq tekshiruvini o’tkazishga asos bo’ladigan hujjatlar topshirilmagan yoki belgilangan tartibda rasmiylashtirilmagan bo’lsa; tekshiruvchi mansabdor shaxs tekshiruvni tayinlash to’g’risidagi buyruqda ko’rsatilmagan, o’z xizmat guvohnomasini va tekshirishlarni o’tkazishga ruxsat berilganligi to’g’risidagi maxsus guvohnomasini ko’rsatmagan bo’lsa; • soliq tekshiruvini o’tkazishning buyruqda ko’rsatilgan muddatlari boshlanmagan yoki o’tib ketgan bo’lsa; • tekshiruvchi mansabdor shaxs tekshiruvlarni qayd etish daftarini to’ldirishdan bosh tortsa. Davlat soliq xizmati organining soliq tekshiruvini o’tkazayotgan mansabdor shaxslariga soliq to’lovchining hududiga va joyiga kirishiga to’sqinlik qilganlik, xuddi shuningdek davlat soliq xizmati organi mansabdor shaxslarining o’z xizmat vazifalarini bajarishiga to’sqinlik qilganlik qonunda nazarda tutilgan javobgarlikka sabab bo’ladi. 17

Davlat soliq xizmati organi mansabdor shaxslarining o’z xizmat vazifalarini bajarishiga to’sqinlik qilganlik uchun javobgarlikka tortilganlik soliq tekshiruvini bekor qilish uchun asos bo’lmaydi. Soliq tekshiruvini o’tkazayotgan davlat soliq xizmati organi mansabdor shaxslarining qonunda belgilangan hollardan yoki sud qarori asosida amalga oshiriladigan hollardan boshqa hollarda turar joylarga ularda yashovchi jismoniy shaxslarning xohish-irodasidan tashqari yoki unga qarshi tarzda kirishiga yo’l qo’yilmaydi. Hududlar va joylarni ko’zdan kechirish. Mol-mulkni inventarizatsiyadan o’tkazish. Soliq tekshiruvini o’tkazayotgan davlat soliq xizmati organining mansabdor shaxslari, zarurat bo’lganda, soliq to’lovchi tomonidan daromadlar olish uchun foydalanilayotgan yoki soliq solish ob’ektlari bilan bog’liq hududlarni, ishlab chiqarish, omborxona, savdo binolarini hamda boshqa binolar, shu jumladan joylarni ko’zdan kechirishi, shuningdek soliq to’lovchining mol-mulkini inventarizatsiyadan o’tkazishi mumkin. Ko’zdan kechirish o’tkazilayotganda soliq tekshiruvi qaysi shaxsga nisbatan amalga oshirilayotgan bo’lsa, o’sha shaxs yoki uning vakili qatnashishga haqli. Ko’zdan kechirish o’tkazilayotganda zarur hollarda foto va kinosuratga olinishi, videoyozuvga tushirilishi, hujjatlardan ko’chirma nusxalar olinishi mumkin, bu haqda bayonnomada ko’rsatiladi. Soliq tekshiruvlarini o’tkazish vaqtida mol-mulkni inventarizatsiyadan o’tkazish buxgalteriya hisobi to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladi. Hujjatlarni talab qilib olish. Davlat soliq xizmati organining soliq tekshiruvini o’tkazayotgan mansabdor shaxslari tekshirilayotgan soliq to’lovchidan soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni hisoblab chiqarish, to’lash bilan bog’liq, tekshiruv maqsadlariga tegishli va tekshirilayotgan davrga taalluqli hujjatlarni talab qilib olishga haqli. Hujjatlarni va predmetlarni olib qo’yish. Soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari buzilganligidan dalolat beruvchi hujjatlar va huquqbuzarlik predmetlari soliq tekshiruvini o’tkazayotgan davlat soliq xizmati organi mansabdor shaxsining asoslantirilgan qarori asosida olib qo’yilishi mumkin. Shuningdek, soliq 18

