Савдонинг хўжалик механизми - Iqtisodiyot - Referatlar

Савдонинг хўжалик механизми

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

122.5 KB

Ko'chirib olish

Савдонинг хўжалик механизми Режа: 1 . Хўжалик механизми тушунчаси ва унинг мохияти 2 . Савдонинг хўжалик механизми, унинг элементлари 3 . Матлубот кооперациясининг хусусиятлари ва хўжалик механизми.

1. Хўжалик механизми тушунчаси ва унинг моҳияти. Іар қандай миллий иқтисдиёт табиий ресурслари, ишчи кучи, техналогия, зарурий тадбиркорлик ва бошқарув кўникмаларидан иборат механизмдан ташкил топади. Жамиятнинг асосий мақсади инсон эхтиёжлари келажагини кўра билиш ва қондиришдан иборат. Бу эса тавар ва хизматларни ишлаб чиқариш, тақсимлаш, айрибошлаш орқали амалга ошади. Ушбу вазифаларни максимал самарали бажариш учун капитал ва менижмент зарур бўлади. Иқтисодиётни истеъмолчилар, товар ва хизматларни ишлаб чиқарувчилар ва давлат харакатга келтиради. Унинг хўжалик механизми орқали амалга ошади. Хўжалик иеханизми деганда назарий жихатдан (жамият барча сохаларидаги фаолиятларидаги фаолиятларни) амалга ошириш ва тартипга солиш учун ишлатиладиган ташкилий-иқтисидий шакл ва усуллар йиғиндисига тушунамиз. Конкрет шароитда хўжалик механизм-бу ташкилий тузулмалар (таркиб), хўжалик юритиш шакллари, бошқарув усуллари, ҳуқуқий нормалар мажмуаси орқали иқтисодий қонунлар талабларини жамият томонидан ишлатиш. Хўжалик механизмининг элементларига қўйидагилар киради: режалаштириш, бошқарувни ташкилий( таркиб) тузулмаси, баҳо, ҳуқуқий нормалар, воситалар (солиқ, кредит, санкциялар, тўловлар, бюджетга, иш ҳақи, рағбатлантириш фонди). Хўжалик механизми ижтимоий-иқтисодий муносабатлар тизими ичида амал қилади. Шу сабабли, хўжалик механизми моҳиятини қўйидагича мақсадга ифодалаш мувофиқ деб хисоблаймиз. Хўжалик механизми мохияти хўжалик субектларини тававрлар ва хизматларни ишлаб чиқариш, тақсимлаш, айрибошлаш ва истеъмол қилиш жараёндаги иқтисодий фаолиятларини ягона алоқалар тизимида келтиришда номоён бўлади. Ушбу жараёнда хўжалик механизми бир қатор функцияларини бажаради. Уларга бахолаш ташкилий-бошқарув, тақсимлаш, айрибошлаш, истеъмол таркибини шакллантириш, рағбатлантириш, такрор ишлаб чиқариш

иштирокчиларини жамиятдаги иштимоий ва иқтисодий жавобгарлигини таминлаш кабиларини киритиш мумкин. Юқоридагилардан келиб чиқиб хўжалик механизмини ижтимоий-иқтисодий муносабатлар билан ўзаро боғлиқлигини қўйидагича ёритиш зарур. Биринчидан, ишлаб чиқариш муносабатлари сохаси билан алоқаси. Ушбу сохада хўжалик механизми ишлаб чиқариш жараёни билан боғлиқ бўлган барча иқтисоди муносабатларни қамраб олади. Масалан:  ишлаб чиқаришни ташкил қилиш ва бошқариш бўйича муносабатлар;  ишлаб чиқариш корхоналарини тармоқлар, регион, давлат ва давлатлараро миқёсида кооперациялашриш муносабатлари;  табиий, моддий, меҳнат ва молиявий ресурслардан фойдаланиш муносабатлари;  инвестициялаш муносабатлари;  маҳсулотларни баҳолаш муносабатлари ва ҳакозолар. Иккинчидан, тақсимот соҳасидаги муносабатлар:  табиий бойликлар, меҳнат, моддий ресурсларни хўжалик субъектлари ўртасида тақсимлаш (бу тақсимот пул даромадларини, ишчи кучини, моддий техник қувватларни ва табиий бойликларни тақсимлашда ўз ифодасини топади);  давлат ва хўжалик субъектлари ўртасида даромадларни тақсимлаш;  хўжалик субъектлариаро, улар ичида, яъни хўжалик субъектлари ва ишчи хизматчилар, акционерлар ўртасида даромад тақсимоти ва бошқалар. Учинчидан, айрибошлаш жараёнидаги муносабатлар. Тўртинчидан, истеъмол соҳасидаги муносабатлар. Ушбу муносабатлар бир-бири билан тиғиз боғлиқ бўлиб, бир бирига қўшилиб кетади, бири-бирига айланади. Бу тўрт хил муносабатлар макроиқтисодий, мезоиқтисодий ва микроиқтисодий даражаларда намоён бўлади. Масалан, макроиқтисодий даражада хўжалик механизм жамиятни бошқариш билан боғлиқ функцияларни бажаради. Миллий иқтисодиётни ишлаб чиқариш таркибини (1-чизмада) ва жамиятнинг хўжалик муханизмининг тузилишини (2-чизма) ифода қилиш

мумкин.

1. чизма. Ижтимоий ишлаб чиқариш (Миллий иқтисодиёт) Тармоқлар, соҳалар Бирлашмалар, корпорациялар консорциумлар, компаниялар Акционер жамиятлар Корхоналар 2-чизма Шаҳар х.м. Туман х.м. Турли хилдаги жамиятлар, бошқармалар, концеринлар, корпорациялар ва ҳоказолар х.м.Вилоятлар х.м. Тармоқлар, соҳалар х.м. қишлоқ х.м. Жамият (давлат) х¢жалик механизми (Х.М.)

Корхона хўжалик механизми Тармоқлар ва соҳаларни 4 хил катта гуруҳларга бўлиш мумкин. Биринчиси - ўз ичига табиий бойликларни, қишлоқ хўжалик маҳсулотларини, дарёлар, денгизлар, океанлар, ўрмон ресурсларини ишлаб чиқарувчи ва қайта ишлаб чиқариш саноатларига етказувчи тармоқлар. Иккинчиси - табиий бойликларни, қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини дарёлар, денгизлар, океанлар, ўрмон ресурсларини қайта ишлаб чиқарувчи тармоқлар. Учинчиси - биринчи ва иккинчи гуруҳдаги тармоқларга хизмат кўрсатувчи тармоқлар (транспорт, алоқа, коммунал хўжалик, савдо-сотиқ, тижорат, таъминот кабилар). Тўртинчиси - бошқарув, юриспридиция, соғлиқни сақлаш, таълим ва бошқа аҳолига хизмат кўрсатувчи соҳалардан иборатдир. Бу даражада вазирликлар, комитетлар ва бошқа таркибий тузилмалар тузилади, давлат миққиёсида программалаштириш, режалаштириш, давлат мулкидаги корхоналарни бошқариш, жамиятдаги иқтисодий муносабатларни тартибга солиш, пул муомаласини таъминлаш, кредит, солиқ тизимларини ишга солиш, давлат буюртмаларини бажариш, таълим, соғлиқни сақлаш, мудофани, ташқи алоқаларни таъминлаш ва бошқа ишлар амалга оширилади. Мезоиқтисодий даражада тармоқлараро ва соҳалараро муносабатлар амалга оширилади. Ушбу алоқалар олди-сотди шартномалари асосида алоҳида таркибий тузилмалар яратилмасдан амалга оширилади. Айрим ҳолларда тармоқлараро бирлашмалар ёки корпорациялар тузилиши мумкин. Микроиқтисодий даражада – хўжалик субъектларни хўжалик механизми назарда тутилмоқда. 2. Савдонинг хўжалик механизми, унинг элементлари. Бозор иқтисодиёти шароитида савдо корхоналари фаолиятини ўрганиш, илмий тадқиқотлар ўтказиш, унинг муаммоларини аниқлаш, уларни ечимини