to’lovchining faoliyatini to’xtatib qo’yishga olib keladigan hujjatlar va predmetlarni olib qo’yish faqat sud qarori asosida amalga oshiriladi. Hujjatlar va predmetlarni tungi vaqtda - soat 23-00 dan 6-00 gacha - olib qo’yish hamda soliq tekshiruviga taalluqli bo’lmagan hujjatlar va predmetlarni olib qo’yish man etiladi. Davlat soliq xizmati organining mansabdor shaxsi hujjatlarni va predmetlarni olib qo’yish to’g’risidagi qarorni taqdim etadi hamda ishtirok etayotgan shaxslarga ularning huquq va majburiyatlarini tushuntiradi hamda ularni ixtiyoriy ravishda topshirishni taklif etadi, u bosh tortgan taqdirda esa majburan olib qo’yish choralarini ko’radi. H ujjatlar asl nusxa yoki soliq to’lovchining imzosi va muhri bilan (muhr mavjud bo’lgan taqdirda) tasdiqlangan ko’chirma nusxalar ko’rinishida olib qo’yiladi. Hujjatlar va predmetlarni olib qo’yish to’g’risidagi bayonnoma ikki nusxada tuziladi, ulardan biri hujjatlar va predmetlar kimdan olib qo’yilgan bo’lsa, o’sha shaxsga topshirilib, tilxat olinadi. Bayonnomani qabul qilishdan bosh tortilgan taqdirda, davlat soliq xizmati organining mansabdor shaxsi bu haqda bayonnomaga tegishli yozuv kiritadi. Bunday holda bayonnomaning bir nusxasi hujjatlari va predmetlari olib qo’yilgan shaxsga pochta orqali buyurtma xat bilan yuboriladi hamda u jo’natilgan kundan e’tiboran uch kun o’tganidan so’ng topshirilgan hisoblanadi. Soliq to’lovchining banklardagi hisobvaraqlari bo’yicha operatsiyalarni to’xtatib turish. Soliq to’lovchining banklardagi hisobvara є lari bo’yicha operatsiyalarni to’xtatib turish faqat sud qarori asosida amalga oshiriladi, jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirish va terrorizmni moliyalashtirish aniqlangan hollar bundan mustasno. Davlat soliq xizmati organi soliq to’lovchining banklardagi hisobvaraqlari bo’yicha operatsiyalarni to’xtatib turish to’g’risidagi ariza bilan sudga quyidagi hollarda murojaat qilishga haqli: • soliq tekshiruvini o’tkazishga soliq to’lovchi tomonidan to’sqinlik qilinganda yoki daromadlar olish uchun foydalanilayotgan yoxud soliq solish ob’ektini saqlash 19

bilan bog’liq hududlarni, binolarni, shu jumladan joylarni ko’zdan kechirish uchun davlat soliq xizmati organining mansabdor shaxslarini kiritish soliq to’lovchi tomonidan rad etilganda; • soliq to’lovchi qayd etilgan manzilda bo’lmaganda; soliq to’lovchi tomonidan soliq hisoboti va (yoki) moliyaviy hisobot, kameral nazorat natijalari bo’yicha tafovutlarning asoslari yoxud aniqlashtirilgan soliq hisoboti belgilangan muddatda taqdim etilmaganda. Ekspertiza. Zarur hollarda, soliq tekshiruvlarini o’tkazishda ishtirok etish uchun ekspert jalb etilishi va ekspertiza tayinlanishi mumkin. Yuzaga kelgan masalalarni tushuntirish uchun fan, san’at, texnika va boshqa sohalar bo’yicha maxsus bilim talab etilgan taqdirda ekspertiza tayinlanadi. Ekspertiza tayinlash to’g’risidagi qaror tekshiruv o’tkazayotgan mansabdor shaxsning iltimosnomasi asosida davlat soliq xizmati organining rahbari tomonidan qabul qilinadi. Qarorda ekspertizani tayinlash uchun asoslar, ekspertiza o’tkazishi kerak bo’lgan tashkilotning nomi yoki ekspertning familiyasi, ismi, otasining ismi, ekspert oldiga qo’yilgan masalalar va ekspert ixtiyoriga beriladigan materiallar ko’rsatiladi. Shaxsni ekspert sifatida jalb etish davlat soliq xizmati organi va ekspert o’rtasida ekspertiza o’tkazish to’g’risida shartnoma tuzish asosida amalga oshiriladi. Ekspert, agar unga berilgan materiallar yetarli bo’lmasa, xulosa berishni rad etishi mumkin. Ekspert xulosani o’z nomidan yozma shaklda beradi va unda uning o’zi o’tkazgan tekshirishlar, shu tekshirishlar natijasida qilingan xulosalar hamda o’rtaga qo’yilgan masalalarga asoslantirilgan javoblar bayon etiladi. Tarjimonning ishtiroki. Zarur hollarda soliq tekshiruvida ishtirok etish uchun ishning natijasidan manfaatdor bo’lmagan, tarjima qilish uchun zarur darajada til biladigan yoxud kar yoki soqov jismoniy shaxsning imo-ishoralarini tushunadigan tarjimon jalb etilishi mumkin. Tarjimonni jalb etish davlat soliq xizmati organi va tarjimon o’rtasida shartnoma tuzish asosida amalga oshiriladi. Xolislar ishtiroki . Soliq tekshiruvi doirasidagi harakatlar amalga oshirilayotganda soliq tekshiruvining natijasidan manfaatdor bo’lmagan har qanday voyaga yetgan 20