топиш каби ишлар мураккаб жараён бўлиб, уларни ҳал қилиш учун қуйидагилардан келиб чиқиш зарур деб ҳисолаймиз. Биринчидан, савдонинг келиб чиқиши, моҳиятини илмий асослаган ҳолда ёритиш. Иккинчидан, савдонинг жамиятдаги тутган ўрни, аҳамиятини аниқлаб олиш. Учунчидан, савдода вужудга келадиган иқтисодий, ташкилий ва бошқариш муаммоларини аниқлаб олиш. Бу эса ўз вақтида савдо жараёнидаги иқтисодий муносабатларини, унинг хўжалик механизмини чуқур билишни тақозо қилади. Тўртинчидан, савдони ташкил қилиш жараёни, савдо корхоналари ва шахобчалари фаолиятининг ҳолатини ривожлантириш тенденцияларни ўрганиш. Бешинчидан, савдони ташкил қилишни чет эл илғор тажрибаларини таҳлил қилиш, уларни ижобий ва Республикамиз иқтисодиётига мос томонларидан фойдаланиш масалаларни ёритиш кабилардир. Ташкилий-таркибий тузилиши нуқтаи назардан жахон амалиётида савдо бир-биридан фарқланадиган ҳар хил шаклларга ва турларга бўлинади. Мулк шаклидан келиб чиқиб савдо хусусий, жамоавий (кооператив, акциядор) давлат ва аралаш шаклларга бўлинади. Товарларни ишлаб чиқаришдан истеъмолчиларга қарабсилжиш нуқтаи назаридан улгуржи ва чакана савдога турланади. Худудий ташкилланиш жиҳатидан ташқи ва ички савдога бўлинади. Ушбулардан ташқари улгуржи ва чакана савдо ташкилий-ҳуқуқий жиҳатлари, товар бўйича ихтисослашиши, савдо шахобчаларининг типланиши, товарларни сотишни такомиллаштириш усулларга қараб ҳар хил бўлади. Масалан: 1.Улгуржи савдо универсал, ихтисослашган, улгуржи воситачилар, харид қилувчи марказлар, биржалар ва хакозолардан ташкил топади. 2. Чакана савдо универсал, франшиза, супермаркет, гипермаркет, маркет, ихтисослашган озиқ-овқат, посилка орқали савдо, магазиндан ташқари, яъни кўчма савдо, савдо уйлари, савдо марказлари, ўз-ўзига хизмат қилиш савдо шахобчалари, бозор савдоси, ларёклар, киосклар, павилионлар, савдо автоматлари ва ҳокозоларга турланади.

Савдонинг хўжалик механизми, унинг жамиятдаги тутган ўрни, хусусиятлари, бажарадиган функцияларидан келиб чиқади. Савдо бозор иқтисодиётининг таркибий ажралмас қисми бўлмиш «Бозор»нинг бир соҳаси сифатида истеъмол товарларини ишлаб чиқаришдан истеъмолчиларга олди-сотди жараёни орқали етказишдек мукаммал функцияни бажаради. Бу жараённи қуйдагича ифодалаш мумкин. товар товар пул хизмат Савдо жараёнида бозорнинг барча элементлари иштирок этади, яъни таклиф, баҳо ва талаб. Савдода рақобат орқали бу элементлар мувофиқлаштирилади. Ушбу жараёнда савдо жамият иқтисодиётининг кўп тармоқлари ва ҳар хил истеъмолчилар билан иқтисодий алоқага чиқади, ўзининг бошқарув ташкилий тузилмаларини тузади, савдонинг турлари (улгуржи, чакана каби) шахобчалари ҳар хил воситачилар вужудга келади. Бу жараёнда аҳолига товар сотиш билан бир қаторда товарларни сотиш, уйларига етказиш, истеъмолни ташкил қилиш билан боғлиқ бўлган хизмат амалга оширилади. Савдога хос тадбиркорлик ривожланади, алоҳида воситачилар гуруҳи вужудга келади. Молиявий субъектлар билан алоқалар ўрнатилади, иқтисодий- молиявий воситалар ишлатилади. Олди-сотди жараёнига боғлиқ ҳуқуқий воситалар ва нормалар ўз аксини топади. Ушбу жараёнда ижтимоий воситалар ишга тушади, психологик муҳитлар яратилади ва ҳ.к. Ва ниҳоят, товар – пул муомаласи билан боғлиқ бўлган ижтимоий- иқтисодий, молиявий, ҳуқуқий ва психологик муносабатлар шаклланади. Шундай қилиб, савдонинг хўжалик механизми, жамият хўжаликИшлаб чи қ арувчилар Истеъмолчила рУлгуржи, чакана савдо, ҳ ар хил воситачилар