jismoniy shaxslar xolislar sifatida jalb etilishi mumkin. Davlat soliq xizmati organlari xodimlarining xolislar sifatida ishtirok etishiga yo’l qo’yilmaydi. Xolislar o’z ishtirokida amalga oshirilgan harakatlarning holati, mazmuni va natijalarini bayonnomada tasdiqlashlari shart. Ular sodir etilgan harakatlar yuzasidan o’z fikr- mulohazalarini bayon etishga haqli, bu fikr-mulohaza bayonnomaga kiritib qo’yilishi kerak. Soliq tekshiruvini o’tkazish doirasida harakatlar amalga oshirilganda tuziladigan bayonnomaga qo’yiladigan talablar. S oliq tekshiruvi doirasida harakatlar amalga oshirilganda qonunchilikda ko’zda tutilgan hollarda bayonnoma tuziladi. Harakatlarning amalga oshirilishida ishtirok etgan barcha shaxslar bayonnomani o’qib chiqadilar. Mazkur shaxslar o’z fikr-mulohazalarini bayon etishga haqli va bu fikr-mulohazalar bayonnomaga kiritilishi yoki soliq tekshiruvi materiallariga qo’shib qo’yilishi lozim. Bayonnoma davlat soliq xizmati organining bayonnomani tuzgan mansabdor shaxsi, shuningdek harakatlarni amalga oshirishda ishtirok etgan va (yoki) hozir bo’lgan shaxslar tomonidan imzolanadi. Bayonnomaga fotosuratlar va negativlar, kinolentalar, videoyozuvlar hamda harakatlar amalga oshirilganda bajarilgan boshqa materiallar ilova qilinishi mumkin. Soliq tekshiruvi natijalarini rasmiylashtirish. Davlat soliq xizmati organining mansabdor shaxslari tomonidan soliq tekshiruvi natijalari bo’yicha soliqtekshiruvi dalolatnomasi tuziladi. Agar soliq tekshiruvi tugallanganida soliq to’g’risidagi qonun hujjatlari buzilganligi aniqlangan bo’lmasa, bu haqda soliq tekshiruvi dalolatnomasida qayd etiladi. Soliq tekshiruvi dalolatnomasi kamida uch nusxada tuziladi va barcha nusxalari davlat soliq xizmati organlarining soliq tekshiruvini o’tkazayotgan mansabdor shaxslari tomonidan imzolanadi. Soliq tekshiruvi dalolatnomasining bir nusxasi soliq to’lovchiga topshiriladi. Soliq to’lovchi soliq tekshiruvi dalolatnomasini olganda dalolatnomaning barcha nusxalariga uni olgan sanani ko’rsatgan holda imzo qo’yishi shart. Soliq tekshiruvi dalolatnomasining davlat soliq xizmati organida qolgan nusxalari soliq tekshiruvi materiallariga qo’shib qo’yiladi. 21

Soliq to’lovchining soliq tekshiruvi dalolatnomasidagi imzosi uning soliq tekshiruvi natijalaridan rozi ekanligini anglatmaydi. Soliq to’lovchi soliq tekshiruvi dalolatnomasini olishdan bosh tortgan taqdirda davlat soliq xizmati organining mansabdor shaxsi bu haqda soliq tekshiruvi dalolatnomasiga tegishli yozuv kiritadi. Mazkur holda soliq tekshiruvi dalolatnomasining bir nusxasi soliq to’lovchiga pochta orqali buyurtma xat bilan yuboriladi va shu paytdan e’tiboran soliq tekshiruvi tugallangan hisoblanadi. Soliq tekshiruvini o’tkazish uchun asos bo’lgan hujjatlarning nusxalari, soliq tekshiruvi doirasida sodir etilgan harakatlar to’g’risidagi bayonnomalar, inventarizatsiya dalolatnomalari, ekspertlarning xulosasi, soliq tekshiruvi o’tkazish paytida olingan materiallar, shuningdek soliq tekshiruvi doirasida harakatlar sodir etilganligini tasdiqlovchi boshqa hujjatlar soliq tekshiruvi dalolatnomasiga qo’shib qo’yilishi lozim. Soliq tekshiruvi materiallari O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi belgilagan tartibga binoan soliq to’lovchi davlat ro’yxatidan o’tkazilgan joydagi davlat soliq xizmati organida soliq tekshiruvi tugallangan kundan e’tiboran keyingi ish kunidan kechiktirmasdan ro’yxatdan o’tkazilishi lozim. Soliq tekshiruvi materiallarining davlat soliq xizmati organi tomonidan ko’rib chiqilishi. Soliq tekshiruvi materiallari davlat soliq xizmati organining rahbari yoki rahbar o’rinbosari tomonidan soliq tekshiruvi tugagan kundan e’tiboran o’n ish kuni o’tgach, biroq o’n besh ish kunidan kechiktirmasdan ko’rib chiqiladi. 22