механизмининг ажралмас қисми, уни харакатлантирувчи актив восита сифатида намоён бўлади. Савдонинг хўжалик механизми – унинг фаолияти учун зарур бўлган бошқарув учун усуллари, ташкилий тузилмаси, конкрет хўжалик юритиш шакллари, ҳуқуқий, психологик восита ва нормалар мажмуасидир. Савдонинг хўжалик механизми қуйидаги элементлардан ташкил топади. Биринчидан, савдони ташкил қилиш шакллари, савдо корхонаси ва тадбиркорликнинг шакл ва турлари, уларнинг ихтисослашиши, кооперативлашиши, асоциациялашуви ва ҳокозолар. Иккинчидан, уни бошқариш таркиби, усул ва шакллари. Бу элемент иқтисодий муносабатларни бошқарув аспектига тегишли бўлиб, ишлаб чиқаришга таъсир қилиш учун ишлатиладиган маъмурий ва иқтисодий усулларни ўз ичига олади. Учунчидан, савдонинг давлат органлари ва иқтисодиётнинг бошқа субъектлари билан молиявий, кредит, пул муносабатлари, олди-сотди ва хўжалик алоқалари. Тўртинчидан, савдода ишлатиладиган иқтисодий рағбатлантириш шакллари, усуллари, иқтисодий дастаклар (баҳо, иш ҳақи, фойдалар каби). Бешинчидан, савдо фаолиятини тартибга солишни ҳуқуқий шакл ва усуллари. ҳуқуқий қонунлар, давлат органларининг норматив хужжатлари, кўрсатмалари, савдо ташкилотлари ва корхоналарнинг низоми, устави ва ҳокозлар. Олтинчидан, савдо муносабатларига таъсир қилувчи социал-психологик омиллар. Еттинчидан, давлатнинг иқтисодий сиёсати. Бозор иқтисодиётига ўтиш даврида ўзбекистон Республикаси давлатининг иқтисодий сиёсатининг асосини бешта устувор йўналишлари ташкил қилади. Уларнинг асосий мазмуни қуйидагиларда ўз ифодасини топади. 1. Иқтисодиётнинг сиёсатдан устунлиги. 2. Давлат бош ислоҳатчи. 3. Қонун ва Конституциянинг устуворлиги. 4. Кучли ижтимоий сиёсат юргизиш.

5. Бозор иқтисодиётига босқичма-босқич ўтиш. Бу тартиб ва қоидалар савдо иқтисодиётида ўз ифодасини топади ва унинг фаолиятини йўналтиради. Саккизинчидан, рақобат, журъат, хавфсизлик, тижорат, сирларининг шакл ва усуллари. 4.3. Матлубот кооперациясининг хусусиятлари ва хўжалик механизми Кооперация лотинчи « cooperatio » сўзидан келиб чиқиб, ҳамкорлик қилиш маъносини билдиради. Матлубот кооперацияси тарихан ижтимоий оммавий ва хўжалик юритувчи бирлашма сифатида айнан бозор муносабатлари шаклланётган даврда вужудга келган бўлиб у бозор иқтисодиётининг негатив жиҳатларидан ўз аъзоларини ижтимоий-иқтисодий ҳимоя қилиш, уларни энг зарур эҳтиёжларини қондириш учун иҳтиёрий равишда тузилган, коллектив мулкка асосланган, демократик принциплар асосида хўжалик юритувчи бозор иқтисодиётига асосланган тизимнинг ажралмас бир таркибий шаклидир. Уни вужудга келишининг асоси бўлиб бозор иқтисодиёти муносабатларини шакллантириш ҳисобланади. Матлубот кооперацияси жамиятда бозор иқтисодиётини негатив томонларидан ҳимоя истаган кишилар томонидан яратилиб мана 170 йилдан ортиқ давр ичида бутун ер юзидаги давлатларда кенг фаолият билан шуғулланиб келмоқда. Матлубот кооперацяси ҳозирги кунда бутун собиқ Совет иттифоқи Республикаларида бозор субъектлари ичида энг катта нодавлат хўжалик юритувчи таркиблардан, яъни бозор иқтисодиётининг субъектларидан биридир. Матлубот кооперацияси хусусияти унинг табиатидан келиб чиқиб, кишилар ўзларининг иқтисодий, ижтимоий ва маданий эҳтиёжларини қондириш мақсадида (бошқа бозор субъектларини акционер жамиятлари, корпорацияларни асосий мақсади фойда олишдир), шахсий мулкларини коллективлаштириш асоссида ихтиёрий тузилган мустақил бирлашмадир. Матлубот кооперацияси ташкилотлари барчасининг фаолияти демократик цринцип асосида олиб борилади. Бу принцип Халқаро кооператив альянснинг (1966 йили) XXIII конгрессида қабул қилинган олтита принципидан бири бўлиб

ҳисобланади. Матлубот кооперацияси кўп тармоқли хўжалик бирлашмадир. Ўзбекистон Республикасида кооперация фуқоролар ва юридик шахсларнинг иқтисодий ҳамда ижтимоий фаолиятнинг турли соҳаларида умумий мақсадларга эришиш учун тишкилий жиҳатдан расмийлаштирилган, мулкчиликнинг ширкат (жамоа) шаклига асосланган ихтиёрий бирлашмалар (кооперативлари) мажмуидан иборатдир. Кооперация, шунингдек, ўз аъзоларининг уй-жой, маиший ва бошқа ижтимоий эҳтиёжларини қондиришга хизмат қиладиган кооперативларни (уй-жой қуриш, уй-жой кооперативларини, гараж қуриш, чорбоғ қуриш ва шу каби кооперативларни) ҳам ўз ичига олади. Юридик шахс ҳуқуқига эга бўлган, жамоа мулки ҳуқуқи асосида ўзига қарашли мулкка эгалик қиладиган, ундан фойдаланадиган ва уни тасарруф этадиган мустақил хўжалик юритувчи субъект кооператив ҳисобланади. Ишлаб чиқариш ва ишлаб чиқариш-матлубот кооперативларининг фаолияти ўз аъзоларининг, шунингдек, меҳнат шартноалари (контрактлар, битимлар) бўйича ишлаётган кишиларнинг ўз меҳнатлари билан шахсан иштирок этишига асосланади. Матлубот кооперацияси ҳамда ўз аъзоларининг уй-жой маиший ва бошқа ижтимоий эҳтиёжларини қондиришга хизмат қиладиган кооператив фаолияти ўз меҳнати билан шахсан иштирок этиш билан боғлиқ бўлмаслиги ҳам мумкин. Кооперативлар тармоқ принципи, ҳудудий ва бошқа белгилар бўйича хўжалик уюшмалари қатий ихтиёрилик асосида бирлашишлари ва якка хомийликка қарши хомийларнинг талабларини ҳисобга олган ҳолда иш олиб боришлари мумкин. Коопратив, ўзбекистон Республикаси қонунларида тақиқланганларидан ташқари, фаолиятнинг ҳар қандай тури билан шуғулланишга ҳақлидир. Бунда кооперативлар ва уларнинг хўжалик уюшмалари (шу жумладан барча турдаги аралаш давлат кооператив уюшмалари) давлат бошқаруви ва назорати, шунингдек, суриштирув, тергов ва одил судлов идораларининг вазифаларини бажаришларига йўл қўйилмайди.