Soliq tekshiruvi materiallari ko’rib chiqilayotganda hisoblangan yoki ortiqcha to’langan soliq va boshqa majburiy to’lovlar miqdori, soliqto’g’risidagi qonun hujjatlari buzilganligi alomatlari mavjudligi, qo’llanilayotgan moliyaviy sanksiyalarning miqdori va xususiyati, sodir etilgan soliqqa oid huquqbuzarlik uchun javobgarlikni yengillashtiruvchi yoki og’irlashtiruvchi holatlar, ma’muriy huquqbuzarlik yoki jinoyat alomatlarining mavjudligi, shuningdek soliq tekshiruvi materiallarini ko’rib chiqish uchun ahamiyatga molik boshqa holatlar aniqlanadi. Soliq to’lovchi soliq tekshiruvi dalolatnomasi bo’yicha o’zining yozma tushuntirishlarini yoki e’tirozlarini soliq tekshiruvi tugagan kundan e’tiboran o’n ish kuni ichida taqdim etishga haqli. Mazkur holda soliq tekshiruvi materiallari soliq to’lovchining mansabdor shaxslari ishtirokida ko’rib chiqiladi. Davlat soliq xizmati organi tekshiruv materiallarini ko’rib chiqish sanasi, vaqti va joyi to’g’risida soliq to’lovchini ko’rib chiqishdan kamida ikki ish kuni oldin xabardor qiladi. Agar soliq to’lovchi soliq tekshiruvi materiallarini ko’rib chiqishga uzrli sabablarga ko’ra kela olmasligi to’g’risida davlat soliq xizmati organini xabardor qilgan bo’lsa, davlat soliq xizmati organining rahbari yoki rahbar o’rinbosari soliq tekshiruvi materiallarini ko’rib chiqishni uch ish kunidan ko’p bo’lmagan muddatga kechiktirish to’g’risida qaror qabul qiladi, bu haqda soliq to’lovchi xabardor qilinadi. Agar soliq to’lovchi takroriy xabarnomaga qaramasdan soliq tekshiruvi materiallarini ko’rib chiqishga kelmasa, mazkur materiallar, shu jumladan soliq to’lovchi tomonidan taqdim etilgan tushuntirishlar va e’tirozlar uning ishtirokisiz ko’rib chiqiladi. Soliq tekshiruvi materiallari soliq to’lovchining ishtirokida ko’rib chiqilganda bayonnoma soliq tekshiruvi materiallarini ko’rib chiqqan mansabdor shaxs, soliq to’lovchi, shuningdek ularni ko’rib chiqishda ishtirok etgan boshqa shaxslar tomonidan imzolanadi. Soliq to’lovchi bayonnomani imzolashdan bosh tortganda yoxud soliq tekshiruvi materiallari uning ishtirokisiz ko’rib chiqilganda bu haqda bayonnomaga tegishli yozuv kiritiladi. Soliq tekshiruvi materiallari soliq to’lovchining ishtirokida ko’rib chiqilganda bayonnoma uch nusxada tuziladi, ulardan bir nusxasi soliqto’lovchiga beriladi. 23

Soliq to’lovchi bayonnomani olganda bayonnomaning barcha nusxalariga uni olgan sanani ko’rsatgan holda imzo qo’yishi shart. Soliqto’lovchi bayonnomani olishdan bosh tortgan taqdirda davlat soliq xizmati organining mansabdor shaxsi bu haqda bayonnomaga tegishli yozuv kiritadi. Soliq tekshiruvi materiallarini ko’rib chiqish bayonnomasining davlat soliq xizmati organida qolgan barcha nusxalari soliq tekshiruvi materiallariga qo’shib qo’yiladi. Davlat soliq xizmati organining soliq tekshiruvi materiallarini ko’rib chiqish natijalari bo’yicha qarori . Davlat soliq xizmati organining rahbari yoki rahbar o’rinbosari soliq tekshiruvi materiallari ko’rib chiqilganidan keyin besh ish kunidan kechiktirmasdan quyidagilarni nazarda tutuvchi qaror qabul qiladi: • soliqlar, boshqa majburiy to’lovlarni va penyani hisoblashni yoki buni rad etishni; • soliq to’lovchini soliqqa oid huquqbuzarlik sodir etganligi uchun javobgarlikka tortishni yoki buni rad etishni. 5. Davlat organlarining soliq nazoratini olib borishdagi vazifa va funksiyalari O’zbekiston Respublikasi Prezidentining «Davlat soliq xizmati organlari faoliyatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida» 2017 yil 1 avgustdagi PQ3168-son qarorini b ajarish yuzasidan va davlat soliq xizmati organlari faoliyatini huquqiy tartibga solishni yanada takomillashtirish maqsadida Vazirlar Mahkamasining 2017 yil 28 avgustdagi 677-sonli “Davlat soliq xizmati organlari faoliyatini huquqiy tartibga solishni yanada takomillashtirish to’g’risida”gi qaroriga muvofiq “O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi to’g’risida Nizom” 4 yangitdan tasdiqlandi. Ushbu nizomga muvofiq Davlat soliq qo’mitasi soliq to’g’risidagi qonun hujjatlariga rioya etilishini, davlatning iqtisodiy manfaatlari va mulkiy huquqlari himoya qilinishini ta’minlash sohasidagi nazorat 4 Izoh: dastlab ushbu nizom Vazirlar Mahkamasining 2000 yil 5 maydagi 180-son Qaroriga muvofiq qabul qilingan edi 24