Кооперативлар, кооперативларнинг хўжалик уюшмалари ўзбекистон Республикасининг қонунлари ва халқаро шартномаларига мувофиқ республика ва халқаро бозорларда хўжалик фаолиятини эркин юритиш ҳуқуқига эгадирлар. Кооперативнинг олий бошқарув идораси умумий йиғилиш, конференция, съезд бўлиб, улар кооператив раисини (бошқарувини), тафтиш комиссиясини (тафтишчини) сайлайди ва уларга кооперативни бошқариш бўйича ўз ваколатларини топширади. Кооперативнинг ҳар бир аъзоси, шу жумладан, унинг ҳар бир жамоа аъзоси қўшган мулкий ҳиссасининг миқдоридан қатий назар, бир овозга эга бўлади. Кооперативда меҳнат шартномаси (контракти) бўйича ишлаётган фуқаролар умумий йиғилишида маслаҳат овози ҳуқуқи билан иштирок этади. Умумий йиғилиш:  кооперативнинг уставини қабул қилади, унга белгиланган тартибда ўзгартиришлар ва қўшимчалар киритади;  кооперативнинг раисини, бошқарувини ва тафтиш комиссиясини (тафтишчисини) сайлайди (ёллайди), уларнинг фаолиятларига доир ҳисоботларни тинглайди;  кооператив аъзолигига қабул қилиш, аъзоликдан чиқариш масалаларини, шунингдек, кооперативдан чиқиш билан боғлиқ масалаларни ҳал қилади;  кооперативнинг ички тартиб қоидаларини, кооператив мулкига етказилган зарар учун моддий жавобгарлик тўғрисидаги, меҳнатга ҳақ тўлаш тўғрисидаги қоидаларни ҳамда кооперативнинг бошқа ички ҳужжатларини қабул қилади ва уларни ўзгартиради;  кооперативга кириш, пай бадалларининг ва бошқа бадалларнинг миқдорини белгилайди;  кооператив фаолиятининг режаларини ва уларнинг ижросига доир ҳисоботларни тасдиқлайди;  фойдани (даромадни) тақсимлаш тартибини, кооператив фондлари ва резервларнинг турлари, миқдори ҳамда улардан фойдаланиш йўлларни белгилайди;  кооперативни қайта ташкил этиш ва унинг фаолиятини тўхтатиш, унинг

хўжалик уюшмаларига кириши ва улардан чиқиши масалаларни ҳал қилади. Кооператив бошқаруви (раис) нинг статуси кооператив устави билан белгиланади. Матлубот кооперацияси қуйидаги вазифаларни бажаради:  қишлоқлар, пасёлкалар ва шахарларда чакана савдо ҳамда оммавий овқатланиш корхоналари тармоғини вужудга келтириш ва ривожлантириш, ўз аъзолари – пайчилар ҳамда хизмат кўрсатилаётган аҳолига ўзи ишлаб чиқарган ва корхоналар, ташкилотлар ҳамда жисмоний шахслардан сотиб олган озиқ-овқат маҳсулотлари ва ноозиқ-овқат товарларини сотиш;  аҳоли ва корхоналардан қишлоқ хўжалик маҳсулотлари ҳамда хом ашё, ёрдамчи хўжалик махсулотлари ва хунармандчилик буюмлари, кейинчалик қайта ишлаш ва сотиш учун ёввойи ўсимликлар, мевалар ҳамда дори-дармон техникавий ашёни ўзбекистон Республикаси қонунларига мувофиқ харид қилиш;  сотиб олинаётган қишлоқ хўжалиги хом ашёси ва бошқа маҳаллий хом ашёдан, шунингдек, улгуржи савдо тартибда харид қилинадиган ресурслар, хом ашё ва материаллардан озиқ-овқат махсулотлар ва ноозиқ-овқат товарлари ишлаб чиқаришни ташкил этиш;  аҳолига ишлаб чиқаришга ва маиший турмушга доир турли хизматлар кўрсатишдан иборатдир. Матлубот кооперативлари (жамиятлари) ишлаб чиқариш воситалари ва халқ истеъмоли товарлари харид қилишни ва сотишни ташкил этиш орқали фуқароларнинг қишлоқ хўжалик маҳсулотлари хом ашёсини етиштирувчи ва қайта ишловчи ёрдамчи хўжаликларини, шунингдек, хунармандчиликни ривожлантиришни рағбатлантирадилар. Матлубот кооперативлари (жамиятлари) якка ҳокимликка қарши қонунларнинг талабларига мувофиқ ихтиёрий равишда хўжалик уюшмаларига бирлашишлари мумкин. Матлубот кооперативлари (жамиятлари) хўжалик уюшмалари бошқарувининг олий идоралари – съезд ва конференциядир. Матлубот кооператив (жамият) бошқарувининг олий идораси кооператив (жамият) аъзоларининг умумий йиғилишидир.