bo’yicha respublika davlat boshqaruvi organi hisoblanadi va o’z faoliyatida O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga bo’ysunadi. Davlat soliq qo’mitasi soliq nazorati bo’yicha bir qator vazifalarni hamda ushbu vazifalarga muvofiq funktsiyalarni bajaradi: a) davlat soliq siyosatini amalga oshirish sohasida: • soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning O’zbekiston Respublikasi Davlat byudjetiga, davlat maqsadli jamg’armalariga va byudjetdan tashqari jamg’armalarga tushishi prognozini ishlab chiqishda qatnashadi; • belgilangan tartibda O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi hamda boshqa vazirliklari va idoralari bilan birgalikda soliq qonunchiligiga muvofiq soliq solish masalalari bo’yicha idoraviy normativ-huquqiy hujjatlarni ishlab chiqadi va tasdiqlaydi; • soliq hisobotlari hamda soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni hisoblab chiqish, to’lash bilan bog’liq boshqa hujjatlar shakllarini ishlab chiqadi va belgilangan tartibda tasdiqlaydi; b) soliq sohasidagi qonun hujjatlariga rioya etilishi, soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning to’g’ri hisoblab chiqilishi, to’liq va o’z vaqtida to’lanishi yuzasidan ta’sirchan nazoratni ta’minlash sohasida: • soliq to’lovchilar faoliyatini belgilangan tartibda soliq bo’yicha tekshiradi, shuningdek jamg’arib boriladigan pensiya majburiy badallarining to’g’ri hisoblab chiqilishini, xo’jalik yurituvchi subyektlar tomonidan ularning fuqarolarning yakka tartibdagi jamg’arib boriladigan pensiya hisob raqamlariga to’liq va o’z vaqtida to’lanishini tekshiradi; • davlat soliq xizmati organlari tomonidan xo’jalik yurituvchi subyektlar faoliyatini tekshirishning qonun hujjatlarida belgilangan tartibiga rioya qilinishi yuzasidan nazoratni amalga oshiradi; • yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan valyuta eksport-import operatsiyalarini amalga oshirishda qonun hujjatlariga qat’iy rioya etilishini belgilangan tartibda nazorat qiladi; 25

• soliq to’lovchilardan yoki ularning mansabdor shaxslaridan tushuntirish xatlari oladi, soliq to’lovchining mol-mulki mavjudligini tekshiradi, shuningdek hududlarni, ishlab chiqarish, omborxona, savdo binolarini va boshqa binolarni, shu jumladan, soliq to’lovchilar tomonidan daromadlar olish uchun foydalaniladigan yoxud soliq solish obyektini saqlash bilan bog’liq joylarni ko’zdan kechiradi (tekshiradi); • xo’jalik yurituvchi subyektlar tomonidan pul mablag’lari va moddiy boyliklarning buxgalteriya hisobini yuritishning belgilangan tartibiga rioya qilinishini, korxonalar hududiga moddiy boyliklarni olib kirish va u erdan olib chiqishda korxonalarda ruxsat berish tizimi ishlarining tashkil etilishi holatini tekshiradi; • soliq to’lovchining moliya-xo’jalik faoliyatini tekshirish (taftish qilish) davomida hisobotdagi ma’lumotlarning ishonchliligi va to’g’riligini aniqlash, davlat soliq xizmati organlariga taqdim etilgan moliyaviy hisobotlar va soliq hisobkitoblarida faktlarning buzib ko’rsatilishini aniqlash va ularni bartaraf qilish uchun buxgalteriya hisoblari va moliyaviy hisobotlarni tekshiradi; • yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirishning qonun hujjatlarida belgilangan tartibiga rioya etilishini nazorat qiladi; • soliq sohasidagi qonun hujjatlarining buzilishlari to’g’risidagi arizalar, xabarlar va boshqa axborotlarni tekshiradi; • soliq qonunchiligining buzilishi holatlarini tahlil qiladi hamda soliqqa doir huquq buzilishlariga ko’maklashadigan sabablar va shart-sharoitlarni bartaraf etish yuzasidan tegishli organlarga takliflar kiritadi; • huquqni muhofaza qilish organlari bilan birgalikda soliqqa oid huquq buzilishlariga qarshi kurashishning uzoq muddatli hamda joriy dasturlarini ishlab chiqadi va amalga oshiradi; • tadbirkorlik subyektlari faoliyatini tekshirish masalalari bo’yicha respublika nazorat organlari faoliyatining muvofiqlashtirilishini, ushbu ishni amalga oshirishda bir-birini takrorlashga va suiiste’molchiliklarga yo’l qo’yilmasligini ta’minlaydi; 26

v) soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksiga va boshqa qonun hujjatlariga muvofiq O’zbekiston Respublikasi Davlat byudjetiga, davlat maqsadli jamg’armalariga va byudjetdan tashqari jamg’armalarga to’liq miqdorda tushishini ta’minlash sohasida: • soliq to’lovchilarning majburiyatlari paydo bo’lishi (to’xtatilishi) to’g’risida axborot taqdim etadigan organlar va tashkilotlar bilan o’zaro hamkorlik qiladi; • belgilangan tartibda soliq to’lovchilar tomonidan taqdim etilgan moliya va soliq hisobotlarini, shuningdek soliq to’lovchilarning faoliyati to’g’risida soliq organlari axborot resurs ma’lumotlarining yagona integratsiyalashgan bazasida yig’ilgan boshqa hujjatlarni o’rganish va tahlil qilish asosida kameral nazoratni amalga oshiradi; • davlat daromadiga o’tkazilgan mol-mulkni sotishdan olingan pul mablag’larining davlat daromadiga to’liq va o’z vaqtida tushishini, shuningdek davlat organlariga berilgan mol-mulk hisobini nazorat qiladi; • yuridik shaxslar tomonidan foydalanilgan elektr energiyasi uchun to’lov muddati o’tgan qarzlarni yig’adi va mablag’larning to’liq tushishini nazorat qiladi; g) soliq to’lovchilar, soliq solish obyektlari hamda soliq solish bilan bog’liq bo’lgan obyektlarning to’liq va o’z vaqtida hisobga olinishini ta’minlash, ularni to’liq qamrash va hisobga olish mexanizmlarini takomillashtirish, Soliq to’lovchilar identifikatsiyalash tartib raqamlarining yagona reestrini yuritish sohasida: • soliq to’lovchilar, soliq solish obyektlari hamda soliq solish bilan bog’liq bo’lgan obyektlarning to’liq va o’z vaqtida hisobga olinishini ta’minlaydi;  yuridik shaxs bo’lmasdan yakka tartibdagi tadbirkorlar sifatida tijorat faoliyati uchun mo’ljallangan tovarlarni chetdan keltiruvchi jismoniy shaxslarni davlat soliq xizmati organlari tomonidan davlat ro’yxatidan o’tkazishni ta’minlaydi; • yuridik va jismoniy shaxslarga ularni, identifikatsiyalash tartib raqamlari bergan holda, soliq to’lovchilar sifatida hisobga qo’yish to’g’risida hujjatlar berishni qonun hujjatlarida belgilangan tartibda tashkil qiladi; 27

• Soliq to’lovchilar identifikatsiyalash tartib raqamlarining yagona reestrini shakllantiradi va yuritadi; • soliq organlari axborot resurs ma’lumotlarining yagona integratsiyalashtirilgan bazasida soliq to’lovchilar bo’yicha soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning hisoblab chiqilishi va amaldagi tushumlari hisobini yuritadi; • soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar bo’yicha imtiyozlar hisobini yuritadi;  tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirayotgan yuridik va jismoniy shaxslarning davlat soliq xizmati organlarida hisobga turishdan bosh tortishi mexanizmlarini o’rganadi, aniqlaydi va bartaraf etadi; • soliq axborotlarini qabul qilib olish, ishlash, uzatish va saqlash jarayonlarini avtomatlashtirish chora-tadbirlarini ko’radi; d) soliq solish bazasini kengaytirish hamda soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning yig’iluvchanligini oshirish chora-tadbirlarini ro’yobga chiqarish, soliq sohasidagi huquq buzilishlarining oldini olish, aniqlash va ularga barham berish bo’yicha kompleks tadbirlarni amalga oshirish sohasida: • soliqqa oid huquq buzilishlarini sodir qilgan shaxslarni qidirib topish uchun materiallarni huquqni muhofaza qilish organlariga belgilangan tartibda beradi, davlatga etkazilgan zararni belgilangan tartibda undirishni ta’minlash choratadbirlarini ko’radi; • soliqlar hamda O’zbekiston Respublikasi Davlat byudjetiga, davlat maqsadli jamg’armalariga va byudjetdan tashqari jamg’armalarga boshqa majburiy to’lovlar bo’yicha to’lov muddati o’tgan qarzlarning O’zbekiston Respublikasining Soliq kodeksiga hamda boshqa qonun hujjatlariga muvofiq undirishga yo’naltirilgan qonun hujjatlarida nazarda tutilgan chora-tadbirlar tashkil etilishi va qo’llanishini ta’minlaydi; • aktsizga tortiladigan tovarlarni ishlab chiqarish va ularning muomalada bo’lishidagi huquq buzilishlarini aniqlash, oldini olish va ularga barham berishni belgilangan tartibda tashkil qiladi va amalga oshiradi; 28

• ishlab chiqarish va daromadlar miqdorlarini yashirish, sotilgan mahsulotlar, ishlar va xizmatlar hajmlarini kamaytirib ko’rsatish mexanizmlarini o’rganish va aniqlashni tashkil qiladi hamda amalga oshiradi, ko’rsatib o’tilgan mexanizmlarning qo’llanishini bartaraf etish tadbirlarini ishlab chiqadi va amalga oshiradi; • ma’muriy huquqbuzilishlari bo’yicha ishlarni yuritadi; • soliqqa oid jinoyatlarning sodir etilishi holatlarini aniqlash uchun, surishtirish, tergov va suddan yashirinib yurgan shaxslarni qidirib topish uchun ommaviy axborot vositalari imkoniyatlaridan foydalanadi; e) pul mablag’larining noqonuniy aylanishi manbalariga barham berish, naqd pul tushumining aholi bilan pulli hisob-kitoblarni amalga oshiruvchi yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan banklar kassalariga o’z vaqtida va to’liq topshirilishi yuzasidan tizimli nazoratni ta’minlash sohasida: • savdo va xizmatlar ko’rsatishni tashkil etishning qonunchilikka muvofiqligi, shu jumladan, nazorat-kassa mashinalarini, plastik kartochkalardan to’lovlarni qabul qilib olish bo’yicha hisob-kitob terminallarini qo’llash, alkogolli va tamaki mahsulotlarini sotish hamda markirovka qilish qoidalariga rioya etilishi yuzasidan nazoratni amalga oshiradi; • tovarlarni ulgurji sotishda qonun hujjatlarida belgilangan talablarning bajarilishini o’z vakolatlari doirasida nazorat qiladi; • naqd pul mablag’lari muomalada bo’lishining qonun hujjatlarida belgilangan tartibda naqd pul aylanmasiga ega bo’lgan xo’jalik yurituvchi subyektlar tomonidan huquq buzilishlarini aniqlash, oldini olish va ularga barham berish tadbirlarini tashkil qiladi va amalga oshiradi; • savdo, umumiy ovqatlanish va pulli xizmatlar ko’rsatish sohasida faoliyatni amalga oshiruvchi xo’jalik yurituvchi subyektlar tomonidan savdo va naqd tushumni banklar kassalariga topshirish qoidalariga rioya etilishini belgilangan tartibda rejadan tashqari tekshirishlarni amalga oshiradi; j) soliq qonunchiligiga rioya etish uchun zarur shart-sharoitlarni ta’minlash, soliq to’lovchilarga soliq majburiyatlarini bajarishda yordam ko’rsatish, ularga 29

ko’rsatiladigan axborot-maslahat xizmatlari turlarini kengaytirish sohasida:  soliq solish masalalari bo’yicha normativ-huquqiy hujjatlarni soliq to’lovchilarga o’z vaqtida etkazish ishlarini tashkil etadi; • soliq to’lovchilarga real vaqt rejimida keng ko’lamli interaktiv xizmatlar ko’rsatilishini tashkil etadiyuridik va jismoniy shaxslarning soliq sohasidagi huquqlari va qonun bilan muhofaza qilinadigan manfaatlari himoyalanishini ta’minlaydi; • yuridik va jismoniy shaxslarning soliq solish va soliq qonunchiligi buzilishi masalalari bo’yicha murojaatlarini belgilangan tartibda ko’rib chiqadi; z) bozorlar va savdo komplekslarining moliya-xo’jalik faoliyati yuzasidan qat’iy nazoratni amalga oshirish sohasida: • bozorlar, savdo komplekslari hududlarida va ularga tutash bo’lgan avtomobillarni vaqtinchalik saqlash joylarida moliyaviy-iqtisodiy hamda soliq sohasidagi jinoyatlar va boshqa huquq buzilishlarini aniqlaydi, ularning oldini oladi va ularga barham beradi; • bozorlar va savdo komplekslari hududlarida sifatsiz, qalbakilashtirilgan (yasama) yoki kontrabanda tovarlarini tayyorlash va sotishga qarshi kurashadi;  bozorlar, savdo komplekslari hududlarida, ularga tutash bo’lgan avtomobil vositalarining to’xtash joylaridan, shuningdek ular hududida faoliyat ko’rsatayotgan tadbirkorlik subyektlari faoliyatidan olingan pul oqimlari va mablag’lar tushumi hisobining to’liqligini ta’minlaydi; • bozorlar, savdo komplekslari hududlarida, ularga tutash bo’lgan avtomobil vositalarining to’xtash joylaridan moliyaviy-iqtisodiy va soliq sohalarida huquqni buzish sodir etilishi holatlari bo’yicha tergovdan oldingi tekshirishlarni tashkil etadi va olib boradi, jinoiy ishlar qo’zg’aydi, ular bo’yicha surushtiruv ishlarini amalga oshiradi, jinoyat ishlarini tergovga tegishliligiga ko’ra huquqni muhofaza qilish organlariga beradi; • soliqqa oid huquq buzilishlari natijasida davlatga, yuridik va jismoniy shaxslarga etkazilgan zararning belgilangan tartibda undirilishini ta’minlash choratadbirlarini ko’radi; 30