Съезд ва конференциялар кенгаши (бошқарув)ни сайлайди. Кенгаш (бошқарув) съезд ва конференциялар оралиғидаги даврда уларнинг вазифаларини бажаради ҳамда уларга ҳисоб беради. Съезд ва конференция ўзига ҳисоб берувчи назорат идораси – тафтиш комиссиясини сайлайди. Хўжалик уюшмалари бошқаруви идораларининг ўз ваколатлари доирасида қабул қилган қарорларини ижро этиш уларнинг аъзолари учун мажбурийдир. Матлубот кооперативлари (жамиятлари), улар уюшмалари билан давлат, бошқа уюшмалар, корхоналар, ташкилотлар ҳамда жисмоний шахслар ўртасидаги хўжалик муносабатлари шартнома асосида ташкил этилади, башарти, ўзбекистон Республикаси қонунларида ўзга ҳол назарда тутилган бўлмаса. Матлубот кооперативлари (жамиятлари) нархлар ҳамда таърифларни мустақил ёки шартнома асосида белгилайдилар. Кооперативлар ва уларнинг хўжалик уюшмалари бозорда якка ҳокимлик қилган ҳолларда давлат фуқороларни ижтимоий ҳимоя қилиш мақсадида ўзбекистон Республикаси қонун хужжатларига мувофиқ нарх-навони тартибга солади. Юқорида келтирилганлар матлубот кооперацияси хўжалик механизмини хусусиятларини белгилаб беради. Матлубот кооперацияси хўжалик механизмини элементлари таркиби жамият хўжалик механизмининг элементларидан ташкил топади. Лекин уларни ишлатиш шакл ва усуллари матлубот кооперацияси ҳусусиятларидан келиб чиқади. Таянч иборалар: Миллий иқтисодиёт, хўжалик механизми, ижтимоий-иқтисодий муносабатлар, хўжалик механизм элементлари, макроиқтисодий алоқалар, мезоиқтисодий муносабатлар, макроиқтисодий муносабатлар.

Фойдаланилган адабиётлар 1. Ў збекистон Республикаси Мулкчилик тўғрисидаги қонун. 1990 йил 31 октябр ўзбекистон Олий Советининг Ведемостлари, 1990 йил №31-33. 2. Ўзбекистон Республикасида Мулкчилик тўғрисидаги қонунга ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш ҳақида ўзбекистон Республикасининг 1993 йил 7 май қонуни ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг ахборотномаси. 1993 йил, 5- сон. 3. Ў збекистон Республикаси корхоналар тўғрисида қонун. 1991 йил 15 феврал Ўзбекистон Республикаси қонун ва фармонлари. Тошкент. “Ўзбекистон”, - 1992. 4. Ў збекистон Республикасининг Кооперация тўғрисидаги 1991 йил 14 июн қонуни Ў збекистон Республикаси Олий Кенгашининг ахборотномаси. 1991 йил йил, 8-сон. 5. Ўзбекистон Республикасининг ташқи иқтисодий фаолият тўғрисида 1991 йил 14 июн қонуни. Ў збекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси. 1991 йил, 8-сон. 6. Давлат тасарруфидан чиқариш ва хусусийлаштириш тўғрисида ўзбекистон Республикасининг 1991 йил 19 ноябр қонуни Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг ахбортномаси. 1992 йил, 1-сон. 7. Монополистик фаолиятни чеклаш тўғрисида Ў збекистон Республикасининг 1992 йил, 2 июл қонуни Ў збекистон Республикаси Олий Кенгашининг ахборотномаси.1992 йил, 10-сон. 8. Каримов И.А. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳатларни чуқурлаштириш йўлида. Тошкенат., Ў збекистон, 1995. 9. Каримов И.А. ўзбекистон – бозор муносабатларига ўтишнинг ўзига хос йўли. Тошкент., Ў збекистон, 1995. 10. Каримов И.А. Ўзбекистоннинг сиёсий ижтимоий ва иқтисодий истиқболининг таъмоиллари. Тошкент., Ў збекистон, 1995. 11. www.ziyonet.uz 12. www.nur.uz

O'xshashlar

Халқаро савдонинг назарий асослари

Халқаро савдонинг ривожланиш шарт-шароитлари

Халқаро савдонинг ривожланиш назариялари ва моделлари

Халқаро ҳисоб-китоблар механизми

Туризмни режалаштиришнинг ташкилий механизми