i) davlat soliq xizmati organlarini halol, yuqori malakali, o’z ishiga sadoqatli xodimlar bilan ta’minlash, kadrlar tarkibining sifat darajasini yaxshilash bo’yicha tizimli ishlarni amalga oshirish sohasida: • tegishli tanlovdan o’tmagan yoki lavozim vazifalarini jiddiy buzganligi uchun ilgari davlat soliq xizmati organlaridan bo’shatilgan shaxslarning ishga qabul qilinishiga yo’l qo’ymaslik yuzasidan nazoratni ta’minlaydi; • davlat soliq xizmati organlari xodimlari tomonidan soliq to’lovchilarga nisbatan g’arazli maqsadlarda noqonuniy ta’sir ko’rsatish holatlarini aniqlaydi va ularga barham beradi; • soliq organlarida korruptsiya holatlarini aniqlashga, ularning oldini olishga va ularga barham berishga yo’naltirilgan chora-tadbirlarni ishlab chiqadi, tashkil etadi va ularni amalga oshirishda qatnashadi; • har ikki yilda ko’pi bilan bir marta davlat soliq xizmati hududiy organlari va idoraviy mansub tashkilotlarining byudjet va xo’jalik faoliyati bo’yicha xarajatlar smetalari ijrosi yuzasidan taftishni amalga oshiradi. Juda zarur bo’lganda va moliyaxo’jalik faoliyatida qonun buzilishlariga yo’l qo’yilgan holatlar to’g’risida ishonchli axborot mavjud bo’lgan taqdirda navbatdan tashqari taftishlar o’tkazilishi mumkin;  davlat soliq xizmati hududiy organlari va idoraviy mansub tashkilotlari tomonidan moddiy va pul resurslaridan oqilona foydalanish chora-tadbirlari bajarilishini ta’minlaydi, xo’jasizlik, isrofgarchilik, davlat mablag’larini va byudjetdan tashqari mablag’larni asossiz ravishda sarflash, smeta intizomini buzish hollariga barham beradi. Soliq intizomini mustahkamlash, soliq qonun hujjatlariga qat’iy amal qilish, soliq to’lovlarinining budjetga to’liq va o’z vaqtida tushishini ta’minlash, soliq huquqlarini buzilishlarini aniqlanishi, ularni oldini olish va ularni bartaraf etish ustidan nazoratni kuchaytirish maqsadida O’zbekiston Respublikasi Vazirlar 31

Mahkamasining "Davlat soliq xizmati organlari faoliyatini tashkil etishni takomillashtirish to’g’risida" 2000 yil 13 martdagi 87-son qarori 5 6 bilan O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tarkibida Bosh nazorat-taftish boshqarmasi tashkil etilgan. Bosh boshqarma O’zbekiston Raslublikasi Davlat soliq qo’mitasi raisining birinchi o’rinbosariga bo’ysunadi. Bosh boshqarma tuzilmasi va uning shtatdagi xodimlari soni Davlat soliq qo’mitasi raisi tomonidan belgilangan tartibda tasdiqlanadi. Mazkur qo’mita o’z faoliyatini Davlat soliq qo’mitasining 2017 yil 9 oktabrdagi 646-sonli buyrug’i asosan tasdiqlangan “Davlat soliq qo’mitasining Bosh nazorattaftish boshqarmasi to’g’risi Nizom”i 7 ga muvofiq olib boradi. 5 O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2017 yil 18 oktyabrdagi “O‘zbekiston Respublikasi hukumatining ayrim qarorlariga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida”gi 6 sonli qarori bilan o‘zgartirishlar kiritilgan 7 Izoh: davstlabki nizom O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2000 yil 5 maydagi 180-son Qaroriga muvofiq tasdiqlangan edi. 32

Adabiyotlar ruyhati: 1. Vahobov A., Malikov T. Moliya: umumnazariy masalalar, 2008 yil 2. Vahobov. A.V, Malikov. T.S: Moliya. Darslik. T: “Noshir” Toshkent 2011-y. - 711 b. 3. Ibragimov A., Sugirbaev B. Byudjet nazorati va auditi: O’quv qo’llanma – Toshkent, 2009 yil 4. Маликов Т . С . Молия . Ўқув қўлланма . – Т .: Iqtisod-moliya, 2018. – 266 б . 5. Malikov T.S., Vahobov D.R. Moliya: chizmalarda: o’quv qo’llanma.- Toshkent Iqtisod-moliya, 2010 yil 6. Norqobilov S., Dadaboeva H., Jo’raev O’. Xalqaro amaliyotda bank nazorati, T.” Iqtisod-moliya” 2007 yil 7. G’aybullaev O., O’roqov. U. - O’zbekiston Respublikasida byudjet tizimi va jarayoni: o’quv qo’llanma. Toshkent: Baktria press, 2015. — 168 b. 8. Денисова, Т.В. Аудит: учебное пособие / Т.В. Денисова. – Челябинск: Издательский центр ЮУрГУ, 2015. – 38 с. 9. Васильева М.В. Оценка эффективности и результативности использования бюджетных средств при проведении финансового контроля // Финансовая аналитика, пробл. и решения. - М., 2011. - № 13. - С. 24-34. 10. Овчарова Е.В. Финансовый контроль в Российской Федерации. Зерцало М Москва, 2015 г. Стр. 224 33

O'xshashlar

Yuridik shaxslarni soliqqa tortishda soliq idoralari nazorati

Davlat moliyaviy nazorati

Soliq to’lovchilar guruhlari bo’yicha soliq tushumlari tahlili

Mahsulotlar sertifikatsiyasi va uning nazorati

Byudjet-soliq siyosati